Warunki obrotu dla programu tygodniowych instrumentów terminowych na energię elektryczną.

Transkrypt

1 Warunki obrotu dla programu tygodniowych instrumentów terminowych na energię elektryczną. Tekst jednolity Zatwierdzony Uchwałą Zarządu nr 337/74/17 z dnia 20 grudnia 2017 r. Warunki obrotu wchodzą w życie z dniem 29 grudnia 2017 r.

2 Rozdział 1 Wykaz terminów i skrótów użytych w tekście. 1. Członek Giełdy podmiot posiadający status Członka Giełdy, zgodnie z Regulaminem Giełdy, 2. Dzień Dostawy dzień, w którym energia zakontraktowana na giełdzie w Dniu Obrotu, zostanie dostarczona lub odebrana, 3. Dzień Obrotu dzień, kiedy odbywa się sesja RTT w zakresie instrumentów terminowych na energię elektryczną, 4. Dzień wygaśnięcia ostatni dzień obrotu, 5. giełda Rynek Towarów Giełdowych, prowadzony przez Towarową Giełdę Energii S.A. zgodnie z Regulaminem Giełdy, 6. Giełda, TGE Towarowa Giełda Energii S.A., 7. Grafik Pracy program dostaw lub odbioru energii elektrycznej dla pojedynczej Jednostki Grafikowej, w każdej godzinie terminu wykonania kontraktu, obejmujący energię zakontraktowaną na RDN oraz RTT, 8. Instrument bazowy energia elektryczna, której kurs jest określony na RDN zgodnie z zasadami obowiązującymi w Regulaminie Giełdy, 9. Instrument terminowy instrument terminowy towarowy w rozumieniu Regulaminu Giełdy, 10. Izba Rozliczeniowa Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych S.A. z siedzibą w Warszawie prowadząca izbę rozliczeniową i rozrachunkową, która pełni funkcję giełdowej izby rozrachunkowej, zgodnie z ustawą o obrocie instrumentami finansowymi, 11. Jednostka Grafikowa zbiór miejsc dostarczania energii rynku bilansującego prowadzonego przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A., 12. Jednostka Grafikowa Udostępniona Jednostka Grafikowa udostępniana Członkowi Giełdy na zasadach określonych w Regulaminie Giełdy, 13. Kontrakt, kontrakt terminowy umowa zawarta na RTT, w wyniku której powstają prawa lub obowiązki związane z posiadaniem instrumentów terminowych, 14. Kontrakt tygodniowy kontrakt terminowy o tygodniowym terminie wykonania, 15. Kurs instrumentu określona w momencie zawarcia kontraktu cena energii elektrycznej w terminie wykonania, 16. MIFID 2 - Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniająca dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE r. (Dz. Urz. UE L 173 z ) oraz Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Europy (UE) nr 600/2014 z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniające rozporządzenie (EU) nr 648/2012 (Dz. Urz. UE L 173 z ), 17. Otwarcie pozycji długiej (pozycja długa) kupno (nabycie) instrumentu, 18. Otwarcie pozycji krótkiej (pozycja krótka) sprzedaż (zbycie) instrumentu, 19. Portfel konto Członka Giełdy, do którego przyporządkowana jest co najmniej jedna Jednostka Grafikowa, strona 2

3 20. Pozycja długa w terminie wykonania kontraktu pozycja długa w momencie wygaśnięcia kontraktu, 21. Pozycja krótka w terminie wykonania kontraktu pozycja krótka w momencie wygaśnięcia kontraktu, 22. Pozycja przeciwstawna - pozycją przeciwstawną do pozycji krótkiej jest pozycja długa dotycząca instrumentów terminowych tej samej serii; pozycją przeciwstawną do pozycji długiej jest pozycja krótka dotycząca instrumentów terminowych tej samej serii, 23. Regulamin Giełdy Regulamin obrotu Rynku Towarów Giełdowych Towarowej Giełdy Energii S.A., 24. Rozporządzenie Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2009 r. w sprawie szczególnego trybu i warunków wprowadzania do obrotu giełdowego praw majątkowych (Dz. U. z 2010 r., Nr 6, poz. 30), 25. Rynek bazowy rynek instrumentu bazowego, Rynek Dnia Następnego energii elektrycznej prowadzony przez Giełdę, 26. RDN wyodrębniony w ramach RDNiB Rynek Dnia Następnego, prowadzony przez Giełdę, 27. RDNiB Rynek Dnia Następnego i Bieżącego, prowadzony przez Giełdę, 28. RTT Rynek Terminowy Towarowy prowadzony przez Giełdę, 29. Seria instrumentu instrumenty terminowe odpowiadające określonemu przez Giełdę standardowi, charakteryzujące się w szczególności tym samym instrumentem bazowym i tą samą datą wygaśnięcia, 30. system informatyczny giełdy zespół urządzeń i oprogramowania, w szczególności wyspecjalizowany program komputerowy, za pośrednictwem, którego odbywa się obrót na RTT, 31. Tabela zleceń uporządkowane zestawienie zleceń kupna i sprzedaży, 32. Ustawa ustawa z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych (Dz. U. z 2014 r., poz. 197, z późn. zm.), 33. ustawa o obrocie instrumentami finansowymi ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2014 r., poz. 94, z późn. zm.), 34. Wartość kontraktu kurs instrumentu lub cena rozliczeniowa pomnożona przez liczbę godzin w terminie wykonania kontraktu, 35. Warunki obrotu niniejsze Warunki obrotu dla programu tygodniowych instrumentów terminowych na energię elektryczną, 36. Zamknięcie pozycji zajęcie pozycji odwrotnej w stosunku do pozycji zamykanej, 37. Zamknięcie Portfela jednoczesne zamknięcie wszystkich pozycji długich i pozycji krótkich w odniesieniu do danego Portfela Członka Giełdy oraz otwarcie tych pozycji w odniesieniu do Portfela innego Członka Giełdy. strona 3

