Samoocena a jakość życia i występowanie objawów depresyjnych u osób z nadwagą i otyłością w porównaniu z osobami o prawidłowej masie ciała

Transkrypt

1 Bertrandt Probl Hig Epidemiol K. 2011, a jakość 92(4): i występowanie objawów depresyjnych u osób z nadwagą i otyłością w porównaniu a jakość i występowanie objawów depresyjnych u osób z nadwagą i otyłością w porównaniu z osobami o prawidłowej masie ciała Self-assessment vs. quality of life and occurrence of depression symptoms among overweight and obese persons in comparison to persons of normal weight Karolina Bertrandt Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii w Warszawie Wprowadzenie. Problem nadwagi i otyłości staje się jednym z największych zagrożeń współczesnego świata. Rozmiar zjawiska powoduje wzrost zainteresowania problematyką otyłości w społeczeństwie. Cel pracy. Zbadanie oraz wyjaśnienie zależności pomiędzy obrazem ciała i samooceną, a ogólną oceną i satysfakcji z oraz występowaniem objawów depresyjnych u osób z nadwagą i otyłością. Metodyka. Zbadano 100 osób, podzielonych na dwie równoliczne grupy: osoby w normie wagowej oraz osoby z nadwagą i otyłością. Do pomiaru badanych czynników wykorzystano szereg kwestionariuszy samoopisowych: Skalę Samooceny Fitts a, Inwentarz Depresji Becka (BDI), Kwestionariusz Jakości Życia oraz Skalę Satysfakcji z Życia (SWLS). Wyniki. Osoby z nadwagą i otyłością w porównaniu z osobami o prawidłowej masie ciała charakteryzowały się wyższą samooceną w wymiarze osobistym i społecznym oraz wyższym poczuciem związanym z sytuacją rodzinną, osobistą i zawodową. Na depresyjność oraz poczucie i satysfakcji z wpływa głównie poziom samooceny, zaś masa ciała przypuszczalnie wzmacnia znaczenie samooceny. Niskiej samoocenie towarzyszy wysoki poziom depresyjności, wysoka samoocena warunkuje wyższe poczucie, natomiast poziom odczuwanej satysfakcji z wiąże się z innymi obszarami samooceny u osób o prawidłowej masie ciała niż u osób z nadwagą i otyłych. Wnioski. Osoby z nadwagą i otyłością charakteryzują się wyższą samooceną dotyczącą obszarów niezwiązanych z wyglądem fizycznym, aby uniknąć negatywnego spostrzegania własnej osoby, co mogłoby spowodować obniżenie samooceny. Brak istotnych różnic w zakresie występowania objawów depresyjnych pomiędzy osobami z wysokim i prawidłowym wskaźnikiem masy ciała dowodzi, iż wygląd i masa ciała nie mają decydującego wpływu na samoocenę. Ponadto nie występują istotne różnice pomiędzy badanymi grupami w związku z odczuwanym przez nie ogólnym poczuciem i satysfakcji z, choć występują różnice dotyczące poszczególnych wymiarów. Osoby z nadwagą i otyłe wyżej oceniają jakość związaną z sytuacją osobistą, rodzinną i materialną, zaś mniej koncentrują się na wyglądzie fizycznym. Z kolei osoby o prawidłowej masie ciała lepiej oceniają jakość związaną ze zdrowiem fizycznym. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy upatrywać w otyłości i jej negatywnych konsekwencjach, zarówno zdrowotnych jak i społecznych. Słowa kluczowe: otyłość, samoocena, objawy depresyjne, jakość Introduction. The problem of overweight and obesity is becoming one of the greatest threats facing the contemporary world. The extent of the problem causes an increased social interest in the subject. Aim. To examine and explain the relationship between body image and selfassessment and general evaluation of quality of life and satisfaction with life as well as the occurrence of depression symptoms among overweight and obese persons. Methods. A total of 100 persons, divided into two equal groups: of normal weight and overweight and obese ones, underwent