Przezimowanie odmian zbóż i rzepaku w warunkach pogodowych Polski dobór odmian Tadeusz Śmiałowski 1, Tadeusz Wałkowski 2, Tadeusz Oleksiak 3, Zbigniew Rybka 4, Edward Arseniuk 5 IHAR-PIB Radzików, 1,3 Zakład Nasiennictwa i Nasionoznawstwa, 2 Oddział IHAR-PIB w Poznaniu, 3 Zakład Fizjologii i Biochemii Roślin, 5 Zakład Fitopatologii 3 e-mail: zhsmialo@cyf-kr.edu.pl:, t.oleksiak@ihar.edu.pl: z.rybka@ihar.edu.pl:.
Plan referatu; 1. Fizjologiczne, genetyczne podstawy zimotrwałości i mrozoodporności roślin ze szczególnym uwzględnieniem zbóż i rzepaku. Dr Zbigniew Rybka. 2. Dobór odmian zbóż i rzepaku przydatnych pod względem mrozoodporności i zimotrwałości do uprawy w trudnych warunkach środowiskowych. Dr Tadeusz Wałkowski, dr Tadeusz Oleksiak, prof. E.Aresniuk 3. Stan obecny polskiej hodowli - nowe rodyodmiany pod względem mrozoodporności i zimotrwałości zbóż i rzepaku. Dr Tadeusz Śmiałowski, dr Tadusz Wałkowski.
Fizjologiczne, genetyczne podstawy zimotrwałości i mrozoodporności roślin ze szczególnym uwzględnieniem zbóż.
Uwarunkowania fizjologiczno-genetyczne Mrozoodporność/zimotrwałość cecha wielogenowa, ekspresja i supresja genów jest modyfikowane wpływami środowiska. Brak genów warunkujących odporność roślina nieodporna. Obecność takich genów potencjalna odporność. Mrozoodporność nie ujawni się jeżeli nie zaistnieją odpowiednie warunki. Rośliny nie poddane hartowaniu mają bardzo słabą odporność, niezależnie od genotypu. Hartowanie następuje w czasie jesieni obniża się temperatura, skraca dzień, zmniejsza się intensywność oświetlenia i spektrum światła. Efektem jest zmiana sposobu wydatkowania energii - zahamowanie wzrostu i przestawienie metabolizmu w kierunku gromadzenia substancji osmotycznie czynnych, głównie cukrów, ale również białek, zmiana składu lipidów błon komórkowych, przebudowa struktury błon komórkowych. Nazywamy to aklimatyzacją lub hartowaniem.
Stan doświadczeń zbóż ozimin na jesieni 2015 r.
Ocena stanu przezimowania ozimin w 2016 roku Pole z prawie całkowicie wymarzniętymi roślinami http://www3.syngenta.com/country/pl/pl/media/newsy/pages/ ocena_stanu_przezimowania.aspx
Ocena stanu przezimowania ozimin w 2016 roku Poletka doświadczalne z całkowicie wymarzniętymi roślinami
Przezimowanie odmian pszenicy i pszenżyta Widok pól doświadczalnych 20.04.2012 Pszenica
Widok siewki oziminy w 2016 roku http://www3.syngenta.com/country/pl/pl/media/newsy/pages/ ocena_stanu_przezimowania.aspx
Ocena stanu przezimowania ozimin w 2015/2016 roku Kluczowym organem siewki jest węzeł krzewienia, jeżeli jest nieuszkodzony roślina odrośnie nawet po utracie przemrożonych liści i korzeni. Węzeł jest zagłębiony w glebie i w warunkach odpowiedniej okrywy śnieżnej może przetrwać beż uszkodzeń. http://www3.syngenta.com/country/pl/pl/media/newsy/pages/ ocena_stanu_przezimowania.aspx
Ocena stanu przezimowania ozimin w 2015/2016 roku Najgroźniejsze zjawisko bezśnieżna zima i gwałtowne spadki temperatury. Szczególnie groźne przy niecałkowitym zahartowaniu roślin podczas ciepłej jesieni, zwłaszcza bez przymrozków zwiększających znacznie odporność. Takie zjawisko miało miejsce w 2015/2016. Rośliny uszkodzone, nie wykazujące odrostu http://www3.syngenta.com/country/pl/pl/media/newsy/pages/ ocena_stanu_przezimowania.aspx
Wzrost kryształów lodu na szerokość Zmiany zachodzące jesienią powodują zwiększenie odporności tkanek na niską temperaturę chodzi głównie o niedopuszczenie do zamarzania treści komórkowej (cytoplazmy) w temperaturze poniżej zera stopni Celsjusza.