4 Spis treści Rozdział 1 Wykaz terminów i skrótów użytych w tekście Rozdział 2 Wstęp Oddział 1 Oznaczenie rodzaju instrumentów terminowych oraz opis programu instrumentów terminowych Oddział 2 Termin rozpoczęcia obrotu instrumentami terminowymi lub sposób jego ustalenia Oddział 3 Terminy prowadzenia obrotu instrumentami terminowymi w poszczególnych cyklach Oddział 4 Informacja o miejscu zamieszczenia w Warunkach obrotu punktu "czynniki ryzyka"... 5 Oddział 5 Data sporządzenia Warunków obrotu Oddział 6 Określenie miejsc, form i terminów publicznego udostępniania Warunków obrotu Rozdział 3 Osoby odpowiedzialne za informacje zawarte w Warunkach obrotu 6 Oddział 1 Firma oraz siedziba i adres sporządzającego Rozdziały 1 4 Warunków obrotu i Załączniki nr 1-3 do Warunków obrotu Oddział 2 Osoby działające w imieniu Towarowej Giełdy Energii S.A Oddział 3 Oświadczenia o odpowiedzialności... 6 Oddział 4 Firma oraz siedziba i adres sporządzającego Załącznik nr 4 do Warunków obrotu...7 Oddział 5 Osoby działające w imieniu Izby Rozliczeniowej Giełd Towarowych S.A... 7 Oddział 6 Oświadczenia o odpowiedzialności... 7 Rozdział 4 Dane o warunkach obrotu instrumentami terminowymi... 8 Oddział 1 Opis czynników ryzyka dla nabywców lub sprzedawców instrumentów terminowych Oddział 2 Warunki jakie powinni spełniać nabywcy i sprzedawcy instrumentów terminowych Oddział 3 Uprawnienia i obowiązki wynikające z kontraktów terminowych Oddział 4 Terminy notowania instrumentów terminowych Oddział 5 Sposób ustalenia dziennych kursów rozliczeniowych oraz tryb i terminy udostępnienia do publicznej wiadomości Oddział 6 Termin wykonania kontraktu Oddział 7 Termin wygaśnięcia instrumentów terminowych Oddział 8 Podstawowe zasady obrotu instrumentami terminowymi. Tryb dokonywania ewentualnych zmian tych zasad Oddział 9 Informacje, które mogą mieć istotny wpływ na ocenę instrumentów terminowych i ryzyka związanego z ich nabyciem Załącznik nr 1. Standard instrumentu tygodniowego na energię elektryczną Załącznik nr 2. Standard instrumentu tygodniowego na energię elektryczną w godzinach od 7 do 22 w dni robocze Załącznik nr 3. Standard instrumentu tygodniowego na energię elektryczną w godzinach od 0:00 do 7:00 i od 22:00 do 24:00 w dni robocze oraz od 0:00 do 24:00 w dni wolne od pracy Załącznik nr 4. Zasady rozliczeń strona 4

5 Rozdział 2 Wstęp. Oddział 1 Oznaczenie rodzaju instrumentów terminowych oraz opis programu instrumentów terminowych. Przez instrument terminowy rozumie się instrument terminowy towarowy, o którym mowa w 84 Regulaminu Giełdy, którego cena zależy bezpośrednio od ceny energii elektrycznej. Instrumenty terminowe na energię elektryczną, stanowią program praw majątkowych w rozumieniu 3 ust. 3 Rozporządzenia. Przez kontrakt terminowy na energię elektryczną rozumie się umowę, której przedmiotem jest instrument terminowy na energię elektryczną, zobowiązującą sprzedającego (wystawcę instrumentu) do dostarczenia energii elektrycznej, w określonym terminie, po określonej cenie oraz zobowiązującą kupującego (nabywcę instrumentu) do odbioru energii elektrycznej w określonym terminie i zapłaty określonej ceny. Instrumenty terminowe na energię elektryczną notowane są w seriach. Jednocześnie notowanych jest sześć serii tygodniowych instrumentów terminowych. Termin wykonania kontraktu tygodniowego jest określony w odpowiednim standardzie instrumentu, stanowiącym załącznik do niniejszych Warunków obrotu oraz zgodny z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Oddział 2 Termin rozpoczęcia obrotu instrumentami terminowymi lub sposób jego ustalenia. Termin rozpoczęcia obrotu pierwszych serii instrumentów terminowych określa Zarząd Giełdy przy wprowadzaniu instrumentów terminowych do obrotu giełdowego. Zarząd Giełdy określa terminy notowania instrumentów terminowych i wykonania umów dla wszystkich wprowadzanych instrumentów terminowych w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Kalendarz notowania instrumentów terminowych i wykonania umów zostaje ustalony i przekazany do publicznej wiadomości najpóźniej na 14 dni przed rozpoczęciem obrotu. Oddział 3 Terminy prowadzenia obrotu instrumentami terminowymi w poszczególnych cyklach. Zarząd Giełdy określa terminy notowania dla wszystkich wprowadzanych instrumentów terminowych w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Oddział 4 Informacja o miejscu zamieszczenia w Warunkach obrotu punktu "czynniki ryzyka" Opis czynników ryzyka dla nabywców lub sprzedawców instrumentów terminowych został zamieszczony w Oddziale 1 Rozdziału 4 Warunków obrotu. Członkowie Giełdy dokonujący obrotu instrumentami terminowymi powinni dokonać szczególnej analizy treści tego punktu. Oddział 5 Data sporządzenia Warunków obrotu. Niniejsze Warunki obrotu zostały sporządzone w dniu 20 marca 2014 r. Oddział 6 Określenie miejsc, form i terminów publicznego udostępniania Warunków obrotu. Warunki obrotu udostępniane są co najmniej na 7 dni przed rozpoczęciem obrotu instrumentami terminowymi w siedzibie Giełdy oraz na jej stronach internetowych. strona 5