the examination. To measure the examined factors the following self-descriptive forms were used: Fitt s Self-assessment Scale, Beck Depression Inventory (BDI), Quality of Life and Satisfaction with Life Scale (SWLS, Diener Scale). Results. Overweight and obese persons in comparison with persons of normal weight were characterised by a higher self-assessment regarding personal and social aspects, and a higher sense of quality of life related with personal, family and financial situation. Body weight probably influences self-assessment. Low self-assessment is accompanied by a high level of depression, high self-esteem conditions a higher sense of quality of life, while the level of satisfaction with life is related to other aspects of self-assessment among persons of normal weight than among the overweight and obese. Conclusions. Overweight and obese persons are characterized by a higher self-assessment regarding areas not related to physical appearance in order to avoid negative perception of themselves which may cause a decrease in self-confidence. Lack of significant differences in range of depression symptoms between persons indicating higher and proper BMI proves that appearance and weight do not affect self-assessment. Moreover, there are no significant differences regarding general quality of life and satisfaction with life between the examined groups. However, there are differences regarding particular parameters of quality of life. Overweight and obese persons highly estimate their quality of life especially related to personal, family and financial situation, and they are less concentrated on their physical appearance. In turn, persons of normal weight better assess their quality of life in respect of health, what may be caused by the fact that obesity brings about many negative health and social consequences. Key words: obesity, self-assessment, depression, quality of life Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Adres do korespondencji / Address for correspondence Mgr Karolina Bertrandt Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii, ul. Kozielska 4, Warszawa karolinabertrandt@wp.pl

2 784 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): Wstęp W psychologii problem otyłości jest ujmowany w różny sposób, zależnie od przyjętej koncepcji teoretycznej. Psychoanaliza traktuje otyłość jako niespecyficzny objaw występujący w zespołach psychopatologicznych. Psychologia społeczna, określa osobę otyłą, jako tę, której przypisuje się atrybut otyłości, natomiast w ujęciu klinicznym jednostka otyła doświadcza siebie jako otyłej, czyli ma poczucie otyłości [1]. Również wśród przyczyn otyłości wymienia się czynniki biologiczne, środowiskowe oraz psychologiczne. Biologicznymi przyczynami otyłości są dziedziczenie (33%) i płeć (częstsze występowanie u kobiet), natomiast czynniki środowiskowe są związane zarówno z rozwojem przemysłu, mechanizacją pracy i transportu, jak i zmianą obyczajów dotyczących funkcjonowania rodziny. Obecnie większość czasu zajmuje praca zarobkowa, czego efektem jest brak czasu na przygotowywanie dobrze zbilansowanych posiłków i na aktywność fizyczną, co w konsekwencji powoduje przyrost masy ciała [2, 3]. Do psychologicznych przyczyn otyłości zalicza się zaburzenia mechanizmu samoregulacji, przekonania i oczekiwania jednostki, cechy osobowości, a także trudności w radzeniu sobie ze stresem i przeżywanymi emocjami [3]. Ponadto, jedna z najczęstszych przyczyn otyłości objadanie się jest związana z psychologicznym funkcjonowaniem jednostki, na co wskazują następujące aspekty: warunkowy głód wynikający z