Wzrost kryształów lodu na szerokość Woda krystalizuje w przestworach międzykomórkowych, cytoplazma się zagęszcza, a specyficzne białka powodują zmianę sposobu krystalizacji wody wewnątrzkomórkowej (jeżeli już do tego dojdzie) tak, aby powstawały małe kryształy lodu nie powodujące uszkodzeń organelli komórkowych.
Wzrost kryształów lodu na szerokość bardziej groźne
Wzrost kryształów lodu na grubość mniej groźne
Podsumowanie: 1. Hartowanie trwa długo- co najmniej kilka tygodni, rozhartowanie krótko- kilka dni, zatem nawet kilkudniowe ocieplenia śród zimowe mogą spowodować utratę nabytej mrozoodporności i śmierć roślin po powtórnym nastaniu mrozu. 2. Mrozoodporność jest głównym elementem zimotrwałości, ale w przeżyciu roślin ma również znaczenie pokrywa śnieżna, silny wiatr, zamarzanie i rozmarzanie gleby, podatność na choroby grzybowe, zwłaszcza po ustaniu mrozów. 3. Zimotrwałość zależy od cech odmianowych: mrozoodporności, wyrównania wzrostu i terminu wschodów, odporności na choroby i szkodniki, jak i prawidłowej agrotechniki zachowania optymalnych terminów i głębokości siewu, nawożenia i zawartości wody w glebie. 4. Czynniki naturalne, jak okrywa śnieżna, przebieg temperatury w okresie jesieni i zimy oraz na wiosnę, opady, występowanie patogenów i szkodników również wpływają na przeżycie i odrost po ustaniu mrozów.
Dobór odmian zbóż przydatnych pod względem mrozoodporności i zimotrwałości do uprawy w trudnych warunkach środowiskowych.
PSZENICA OZIMA
Uszeregowanie odmian zagranicznych i polskich pszenicy oz. pod względem poziomu mrozoodporności z rejestru COBORU w warunkach Radzikowa w 2012 r, Skala 1 9, gdzie 1 = do 100% wymarznięcia, 9 = 0 do 10% wymarznięcia Lp. Odmiana powt 1 powt 2 śrd Hodowca 1 Bagou 1 1 1,0 Saaten Union Recherche SARL 2 Bystra 1 1 1,0 RAGT 2n, France 3 Galvano 1 1 1,0 KWS Lochow GmbH 4 Garantus 1 1 1,0 RAGT Semences Polska sp. z o.o. Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce 5 Henrik 1 1 1,0 6 Look 1 1 1,0 Dieckmann Seeds Polska sp. z o.o. 7 Slade 1 1 1,0 RAGT Semences Polska sp. z o.o. 8 Meister 1 1 1,0 RAGT Semences Polska sp. z o.o. 9 Linus 1 1 1,0 RAGT Semences Polska sp. z o.o. 10 Oxal 1 1 1,0 RAGT Semences Polska sp. z o.o. 11 Kepler 1 2 1,5 Limagrain Central Europe Societe Europeenne Spółka Europejska Oddział w Polsce 12 Kredo 2 2 2,0 Saaten-Union Polska sp. z o.o. 13 Elipsa 2 2 2,0 Limagrain Belgium N.V. 14 Askalon 4 1 2,5 Nordsaat Saatzucht GmbH Saatzucht Langenstein 15 Operetka 5 1 3,0 Limagrain Central Europe Societe Europeenne 16 Bockris 2 5 3,5 Strube Research GmbH & Co. KG 17 Kampana 1 6 3,5 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 18 Smaragd 7 1 4,0 Lantmännen SW Seed Hadmersleben GmbH 19 KWS Ozon 6 2 4,0 KWS Lochow GmbH
Odmiany pszenicy ozimej w KR 2016 wg zimotrwałości Odmiana Mrozoodp orność (skala 9 st.) Kraj Odmiana Mrozoodp orność (skala 9 st.) Odmiana Mrozoodpo rność (skala Odmiana 9 st.) Mrozood porność (skala 9 st.) Smuga 6,5 PL Skagen 4,5 Meteor 3,5 Kredo 2,5 Ostroga 6 PL Torrild 4 Tobak 3,5 Jenga 2,5 Arkadia 6 PL Wydma 4 Skippy 3,5 Kepler 2,5 Bogatka 6 PL RGT Kilimanjaro 4 Mulan 3 Muszelka 2,5 Legenda 6 PL Patras 4 Pengar 3 Ohio 2,5 Kohelia 5,5 PL Platin 4 Rockefeller 3 Speedway 2,5 Sailor 5,5 DE Praktik 4 Silenus 3 Tulecka 2,5 Tonacja 5,5 PL Linus 4 Kranich 3 Smaragd 2 Naridana 5 PL KWS