6 Rozdział 3 Osoby odpowiedzialne za informacje zawarte w Warunkach obrotu. Oddział 1 Firma oraz siedziba i adres sporządzającego Rozdziały 1 4 Warunków obrotu i Załączniki nr 1-3 do Warunków obrotu. Firma : Siedziba: Adres: Towarowa Giełda Energii S.A. Warszawa ul. Książęca 4, Warszawa Numery telekomunikacyjne : Telefon: Fax: Adres poczty elektronicznej: Adres strony Internetu: tge@tge.pl Oddział 2 Osoby działające w imieniu Towarowej Giełdy Energii S.A. Piotr Zawistowski - Członek Rady Nadzorczej oddelegowany do czasowego wykonywania czynności Prezesa Zarządu Paweł Ostrowski - Wiceprezes Zarządu Osoby te są odpowiedzialne za wszystkie informacje zawarte w Rozdziałach 1 4 Warunków obrotu i Załącznikach nr 1-3 do Warunków obrotu. Oddział 3 Oświadczenia o odpowiedzialności Oświadczamy, że informacje zawarte w Rozdziałach 1 4 Warunków obrotu i Załącznikach nr 1-3 do Warunków obrotu są prawdziwe i rzetelne oraz nie pomijają żadnych faktów ani okoliczności, których ujawnienie jest wymagane przepisami prawa. Piotr Zawistowski - Członek Rady Nadzorczej oddelegowany do czasowego wykonywania czynności Prezesa Zarządu Paweł Ostrowski - Wiceprezes Zarządu strona 6

7 Oddział 4 Firma : Siedziba: Firma oraz siedziba i adres sporządzającego Załącznik nr 4 do Warunków obrotu. Izba Rozliczeniowa Giełd Towarowych S.A. Warszawa, Adres: Książęca 4, Warszawa Numery telekomunikacyjne : Telefon: Fax: Adres poczty elektronicznej: irgit@irgit.pl Adres strony Internetu: Oddział 5 Osoby działające w imieniu Izby Rozliczeniowej Giełd Towarowych S.A. Andrzej Kalinowski Prezes Zarządu Seweryn Szwarocki Wiceprezes Zarządu Osoby te są odpowiedzialne za wszystkie informacje zawarte w Załączniku nr 4 do Warunków obrotu. Oddział 6 Oświadczenia o odpowiedzialności Oświadczamy, że informacje zawarte w Załączniku nr 4 do Warunków obrotu są prawdziwe i rzetelne oraz nie pomijają żadnych faktów ani okoliczności, których ujawnienie jest wymagane przepisami prawa. Andrzej Kalinowski Prezes Zarządu Seweryn Szwarocki Wiceprezes Zarządu strona 7

8 Rozdział 4 Oddział 1 Dane o warunkach obrotu instrumentami terminowymi. Opis czynników ryzyka dla nabywców lub sprzedawców instrumentów terminowych. 1 Informacje ogólne 1. Wszelkie decyzje inwestycyjne powinny być podejmowane na podstawie odpowiedniej znajomości mechanizmów regulujących obrót instrumentami terminowymi oraz ze świadomością występowania ryzyka specyficznego dla tych instrumentów. 2. Giełda nie ponosi żadnej odpowiedzialności z tytułu ryzyka inwestycyjnego wynikającego z obrotu instrumentami terminowymi. 2 Ryzyko rynkowe 1. Ryzyko rynkowe związane jest ze zmianą kursów instrumentów terminowych i ceny instrumentu bazowego. Kurs instrumentu zależy głównie od ceny instrumentu bazowego. Członek Giełdy zawierający transakcje na Rynku Terminowym Towarowym jest narażony na większe ryzyko zmiany kursów niż na rynku instrumentu bazowego w związku z istnieniem tzw. efektu dźwigni finansowej. 2. Efekt dźwigni finansowej jest spowodowany faktem, że wartość wpłaconego zabezpieczenia stanowi część wartości instrumentu, w związku z czym straty bądź zyski spowodowane zmianą kursu instrumentu odniesione do wartości zaangażowanego kapitału (czyli wartości zabezpieczenia) mogą przyjmować znaczne wartości, niespotykane na rynku instrumentu bazowego. 3. Ewentualna strata poniesiona na Rynku Terminowym Towarowym może przekroczyć wartość początkową inwestycji, rozumianą jako kwota wpłaconego zabezpieczenia. 4. W przypadku spadku środków w depozycie wstępnym i depozycie uzupełniającym poniżej określonego przez Izbę Rozliczeniową minimalnego poziomu, inwestor posiadający otwarte pozycje zostaje wezwany do uzupełnienia depozytu. Gdy uzupełnienie nie zostanie dokonane w określonym czasie, pozycje danego inwestora będą zamykane. 5. Zamknięcie pozycji po kursie niższym od kursu otwarcia pozycji długiej oraz zamknięcie pozycji po kursie wyższym od kursu otwarcia pozycji krótkiej oznacza stratę na transakcji. Strata ta przewyższa wielkość początkowej inwestycji, jeżeli odpowiednia różnica między wartością otwarcia i zamknięcia pozycji jest wyższa niż wartość wniesionego depozytu. 3 Ryzyko płynności 1. Na Rynku Terminowym Towarowym, szczególnie w początkowym okresie, mogą wystąpić trudności w zawarciu dużej transakcji lub zawarcie takiej transakcji może niekorzystnie wpłynąć na poziom kursów rynkowych. strona 8