kojarzenia pokarmu z określoną czynnością, osłabienie wrażliwości na sygnały głodu płynące z ciała, a także rozładowywanie napięcia za pomocą jedzenia [4, 5]. Te czynniki, a także konsekwencje, tak zdrowotne jak i związane z dyskryminacją społeczną, której ze względu na wygląd swojego ciała doświadczają ludzie otyli [3] sprawiają, że otyłość jest źródłem cierpienia związanego z brakiem akceptacji dla siebie i swojego wyglądu oraz niskim poczuciem wartości, co ma swoje przełożenie w patogenezie zaburzeń odżywiania się [6]. Stygmatyzacja osób otyłych przejawia się w różnych aspektach ich, zarówno dotyczących sfery zawodowej jak i prywatnej, co z kolei powoduje niższą samoocenę oraz bardziej negatywny obraz własnej osoby niż w przypadku osób, których masa ciała mieści się w normie. Obniżony poziom samooceny w dużej mierze wynika z niezadowolenia z ciała, zaś wyznacznikiem jego wartości jest nie tyle faktyczny rozmiar ciała, co jego spostrzegany obraz [7]. Wyniki badań potwierdzają istnienie dwukierunkowej zależności pomiędzy otyłością a występowaniem depresji [8], a także wskazują na związek otyłości z mniejszym poczuciem szczęścia, pesymizmem, zmniejszonym pozytywnym afektem oraz niską satysfakcją z [9]. Obniżony nastrój może przyśpieszać epizody przejadania się, a także zwiększać kaloryczność przyjmowanych posiłków, zaś negatywne myśli na własny temat osób otyłych przyczyniają się do problemów z kontrolowaniem wagi [9]. Zaburzenia o charakterze depresyjnym wydają się być bardziej dotkliwe u osób otyłych niż tych o masie ciała w normie, czego wskaźnikiem jest większy wzrost masy ciała wśród otyłych osób z depresją [10]. Wpływ otyłości oraz związanej z nią dyskryminacji na poziom samooceny ma znaczenie dla oceny i odczuwanego zadowolenia [11], zaś niezadowolenie z własnego ciała łączy się z pogorszeniem funkcjonowania w obszarach: społecznym, zawodowym i emocjonalnym, a tym samym obniża odczuwaną przez osoby otyłe jakość [12]. Cel pracy Zbadanie, opisanie i wyjaśnienie związków pomiędzy nadwagą i otyłością a poziomem samooceny, oceną i satysfakcji z oraz występowaniem objawów depresyjnych. Metodyka Zbadano 100 osób, podzielonych na dwie równoliczne grupy: osoby w normie wagowej (N=50) oraz osoby z nadwagą i otyłością (N=50). Badane osoby były rozdzielane do grup na podstawie wskaźnika Queteleta, powszechnie znanego jako indeks masy ciała (BMI Body Mass Index), będącego obiektywnym kryterium otyłości. Według kryteriów WHO granica między prawidłową masą ciała a nadwaga i otyłością przebiega na poziomie wskaźnika BMI=25,0 kg/m 2. W niniejszej pracy, jako punkt podziału wyznaczono wartość mediany równą 26,28, która jest zbliżona do wartości kryterialnej odnoszącej się do klasyfikacji ciężaru ciała jako będącego w normie (BMI 26,28) oraz oznaczającego nadwagę lub otyłość (BMI>26,28). Grupę osób w normie wagowej stanowiło 37 kobiet o średniej wieku 25,38 (SD=9,73) i 13 mężczyzn o średniej wieku 25,85 (SD=9,69). W grupie osób otyłych znalazło się 39 kobiet o średniej wieku 40,95 (SD=15,25) oraz 11 mężczyzn o średniej wieku 37,64 (SD=14,25). Do pomiaru badanych czynników wykorzystano szereg kwestionariuszy samoopisowych: Skalę Samooceny Fitts a, Inwentarz Depresji Becka (BDI), Kwestionariusz Jakości Życia oraz Skalę Satysfakcji z Życia (SWLS). Wyniki Osoby z nadwagą i otyłością w porównaniu z osobami o prawidłowej masie ciała charakteryzowały się wyższą samooceną w wymiarze osobistym i społecznym oraz wyższym poczuciem związanym z sytuacją rodzinną, osobistą i zawodową. Wyniki przeprowadzonych testów t-studenta przedstawiają tabele I i II oraz ryciny 1 i 2.

3 Bertrandt K. a jakość i występowanie objawów depresyjnych u osób z nadwagą i otyłością w porównaniu Tabela I. Badanie różnic między średnimi w grupie osób z prawidłową masą ciała i otyłych w odniesieniu do samooceny (test t-studenta) Table I. Differences between average values in groups in areas of selfassessment (t-student test) Średnie BMI 26,28 BMI 26,28 t df Istotność Ogólna 696,88 704,92-0, ns Ja fizyczne 70,34 64,02 3, p<0,001 Ja moralno-etyczne 72,36 74,64-1, ns Ja osobiste 67,28 70,58-2, p<0,05 Ja rodzinne 70,30 71,28-0, ns Ja społeczne 68,16 71,94-2, p<0,05 Poczucie tożsamości 127,14 128,84-0, ns Samoakceptacja 110,40 110,48-0, ns Zachowanie 110,90 113,14-1, ns Samokrytycyzm 36,74 34,20 2, p<0,01 Tabela II. Badanie różnic między średnimi w grupie osób z prawidłową masą ciała i otyłych w odniesieniu do zmiennych: poczucie, satysfakcja z, objawy depresyjne (test t-studenta) Table II. Differences between average values in groups regarding quality of life, satisfaction with life, depression symptoms (t-student test) Średnie BMI 26,28 BMI>26,28 T df Istotność Zdrowie fizyczne 15,64 13,64 4, p<0,001 Samopoczucie 33,34 34,56-1, ns Codzienne funkcjonowanie 26,10 27,58-1, ns Sytuacja rodzinna, 18,14 19,56-3, p<0,01 osobista i zawodowa Czas wolny 17,18 17,10 0, ns Rozwój własny 15,46 14,12 2,128 91,1 p<0,05 Nastawienie do 4,00 4,16-1,344 89,5 ns rzeczywistości Ogólna ocena 8,10 8,08 0, ns Jakość seksualnego 8,00 8,28-1, ns Wynik sumaryczny 145,96 147,38-0,488 93,3 ns Satysfakcja z 5,98 7,44-1, ns Objawy depresyjne 20,92 21,12-0, ns Poczucie Na depresyjność oraz poczucie i satysfakcji z wpływa głównie poziom samooceny, zaś masa ciała przypuszczalnie wzmacnia znaczenie samooceny. Niskiej samoocenie towarzyszy wysoki poziom depresyjności, wysoka samoocena warunkuje wyższe poczucie, natomiast poziom odczuwanej satysfakcji z wiąże się z innymi obszarami samooceny u osób o prawidłowej masie ciała niż u osób z nadwagą i otyłych. Miary związków pomiędzy zmiennymi dla badanych obydwu grupach przedstawiają tabele III, IV i V. Omówienie wyników Nie występują istotne różnice pomiędzy badanymi w obu grupach w poziomie samooceny ogólnej, ale osoby badane różnią się w zakresie czterech jej wymiarów. Średnia wartość ,34 64,02 72,36 74,64 67,28 70,58 niskie BMI wysokie BMI 36,74 34,2 Ja fizyczne Ja osobiste Ja społeczne Samokrytyka Ryc. 1. Różnice między grupami w zakresie samooceny Fig. 1. Differences between groups in self-assessment parameters Średnia wartość ,64 13,64 Zdrowie fizyczne 19,56 18,14 Sytuacja rodzinna, osobista, finansowa Poczucie 15,46 14,12 Rozwój własny niskie BMI wysokie BMI Ryc. 2. Różnice między grupami w zakresie trzech wymiarów Fig. 2. Differences between groups in 3 quality-of-life parameters Tabela III. Związki pomiędzy samooceną a depresją, satysfakcją z i poczuciem w grupie osób w normie wagowej i otyłych: korelacje r-pearsona Table III. Relationship between self-esteem and depression, satisfaction with life and quality of life among normal weight and obese subjects: r-pearson s correlations Depresja BMI 26,28 BMI > 26,28 Satysfakcja z Poczucie Depresja Satysfakcja z Poczucie Ogólna -0,449** 0,410** 0,627** -0,478** 0,384** 0,767** Ja fizyczne -0,327* 0,451** 0,658** -0,437** 0,228 0,465** Ja moralnoetyczne -0,149 0,345* 0,484** -0,186 0,110 0,346* Ja osobiste -0,456** 0,339* 0,619** -0,479** 0,223 0,717** Ja rodzinne -0,522** 0,249 0,480** -0,354* 0,426** 0,567** Ja społeczne -0,339* 0,305* 0,511** -0,167 0,315* 0,569** Poczucie -0,456** 0,431** 0,606** -0,361* 0,334* 0,641** tożsamości Samoakceptacja -0,355* 0,368** 0,602** -0,439** 0,349* 0,693** Zachowanie -0,413** 0,317* 0,611** -0,447** 0,331* 0,684** Samokrytycyzm 0,091-0,204 0,015 0,307* -0,080-0,228 ** Korelacja jest istotna na poziomie 0,01 (dwustronnie) * Korelacja jest istotna na poziomie 0,05 (dwustronnie)

4 786 Probl Hig Epidemiol 2011, 92(4): Tabela IV. Związki pomiędzy samooceną a poczuciem u osób o prawidłowej masie ciała r-pearsona Table IV. Relationship between self-esteem and quality of life in normal weight group: r-pearson s correlations Poczucie : wymiary Tabela V. Związki pomiędzy samooceną a poczuciem u osób otyłych: korelacje r-pearsona Table V. Relationship between self-esteem and quality of life in obese group: r-pearson s correlations Zdrowie fizyczne Zdrowie fizyczne Ocena Wynik sumaryczny seksualnego Samopoczucie Samopoczucie Codzienne funkcjonowanie Ocena sytuacji rodzinnej, osobistej,finanse Poczucie : wymiary Czas wolny Rozwój własny Nastawienie do rzeczywistości Ocena ogólna Ogólna 0,469** 0,723** 0,674** 0,495** 0,428** 0,429** 0,469** 0,527** 0,030 0,767** Ja fizyczne 0,752** 0,611** 0,262 0,091 0,211 0,146 0,243 0,231-0,079 0,465** Ja moralno-etyczne -0,023 0,166 0,509** 0,315* 0,219 0,244 0,152 0,261 0,059 0,346* Ja osobiste 0,438** 0,751** 0,574** 0,472** 0,328* 0,366** 0,459** 0,482** 0,210 0,717** Ja rodzinne 0,169 0,423** 0,488** 0,456** 0,497** 0,317* 0,316* 0,480** -0,044 0,567** Ja społeczne 0,188 0,528** 0,556** 0,428** 0,214 0,449** 0,469** 0,385** -0,004 0,569** Poczucie tożsamości 0,336* 0,635** 0,607** 0,464** 0,287* 0,337* 0,390** 0,505** 0,019 0,641** Samoakceptacja 0,480** 0,676** 0,567** 0,447** 0,429** 0,338* 0,407** 0,447** -0,026 0,693** Zachowanie 0,396** 0,595** 0,613** 0,402** 0,388** 0,456** 0,437** 0,453** 0,091 0,684** Samokrytycyzm -0,214-0,349* -0,198-0,082-0,086 0,043-0,192-0,091-0,094-0,228 ** Korelacja istotna na poziomie 0,01 (dwustronnie) * Korelacja istotna na poziomie 0,05 (dwustronnie) Codzienne funkcjonowanie Ocena sytuacji rodzinnej, osobistej, finanse Czas wolny Rozwój własny Nastawienie do rzeczywistości Ocena ogólna Ocena Wynik sumaryczny seksualnego Ogólna 0,161 0,624** 0,729** 0,399** 0,246 0,245 0,427** 0,470** 0,210 0,767** Ja fizyczne 0,343* 0,680** 0,535** 0,387** 0,249 0,234 0,493** 0,479** 0,149 0,465** Ja moralno-etyczne 0,170 0,476** 0,388** 0,499** 0,053 0,097 0,333* 0,481** 0,276 0,346** Ja osobiste 0,111 0,580** 0,754** 0,352* 0,204 0,177 0,357* 0,401** 0,220 0,717** Ja rodzinne 0,065 0,362** 0,646** 0,227 0,203 0,245 0,256 0,314* 0,118 0,567** Ja społeczne -0,022 0,467** 0,635** 0,202 0,281* 0,233 0,318* 0,271 0,113 0,569** Poczucie tożsamości 0,094 0,538** 0,746** 0,295* 0,227 0,242 0,358* 0,435** 0,183 0,641** Samoakceptacja 0,151 0,598** 0,558** 0,462** 0,235 0,133 0,374** 0,477** 0,181 0,693** Zachowanie 0,184 0,546** 0,688** 0,305* 0,202 0,298* 0,421** 0,356* 0,203 0,684** Samokrytycyzm 0,021 0,002 0,048-0,129-0,027 0,269 0,028-0,094-0,147-0,228 * Korelacja istotna na poziomie 0,05 (dwustronnie) ** Korelacja istotna na poziomie 0,01 (dwustronnie) Osoby o masie ciała mieszczącej się w granicach normy oceniają się lepiej w wymiarze fizycznym samooceny, jednocześnie wykazując wyższy poziom samokrytyki niż osoby z nadwagą lub otyłością. Z kolei osoby z wysokim BMI posiadają wyższą samoocenę związaną ze sferą osobistą i społeczną. Takie wyniki świadczą o tym, iż wygląd fizyczny ma znaczenie w budowaniu samooceny osób z prawidłową masą ciała. Możliwe, że wynika to z faktu postrzegania przez społeczeństwo szczupłej sylwetki jako atrakcyjnej. Korzystniej oceniane osoby szczupłe mają pozytywny obraz siebie, co sprawia, że ich samoocena utrzymuje się na wysokim poziomie. Z kolei dążenie do utrzymania pozytywnej samooceny powoduje bardziej rygorystyczną ocenę wyglądu wśród tych osób, czego przejawem jest wyższy poziom samokrytycyzmu. Natomiast osoby, których waga przekracza normę oceniają się lepiej w obszarach niezwiązanych z wyglądem fizycznym, aby uniknąć negatywnego spostrzegania własnej osoby, gdyż może to obniżyć ich poziom samooceny. Ponadto zakładano istnienie różnic pomiędzy osobami z prawidłowym i wysokim BMI w zakresie symptomów depresyjnych, oceny oraz poziomu satysfakcji z. Okazało się, iż różnice pomiędzy grupami występują jedynie w zakresie poszczególnych wymiarów, nie wpływając jednak na poziom samooceny ogólnej. Takie wyniki wskazują na to, że rozmiar i masa ciała nie wpływają znacząco na depresyjność badanych osób. Wyjaśnieniem może być fakt, iż na występowanie objawów depresyjnych wpływa wiele czynników, zaś negatywne postrzeganie siebie jest tylko jednym z nich. Brak różnic pomiędzy osobami z prawidłowym oraz wysokim BMI sugeruje, że negatywny obraz siebie u osób z nadwagą i otyłością nie przesądza o ich depresyjności, zaś pozostałe wyznaczniki tego stanu nie są związane z wyglądem fizycznym. Nie wykazano istotnych różnic pomiędzy sumaryczną oceną badanych osób, jednak pojawiły się one na kilku wymiarach tej zmiennej.

5 Bertrandt K. a jakość i występowanie objawów depresyjnych u osób z nadwagą i otyłością w porównaniu Osoby o prawidłowej masie ciała lepiej oceniają jakość związaną ze zdrowiem niż osoby z wagą przekraczającą normę. Może wynikać to z faktu, iż zjawisko otyłości niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji zdrowotnych i utrudnień w codziennym życiu, opisanych we wprowadzeniu teoretycznym. Co więcej, osoby o masie ciała mieszczącej się w normie, wyżej niż osoby z nadwagą i otyłością oceniają jakość dotyczącą własnego rozwoju. Możliwe, iż jest to związane z brakiem ograniczeń płynących z posiadania otyłej sylwetki oraz łączącej się z tym dyskryminacji społecznej. Z kolei wyżej oceniana jakość dotycząca sytuacji osobistej rodzinnej i materialnej wśród osób o nadmiernej masie ciała, może być rezultatem poświęcania większej uwagi tym aspektom, zaś mniejszej koncentracji na wyglądzie fizycznym. Brak różnic pomiędzy grupami w zakresie odczuwanej satysfakcji z może być powodowany faktem, iż ludzie mogą wpływać na jej poziom, zgodnie z ustalanymi przez siebie wyznacznikami. Możliwe, że zarówno osoby o przeciętnym jak i wysokim wskaźniku masy ciała czerpią satysfakcję z odmiennych obszarów, niekoniecznie związanych z atrakcyjnością fizyczną. Wnioski 1. Osoby z nadwagą i otyłością charakteryzują się wyższą samooceną, dotyczącą obszarów niezwiązanych z wyglądem fizycznym, aby uniknąć negatywnego spostrzegania własnej osoby, które mogłoby spowodować obniżenie samooceny. 2. Brak istotnych różnic w zakresie występowania objawów depresyjnych pomiędzy osobami z wysokim i prawidłowym wskaźnikiem masy ciała dowodzi, iż wygląd i masa ciała nie mają decydującego wpływu na samoocenę. 3. Nie wykazano istotnych różnic pomiędzy badanymi grupami w odczuwanym przez nie ogólnym poczuciem i satysfakcji z, choć występują różnice dotyczące poszczególnych wymiarów. 4. Osoby z nadwagą i otyłe wyżej oceniają jakość związaną z sytuacją osobistą, rodzinną i materialną, zaś mniej koncentrują się na wyglądzie fizycznym. 5. Osoby o prawidłowej masie ciała lepiej oceniają jakość związaną ze zdrowiem fizycznym, czego przyczyną jest fakt, iż otyłość niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji zarówno zdrowotnych, jak i społecznych. Piśmiennictwo / References 1. Marcysiak I. Otyłość jako źródło stresu i lęku u kobiet. Stud Psychol UKSW 2001, 2: Brytek-Matera A. Obraz ciała obraz siebie: wizerunek własnego ciała w ujęciu psychospołecznym. Difin, Warszawa Pietrzykowska E, Wierusz-Wysocka B. Psychologiczne aspekty nadwagi, otyłości i odchudzania się. Pol Merkur Lek 2008, XXIV (143): Bąk-Sosnowska M. Między ciałem a umysłem. Otyłość i odchudzanie się w ujęciu integracyjnym. Impuls, Kraków Łuszczyńska A. Nadwaga i otyłość. Interwencje psychologiczne. PWN, Warszawa Makara-Studzińska M, Zaborska A. Otyłość a obraz własnego ciała. Psychiatr Pol 2009, XLIII,1: Crocker J, Garcia JA. Self-esteem and the stigma of obesity. [in:] Brownell KD, Puhl RM, Schwartz MB, Rudd L (ed). Weight bias: Nature, consequences and remedies. Guilford Press, NY 2005: Boutelle KN, Stice E, Hannan P, Fulkerson JA, Crow SJ. Obesity as a prospective predictor of depression in adolescent females. Health Psychol 2010, 29, 3: Markowitz S, Friedman MA, Shawn MA. Understanding relationship between obesity and depression: casual mechanisms and implications for treatment. Clin Psychol Sci Pract 2008, 15, 1: Murphy JM, Horton NJ, Burke JD, Monson RR, Lesage A, Sobol AM. Obesity and weight gain in relation to depression: Findings from the Stirling County Study. Int J Obesity 2009, 33: Gruszczyńska E, Bazyluk ET. Zależności między masą ciała, zadowoleniem z ciała a satysfakcją z wśród dziewcząt w okresie późnego dorastania o wadze zgodnej z normą. Studium eksploracyjne. Psychol Jakości Życia 2007, 6, 1: Karolczak A, Kulbat J, Głębocka A. Zadowolenie z własnego ciała a treść przekonań o sobie. Analiza współzależności. Psychol Jakości Życia 2002, 1, 2: