Ocena profilu lipidowego u pacjentów aglomeracji łódzkiej leczonych statynami

Transkrypt

1 Folia Medica Lodziensia, 2014, 41/1:47-63 Ocena profilu lipidowego u pacjentów aglomeracji łódzkiej leczonych statynami Lipid profile evaluation in Lodz agglomeration patients treated with statins DOMINIKA POREMBIŃSKA 1, MAREK PARADOWSKI 1, KAMILA OLSZOWIEC 2, RAFAŁ NIKODEM WLAZEŁ 2 1 Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej i Biochemii Klinicznej, Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej - Centralny Szpital Weteranów w Łodzi 2 Zakład Diagnostyki Laboratoryjnej i Biochemii Klinicznej, Katedra Diagnostyki Laboratoryjnej i Molekularnej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Streszczenie Wstęp: U ponad połowy populacji europejskiej, w tym także polskiej, zaburzona jest gospodarka lipidowa ustroju. Zaburzenia te występują pod postacią podwyższonego stężenia cholesterolu całkowitego (TCh) we krwi (> 5 mmol/l lub 190 mg/dl) z towarzyszącymi często zwiększonymi stężeniami cholesterolu (Ch) w miażdżycorodnej frakcji LDL (LDL-Ch) oraz triglicerydów (TG). U części osób występuje również obniżenie stężenia Ch w antymiażdżycorodnej frakcji HDL (HDL-Ch, tzw. dobry cholesterol ). Takie zaburzenia prowadzą do wzmożonego rozwoju miażdżycy i w konsekwencji do wzrostu częstości występowania chorób sercowo-naczyniowych (ChSN), które są główną przyczyną zgonów na świecie. W celu utrzymywania należytego profilu lipidowego krwi zaleca się, poza stosowaniem odpowiedniej diety i zwiększonej aktywności fizycznej, leczenie hipolipemizujące z użyciem leków z grupy statyn. Celem niniejszej pracy była ocena porównawcza profilu lipidowego (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch i TG) w dwóch grupach pacjentów populacji łódzkiej: w grupie nieleczonych i w grupie przyjmujących statyny oraz ustalenie czy stosowanie statyn wpływa na poprawę profilu lipidowego. Materiał i metody: Badaniom poddano 91 pacjentów (57 kobiet i 34 mężczyzn w wieku od 36 do 81 lat, średnia 62 lata) Podstawowej Opieki Zdrowotnej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. Wojskowej Akademii Medycznej Centralnego Szpitala Weteranów w Łodzi. Utworzono 2 grupy: grupa badana A (n=52, w tym 35 kobiet i 17 mężczyzn) osoby przyjmujące regularnie lek z grupy statyn oraz grupa porównawcza K (n=39, w tym 22 kobiet i 17 mężczyzn) obejmująca pacjentów nieleczonych statynami. U wszystkich badanych Adres do korespondencji: Dominika Porembińska, ul. Hufcowa 22B/26, Łódź, tel , dominika.porembinska@gmail.com

2 48 Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami oznaczono podstawowe parametry profilu lipidowego: TCh, HDL-Ch, LDL-Ch oraz TG. Wyniki: Wykazano znamienne niższe wartości stężeń w całej grupie A w porównaniu do całej grupy K dla TCh (4,70 vs 5,88 mmol/l przy stężeniu zalecanym < 5,0 mmol/l) i dla LDL-Ch (2,97 vs 4,14 mmol/l przy stężeniu zalecanym < 3,0 mmol/l). Stwierdzono, że u osób leczonych statynami (gr. A) wartości zalecane dla wszystkich 4 parametrów profilu lipidowego występują u 17 z 52 badanych (32,7%), zaś u ludzi niestosujących statyn tylko u 2 z 39 badanych (5,1%). Wnioski: Profil lipidowy (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch i TG) u ludzi poddanych leczeniu statynami jest bardziej zbliżony do wartości zalecanych niż u osób nieleczonych. Dotyczy to szczególnie, w sposób znamienny statystycznie, niższych stężeń TCh i LDL-Ch występujących u osób leczonych. Wyniki badań potwierdzają wcześniejsze dane, że stosowanie terapii lekami hipolipemizującmi istotnie zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych przez utrzymanie prawidłowego profilu lipidowego. Słowa kluczowe: profil lipidowy, statyny, cholesterol całkowity, LDL-Ch, HDL-Ch, triglicerydy Abstract Introduction: In more than the half of the population in Europe, including Poland, blood lipid profile is abnormal. These abnormalities are: high total cholesterol (TCh) levels (> 5.0 mmol/l or 190 mg/dl), often accompanied by the increased concentrations of cholesterol (Ch) in the atherogenic LDL (LDL-Ch) and theelevated levels of triglycerides (TG). In some people we also observe thedecrease in the concentration of Ch in antyatherogenic HDL (HDL-Ch, so-called "good cholesterol"). Such abnormalities lead to the progression of atherosclerosis and, consequently, to the increase in the occurrence of cardiovascular diseases (CVD) which are the leading causes of death worldwide. In maintaining proper blood lipid profile a lipid-lowering therapy with the use of statins is recommended, in addition to maintaining a proper diet and increased physical activity. The aim of this study was to compare the lipid profile (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch and TG) in two groups of patients of Lodz population: in a group of patients receiving statins vs a group of patients without corresponding treatment. This will also allow to evaluate the impact of statins on improving the lipid profile in subjects. Material and methods: The study involved 91 patients (57 women and 34 men, at the age from 36 to 81 years, mean 62 years) of Primary Health Care of the Military Teaching Hospital of Lodz - Central Veterans Hospital. We created