9 2. Członek Giełdy może mieć problemy z zamknięciem uprzednio otwartej pozycji, po spodziewanej cenie z powodu braku zleceń przeciwstawnych. 3. Płynność obrotu może również zależeć od aktywności animatorów rynku. 4 Ryzyko specyficzne Ryzyko specyficzne wynika ze zmian cen energii elektrycznej notowanej na Rynku Dnia Następnego prowadzonym przez Giełdę, które mogą podlegać znacznej zmienności wpływając na kurs instrumentu oraz wysokość depozytów zabezpieczających. 5 Ryzyko prawne Giełda informuje, że nieodłączną częścią każdej inwestycji jest ryzyko prawne. Poziom tego ryzyka jest zróżnicowany i zależy od rodzaju instrumentu, który jest przedmiotem inwestycji i regulacji prawa unijnego i krajowego. Giełda informuje, iż obrót instrumentami terminowymi wiąże się z ryzykiem prawnym zakwalifikowania po dniu 3 stycznia 2018 roku instrumentów terminowych do instrumentów finansowych w rozumieniu MIFID 2 lub powiązanych aktów prawnych. Giełda informuje także, iż obrót instrumentami terminowymi po dniu 3 stycznia 2018 roku wiąże się z ryzykiem prawnym utraty części lub całości możliwości obrotu instrumentami terminowymi, możliwością zmiany sposobu rozliczania transakcji, a nawet koniecznością przeniesienia instrumentów terminowych na inny system obrotu Giełdy. Giełda zwraca również uwagę, iż kwalifikacja po dniu 3 stycznia 2018 roku instrumentów terminowych jako instrumentów finansowych ma wpływ na wiele różnych czynników, które są lub mogą być zależne od nabywców i sprzedawców instrumentów terminowych oraz wyników ich działalności. Można do nich zaliczyć m.in. ograniczenie wyłączeń ze stosowania MIFID 2 lub powiązanych aktów prawnych dostępnych dla podmiotów obracających instrumentami towarowymi, wprowadzenie limitów pozycji oraz zarządzania pozycjami dla instrumentów towarowych, możliwość wprowadzania obowiązkowego obrotu w systemach obrotu. Podjęcie każdej decyzji zakupu lub sprzedaży instrumentu wiąże się między innymi z koniecznością oceny ryzyka prawnego z nim związanego. 6 Ryzyko dostawy. 1. Giełda nie ponosi odpowiedzialności za fizyczną dostawę lub odbiór energii elektrycznej w ramach kontraktów terminowych zawartych na RTT. 2. W przypadku braku możliwości dokonania zgłoszenia do fizycznej realizacji dostawy energii elektrycznej, wolumen transakcji zawartej na RTT ulegnie odpowiedniemu zmniejszeniu o wolumen właściwy dla tych Dni Dostawy. strona 9

10 Oddział 2 Warunki jakie powinni spełniać nabywcy i sprzedawcy instrumentów terminowych. 7 Nabywcami i sprzedawcami instrumentów terminowych na zasadach określonych w niniejszych Warunkach obrotu mogą być Członkowie Giełdy dopuszczeni do działania na RTT w zakresie instrumentów terminowych na energię elektryczną zgodnie z Regulaminem Giełdy, posiadający status Członka Izby Rozliczeniowej. Oddział 3 Uprawnienia i obowiązki wynikające z kontraktów terminowych. 8 Kontrakt terminowy rozumiany jest jako umowa, o której mowa w 87 Regulaminu Giełdy, zobowiązująca sprzedającego (wystawcę) do dostarczenia energii elektrycznej w określonym terminie i po określonej cenie, oraz zobowiązująca kupującego (nabywcę) do odbioru energii elektrycznej w określonym terminie i zapłaty określonej ceny. Wykonanie zawartej na giełdzie umowy następuje poprzez rozliczenie pieniężne i dostawę fizyczną energii elektrycznej. Oddział 4 Terminy notowania instrumentów terminowych. 9 Rozpoczęcie i zakończenie obrotu kolejnymi seriami instrumentów terminowych następuje zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów, określanym przez Zarząd Giełdy. Oddział 5 Sposób ustalenia dziennych kursów rozliczeniowych oraz tryb i terminy udostępnienia do publicznej wiadomości. 10 Dzienny kurs rozliczeniowy. 1. Dzienny kurs rozliczeniowy jest obliczany na podstawie transakcji zawartych w systemie notowań ciągłych po zakończeniu sesji giełdowej z dokładnością do 1 grosza (0,01 PLN). 2. Dzienny kurs rozliczeniowy określany jest jako średnia arytmetyczna kursów ostatnich 10 transakcji zawartych podczas sesji giełdowej w systemie notowań ciągłych. 3. Jeżeli podczas sesji giełdowej zawarto mniej niż 10 transakcji za dzienny kurs rozliczeniowy przyjmuje się średnią arytmetyczną kursów wszystkich transakcji zawartych w systemie notowań ciągłych. 4. Wyznaczenie pierwszego dziennego kursu rozliczeniowego dla danego instrumentu następuje na podstawie transakcji zawartych w systemie notowań ciągłych. Jeżeli dzienny kurs rozliczeniowy nie został określony na podstawie transakcji zawartych w systemie notowań ciągłych, wówczas dzienny kurs rozliczeniowy określony jest jako ostatnia wyznaczona średnia cena ważona na sesji w systemie aukcji. 5. W szczególnie uzasadnionych przypadkach Giełda może ustalić kurs rozliczeniowy na innych zasadach niż określone powyżej. W szczególności, jeżeli podczas sesji giełdowej nie zawarto żadnej transakcji w systemie notowań ciągłych ani w systemie aukcji, za strona 10

11 dzienny kurs rozliczeniowy przyjmuje się średnią arytmetyczną z limitów cen w najlepszych zleceniach kupna i sprzedaży biorących udział w notowaniach ciągłych, będących jednocześnie na rynku, przy czym każde z tych zleceń musi znajdować się na rynku przez czas określony przez Giełdę. 6. Dzienny kurs rozliczeniowy wyznaczany na zasadach opisanych w ust. 5 podlega ograniczeniu wahań względem ostatniego znanego dziennego kursu rozliczeniowego. Dopuszczalny limit wahań dziennego kursu rozliczeniowego określa Giełda. W przypadku przekroczenia dopuszczalnego limitu wahań względem ostatniego znanego dziennego kursu rozliczeniowego, za dzienny kurs rozliczeniowy przyjmuje się kurs rozliczeniowy odpowiadający wartości górnego limitu wahań w przypadku przekroczenia górnego limitu oraz wartości dolnego limitu wahań, w przypadku przekroczenia dolnego limitu. W przypadku braku możliwości wyznaczenia kursu zgodnie z ust. 5 za dzienny kurs rozliczeniowy przyjmuje się ostatni znany dzienny kurs rozliczeniowy. 11 Tryb i terminy udostępnienia cen do publicznej wiadomości. 1. Informacje o wolumenie, kursach oraz wartości zawartych transakcji są udostępniane Członkom Giełdy na niepublicznej stronie internetowej, dostępnej tylko dla danego Członka Giełdy i Giełdy. 2. Po zakończeniu sesji giełdowej informacje o wolumenie i kursach zawartych transakcji Giełda publikuje na swojej publicznej stronie internetowej. Oddział 6 Termin wykonania kontraktu Rozpoczęcie i zakończenie terminu wykonania umów obejmujących kolejne serie instrumentów terminowych następuje zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów, określanym przez Zarząd Giełdy. 2. Każdego dnia w okresie wykonania kontraktu jest realizowana dostawa energii elektrycznej zgodnie z zasadami określonymi dla Rynku Dnia Następnego, z zastrzeżeniem 6. Oddział 7 Termin wygaśnięcia instrumentów terminowych. 13 Dniem wygaśnięcia jest ostatni dzień obrotu daną serią instrumentów terminowych. strona 11