Dakotana 4 KWS Malibu 3 Oxal 2 Jantarka 5 PL KWS Ozon 4 KWS Loft 3 Operetka 2 Markiza 5 PL Artist 4 Janosch 3 KWS Dacanto 2 Fidelius 5 AT Florus 4 Boomer 3 Forum 2 Fakir 4,5 DE Delawar 4 Consus 3 Belenus 2 Forkida 4,5 PL Lavantus 3,5 Florencia 3 Elipsa 2 Belissa 4,5 PL Leandrus 3,5 Astoria 3 Bockris 2 Baletka 4,5 FR KWS Livius 3,5 Bamberka 3 Bystra 1,5 Arktis 4,5 DE Ludwig 3,5 Banderola 2,5 KWS Magic 1,5 Hondia 4,5 Pl Gimantis 3,5 Akteur 2,5 Henrik 1,5 Natula 4,5 PL Franz 3,5 Askalon 2,5 Meister 1,5 Rotax 4,5 DE Pokusa 3,5 Estivus 2,5 Rapsodia 1,5
Poziom mrozoodporności odmian zagranicznych i polskich hodowli pszenicy ozimej w warunkach Radzikowa w 2012 r, Skala 1 9, gdzie 1 = do 100% wymarznięcia, 9 = 0 do 10% wymarznięcia Lp. Odmiana powt 1 powt 2 śrd Hodowca 20 Muszelka 6 3 4,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 21 Markiza 3 7 5,0 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 22 Cubus 3 7 5,0 KWS Lochow GmbH 23 Bamberka 6 5 5,5 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 24 Kranich 5 7 6,0 Lantmännen SW Seed Hadmersleben GmbH 25 Mulan 5 7 6,0 Nordsaat Saatzucht GmbH Saatzucht Langenstein 26 Skagen 8 4 6,0 W. von Borries-Eckendorf GmbH & Co. KG 27 Tonacja 8 6 6,3 Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. Grupa IHAR 28 Jenga 8 5 6,5 Nordsaat Saatzucht GmbH Saatzucht Langenstein 29 Muza 7 6 6,5 Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp. z o.o. 30 Ostroga 8 6 7,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 31 Forkida 7 7 7,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 32 Baletka 8 7 7,5 RAGT 2n 33 Begra 7 8 7,5 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 34 Natula 8 7 7,5 Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp. z o.o. 35 Banderola 8 8 8,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 36 Bogatka 8 8 8,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 37 Jantarka 9 7 8,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 38 Julius 8 8 8,0 KWS Lochow GmbH 39 Kohelia 7 9 8,0 Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp. z o.o. 40 Torrild 9 7 8,0 W. von Borries-Eckendorf GmbH & Co. KG 41 Arkadia 7 9 8,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 44 Finezja 9 9 9,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. 45 Liwilla 9 9 9,0 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o.
Plon ziarna pszenicy ozimej w 2015 r. (dt. z ha) z Krajow. Rejestru Odmiana Średnia % wzorca A2-A1 Wzorzec dt z ha 96,7 x 15,6 KWS Ozon 93,6 97 17,7 Patras 96,9 100 13,8 Artist 99,5 103 17,3 Markiza 79,6 82 21,1 Fakir 86,6 90 17,7 Ohio 97,9 101 17,2 KWS Loft 96,2 100 17 Tobak 93,4 97 16,8 Rotax 96,7 100 16,6 Ostroga ostka 86,1 89 16,5 Florus 94,4 98 16,3 Pengar 96,1 99 16,1 Natula 94 97 15,6 Vikaras DS 90,9 94 15,5 Bogatka 89,4 93 15,2 Franz 95,8 99 14,5 KWS Dakotana 100,7 104 14,4 KWS Livius 90,9 94 14,3 RGT Kilimanjaro 96,6 100 13,8 Skagen 91,7 95 13,4 Bamberka 90,8 94 13,3 Mulan 98,7 102 13,2 Belissa 93,4 97 13,2 Platin 93,1 96 13 Hondia 88,1 91 12,6 Torrild 92,2 95 12,1 Lavantus 92,2 95 12 Fidelius 87,3 90 11,7 Astoria 89,2 92 11,6 Linus 98,9 102 11,1 Arktis 88,8 92 10,7 Speedway 104,6 108 10,3 Zunda DS 96,1 99 6
