PATOLOGIA EMOCJI EMOCJE I ICH PATOLOGIE. Myślę, że tą część pracy warto rozpocząć od przytoczenia kilku definicji.

Transkrypt

1 Mateusz Stebliński Psychologia I, gr. C PATOLOGIA EMOCJI Na wstępie chciałbym zaznaczyć, że obecny kształt pracy jest wynikiem przemyśleń związanych z zajęciami poświęconymi temu tematowi. Dyskusja, którą przeprowadziliśmy na zajęciach skłoniła mnie do napisania tej pracy od początku, w oparciu o poszerzoną wiedzę w temacie oraz nowe wnioski. W pracy tej chciałbym odpowiedzieć na pytania, na które odpowiedzi nie mogliśmy jednoznacznie udzielić na zajęciach. Są to następujące pytania: 1. Czym tak naprawdę jest patologia emocji? Czy jest to coś stałego, ustalonego z góry? Czy może jest ona bardziej jak kameleon, który dostosowuje się do swojego otoczenia? 2. Czy współczesny człowiek jest bliższy zdrowiu emocjonalnemu, czy bliżej mu do patologii? EMOCJE I ICH PATOLOGIE Myślę, że tą część pracy warto rozpocząć od przytoczenia kilku definicji. Według encyklopedii PWN emocja to: specyficzny proces regulacji psychicznych uruchamiany przez bodźce mające znaczenie dla jednostki; wyraża się zmianą poziomu ogólnej mobilizacji organizmu (pobudzenie emocjonalne), ma znak (dodatni odczucie przyjemności, ujemny odczucie przykrości), określoną treść i formę ekspresji; emocje wywierają wpływ na inne procesy regulacji psychicznych (spostrzeganie, myślenie, pamięć), kierunek i sprawność działania. 1 Patologia natomiast jest definiowana przez tą samą encyklopedię jako: nauka o przyczynach chorób, mechanizmach ich rozwoju i przebiegu, objawach i skutkach (nazwa pochodzi od gr. páthos - choroba, cierpienie oraz lógos - słowo, nauka)

2 Na razie odłóżmy na bok te definicje wrócimy do nich za chwilę. W naszej dyskusji większość przedstawiała stanowisko postulujące za tym, że patologia emocji nie jest czymś stałym. Uznaliśmy, że patologie określają normy społeczne i wyszliśmy z założenia, że patologia jest definiowana jako odstępstwo od normy. Dyskusja doprowadziła nas do stwierdzenia, że tak naprawdę wszystko, co występuje w danej populacji w większości jest normą. Tak więc i przeżywanie emocji w określony sposób jest normą, jeśli tylko występuje u większości osobników w populacji. To z kolei powiodło nas do konkluzji, iż taka sama reakcja emocjonalna może być w jednej kulturze uznawana za patologię, a w innej za normę (np. bardzo intensywne przeżywanie smutku po stracie bliskiej osoby w jednej kulturze może być uznawane za normę, a w takiej gdzie większość ludzi w takiej sytuacji nie rozpacza tak intensywnie - za patologię). I nic bardziej mylnego!!! Błąd naszego rozumowania polegał na mylnym odczytaniu znaczenia słowa patologia. Patologia emocji nie jest (tak jak to stwierdziliśmy) odstępstwem od normy w przeżywaniu emocji, tylko (jak sugeruje definicja z Encyklopedii PWN) stanem chorobowym ze swoimi przyczynami, przebiegiem i skutkami dla zdrowia człowieka. Podczas zajęć stwierdziliśmy, że patologia emocji może się wyrażać w zbyt dużym lub zbyt małym nasileniu danej emocji, nieadekwatności konkretnej emocji do sytuacji, zbyt długim czasie ekspresji oraz niezdolności do odczytywania i rozumienia własnych emocji oraz emocji innych ludzi. Odwołując się jeszcze raz do definicji patologii oraz definicji emocji przytoczonych na początku chciałbym przedstawić kilka chorób w ujęciu ICD Jako przykład zaburzeń emocji, wyrażających się w zbyt dużym jej nasileniu mogą być zaburzenia lękowe w postaci fobii 4. Lęk fobiczny wywoływany jest przez sytuacje lub przedmioty, które obiektywnie nie stanowią zagrożenia. Chory w wyniku takiego lęku doświadcza uczucia przerażenia i stara się unikać takich sytuacji i przedmiotów. Związane to jest również z nieadekwatnością reakcji emocjonalnej w danej sytuacji. Zbyt małe nasilenie emocji może towarzyszyć osobowości schizoidalnej 5. Osoby o cechach tej osobowości charakteryzują się m.in. ograniczonym kontaktem z innymi 3 ICD-10 (International Classification of Diseases) - Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych to europejski system diagnozy nozologicznej. Każda jednostka nozologiczna posiada oznaczenie alfanumeryczne w postaci: LCC(.C) gdzie C to cyfra, a L - litera. 4 F40 (w ICD-10) 5 F60.1 (w ICD-10) 2

3 ludźmi, chłodem emocjonalnym, małą zdolnością do wyrażania uczuć i dostrzegania uczuć przeżywanych przez innych. Przykładem patologii emocji, która wyraża się w zbyt długim przeżywaniu emocji mogą być objawy towarzyszące zaburzeniom osobowości określanym jako osobowość lękliwa 6. Osobowość taka charakteryzuje się ciągłym i wszechogarniającym uczuciem napięcia i niepokoju oraz poczuciem niższości w stosunku do innych ludzi. Jeśli natomiast chodzi o niezdolności do odczytywania i rozumienia emocji bardzo dobrym przykładem jest aleksytymia 7. Jest to niezdolność do rozumienia lub identyfikowania emocji oraz ich nazywania i wyrażania. Doprowadza to do braku rozładowania napięć i niepokoju. Aleksytymicy nie potrafią odróżniać pobudzenia emocjonalnego od fizjologicznego, skupiają się na fizjologicznych objawach towarzyszących przeżywaniu emocji i przypisują im zewnętrzne źródła (np. dreszcz wywołany podnieceniem jako efekt przeciągu). Poza wyżej wymienionymi zaburzeniami psychicznymi występują jeszcze inne, którym towarzyszą patologie emocji. Chciałbym przytoczyć kilka z nich wraz z opisami bazując na klasyfikacji ICD-10. (F20) Schizofrenia Zaburzenia schizofreniczne cechują się, w ogólności, podstawowymi i charakterystycznymi zakłóceniami myślenia i spostrzegania oraz niedostosowanym i spłyconym afektem. Jasna świadomość i sprawność intelektu są zwykle zachowane, choć z czasem mogą powstawać pewne deficyty poznawcze. Najważniejsze przejawy psychopatologiczne obejmują: echo myśli, nasyłanie oraz zabieranie myśli, rozgłaśnianie (odsłonięcie) myśli, spostrzeżenie urojeniowe oraz urojenia oddziaływania, wpływu i owładnięcia, głosy omamowe komentujące lub dyskutujące o pacjencie w trzeciej osobie, zaburzenia myślenia i objawy negatywne. (F30) Epizod maniakalny Zaliczone do tej grupy kategorie diagnostyczne dotyczą wyłącznie pojedynczego epizodu (zespołu) chorobowego (pierwszego w życiu pacjenta). (F31) Zaburzenia afektywne dwubiegunowe Zaburzenia charakteryzujące się występowaniem dwóch lub więcej epizodów chorobowych z wyraźnie zaburzonym nastrojem i aktywnością w postaci podwyższenia nastroju, wzmożonej energii i aktywności (hipomania lub mania) lub obniżenia nastroju oraz energii i aktywności (depresja). Do zaburzeń dwubiegunowych również są zaliczane nawracające epizody hipomanii lub manii. 6 F60.6 (w ICD-10) 7 Niesklasyfikowana w ICD-10 (F99 zaburzenie psychiczne, inaczej nie określone) 3

4 (F34.0) Cyklotymia Utrzymujące się stale wahania nastroju w postaci licznych okresów depresji i łagodnie wzmożonego samopoczucia, które nie są tak ciężkie i długotrwałe, aby uzasadnić rozpoznawanie dwubiegunowych zaburzeń afektywnych (F31.-) lub nawracających zaburzeń depresyjnych (F33.-). Cyklotymię stwierdza się często u krewnych pacjentów z dwubiegunowymi zaburzeniami afektywnymi. U niektórych osób z cyklotymią mogą rozwinąć się zaburzenia afektywne dwubiegunowe. (F41.0) Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny) Istotną cechą tego zaburzenia są nawracające napady ostrego lęku (stany paniki), które nie są ograniczone do jakiejś szczególnej sytuacji czy okoliczności, a więc niemożliwe do przewidzenia. Jak w innych zaburzeniach lękowych, podstawowe objawy obejmują nagłe wystąpienie przyspieszonego bicia serca, bólu w klatce piersiowej, zawrotów głowy, uczucie duszności, poczucie obcości własnej osoby (depersonalizacja) lub otoczenia (derealizacja). Często występuje wtórny strach przed śmiercią, utratą kontroli czy chorobą psychiczną. Jak więc możemy zauważyć w swoim rozumowaniu podczas dyskusji popełniliśmy błąd. Odpowiadając na postawione na początku pytanie czy patologia emocji jest czymś stałym czy zmiennym mogę odpowiedzieć jednoznacznie Patologia emocji nie może zmieniać się wraz z normami społecznymi, ponieważ jest to stan chorobowy, w którym zaburzone są podstawowe funkcje organizmu jak spostrzeganie, myślenie czy pamięć. Granica między normą a patologią emocji zawsze będzie stała i nie może ulec zmianie. CZŁOWIEK W PATOLOGICZNYM ŚWIECIE Drugie pytanie, które postawiłem w tej pracy (a na które próbowaliśmy odpowiedzieć podczas zajęć) brzmi: Czy współczesny człowiek jest bliższy zdrowiu emocjonalnemu, czy bliżej mu do patologii? Statystyki wskazują, że około 30% osób chorujących cierpi na zaburzenia psychiczne. Większości zaburzeń psychicznych towarzyszą patologie emocji. Tego problemu nie można bagatelizować. Jednak z drugiej strony jeśli chodzi o przeżywanie emocji mamy do czynienia z rozkładem normalnym w populacji. Najwięcej osób znajduje się na środku krzywej rozkładu normalnego, więc najwięcej jest osobników zdrowych. Musimy pamiętać również, że człowiek jest częścią świata i podlega takim samym prawom jak inne zwierzęta. Nie możemy zlekceważyć praw ewolucji, 4

5 które jednoznacznie mówią o eliminacji z gatunku osobników nieprzystosowanych. To może skłaniać do refleksji, że liczba osób przekraczających granicę patologii emocjonalnej będzie się utrzymywać na stałym poziomie. Osobiście uważam, że współczesnemu człowiekowi bliżej do zdrowia niż do patologii emocjonalnej. BIBLIOGRAFIA 1. Feldman R. S. (1996) Zrozumieć psychologię. Wrocław: Wyd. Astrum 2. Strelau J. (2oo4) Psychologia tom 2. Gdańsk: GWP 3. Strelau J. (2oo4) Psychologia tom 3. Gdańsk: GWP 4. Zimbardo P. G. (1999) Psychologia i życie. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN portalmed.pl 5