12 Oddział 8 Podstawowe zasady obrotu instrumentami terminowymi. Tryb dokonywania ewentualnych zmian tych zasad. 14 Dopuszczenie instrumentów terminowych do obrotu giełdowego Dopuszczenia instrumentów terminowych do obrotu giełdowego dokonuje Zarząd Giełdy. 15 Wprowadzenie instrumentów terminowych do obrotu giełdowego Wprowadzenia instrumentów terminowych do obrotu giełdowego dokonuje Zarząd Giełdy, określając jednocześnie terminy notowania i wykonania dla wszystkich wprowadzanych serii instrumentów terminowych, zwane Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. 16 Instrument bazowy Instrumentem bazowym jest energia elektryczna, której kurs jest określany na Rynku Dnia Następnego, wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza (0,01 PLN). 17 System notowań 1. Obrót na instrumentach terminowych odbywa się w systemie notowań ciągłych, wyłącznie przy użyciu systemu informatycznego giełdy. 2. W systemie notowań ciągłych oraz aukcji obowiązuje zasada uznaniowości stosowana dla każdego z instrumentów z osobna, zgodnie ze szczegółowymi przepisami Regulaminu Giełdy. 3. Zasada uznaniowości polega na możliwości wprowadzenia ograniczenia maksymalnej wielkości wolumenu w pojedynczym zleceniu, które może być złożone na rynek dla danego instrumentu. 4. Giełda może podjąć decyzje o zestawieniu instrumentów w grupy i stosowaniu dla danej grupy instrumentów jednolitego limitu, określonego w Regulaminie Giełdy w ramach zasady uznaniowości. 5. Szczegółowe zasady wprowadzenia uznaniowości i podawania związanych z tym informacji do publicznej wiadomości zawarte są w Regulaminie Giełdy 18 Godziny trwania notowań Notowania odbywają się od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00 14:00, zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów określanym przez Zarząd Giełdy, o ile Zarząd Giełdy nie postanowi inaczej. strona 12

13 19 Zlecenia 1. Członkowie Giełdy składają zlecenia w odniesieniu do Portfeli. W systemie informatycznym giełdy Portfel jest zdefiniowany jako konto. 2. Członek Giełdy może posiadać Portfele dla Jednostek Grafikowych Udostępnionych. 3. Członek Giełdy może złożyć więcej niż jedno zlecenie w odniesieniu do danego Portfela. 4. Zlecenia składane przez Członków Giełdy podlegają zasadzie uznaniowości zgodnie z Regulaminem Giełdy Każde zlecenie Członka Giełdy składane na RTT powinno zawierać w szczególności następujące parametry: a) oznaczenie (kod) instrumentu danego rodzaju będącego przedmiotem zlecenia, b) rodzaj zlecenia (kupno / sprzedaż), c) portfel, w odniesieniu do którego zlecenie jest składane, d) liczba instrumentów terminowych, e) limit ceny wyrażony w PLN/MWh z dokładnością do jednego grosza lub polecenie wykonania zlecenia bez określania limitu ceny, f) termin ważności, g) warunki realizacji zlecenia, których szczegółowy opis zawarty jest w Warunkach obrotu, h) oznaczenie Członka Giełdy wystawiającego zlecenie, i) datę i godzinę wystawienia zlecenia, j) numer zlecenia. 2. Jedno zlecenie nie może obejmować więcej niż 100 instrumentów terminowych. Na wniosek Członka Giełdy, TGE może jednorazowo zwiększyć limit instrumentów terminowych w zleceniu, z wyłączeniem zleceń podlegających ograniczeniu wielkości wolumenu ze względu na uznaniowość. 3. TGE może ograniczyć dla danego instrumentu wielkość wolumenu pojedynczego zlecenia składanego na dany instrument włączając dla danego instrumentu zasadę uznaniowości, zgodnie z przepisami określającymi funkcjonowanie zasady uznaniowości opisanymi w Regulaminie Giełdy. 4. Każdego dnia sesyjnego przed rozpoczęciem notowań zlecenia weryfikowane są pod względem wielkości wolumenu. Jeżeli na danym instrumencie została wprowadzona uznaniowość, zlecenia z wolumenem większym niż wynika to z ograniczenia zostaną usunięte przez Giełdę. strona 13

14 21 1. Zlecenia wprowadzane do notowań powinny zawierać warunki realizacji i termin ich ważności. W zależności od warunków i terminu realizacji występują następujące typy zleceń: a) Zlecenie ważne do końca okresu notowań (Good until expiry) zlecenie jest ważne do końca notowania instrumentu. Może być składane w dowolnej fazie notowań. Zlecenie bądź jego niezrealizowana część, złożone w jednej fazie notowań, przechodzi na kolejną. b) Zlecenie do dnia (Good until date) zlecenie jest ważne do daty określonej na etapie składania zlecenia. Może być składane w dowolnej fazie notowań. Zlecenie bądź jego niezrealizowana część, złożone w jednej fazie notowań, przechodzi na kolejną. Zlecenie bądź jego niezrealizowana część przechodzi na koleją sesję notowania instrumentu do dnia, w którym upływa określony termin. c) Zlecenie dzienne (Rest of Day) zlecenie jest ważne w dniu przekazania na giełdę. Może być składane w dowolnej fazie notowań. Zlecenie bądź jego niezrealizowana część, złożone w jednej fazie notowań, przechodzi na kolejną. d) Zlecenie czasowe (Timed order) zlecenie jest ważne w dniu przekazania na giełdę do czasu określonego na etapie składania zlecenia. Może uczestniczyć wyłącznie w fazie notowań ciągłych. e) Zlecenie przypisane do fazy sesji (Session) zlecenie jest ważne do końca fazy notowań, w trakcie trwania której zostało złożone na rynek. Może być składane w dowolnej fazie notowań. Niezrealizowane zlecenie, bądź jego część jest anulowana po zmianie fazy notowań. Typ zlecenia dedykowany do składania na aukcję. f) Zlecenie typu zrealizuj i anuluj (Fill and Kill) zlecenie uczestniczy tylko w fazie notowań ciągłych. Jest ważne do momentu zawarcia pierwszej transakcji (lub pierwszych transakcji, jeżeli realizowane są jednocześnie), przy czym niezrealizowana część zlecenia jest anulowana. Zlecenie może być realizowane w całości, częściowo lub nie zostać zrealizowane w ogóle. Zlecenie to może zostać złożone bez podania limitu ceny. g) Zlecenie typu zrealizuj lub anuluj (Fill or Kill) zlecenie uczestniczy tylko w fazie notowań ciągłych. Jest ważne do momentu zawarcia pierwszej transakcji (lub pierwszych transakcji, jeżeli realizowane są jednocześnie), przy czym zlecenie musi być zrealizowane w całości albo nie zostanie zrealizowane w ogóle. Jeżeli układ zleceń nie pozwala na realizację zlecenia w całości, zlecenie jest anulowane. Zlecenie może zostać złożone bez podania limitu ceny. 2. Zlecenia typu Fill and kill i Fill or kill nie są ujęte w tabeli zleceń. Po złożeniu takich typów zlecenia następuje zawarcie transakcji albo są one usuwane Zlecenia mogą zostać złożone na rynek (zlecenie rynkowe) albo lokalnie (zlecenie lokalne). Zlecenia lokalne nie biorą udziału w notowaniach. 2. Zlecenie lokalne może zostać złożone na rynek przez aktywowanie. Czas aktywowania wyznacza czas przyjęcia zlecenia na giełdę. strona 14

15 3. Zlecenie rynkowe może stać się zleceniem lokalnym przez zawieszenie. Aktywowanie i zawieszenie zleceń można wykonać podczas prowadzenia notowań na RTT. 4. Zlecenia lokalne są weryfikowane ze względu na okres ważności zlecenia i pozostają ważne do czasu upłynięcia tego okresu. 5. Składanie zleceń na rynek możliwe jest tylko podczas fazy notowań na RTT. 6. Zlecenie złożone na rynek pozostaje aktywne do czasu zakończenia procesu modyfikacji albo anulowania Zlecenie może zawierać dodatkowo warunek, od którego zależy pojawienie się tego zlecenia na rynku zlecenie z warunkiem aktywacji (Stop Loss), na zasadach określonych w niniejszym paragrafie: 2. Warunek aktywacji obejmuje następujące parametry: a) instrument warunku aktywacji nazwa instrumentu, którego dotyczy warunek aktywacji, b) limit warunku aktywacji kurs lub limit ceny instrumentu warunku aktywacji, c) rodzaj warunku aktywacji oznaczenie, czy spełnienie warunku aktywacji zlecenia nastąpi z chwilą, gdy: i. kurs ostatniej transakcji będzie równy lub niższy od limitu warunku aktywacji, ii. kurs ostatniej transakcji będzie równy lub wyższy od limitu warunku aktywacji, iii. w tabeli zleceń pojawi się zlecenie rynkowe określonego rodzaju (kupno / sprzedaż) z limitem ceny równym lub niższym od limitu warunku aktywacji, z zastrzeżeniem, że zlecenie rynkowe, które podlega natychmiastowej realizacji nie powoduje spełnienia warunku aktywacji. iv. w tabeli zleceń pojawi się zlecenie rynkowe określonego rodzaju (kupno / sprzedaż) z limitem ceny równym lub wyższym od limitu warunku aktywacji, z zastrzeżeniem, że zlecenie rynkowe, które podlega natychmiastowej realizacji nie powoduje spełnienia warunku aktywacji. 3. Zlecenia nie można modyfikować w zakresie warunków aktywacji. Do momentu aktywacji zlecenie z warunkiem aktywacji (Stop Loss) jest zleceniem lokalnym ważnym do końca sesji. Nieaktywowane zlecenie (lokalne) nie przechodzi na następną sesję. Zlecenie zostaje złożone na rynek (aktywowane) w chwili spełnienia warunku aktywacji, a jego modyfikacja, zawieszenie, anulowanie oraz realizacja następuje zgodnie z zasadami określonymi dla zleceń bez warunku aktywacji. 4. O kolejności aktywacji zleceń z warunkiem aktywacji decyduje czas przyjęcia zlecenia na giełdę. Zlecenie może być składane i aktywowane wyłączenie w fazie notowań ciągłych. strona 15

16 24 1. Członkowie Giełdy mogą modyfikować własne zlecenia. Modyfikacji mogą podlegać: a) oferowana liczba instrumentów terminowych, b) limit ceny. 2. Zlecenia można modyfikować podczas fazy notowań na RTT. Jeśli modyfikacja polega na zmniejszeniu wolumenu, czas złożenia zlecenia nie ulega zmianie. W pozostałych przypadkach modyfikacji (zwiększenie wolumenu i zmiana ceny), zlecenie otrzyma nowy czas złożenia. 3. Zlecenie złożone na rynek pozostaje aktywne do czasu zakończenia procesu modyfikacji albo anulowania. 4. W przypadku, gdy notowania na instrumencie terminowym są zawieszone, zlecenia nie mogą być modyfikowane. 25 Zlecenie może zostać anulowane przez Członka Giełdy, który złożył to zlecenie, przed upływem terminu ważności zlecenia. Nie mogą być anulowane zlecenia będące przedmiotem zawartych transakcji. 26 Zasady ustalania kursu, realizacja zleceń i transakcji. 1. Transakcje zawierane są po kursie równym limitowi ceny, jaki został podany w zleceniu wcześniej wprowadzonym, oczekującym w tabeli zleceń na realizację, zgodnie z następującymi zasadami: a) w pierwszej kolejności będą realizowane zlecenia o najwyższym limicie ceny w przypadku zleceń kupna i o najniższym limicie ceny w przypadku zleceń sprzedaży, b) w przypadku zleceń z równymi limitami ceny będą one realizowane według czasu przyjęcia zlecenia (zlecenie przyjęte wcześniej zostanie zrealizowane w pierwszej kolejności). 2. Zlecenia mogą być realizowane częściowo, przy czym każda częściowa transakcja będzie dotyczyć przynajmniej jednego instrumentu. 27 Transakcje giełdowe. 1. Stroną transakcji mogą być wyłącznie Członkowie Giełdy dopuszczeni przez Zarząd Giełdy do działania na Rynku Terminowym Towarowym w zakresie instrumentów terminowych na energię elektryczną. 2. Transakcje zawarte na RTT zgłaszane są razem z transakcjami zawartymi na RDN, zgodnie z zasadami przedstawionymi w Szczegółowych zasadach obrotu i rozliczeń dla energii elektrycznej na Rynku Dnia Następnego. 3. W przypadkach określonych w Regulaminie Giełdy, Giełda ma prawo do składania w imieniu Członka Giełdy zleceń, których realizacja doprowadzi do zmniejszenia jego zobowiązań. Zamykanie pozycji otwartych w ramach transakcji zawartych na RTT może polegać na złożeniu w imieniu Członka Giełdy zlecenia na RDN. Koszty wynikające z różnicy kursów otwarcia i zamknięcia pozycji ponosi Członek Giełdy. strona 16

17 28 Tryb dokonywania zmian w Warunkach obrotu. Niniejsze Warunki obrotu mogą być zmieniane przez Zarząd Giełdy. Zmiana Warunków obrotu powinna zostać podana do wiadomości publicznej co najmniej na 7 dni przed jej wejściem w życie. Oddział 9 Informacje, które mogą mieć istotny wpływ na ocenę instrumentów terminowych i ryzyka związanego z ich nabyciem. Poza informacjami zawartymi w Warunkach obrotu nie są znane Giełdzie inne informacje, które mogą mieć istotny wpływ na ocenę instrumentów terminowych i ryzyka związanego z ich nabyciem. strona 17

18 Załącznik nr 1. Standard instrumentu tygodniowego na energię elektryczną. Nazwa instrumentu Instrument bazowy Nominał instrumentu Kurs instrumentu Wartość kontraktu Termin wykonania Okres wykonania Okres notowania Jednostka dostawy Dzień wygaśnięcia Pierwszy dzień obrotu nowej serii Jednostka notowania Sposób rozliczenia kontraktu BASE_W-ww-yy, gdzie : BASE_W rodzaj instrumentu, ww kolejny numer tygodnia w roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu. yy dwie ostatnie cyfry roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu Energia elektryczna, której kurs jest określony na Rynku Dnia Następnego, wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza. 1MW pomnożony przez określoną w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów liczbę godzin, która zależy od liczby godzin w dobie: MWh. Wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza. Nominał instrumentu pomnożony przez kurs instrumentu. Jeden tydzień kalendarzowy, od poniedziałku do niedzieli włącznie (7 dni) w godzinach od 0:00 do 24:00. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. 1MWh dla każdej godziny terminu wykonania kontraktu. Ostatni dzień obrotu. Ostatni dzień sesyjny ustalony w kalendarzu notowania i wykonania. Pierwszy dzień sesyjny ustalony w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. 1 instrument terminowy. Fizyczna dostawa energii elektrycznej w równych ilościach w każdej godzinie terminu wykonania. strona 18

19 Załącznik nr 2. Standard instrumentu tygodniowego na energię elektryczną w godzinach od 7 do 22 w dni robocze. Nazwa instrumentu Instrument bazowy Nominał instrumentu Kurs instrumentu Wartość kontraktu Termin wykonania Okres wykonania Okres notowania PEAK5_W-ww-yy, gdzie : PEAK5_W rodzaj instrumentu, ww kolejny numer tygodnia w roku, w którym wypada dostawa kontraktu. yy dwie ostatnie cyfry roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu Energia elektryczna, której kurs jest określony na Rynku Dnia Następnego, wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza. 1MW pomnożony przez określoną w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów liczbę godzin, która zależy od liczby dni roboczych w tygodniu: MWh. Wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza. Nominał instrumentu pomnożony przez kurs instrumentu. Jeden tydzień kalendarzowy uwzględniający wyłącznie dni robocze (od 3 do 5 dni) w godzinach od 07:00 do 22:00. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Jednostka dostawy 1MWh dla każdej godziny terminu wykonania kontraktu. Ostatni dzień obrotu. Ostatni dzień sesyjny ustalony w Dzień wygaśnięcia Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Pierwszy dzień obrotu nowej serii Jednostka notowania Sposób rozliczenia kontraktu Pierwszy dzień sesyjny ustalony w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów 1 instrument terminowy. Fizyczna dostawa energii elektrycznej w równych ilościach w każdej godzinie terminu wykonania. strona 19

20 Załącznik nr 3. Standard instrumentu tygodniowego na energię elektryczną w godzinach od 0:00 do 7:00 i od 22:00 do 24:00 w dni robocze oraz od 0:00 do 24:00 w dni wolne od pracy. Nazwa instrumentu Instrument bazowy Nominał instrumentu Kurs instrumentu Wartość kontraktu OFFPEAK_W-ww-yy, gdzie : OFFPEAK_W rodzaj instrumentu, ww kolejny numer tygodnia w roku, w którym wypada dostawa kontraktu. yy dwie ostatnie cyfry roku, w którym wypada termin wykonania kontraktu Energia elektryczna, której kurs jest określony na Rynku Dnia Następnego, wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza. 1MW pomnożony przez określoną w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów liczbę godzin. Wyrażony jako PLN/MWh z dokładnością do 1 grosza. Nominał instrumentu pomnożony przez kurs instrumentu. Jeden tydzień kalendarzowy, od poniedziałku do niedzieli włącznie (7 dni) w godzinach od 0:00 do 7:00 i od 22:00 do Termin wykonania 24:00 w dni robocze oraz od 0:00 do 24:00 w dni wolne od pracy. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych Okres wykonania i wykonania umów. Zgodnie z Kalendarzem notowania instrumentów terminowych Okres notowania i wykonania umów. Jednostka dostawy 1MWh dla każdej godziny terminu wykonania kontraktu. Ostatni dzień obrotu. Ostatni dzień sesyjny ustalony w Dzień wygaśnięcia Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów. Pierwszy dzień obrotu nowej serii Jednostka notowania Sposób rozliczenia kontraktu Pierwszy dzień sesyjny ustalony w Kalendarzu notowania instrumentów terminowych i wykonania umów 1 instrument terminowy. Fizyczna dostawa energii elektrycznej w równych ilościach w każdej godzinie terminu wykonania. strona 20

21 Załącznik nr 4. Zasady rozliczeń. Szczegółowe zasady rozliczeń transakcji zawartych w zakresie instrumentów terminowych na energię elektryczną opisane są w uchwalonych przez Izbę Rozliczeniową Szczegółowych zasadach rozliczeń rynków prowadzonych przez TGE S.A., dostępnych na stronie internetowej Izby pod adresem O ile nic innego nie wynika z kontekstu, definicje użyte poniżej mają znaczenie nadane im w Szczegółowych zasadach rozliczeń rynków prowadzonych przez TGE S.A. 1. Zabezpieczanie rozliczeń Izba tworzy i zarządza systemem zabezpieczeń rozliczeń transakcji w oparciu o środki pieniężne oraz zabezpieczenia niepieniężne deponowane przez Członków Izby. W celu zabezpieczenia rozliczeń transakcji zawartych na RTT w zakresie instrumentów terminowych na energię elektryczną, Izba obliguje Członków Izby do wnoszenia wpłat na depozyt transakcyjny, depozyt zabezpieczający oraz fundusz gwarancyjny. Wartość wymaganego depozytu zabezpieczającego aktualizowana jest codziennie zgodnie z algorytmem opisanym w Szczegółowych zasadach rozliczeń rynków prowadzonych przez TGE S.A. Na depozyt zabezpieczający składa się depozyt wstępny oraz depozyt uzupełniający. Depozyt zabezpieczający jest przeznaczony na zabezpieczenie pokrycia zmian cen w momencie zamykania pozycji. Rozliczający Członkowie Izby mają obowiązek regulowania zobowiązań wynikających z naliczonych depozytów zabezpieczających w najbliższym dniu roboczym następującym po dniu wyznaczenia wysokości wpłaty wymaganego depozytu zabezpieczającego. Depozyt transakcyjny służy zabezpieczeniu rozrachunków pieniężnych oraz zobowiązań z tytułu zmian wartości depozytów zabezpieczających. W skład depozytu transakcyjnego wchodzi depozyt dostawy oraz limit transakcyjny. Depozyt dostawy Rozliczającego Członka Izby zapewnia pokrycie zobowiązań z tytułu dostawy towarów giełdowych, w przypadku gdy Rozliczający Członek Izby nie wywiąże się z obowiązku samodzielnego utrzymywania odpowiedniej wysokości środków na poczet płatności za dostawę. Algorytm wyznaczania oraz tryb regulacji wpłat z tytułu wymaganego depozytu dostawy określa Zarząd Izby w formie uchwały. strona 21

22 2. Rozliczenie finansowe W procesie rozliczeń Izba występuje jako strona biorąca udział w rozliczeniu. W każdym roboczym Dniu N Izba dokonuje bieżących rozliczeń transakcji, których dostawa nastąpi w Dniu N+1. W dni wolne od pracy bieżące rozliczenia RTT nie są przeprowadzane. W pierwszym dniu roboczym następującym po dniu wolnym od pracy Izba dokonuje bieżących rozliczeń Transakcji zawartych na RTT, które nie zostały rozliczone w ciągu dni wolnych. Wartość rozliczenia określana jest jako wartość dostarczanej w Dniu N+1 energii elektrycznej wynikającej z Transakcji sprzedaży pomniejszonych o wartość dostarczanej w Dniu N+1 energii elektrycznej wynikającej z Transakcji kupna przy jednoczesnym powiększeniu o wartość podatku VAT. Każdego dnia roboczego Izba przygotowuje dane do rozrachunku pieniężnego i aktualizacji depozytów zabezpieczających, wykonywanych za pośrednictwem Banku Płatnika Izby we współpracy ze wszystkimi Bankami Płatnikami Członków Izby. Rachunkiem Członka Izby uznawanym lub obciążanym z tytułu rozliczeń transakcji jest rachunek rozliczeniowy. Rachunek rozliczeniowy służy także do regulacji zobowiązań lub należności z tytułu aktualizacji wymaganych depozytów zabezpieczających. Członkowie Izby zobowiązani są do utrzymywania i zabezpieczania odpowiedniej płynności finansowej na swoich rachunkach rozliczeniowych, w sposób umożliwiający realizację zleceń płatniczych wynikających z rozliczeń Izby zgodnie z Harmonogramem. Izba przekazuje do realizacji dyspozycje płatnicze zgodnie z Harmonogramem. Harmonogram dostępny jest w Szczegółowych zasadach rozliczeń rynków prowadzonych przez TGE S.A. 3. Rozrachunek w towarach Realizacja Transakcji zawartych na RTT w zakresie instrumentów terminowych na energię elektryczną następuje poprzez zgłoszenie saldem do Operatora Systemu Przesyłowego energii elektrycznej w podziale na Jednostki Grafikowe przydzielone przez Operatora Rozliczającym Członkom Izby i ich klientom oraz Giełdzie. Zgłoszenie wykonywane jest na Jednostkach Grafikowych należących do TGE. strona 22