3 Dominika Porembińska i wsp groups: group A (n=52, 35 women and 17 men) taking regularly statins and control group K (n=39, 22 women and 17 men). In all the patients the basic parameters of the lipid profile were assessed: TCh, HDL-Ch, LDL-Ch and TG. Results: There was a statistically relevant lower level of TCh in the whole group A in comparison to group K (4.70 vs mmol/l with a recommended level of < 5.0 mmol/l) and the LDL-Ch (2.97 vs 4.14 mmol/l with a recommended level of < 3.0 mmol/l). We found that in group A the recommended values for all 4 lipid profile parameters were present in 17 of 52 patients (32.7%), while in group K only in 2 of 39 patients (5.1%). Conclusion: Lipid profile (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch and TG) in patients undergoing treatment with statins is significantly closer to the recommended values comparing to untreated patients. This applies particularly to significantly lower levels of TCh and LDL-Ch in patients that undergo treatment. The results confirm the previous data that a proper lipid-lowering therapy significantly effects in the reduction of the risk of cardiovascular disease by adequate maintenance of lipid profile. Key words: blood lipid profile, statins, total cholesterol, LDL-Ch, HDL-Ch, triglycerides Wstęp Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization -WHO) z 2008 r. u około 39% osób na całym świecie w wieku 25 lat i powyżej występuje podwyższone stężenie cholesterolu we krwi ( 5,0 mmol/l). Problem ten dotyczy 37% mężczyzn i 40% kobiet. Najwyższy odsetek osób z podwyższonym stężeniem cholesterolu całkowitego we krwi (TCh) przypada na Europę i stanowi 54 % populacji, z czego dla Polski odsetek ten jest nieco wyższy i wynosi 57,1% [1]. W XX wieku, po analizie wielu badań epidemiologicznych i statystycznych, zaobserwowano wzrost zachorowalność na choroby układu krążenia, jak również zwiększoną umieralność z powodu choroby niedokrwiennej serca (ChNS) i udaru mózgu [2]. Wykazano, że umieralność z powodu powikłań chorób sercowo-naczyniowych można zredukować o 45-75% za pomocą działań polegających na modyfikacji lub eliminacji czynników ryzyka. Czynniki te podzielono na dwie grupy: czynniki modyfikowalne, czyli takie, których szkodliwe działanie można zminimalizować