Lista odmian pszenicy ozimej zalecanych do uprawy we wszystkich województwach Odmia na T. Dolnoś ląskie Kujaws ko- Pomor skie Lubels kie Lubusk ie Łódzki e Małop olskie Mazo wiecki e Opols kie Podkar packie Podlas kie Pomor skie Święto Śląskie krzyski e Warmi ńsko- Mazur skie Zacho Wielko dniopo polskie morski e KWS Ozon B 2014 2014 2014 2013 2014 2013 2011 2016 2013 2012 2012 2016 2013 2014 14 4 Linus A 2015 2015 2014 2015 2015 2015 2014 2012 2014 2014 2013 2014 2014 2013 14 4 Patras A 2015 2014 2014 2015 2014 2014 2015 2015 2014 2014 2015 2015 12 4 Arkadia A 2013 2014 2016 2013 2014 2012 2015 2013 2013 2015 2016 11 6 Artist B 2016 2016 2016 2016 2016 2016 2015 2015 2016 2016 2016 11 4 Sailor A 2013 2014 2013 2014 2014 2013 2013 2014 2014 9 4,5 Natula A 2013 2012 2012 2011 2011 2011 2013 2012 8 5 Mulan B 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011 7 3 Ostrog a (oś) A 2013 2011 2012 2011 2011 2011 2013 7 6 Platin B 2015 2014 2015 2015 2015 2015 6 4 Praktik A 2015 2015 2016 2016 2015 2016 6 4 Bambe rka A 2011 2012 2012 2011 2012 5 3 Fakir B 2015 2016 2016 2016 2016 5 4,5 Julius CCA E 2013 2014 2011 2014 2014 5 bd KWS Livius B 2016 2016 2016 2016 2015 5 3 Fidelius B 2014 2013 2014 3 4,5 Jantark a B 2013 2012 2014 3 5,5 RAZE M Zimotr wałość (skala 9 st,)
Lista odmian pszenicy ozimej zalecanych do uprawy we wszystkich województwach cd. Kujaws Warmi Zachod Zimotr Odmian T. Dolnoś Święto ko- Lubels Lubusk Łódzki Małop MazowOpolsk Podkar Podlas Pomor ńsko- Wielko niopo wałość Śląskie krzyski RAZEM a ląskie Pomor kie ie e olskie ieckie ie packie kie skie Mazurs polskie morski (skala e skie kie e 9 st,) Rotax B 2016 R 2016 R 2016 R 3 5 Skagen A 2012 2012 2013 3 5 Speedw ay B 2015 2016 2015 3 2 Hondia A 2016 R 2016 R 2 5,5 KWS Dacant o B 2015 2013 2 2 Lavantu s A 2016 2015 2 3 Pengar B 2016 2016 2 2 RGT Kilimanj aro A 2016 R 2016 R 2 4 Astoria E 2014 1 3 Brilliant CCA A 2008 1 bd Florus A 2016 R 1 3 Franz A 2016 R 1 3 Kredo A 2013 1 2 KWS Magic B 2016 1 1,5 Markiza C 2012 1 5 Oxal A 2014 1 2 Pamier CCA A 2014 1 bd Tobak B 2016 R 1 3 Tonacja A 2006 1 5,5 Tulecka A 2016 1 2 RAZEM 9 11 9 7 12 10 11 10 11 6 14 15 10 12 8 7 16
Dobór odmian zbóż ozimych dla Podlasia Pszenica ozima Pszenżyto ozime Żyto ozime Jęczmień ozimy 1. Artist 1. Agostino 1. Armand 1.Holmes 2. KWS Ozon 2. Borowik 2. Dańkowskie A. 2. KWS Meridian 3. Linus 3. Fredro 3. Domir 3. Souleyka 4. Mulan 4. Pigmej 4. Horyzo 4. Titus 5. Natula 5. Subito 5. Stanko 5. Zenek 6. Patras 6. Tomko 6. SU Stakkato F1 7. Torino
Dobór odmian zbóż ozimych dla Małopolski Lp. PSZENICA OZIMA Lp. PSZENŻYTO OZIME l.p ŻYTO OZIME JĘCZMIEŃ OZIMY 1 KWS Ozon 1 ALGOSO 1 SU Stakkato F1 0 2 Linus 2 BOROWIK 2 Dańkowskie Diament 3 Patras 3 AGOSTINO 3 Stanko 4 Arkadia 4 FREDRO 4 Brasetto F1 5 Sailor 5 SUBITO 5 SU Spektrum F1 6 Natula 6 TOMKO 6 Armand 7 Platin 8 Praktik 9 Bamberka 10 Skagen
Mrozoodporność odmian pszenicy ozimej z KR - ważona udziałem odmian w reprodukcji nasiennej 5 4,5 4 3,5 skala 9 0 3 2,5 2 1,5 1 zagraniczne polskie
PSZENŻYTO OZIME
Odmiany pszenżyta ozimego w KR 2016 wg zimotrwałości Odmiana Zimotrwałość (skala 9 st.) Odmiana Zimotrwałość (skala 9 st.) Tomko 6,5 Pigmej 5 Tornado 6,5 Pizarro 5 Transfer 6,5 Fredro 4,5 Trismart 6,5 Baltiko 4,5 Wiarus 6,5 Alekto 4 Twingo 6 Algoso 4 Trapero 6 Amorozo 4 Aliko 6 Gniewko 4 Meloman? 6 Elpaso 4 Palermo 6 Sorento 4 Panteon 5,5 Maestozo 4 Pawo 5,5 Tulus 4 Rotondo 5,5 Torino 3,5 Grenado 5,5 KWS Trisol 3,5 Borowik 5,5 Leontino 3,5 Borwo 5,5 Agostino 3,5 Subito 5,5 Atletico 3,5 Todan 5,5 Bereniko 3 Witon 5,5 Cerber 2,5 Trefl 5 Cyrkon 2,5 Lombardo 5
JĘCZMIEŃ OZIMY
Odmiany jęczmienia ozimego w KR 2016 wg mrozoodporności Odmiana Mrozoodporność (skala 9 st.) Odmiana Mrozoodporność (skala 9 st.) Fridericus 6,0 Antonella 5,0 Henriette 5,5 Holmes 4,5 Karakan 5,5 Bartosz 4,5 Kobuz 5,5 Metaxa 4,5 Titus 5,5 KWS Kosmos 4,5 Zenek 5,5 SU Melania 4,5 Quadriga 5,0 SU Vireni 4,5 Scarpia 5,0 Souleyka 4,5 SU Elma 5,0 Nickela 4,5 KWS Meridian 5,0 Vincenta 4,5 Lomerit 5,0 Wintmalt 3,5 Maybrit 5,0
Rekomendowane odmiany jęczmienia ozimego w Polsce Odmiana Dolno śląskie Kujaw sko- Pomor skie Lubels kie Lubus kie Łódzki e Małop olskie Mazo Opolsk wiecki ie e Podka rpacki e Podlas kie Pomor skie Święto Śląskie krzyski e Warmi ńsko- Mazur skie Wielk opolsk ie Zacho dniop Razem omors kie Zimotrw ałość (skala 9 st,) Antonella 2014 2014 2014 2012 2014 2014 2013 2014 2014 2013 10 5 Titus 2014 2015 2014 2015 2013 2015 2014 2015 2015 2014 10 5 KWS Meridian 2015 2015 2014 2016 2014 2014 2013 2014 2015 9 5 Zenek 2016 2016 2015 2016 2016 2015 2016 2016 8 5,5 Souleyka 2013 2013 2015 2011 2013 2013 2012 7 4,5 SU Melania 2016 2016 2016 2015 2016 2016 6 4,5 Henriette 2014 2015 2014 2015 2014 5 5 Holmes 2015 2015 2014 2015 2015 5 4,5 Fridericus 2010 2009 2 6 Scarpia 2010 2013 2 5 Bartosz 2010 1 4,5 SU Vireni (2-rz) 2016 R 1 5 4 6 5 0 3 0 5 6 6 5 5 7 0 5 6 3
Żyto ozime wszystkie zalecane odmiany: populacje i mieszańce cechują się wysoką mrozoodpornością i zimotrwałością. Podstawowym kryterium doboru do uprawy powinien być plon, odporność na wyleganie, porastanie, choroby oraz dostępność i cena materiału siewnego.
Lista odmian żyta ozimego rekomendowana do uprawy Odmiana Kujaws Warmi Zacho Mazo Święto Dolnoś ko- Lubels Lubusk Łódzki Małop Opolsk Podkar Podlas Pomor ńsko- Wielko dniopo wiecki Śląskie krzyski Razem ląskie Pomor kie ie e olskie ie packie kie skie Mazur polskie morski e e skie skie e SU Stakkato F1 2014 2015 2015 2014 2014 2016 2013 2015 2016 2015 2014 2016 2015 2015 2014 15 Dańkowskie Amber 2015 2013 2014 2012 2014 2013 2013 2014 2015 9 Dańkowskie Diament 2008 2014 2008 2008 2008 2008 2008 2012 2008 9 Tur F1 2016 2015 2016 2015 2016 2015 2015 2016 2016 9 Stanko 2012 2010 2013 2014 2010 2010 2010 2014 8 Brasetto F1 2012 2014 2011 2012 2011 2012 2012 7 Dańkowskie Rubin 2016 2016 2016 R 2015 2016 2016 2015 7 Horyzo 2016 2014 2014 2014 2014 2014 6 SU Drive F1 2015 2013 2014 2015 2016 5 Domir 2010 2011 2012 2011 4 SU Performer F1 2016 2016 R 2016 R 2016 R 4 SU Spektrum F1 2016 2016 2016 2016 4 Antonińskie 2016 2016 2016 3 SU Satellit F1 2016 2015 2016 3 Armand 2014 2015 2 KWS Bono F1 2016 R 2016 R 2 Palazzo F1 2012 2010 2 Bosmo 2008 1 Dańkowskie Złote 2005 1 Gonello F1 2010 1 Helltop CCA 2014 1 SU Allawi F1 2016 1 SU Skaltio F1 2012 1 RAZEM 3 6 6 5 6 6 8 9 8 6 7 8 8 8 6 5
Podsumowanie: 1. Wojewódzkie Zespoły Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego winny w listach zalecanych odmian w rejonach o dużym ryzyku wystąpienia niekorzystnych czynników meteorologicznych (przewlekłe i ostre zimy) włączać odmiany zbóż o stabilnej wysokiej mrozoodporności i zimotrwałości. 2. Hodowla Polska oferuje nieliczne ale wartościowe odmiany pszenicy i pszenżyta ozimego o podwyższonej mrozoodporności i zimotrwałości.
Stan obecny polskiej hodowli - nowe odmiany pod względem mrozoodporności i zimotrwałości.
Wyhodowane rody pszenicy ozimej badane są w ścisłych polowych i laboratoryjnych zespołowych doświadczeniach hodowlanych (wstępnych). W sezonie 2015/16 DW założone zostały doświadczenia dla pszenicy, pszenżyta, żyta i jęczmienia ozimego.
Pszenica ozima-firmy uczestniczące w badaniach: Małopolska Hodowla Roślin - ARR, Poznańska Hodowla Roślin ARR, Hodowla Roślin DANKO ARR, Hodowla Roślin SMOLICE sp. zo.o - grupa IHAR, Hodowla Roślin STRZELCE sp. zo.o - grupa IHAR, IHAR-PIB Radzików.
Wykonawcy-współautorzy badań: Dr Przemysław Matysik, dr Zygmunt Nita, mgr Barbara Żmijewska, dr Edward Witkowski, dr Jarosław Bojarczuk, mgr Krzysztof Rubrycki, mgr Maria Bogacka, mgr Teresa Sikora, dr hab. Andrzej Bichoński, dr Tadeusz Drzazga, mgr Teresa Rostkowska, prof. Henryk Czembor, prof. Edward Arseniuk, dr Tadeusz Śmiałowski analizy statystyczne
Metoda badań: Doświadczenia zakłada się w 3 powtórzeniach; 2 powtórzenia na poziomie A2 - Losowanie obiektów rożne + rozlosowanie poletek różne. oraz 3 powtórzenie na poziomie A1 - będące lustrzanym odbiciem 2 powtórzenia poziomu A2.
Lp. Charakterystyka glebowo-klimatyczna 10 lokalizacji doświadczeń z pszenicą ozimą MIEJSCO- WOŚCI REGION TYP GLEBY Klasa Poziom 1 Dębina Pomorskie, Żuławy Mady żuławskie I A2-A1 2 Kobierzyce Dolnośląskie, okolice Ślęży Szare ziemie III a A2-A1 3 Modzurów Śląskie, rejon Raciborza Czarnoziem zdegradowany II a A2-A1 4 Nagradowice Wielkopolska, rejon Poznania Brunatna III a A2-A1 5 Krzemlin Zachodnio-pomorskie Brunatna III a A2-A1 6 Polanowice Małopolska, rejon Proszowic Less zdegradowany I A2-A1 7 Smolice Wielkopolska środkowa Brunatna III a A2-A1 8 Strzelce Łódzkie, pn. część niziny mazowieckiej Brunatna II A2-A1 9 Kończewice Kujawsko-pomorskie, rejon Chełmży Mady, ciężkie ziemie I A2-A1 10 Radzików Mazowieckie, rejon zachodni Czarne ziemia, zdegradowane III b A2-A1
Liczba obiektów: NAZWA SPÓŁKI LICZBA RODÓW S1 S2 S3 RAZEM DANKO 14 13 13 40 MHR 11 11 12 34 PHR 8 7 7 22 HR SMOLICE 7 8 8 23 HR STRZELCE 10 11 10 31 WZORCE 3 3 3 9 RAZEM 53 53 53 159
Badania pod kątem mrozoodporności Ocena laboratoryjna mrozoodporności w komorach mrożeniowych; w br. temperatura krytyczna temp. mrożenia I powtórzenia -16 st. C, powtórzenia 2 i 3 wymarzły całkowicie, gdyż 2-5 01. 2016 temp. min. wynosiła -15,8-17,6 st.c oraz w okresie 18-23 01. 2016-15,1 - -17,7 st. Ocena w % siewek żywych. Ocena stanu przezimowania (jeśli wystąpią odpowiednie warunki) wykonuje się na poletkach doświadczalnych. Badanie w warunkach prowokacyjnych: specjalna ekspozycja, dobór lokalizacji np. płn. Polski lub tereny podgórskie Ocena rejestrowana jest w skali 1-9. Oceną końcową jest ocena zbieżności stopnia porażenia w laboratorium z oceną polową.
Testowanie rodów pszenicy ozimej w komorach chłodniowych siewki przed mrożeniem (fot. E. Witkowski)
Wazon z siewkami pszenicy ozimej po wykonaniu mrożenia, zielone siewki-wzorzec, żółte słabo odporny rod pszenicy ozimej. (Autor E.Witkowski).
Testowanie siewek w warunkach prowokacyjnych parapety w HR Strzelce (fot. T. Śmiałowski)
DC 325/12 DD 250/12 DL 217/12/6 DM 966/14 115 KBP 296/93 AND 532/11 AND 4012/14 SMH 9107 STH 3320 215 STH 3448 DL 228/12/5 DM 1041/14 SMH 9070 STH 3207 STH 4110 SMH 9062 KBP 14 41 STH 3507 NAD 13007 KOH 361 KBP 14 39 SMH 9072 STH 2161 ARTIST PATRAS Wyniki oceny mrozoodporności w 2016 w komorach mrożeniowych w Smolicach ( 1 seria) 120 100 80 60 40 20 0
Ocena przezimowania rodów pszenicy ozimej w warunkach polowych w 2016 r. w 1 serii 7 miejsc. 9,0 8,0 7,0 6,4 6,9 7,1 7,8 6,3 6,3 6,3 6,0 5,0 4,0 3,5 4,3 3,0 2,0 2,2 1,0 0,0
Wyniki oceny przezimowania rodów p. ozimej w Radzikowie w 2016 r. w serii 1 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0
Mrozoodporność a zimotrwałość pszenicy ozimej w serii 1 (korelacja stopnia przezimowania w Radzikowie z oceną laboratoryjną w Smolicach) WSP.KORELACJI ZIM MRZ ZIMOTRWAŁOŚĆ 1 MROZOODPORNOŚĆ 0,685 1
Pszenżyto ozime-doświadczenia wstępne 2015/2016 LICZBA OBIEKTÓW LICZBA RODÓW RAZEM S 1 S2 HODOWLA ROŚLIN STRZELCE SHR BORÓW 9 9 18 SHR MALYSZYN 6 6 12 HODOWLA ROŚLIN DANKO 12 12 24 WSPÓLNE 3 3 6 WZORCE 3 3 6 RAZEM 33 33 66
Wykonawcy doświadczeń: Hodowla Roślin Strzelce Dr Zygmunt Nita, mgr Łukasz Mańkowski, dr. Grzegorz Budzianowski, mgr Grzegorz Milewski, HR DANKO Mgr Małgorzata Niwińska, dr Zofia Banaszak, Dr Mirosław Pojmaj, mgr Ewa Czerwińska, mgr Danuta Kurleto, mgr Marcin Konieczny, IHAR-PIB Radzików mgr Teresa Rostkowska, prof. Henryk Czembor, prof. Edward Arseniuk, dr T. Śmiałowski analizy statystyczne.
Lokalizacja doświadczeń Miejscowość Województwo Przedplon Poziom agro Klasa Dębina POMORSKIE rzepak oz. A2- A1 IV a CHORYŃ WIELKOPOLKIE rzepak oz. A2- A1 IV a LASKI MAZOWIECKIE rzepak oz. A2- A1 III a SZELEJEWO WIELKOPLSKIE rzepak oz. A2- A1 IV a BOROWO WIELKOPLSKIE rzepak oz. A2- A1 IIIb MAŁYSZYN LUBUSKIE rzepak oz. A2- A1 IV b STRZELCE ŁÓDZKIE rzepak oz. A2- A1 IIIb RADZIKÓW MAZOWIECKIE rzepak oz. A2- A1 III b
Porównanie przezimowania rodów pszenżyta - wiosna 2016 ( 1 seria) 8,5 8 7,5 7 6,5 6 RAH1 MAH1 BOA1 Fredro wz Meloman wz Trefl wz
Porównanie przezimowania rodów pszenżyta - wiosna 2016 ( 2 seria) 8 7,8 7,6 7,4 7,2 7 6,8 6,6 6,4 6,2 6 MAH2 BOA2 RAH2 Fredro wz Meloman wz Trefl wz
DANKO 2/15 DANKO 12/15 DANKO 13/15 MAH34070-3 DANKO 20/15 BOHT 719 MAH34762-1 DAST 73/13 MAH34837-1 DAST 55/13 DANKO 16/15 DANKO 5/15 DANKO 19/15 BOH2022-1 BOH1325-6 MAH 34858-1 DANKO 9/15 BOHT 730 DANKO 18/15 MAH34097-1 BOH1370-2 DANKO 6/15 DANKO 1/15 MAH33637-2 BOH1370-4 DAST 18/14 BOH2334-1 BOHT 756 BOHT 754 DANKO13/14 Fredro wz Meloman wz Trefl wz Ocena polowa rodów pszenżyta ozimego w 2016 roku w skali 1-9 (średnia z miejscowości (Radzików, Małyszyn, Borów) seria 1 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0
Ocena polowa przezimowania rodów pszenżyta ozimego w 2016 roku w skali 1-9 (średnia z miejscowości (Radzików, Małyszyn, Borów) seria 2 DANKO 3/15 MAH 34863-3 BOHT 784 BOHT 785 BOH 2080-2 DANKO 8/15 DANKO 14/15 MAH 35657-2 MAH 35656-1 DAST 24/14 DANKO 7/15 DAST 27/14 BOHT 782 BOH 2099-1 DANKO 22/15 DANKO 21/15 DANKO 10/15 DAST 22/14 DANKO 11/15 BOH 1507-3 MAH 34823-1 BOH 1515-1 BOH 1370-3 DANKO 23/15 MAH 35066-2 DANKO 4/15 BOHT 757 DANKO 17/15 MAH33070-3/1 DANKO 15/15 Fredro wz Meloman wz Trefl wz 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0
DANKO 2/15 BOHT 719 MAH34070-3 MAH 34863-3 DANKO 13/15 DANKO 7/15 BOH1370-4 DANKO 20/15 DAST 18/14 DANKO 21/15 MAH34858-1 BOHT 782 BOH2022-1 DANKO 17/15 DANKO 9/15 DANKO 4/15 BOH 1515-1 DANKO13/14 BOH 1370-3 DANKO 11/15 BOHT 784 Fredro WZ1 DANKO 10/15 MAH 35656-1 DAST 24/14 DANKO 1/15 BOH 2099-1 MAH33070-3/1 BOH 2080-2 BOHT 785 BOHT 757 MAH 34823-1 Wyniki badania mrozoodporności rodów pszenżyta ozimego w chłodni 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 % Roślin Żywych
Jęczmień ozimy NAZWA SPÓŁKI LICZBA RODÓW Dwurzędowy Wielorzedowy RAZEM DANKO 12 8 20 Smolice-SHR Bąków 16 7 23 PHR 12 0 12 WZORCE 2 2 4 RAZEM 42 17 59
Lokalizacja doświadczeń wstępnych z j. ozimymi Lokalizacja doświadczeń Miejscowość Region Wiatrowo Zachodnio-pomorski Nagradowice Wielkopolski Modzurów Śląski-rejon Raciborza Szelejewo Wielkopolski Oleśnica Mała Dolny Śląsk Bąków Opolski
Wykonawcy doświadczeń Dr. Roman Biliński, mgr Małgorzata Małysa- HR Smolice, Dr Zofia Banaszak, mgr Teresa Sikora, mgr Anna Kojpasz, mgr Marcin Konieczny- HR DANKO Dr Zdzisław Paszkiewicz, mgr Daria Świerblewska - Poznańska Hodowla Roślin. Dr T. Śmiałowski analiza statystyczna
Plon a przezimowanie J. ozimego wielorzędowego w Wiatrowie. 90 80 70 60 50 40 30 PLON PRZEZIMOWANIE (%R.ŻYWYCH) 20 10 0
Plon a przezimowanie j. ozimego dwurzędowego w Wiatrowie. 90 80 70 60 50 40 30 PLON (dt/ha) PRZEZIMOWANIE (%) 20 10 0
Wyniki przezimowania a plenność j. ozimego wielorzędowego w DW. 120 107,7 Zależność plonów jęczmienia ozimego wielorzędowego od zimotrwałości 100 86,9 91,6 80 60 63,7 52,9 PLON 9dt/ha) PRZEZIMOWANIE (% R.ŻYWYCH) 40 20 0 SZD AND BKH WIA SREDNI
Wyniki przezimowania a plenność j. ozimego dwurzędowego w DW. 120 Zależność plonów jęczmienia ozimego dwurzędowego od zimotrwałości 100 80 60 40 PLON (dt/ha) PRZEZIMOWANIE (%R.ŻYWYCH) 20 0 SZD AND BKH WIA SREDNIA
Podsumowanie 1. Przezimowanie roślin (zbóż) jest procesem skomplikowanym, wymagającym ciągłego monitorowania zmian klimatycznych i dostępności odmian odpornych na skrajne warunki klimatyczne. 2. Hodowla zbóż powinna w równym stopniu preferować w trakcie selekcji formy łączące wysoki potencjał plenności z mrozoodpornością (zimotrwałością).
3. Wyodrębnione formy charakteryzujące się wysokospecjalistycznymi cechami (np. mrozoodpornością) powinny być zabezpieczane w bankach genów i stanowić źródło genetyczne w uszlachetnianiu plennych ale gorszych rodów. 4. Wprowadzane sukcesywnie do hodowli nowych odmian nowoczesne innowacyjne metody biochemiczne, wykorzystanie markerów molekularnych i techniki androgenezy, haploidyzacji powinno w najbliższym czasie poprawić dostępność odporniejszych a zarazem plennych odmian zbóż.
Dziękuję za uwagę.