4 50 Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami poprzez bodziec zewnętrzny oraz czynniki niemodyfikowalne, których niekorzystnego działania nie jesteśmy w stanie zmienić [3]. Do pierwszej grupy zaliczamy: nadciśnienie tętnicze, niską aktywność fizyczną, palenie tytoniu, złe nawyki żywieniowe, podwyższone stężenia: TCh, cholesterolu frakcji LDL (LDL-Ch) oraz triglicerydów (TG), obniżone stężenie cholesterolu frakcji HDL (HDL-Ch), otyłość lub nadwagę oraz cukrzycę i względnie nieprawidłową tolerancję glukozy. Wśród czynników niemodyfikowalnych znajdują się m.in. wiek (dla mężczyzn 45 lat, dla kobiet 55 lat), obecna lub rodzinnie występująca ChNS czy choroba tętnic rozwijająca się w związku z akceleracją procesów aterogenezy [4]. Do najczęściej występujących na świecie czynników modyfikowalnych należą niekorzystne parametry profilu lipidowego. W badaniu WOBASZ, które zostało przeprowadzone u mężczyzn i kobiet w przedziale wiekowym lat stwierdzono, że najczęstszym zaburzeniem profilu lipidowego u Polaków jest hipercholesterolemia występująca u 67% mężczyzn i 64% kobiet [5]. Ogółem, dyslipidemia została potwierdzona u 74% mężczyzn i 69% kobiet biorących udział w powyższym badaniu. Ponadto wykazano, iż duży odsetek społeczeństwa, bo aż 76% mężczyzn i 69% kobiet nie jest świadomy nieprawidłowości, a aż 90% osób z hipercholesterolemią nie leczy się z tego powodu. Tak złe statystyki są skutkiem, między innymi, zbyt rzadkiego kontrolowania profilu lipidowego u pacjentów [6]. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2009 r. w Polsce jedynie 57% osób powyżej 15 roku życia miało co najmniej raz w życiu przeprowadzone badania laboratoryjne oceniające stężenie cholesterolu [7]. Obecnie w Polsce problem zaburzonej gospodarki lipidowej dotyka już nie tylko ludzi dorosłych, ale również dzieci i młodzież [6]. Nie powinno być problemem utrzymanie prawidłowych wartości stężeń lipidogramu (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch i TG), ponieważ można je modyfikować zarówno poprzez zwiększenie aktywności fizycznej i stosowanie odpowiedniej diety, jak i leczenie farmakologiczne. Farmakoterapia polega na stosowaniu leków hipolipemizujacych z grupy statyn lub fibratów. Statyny stanowią grupę leków, które najskuteczniej obniżają stężenie cholesterolu w osoczu [8], głównie poprzez obniżanie stężenia LDL-Ch. Wykazują również działanie względnego obniżania stężenia TG oraz korzystnego wpływu na stężenie HDL-Ch [9]. Taki efekt uzyskuje się dzięki farmakodynamicznym właściwościom statyn. Ich działanie polega na

5 Dominika Porembińska i wsp. 51 odwracalnym hamowaniu reduktazy hydroksymetyloglutarylokoenzymu A (HMG-CoA), która jest najważniejszym enzymem niezbędnym podczas syntezy cholesterolu [9]. Dlatego statyny nazywane są również inhibitorami reduktazy HMG-CoA [8]. Hamują one syntezę cholesterolu w jej początkowym etapie, jakim jest tworzenie mewalonianu. Ze względu na korzystny wpływ statyn na gospodarkę lipidową wykorzystuje się je w terapii zarówno pierwotnych, jak i wtórnych hiperlipidemii. Jednak różny jest sam efekt hipolipemizujący poszczególnych grup statyn, co wykazały badania kliniczne [9]. Ze względu na problem jakim są niekorzystne parametry profilu lipidowego, które dotyczą zarówno dorosłych, jak i dzieci postawiono za cel pracy ocenę profilu lipidowego (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch, TG) u pacjentów populacji łódzkiej przyjmujących leki z grupy statyn oraz ocenę wpływu przyjmowanych leków na gospodarkę lipidową u tych pacjentów w porównaniu z pacjentami nieleczonymi farmakologicznie. Materiał i metody Grupę badaną A stanowiło 52 pacjentów (35 kobiet podgrupa A1 i 17 mężczyzn podgrupa A2) Podstawowej Opieki Zdrowotnej Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. Wojskowej Akademii Medycznej Centralnego Szpitala Weteranów w Łodzi, przyjmujących regularnie lek z grupy statyn (atorwastatynę, simwastatynę lub rozuwastatynę). Grupę odniesienia K stanowiło 39 pacjentów (22 kobiety podgrupa K1 i 17 mężczyzn podgrupa K2) nieleczonych statynami. Charakterystykę grupy badanej i odniesienia przedstawia Tabela 1. Materiał do badań stanowiła krew z żyły odłokciowej pobrana na skrzep za pomocą probówko-strzykawek firmy Sarstedt w objętości ok. 5 ml. Po wykrzepieniu krwi, w surowicy oznaczano profil lipidowy, który stanowiły stężenia: TCh, frakcje cholesterolu - LDL-Ch i HDL-Ch oraz TG. Wymienione parametry oznaczano z użyciem analizatora biochemicznego AU 680 (Beckman Coulter) i zestawów odczynnikowych tej samej firmy (TCh OSR 6216, HDL-Ch OSR 6287, TG OSR 61118). Stężenie LDL-Ch wyliczono z powszechnie wykorzystywanego wzoru Friedewalda: LDL-Ch = TCh HDLCh TG/2,2. Analizę statystyczną wyników wykonano w programie Statistica 10 firmy StatSoft. W podstawowej analizie za pomocą testu

6 52 Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami Shapiro-Wilka w dwóch grupach A i K oraz w czterech podgrupach: A1, A2 oraz K1 i K2 sprawdzono typ rozkładów mierzonych parametrów. Wyliczono podstawowe parametry statystyczne rozkładów i przyporządkowano je odpowiadającym im typom: średnią arytmetyczną, minimum, maksimum, medianę, odchylenie standardowe, współczynnik zmienności, przedział ufności oraz standardowy błąd średni. Ponieważ rozkład stężeń większość mierzonych parametrów nie był zgodny z rozkładem normalnym, zbadano znamienność różnic między medianami w porównywanych grupach oraz istnienie korelacji pomiędzy różnymi parametrami. Tabela 1. Charakterystyka grupy badanej (A) i grupy porównawczej (K). Table 1. Characteristics of the studied group (A) and of the reference group (K). Wszyscy leczeni (A) Leczone kobiety (A1) Leczeni mężczyźni (A2) Wszyscy nieleczeni (K) Nieleczone kobiety (K1) Nieleczeni mężczyźni (K2) Liczba osób Średnia wieku (lata) SD Przedział wieku Choroba współistniejąca z zaburzeniami lipidowymi Cukrzyca Nadciśnienie tętnicze 52 62,5 8, ,5 9, ,5 6, ,6 10, ,5 9, ,3 10,

7 Dominika Porembińska i wsp. 53 Tabela 2. Podstawowe parametry rozkładu dla stężenia cholesterolu całkowitego (TCh) w badanych grupach i podgrupach. Table 2. Basic parameters of TCh level distribution in detailed division into groups and subgroups. Liczba osób Średnie stężenie TCh (mmol/l) SD Mediana Min Max Przedział ufności Zgodność z rozkładem normalnym Wszyscy leczeni (A) Leczone kobiety (A1) Leczeni mężczyźni (A2) Wszyscy nieleczeni (K) Nieleczone kobiety (K1) Nieleczeni mężczyźni (K2) 52 5,03 1,33 4,7 3,39 9,31 4,65 5,4 0, ,36 1,44 4,92 3,69 9,31 4,87 5,86 0, ,33 0,72 4,3 3,39 6,16 3,96 4,7 0, ,04 1,26 5,88 2,62 8,54 5,63 6,45 0, ,54 1,07 6,47 4,91 8,54 6,06 7,01 0, ,4 1,22 5,38 2,62 7,22 4,77 6,02 0, Wyniki Szczegółowe wyniki badań zawarto w Tabelach 2-6 oraz na ryc Wykazano statystycznie znamiennie niższe stężenia TCh i LDL-Ch między: - grupą badanych osób stosujących statyny (grupa A) i grupą porównawczą osób nieleczonych statynami (grupa K), odpowiednio: dla TCh 4,70 mmol/l vs 5,88 mmol/l; dla LDL-Ch 2,97 mmol/l vs 4,14 mmol/l - podgrupą mężczyzn leczonych statynami (podgrupa A2) i podgrupą porównawczą mężczyzn niezażywających statyn (K2), odpowiednio: dla TCh 4,30 mmol/l vs 5,38 mmol/l; dla LDL-Ch 2,69 mmol/l vs 3,87 mmol/l

8 54 Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami - podgrupą kobiet stosujących statyny (podgrupa A1) i podgrupą porównawczą kobiet niezażywających statyn (K1), odpowiednio: dla TCh 4,92 mmol/l vs 6,47 mmol/l; dla LDL-Ch 3,11 mmol/l vs 4,28 mmol/l Tabela 3. Podstawowe parametry rozkładu dla cholesterolu frakcji HDL (HDL-Ch) w badanych grupach i podgrupach. Table 3. Basic parameters of HDL-Ch level distribution in detailed division into groups and subgroups. Liczba osób Średnie stężenie HDL-Ch (mmol/l) SD Mediana Min Max Przedział ufności Zgodność z rozkładem normalnym Wszyscy leczeni (A) Leczone kobiety (A1) Leczeni mężczyźni (A2) Wszyscy nieleczeni (K) Nieleczone kobiety (K1) Nieleczeni mężczyźni (K2) 52 1,44 0,37 1,35 0,8 2,29 1,34 1,55 0, ,52 0,37 1,47 0,8 2,29 1,39 1,64 0, ,29 0,33 1,2 0,8 2,01 1,12 1,46 0, ,53 0,51 1,38 0,76 3,02 1,36 1,69 0, ,8 0,47 1,75 1,17 3,02 1,59 2,01 0, ,17 0,32 1,19 0,76 2,03 1,01 1,34 0,080558

9 Dominika Porembińska i wsp. 55 Tabela 4. Podstawowe parametry rozkładu dla stężenia cholesterolu frakcji LDL (LDL-Ch) w badanych grupach i podgrupach. Table 4. Basic parameters of LDL-Ch level distribution in detailed division into groups and subgroups. Liczba osób Średnie stężenie LDL-Ch (mmol/l) SD Mediana Min Max Przedział ufności Zgodność z rozkładem normalnym Wszyscy leczeni (A) Leczone kobiety (A1) Leczeni mężczyźni (A2) Wszyscy nieleczeni (K) Nieleczone kobiety (K1) Nieleczeni mężczyźni (K2) 52 3,26 1,15 2,97 1,59 7,29 2,94 3,58 0, ,52 1,27 3,11 1,87 7,29 3,08 3,95 0, ,73 0,59 2,69 1,59 4,25 2,43 3,04 0, ,2 1,19 4,14 1,59 7,02 3,82 4,59 0, ,47 1,21 4,28 2,51 7,02 3,93 5,01 0, ,86 1,1 3,87 1,59 5,38 3,29 4,42 0,395157

10 56 Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami Tabela 5. Podstawowe parametry rozkładu stężeń triglicerydów (TG) w badanych grupach i podgrupach. Table 5. Basic parameters of TG level distribution in detailed division into groups and subgroups. Liczba osób Średnie stężenie TG (mmol/l) SD Mediana Min Max Przedział ufności Zgodność z rozkładem normalnym Wszyscy leczeni (A) Leczone kobiety (A1) Leczeni mężczyźni (A2) Wszyscy nieleczeni (K) Nieleczone kobiety (K1) Nieleczeni mężczyźni (K2) 52 1,43 0,58 1,38 0,63 4,03 1,27 1,6 0, ,4 0,45 1,37 0,69 2,74 1,25 1,55 0, ,51 0,8 1,38 0,63 4,03 1,1 1,92 0, ,48 0,77 1,37 0,44 4,07 1,24 1,73 0, ,27 0,55 1,18 0,44 2,15 1,04 1,52 0, ,75 0,93 1,44 0,68 4,07 1,27 2,23 0,043321

11 Dominika Porembińska i wsp. 57 Tabela 6. Charakterystyka profilu lipidowego w badanych grupach i podgrupach. Table 6. Lipid profile characteristics in detailed division into groups and subgroups. Stężenie TCh >5,0 mmol/l Stężenie LDL-Ch >3,0 mmol/l Stężenie HDL-Ch <1,2 mmol/l u kobiet i <1,0 mmol/l u mężczyzn Stężenie TG >1,7 mmol/l Prawidłowy profil lipidowy Wszyscy leczeni (A) 18 osób (34,6%) 25 osób (48,1%) 10 osób (19,2%) 14 osób (26,9%) 17 osób (32,7%) Leczone kobiety (A1) 16 osób (45,7%) 21 osób (60,0%) 7 osób (20,0%) 9 osób (25,7%) 8 osób (22,9%) Leczeni mężczyźni (A2) 2 osoby (11,8%) 4 osoby (23,5%) 3 osoby (17,6%) 5 osób (29,4%) 9 osób (52,9%) Wszyscy nieleczeni (K) 32 osoby (82,1%) 34 osoby (87,2%) 8 osób (20,5%) 14 osób (35,9%) 2 osoby (5,1%) Nieleczone kobiety (K1) 21 osób (95,5%) 20 osób (90,9%) 1 osoba (4,5%) 8 osób (36,4%) 1 osoba (4,5%) Nieleczeni mężczyźni (K2) 11 osób (64,7%) 14 osób (82,4%) 7 osób (41,2%) 6 osób (35,3%) 1 osoba (5,9%)

12 58 Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami Stężenie oznaczanych parametrów [mmol/l] ,7 5,88 1,351,38 2,97 4,14 1,381,37 Grupa badana (N=52) Grupa odniesienia (N=39) 0 TCH HDL-Ch LDL-Ch TG p=0,00003 p=0,5690 p=0,00002 p=0, Ryc. 1. Analiza różnic stężeń parametrów lipidowych między grupą badaną (A), a grupą porównawczą (K). Fig. 1. Differences in lipids levels between the studied group (A) and the control group (K). 7 6,47 Stężenie oznaczanych parametrów [mmol/l] ,92 1,76 1,47 3,11 4,28 1,37 1,18 Leczone kobiety (N=35) Nieleczone kobiety (N=22) 0 TCH HDL-Ch LDL-Ch TG p=0,00065 p=0,03109 p=0,00156 p=0,4459 Ryc. 2. Analiza różnic stężeń parametrów lipidowych między grupą kobiet leczonych statynami (A1), a grupą kobiet nieleczonych statynami (K1). Fig. 2. Differences in lipids levels in women between the studied subgroup (A1), and the reference subgroup (K1).

13 Dominika Porembińska i wsp Stężenie oznaczanych parametrów [mmol/l] ,3 5,88 1,2 1,19 2,69 3,8 1,38 1,44 Leczeni mężczyźni (N=17) Nieleczeni mężczyźni (N=17) 0 TCH HDL-Ch LDL-Ch TG p=0, p=0,4281 p=0,00083 p=0,5239 Ryc. 3. Analiza różnic stężeń parametrów lipidowych między grupą mężczyzn leczonych statynami (A2), a grupą mężczyzn nieleczonych statynami (K2). Fig. 3. Analysis of differences in the concentrations of lipid parameters between the group of men treated with statins (A2), and the group of men not treated with statins (K2). Dyskusja W ocenie gospodarki lipidowej ustroju przyjęto wartości pożądane (zalecane przez Polskie Towarzystwo Kardiologiczne oraz Polskie Towarzystwo Diagnostyki Laboratoryjnej) stężeń lipidów w surowicy, które uznano za wartości zmniejszające zagrożenie wystąpienia miażdżycy naczyń krwionośnych i jej konsekwencji. Dotyczy to szczególnie podstawowego profilu lipidowego, który w prewencji pierwotnej i wtórnej zaleca się regulować odpowiednią dietą i/lub zwiększeniem aktywności fizycznej. Jeśli działania te nie przynoszą zadowalających rezultatów, w celu unormowania profilu lipidowego należy wówczas zastosować adekwatne leczenie farmakologiczne statyny. Leki te zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn obniżają głównie stężenie TCH i LDL-Ch, co potwierdziły wyniki niniejszej pracy. Nie potwierdzono natomiast wpływu statyn polegającego na podwyższaniu stężenia HDL-Ch - w grupie badanej A.

14 60 Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami Zaobserwowano natomiast, że średnie stężenie HDL-Ch było w sposób istotny statystycznie niższe u kobiet przyjmujących statyny w porównaniu do kobiet z grupy odniesienia (p<0,05), podczas gdy u mężczyzn stężenie HDL-Ch nie różniło się w badanych grupach. Takie wyniki mogą być wytłumaczalne względnie niską liczebnością badanych grup oraz faktem, że statyny mogą powodować wzrost stężenia cholesterolu w jego antymiażdżycowej frakcji HDL jedynie u części leczonych [9]. Analizując wyniki badania przeprowadzonego wcześniej [11] u mieszkańców wsi województwa lubelskiego, które miało na celu ocenę występowania zaburzeń lipidowych u dorosłych, można stwierdzić, że bardzo duży odsetek osób posiada nieprawidłowe wyniki profilu lipidowego i znajduje się tym samym w grupie osób zagrożonych rozwojem miażdżycy i jej następstwami. W badaniu tym wzięło udział 2260 osób wybranych losowo, w tym 1390 kobiet i 870 mężczyzn. U wszystkich badanych oznaczano stężenie TCh, HDL-Ch, LDL-Ch i TG. Z treści artykułu nie wynika jednoznacznie, czy w doborze ludzi poddanych badaniu uwzględniono przyjmowanie statyn, czyli badaniom mogły być poddane zarówno osoby leczone, jak i nieleczone lekami z tej grupy. W badaniu stwierdzono duże zmiany profilu lipidowego, ponieważ wykazano, że jedynie u 22,7% badanych stężenie wszystkich tych parametrów mieściło się w zakresie przedziału referencyjnego (wartości prawidłowych ). Hypercholesterolemia występowała u 65,1% badanych (w tym u 66,3% kobiet i u 63,3% mężczyzn), zaś hypertriglicerydemia u 25,2% (w tym u 29,2% mężczyzn i u 22,7% kobiet. Podwyższone stężenie LDL-Ch występowało u 60,4% osób (w tym u 61,2%, kobiet i u 59,2% mężczyzn). Obniżone stężenie HDL-Ch występowało u 28,2% (36,6% kobiet i 14,9% mężczyzn). Ponadto, w badaniach tych wykazano, że korzystniejsze parametry profilu lipidowego występowały u osób z wyższym wykształceniem, jak również u badanych, którzy nie wykonywali zawodu rolnika [11]. Porównując wyniki własne z przedstawionymi badaniami można stwierdzić zarówno podobieństwa, jak i różnice. We wszystkich grupach osób w obu badaniach odsetek pacjentów, których wyniki przewyższały wartości pożądane jest duży (szczegółowe wyniki znajdują się w Tabeli 6). Jednak u badanych w cytowanej wyżej pracy, odsetek osób wykazujących zaburzenia lipidowe jest niższy niż w naszej pracy u osób badanych niestosujących statyn. W naszej pracy w grupie nieleczonych stężenia

15 Dominika Porembińska i wsp. 61 wykraczające poza wartości zalecane występowały w wysokim odsetku wynoszącym dla TCh, LDL-Ch i TG odpowiednio u 82,1%, 87,2% i 35,9% badanych. Różnice mogą wynikać z doboru populacji (ludzie mieszkający na wsi vs mieszkańcy miasta) oraz z trybu życia. Elementem zbieżnym dla całej populacji mieszkańców wsi oraz grupy osób niestosujących statyn z naszych badań jest wykazanie, że hipercholesterolemia oraz podwyższone stężenie LDL-Ch dotyczy przede wszystkim kobiet. W innym badaniu [12] przeprowadzonym w naszym ośrodku u policjantów mieszkających i pracujących w aglomeracji łódzkiej wykazano, że u 69% z nich stężenie TCh przekracza wartość pożądaną, natomiast stężenie TG jest podwyższone u 47% badanych. Powyższe badanie zostało przeprowadzone w całej populacji, niezależnie od leczenia hipolipemizującego. Jakkolwiek w okresie, w którym prowadzono badanie, leczenie statynami było sporadyczne. Porównując wyniki naszej pracy z niniejszymi badaniami zwracają uwagę nieco odmienne wyniki dla TCh: 82% vs 69% oraz dla TG: 36% vs 47%. Znaczną różnicę zaobserwowano zwłaszcza w stężeniach HDL-Ch. W populacji policjantów bardzo niewielki odsetek (zaledwie 4%) badanych wykazywał obniżone stężenie HDL-Ch. W grupie badanych osób nieleczonych statynami w naszej pracy odsetek ten był znacznie większy i stanowił ok. 21%. Różnicę w uzyskanych wynikach można prawdopodobnie przypisać odmiennemu stylowi życia, innej diecie oraz zwiększonemu wysiłkowi fizycznemu wśród policjantów, którzy w swoim zawodzie muszą wykazywać się dużą aktywnością fizyczną. W dwóch dużych badaniach NATPOL PLUS i WOBASZ przeprowadzonych w latach wśród dorosłej populacji polskiej (WOBASZ w województwie łódzkim) wykazano hipercholesterolemię u 61% wszystkich badanych z programu NATPOL PLUS oraz u 73% mężczyzn i 67% kobiet badanych w programie WOBASZ, a hipertriglicerydemię odpowiednio u 30% oraz 28% mężczyzn i 17% kobiet [2]. W naszej pracy w grupie ludzi nieleczonych statynami uzyskaliśmy wyższe wartości zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn (TCh odpowiednio 96 i 65% i TG odpowiednio 36 i 35%). Odnosząc się do wyników cytowanych prac podjęliśmy próbę ich porównania z naszymi wynikami w grupie osób nieleczonych statynami. Uznaliśmy, że porównanie takie jest możliwe, za czym przemawiają dwa argumenty: w cytowanych pracach autorzy nie podają czy wyłączono z badań ludzi stosujących

16 62 Ocena profilu lipidowego u pacjentów leczonych statynami jakiekolwiek leki hipolipemizujące, a ponadto badania WOBASZ i NATPOL PLUS prowadzono w czasie gdy w Polsce leczenie statynami nie było jeszcze powszechne. Odmienne wyniki badań własnych w porównaniu z powyższymi można prawdopodobnie tłumaczyć dużą różnicą w liczebności grup badanych w badaniach własnych oceniono jedynie 39 osób nieleczonych statynami, w programie WOBASZ 622 osób, a w programie NATPOL PLUS aż 3051 osób. Wnioski 1. Wykazano, że prawidłowy (zalecany) profil lipidowy dla wszystkich 4 parametrów (TCh, LDL-Ch, HDL-Ch i TG) występuje u prawie 33% osób stosujących statyny, a tylko u około 5% osób nieleczonych. Tym samym należy przyjąć, że aż 95% osób niepoddanych farmakologicznej terapii lekami hipolipemizującymi znajduje się w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. 2. Największe, znamienne różnice stężeń między grupą poddaną leczeniu statynami i nieleczoną lekami z tej grupy zaobserwowano dla cholesterolu całkowitego (4,70 vs 5,88 mg/dl) i cholesterolu we frakcji LDL (2,97 vs 4,14 mg/dl). Skłania to do wnioskowania, że stosowanie statyn ma istotny wpływ na prawidłowy profil lipidowy w zakresie stężeń najbardziej aterogennych jego frakcji, co niewątpliwie przekłada się na zmniejszenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u osób leczonych. Piśmiennictwo 1. World Health Organization: ( ) 2. Podolec P, Karch I, Pająk A, Kopeć G, Broda G, Drygas W i wsp. Przegląd polskich badań epidemiologicznych w kardiologii. Kardiol Pol. 2006; 64: Sobieszczańska M. Prewencja chorób sercowo-naczyniowych. Karkonoska Państwowa Szkoła Wyższa w Jeleniej Górze, Jelenia Góra 2011; Szczeklik A, Gajewski P. Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, Pająk A, Wiercińska E, Polakowska M, Kozakiewicz K, Kaczmarczyk Chałas K, Tykarski A i wsp. Rozpowszechnienie dyslipidemii u mężczyzn i kobiet w wieku lat w Polsce. Wyniki programu WOBASZ. Kardiol Pol. 2005; 63: S1-S6 (supl. 4).

17 Dominika Porembińska i wsp Filipiak KJ, Cybulska B, Dudek D, Grajek S, Gumprecht J, Imiela J i wsp. Aktualne problemy terapii dyslipidemii w Polsce Deklaracja Sopocka. Stanowisko ekspertów wsparte przez Sekcję Farmakoterapii Sercowo Naczyniowej Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Forum Med Rodz. 2011; 5: Główny Urząd Statystyczny: Stan zdrowia ludności Polski w 2009 r., Warszawa 2011, ( ) 8. Babelova A, Sedding DG, Brandes RP. Anti-atherosclerotic mechanisms of statin therapy. Curr Opin Pharmacol. 2013; 2: Banach M, Filipiak KJ, Opolski G. Aktualny stan wiedzy na temat statyn. Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2008, 15-62, , , Stępińska J, Solnica B, Kulpa J, Jankowski P, Kalarus Z, Opolski G i wsp. Konieczność ujednolicenia wartości docelowych wyników badań lipidowych w medycznych laboratoriach diagnostycznych w Polsce. Diagn Lab. 2012; 12: Panasiuk L, Bylina J, Paprzycki P. Stężenia lipidów surowicy krwi dorosłych mieszkańców wsi wschodniej Polski w świetle wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Probl Med Rodz. 2010; 12: Plak M, Malczyk J, Janas B, Łobos M, Paradowski M. Badania wybranych laboratoryjnych czynników ryzyka chorób sercowo naczyniowych u zdrowych czynnych zawodowo policjantów województwa łódzkiego. Przegl Epidemiol. 2007; 61: