Klasyfikacja i transdukcja wewnątrzkomórkowego sygnału metabotropowych receptorów amin biogennych
|
|
- Zuzanna Wolska
- 9 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACA POGLĄDOWA Klasyfikacja i transdukcja wewnątrzkomórkowego sygnału metabotropowych receptorów amin biogennych Classification and intracellular signaling transduction of metabotropic biogenic amine receptors Agnieszka Więcławek 1, Sławomira Kyrcz-Krzemień 1, Urszula Mazurek 2, Sławska Helena 3, Anna Oslizlo 3 S T R E S Z C Z E N I E 1 Katedra i Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku SUM w Katowicach 2 Katedra Biologii Molekularnej SUM w Katowicach 3 Katedra i Oddział Kliniczny Ginekologii, Położnictwa i Ginekologii Onkologicznej SUM w Katowicach Aminy biogenne stanowią niezwykle ważną grupę związków o wysokiej aktywności biologicznej. Wywołanie efektu biologicznego wymaga współdziałania amin z błonowymi receptorami, w większości należącymi do receptorów metabotropowych. Receptory te uaktywniają określony rodzaj białek G, które z kolei uczestniczą w wewnątrzkomórkowej sygnalizacji prowadząc do pobudzenia zróżnicowanych procesów metabolicznych i biologicznych, m. in: glikolizy, glikogenolizy, transkrypcji, translacji, skurczu mięśni gładkich naczyń krwionośnych. Znajomość sygnalizacji wewnątrzkomórkowej oraz jej regulacji może być pomocna w opracowaniu specyficznych rozwiązań terapeutycznych patologii, w których znaczący jest udział amin biogennych. SŁOWA KLUCZOWE aminy biogenne, receptory metabotropowe, transdukcja sygnału, białka G ABSTRACT ADRES DO KORESPONDENCJI: dr n. med. Agnieszka Więcławek Katedra i Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku SUM w Katowicach Katowice, ul. Dąbrowskiego 25 tel fax awieclawek@op.pl Ann.Acad.Med.Siles. 2009, 63, 4, Copyright Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach ISSN Biogenic amines are very important biologically high- active compounds. Biological effect requires their cooperation with membrane receptors, belonging mainly to metabotropic receptors. These receptors activate specific type of G proteins, which subsequently take part in intracellular signaling pathways and therefore lead to activation of metabolic and biological processes such as: glycolysis, glyconeogenesis, transcription, translation, contraction of smooth muscle of blood vessels. Knowledge of intracellular signaling and its regulation may be helpful in preparing specific therapeutic solutions to pathologies, where biogenic amines play a significant role. 80
2 KEY WORDS: biogenic amines, metabotropic receptors, signaling transduction, G proteins WSTĘP Aminy biogenne stanowią niezwykle ważną grupę związków biologicznie czynnych warunkujących wewnątrzustrojową homeostazę, których efekt biologiczny uzależniony jest od współdziałania z receptorami błonowymi. Katecholowe aminy biogenne: adrenalina, noradrenalina i dopamina, a także indolowa, heterocykliczna amina biogenna, jaką jest serotonina, oddziaływują z różnymi receptorami w głównej mierze należącymi do receptorów metabotropowych, aktywując zróżnicowane szlaki transdukcji sygnału. Adrenalina i noradrenalina wywierają efekt biologiczny w wyniku interakcji z receptorami adrenergicznymi, dopamina w głównej mierze z receptorami dopaminowymi, a serotonina oddziaływuje z receptorami serotoninowymi [1.. Poznane dotąd receptory amin biogennych przedstawia rycina 1. RECEPTORY ADRENERGICZNE Receptory adrenergiczne z uwagi na zróżnicowaną swoistość substratowi oraz wpływ na transdukcję wewnątrzkomórkowego sygnału stanowią niejednorodną grupę receptorów. Pomimo to, wszystkie z nich współdziałają z białkami G, należą, więc do receptorów metabotropowych. Pierwsze próby klasyfikacji receptorów adrenergicznych, oparte na właściwościach farmakologicznych, sięgają 1948 roku, kiedy to Ahlquist dokonał podziału na receptory adrenergiczne, o większym powinowactwie do noradrenaliny i adrenergiczne, głównie wykazujące powinowactwo do adrenaliny. Bardziej precyzyjnych podziałów receptorów adrenergicznych dokonał Lands w 1967 roku, który scharakteryzował, na podstawie różnic wiązania adrenaliny i noradrenaliny receptory 1 (ADRB1) i 2 (ADRB2) adrenergiczne. W połowie lat 80 tych ubiegłego stulecia wykazano także obecność receptorów adrenergicznych 3 (ADRB3) odpowiedzialnych głównie za nasilanie lipolizy. Również wśród receptorów adrenergicznych występuje znaczna heterogenność. Berthelsen i Pettinger w oparciu o właściwości farmakologiczne dokonali podziału receptorów adrenergicznych na receptory 1 i 2 adrenergiczne. Właściwie dopiero rozwój metod biologii molekularnej wyjaśnił wiele spornych Rycina 1. Receptory amin biogennych Figure 1. Biogenic amine receptors ADR receptory adrenergiczne: ADRA1A 1A, ADRA1B 1B, ADRA1D 1D, ADRA2A 2A, ADRA2B 2B, ADRA2C 2C, ADRB1 1, ADRB3 3, DRD receptory dopaminowe: DRD1 D 1, DRD2 D 2, DRD3 D 3, DRD4 D 4, DRD5 D 5, HTR receptory serotoninowe: HTR1A 1A, HTR1B 1B, HTR1D 1D, HTR1E 1E, HTR1F 1F, HTR2A 2A, HTR2B 2B, HTR2C 2C, HTR3A 3A, HTR3B 3B, HTR4 4, HTR5A 5A, HTR6 6, HTR7 7 81
3 kwestii dotyczących klasyfikacji receptorów adrenergicznych. I tak istnieją trzy główne podrodziny receptorów adrenergicznych tj. receptory: 1 (ADRA1), (ADRA2) i (ADRB) 2 adrenergiczne, wśród których daje się wyróżnić jeszcze określone typy. Międzynarodowa Unia Farmakologiczna wyróżnia 9 klas receptorów adrenergicznych, (Tabela I) [1.. Tabela I. Międzynarodowa klasyfikacja receptorów adrenergicznych wg Unii Farmakologicznej [1]. Table I. International classification of adrenergic receptors according to Pharmacology Union [1]. Podrodzina ADRA1 1 ADRA2 2 ADRB Receptory adrenergiczne Klasa ADRA1A ADRA1B ADRA1D ( 1 A) ( 1 B) ( 1 D) ADRA 2 A ADRA 2 B ADRA 2 C ( 2 A) ( 2 B) ( 2 C) ADRB 1 ( 1 ) ADRB 2 ( 2 ) ADRB 3 ( 3 ) Tak jak wszystkie receptory metabotropowe, receptory adrenergiczne są zbudowane z siedmiu hydrofobowych, zakotwiczonych w błonie komórkowej domen, tworzących strukturę heliakalną, otoczonych odcinkami o właściwościach hydrofilowych. W budowie receptora można wyróżnić trzy, istotne z regulacyjnego punktu widzenia, odcinki: zewnątrzkomórkowy, aminowy koniec (N koniec), cytoplazmatyczny karboksylowy koniec (C koniec) oraz fragment transbłonowy. Fragment N końcowy ulokowany na zewnątrz komórki stanowi miejsce glikozylacji, z kolei C końcowa część cytoplazmatyczna stanowi miejsce podlegające fosforylacji. Środkowa część receptora jest miejscem oddziaływania z białkami G, które modulują biologiczny efekt mający miejsce po aktywacji tych receptorów [1.. Wśród agonistów receptorów adrenergicznych z grupy katecholowych amin biogennych szczególne miejsce zajmują adrenalina i noradrenalina. Także dopamina ma zdolność pobudzania receptorów adrenergicznych. Powinowactwo do amin biogennych różni się w zależności od podrodziny i klasy receptorów adrenergicznych, co zostało przedstawione w Tabeli II [1., [2.. KASKADY SYGNAŁOWE Chociaż wszystkie receptory adrenergiczne należą do receptorów metabotropowych, to aktywowane przez nie szlaki sygnalizacji wewnątrzkomórkowej są zróżnicowane, co wynika z pobudzania różnych rodzajów białek G. W przypadku receptorów adrenergicznych aktywacji podlegają białka GNAS (białka G s ) stymulujące aktywność cyklazy adenylowej. Przy współdziałaniu GNAI (białka G i ) z receptorem 2 adrenergicznym dochodzi do zahamowana aktywność cyklazy adenylowej, a w przypadku receptora 1 adrenergicznego i stymulacji GNAQ (białka G q ) aktywowana jest fosfolipaza C (Rycina 2) [1.. W procesie aktywacji, w który zaangażowane są białka G, występuje zjawisko wzmocnienia sygnału. Zjawisko to wynika z faktu, iż podczas pobudzenia pojedynczego receptora przez jedną cząsteczkę agonisty, aktywacji podlegają setki cząsteczek białek G. W sytuacji, gdy receptor nie jest pobudzany przez agonistę, białko G jest heterotrimerem składającym się z podjednostki będącej miejscem bezpośredniego oddziaływania z receptorem, podjednostki i. Do kompleksu tego w stanie spoczynku przyłączana jest cząsteczka GDP. Moment przyłączania agonisty zmienia konformację receptora prowadząc do odłączenia się podjednostki od kompleksu i rozpadu kompleksu heterotrimerycznego białka G. Tabela II. Powinowactwo amin biogennych do receptorów adrenergicznych [1,2]. Table II. Affinity of biogenic amines to adrenergic receptors [1,2]. Podrodzina Agonista ADRA1 noradrenalina = adrenalina > dopamina ADRA2 noradrenalina = adrenalina > dopamina ADRB1 noradrenalina > adrenalina ADRB2 adrenalina > noradrenalina ADRB3 noradrenalina = adrenalina 82
4 Rycina 2. Wybrane szlaki transdukcji sygnału receptorów adrenergicznych [1,8]. Figure 2. Selected transduction signaling pathways of adrenergic receptors [1,8]. ADRB receptor adrenergiczny, AKAP białko kotwiczące kinazę PRKA, PRKA kinaza białkowa A zależna od camp, camp cykliczny adenozynomonofosforan, GNAS białko G s, ATP adenozynotrójfosforan, GRK kinaza receptora sprzężonego z białkiem G, GNAQ białko G q, ADRA2 receptor 2 adrenergiczny, ADRA1 receptor 1 adrenergiczny, PLCB fosfolipaza C, PIP 2 dwufosforan fosfatydyloinozytolu, DAG diacyloglicerol, PRKC kinaza białkowa C, IP 3 inozytolotrójfosforan, Ca jony wapnia, CALM kalmodulina, ER retikulum endoplazmatyczne. W czasie pobudzenia uwolniona zostaje także cząsteczka GDP, która ulega fosforylacji do GTP. GTP łącznie z podjednostką białka G bezpośrednio moduluje aktywność cyklazy adenylowej lub w przypadku receptora 1 adrenergicznego fosfolipazy C [1, 3.. Regulacja aktywności receptorów adrenergicznych wynika z ich fosforylacji przez określone białka o charakterze kinaz, np. kinazę białkową A zależną od camp (PRKA, PKA, protein kinase A). Regulacja przez fosforylację nosi nazwę desentyzacji. Desentyzację reguluje także fosforylacja z udziałem kinaz ARK ( -adrenergic receptor protein kinase) wykazujących powinowactwo głównie w stosunku do receptora adrenergicznego, chociaż receptor 2 adrenergiczny także podlega fosforylacji przez ARK. Desentyzacja ponadto skojarzona jest także z fosforylacją przez kinazy GRK (G protein-coupled receptor kinase). Okazuje się jednak, iż sama fosforylacja nie jest wystarczająca w procesie desentyzacji. W zjawisku tym duży udział przypisuje się także białku arrestynie, które w ufosforylowanym receptorze przez kinazy wiąże ( aresztuje ) miejsca będące bezpośrednim miejscem oddziaływania z białkami G [1,4.. Oddziaływaniu z arrestynami podlegają także receptory adrenergiczne [5,6.. W przypadku receptora 1 adrenergicznego w wyniku aktywacji cyklazy adenylowej dochodzi do wzrostu camp, który jest sygnałem aktywacji kinazy zależnej od camp (kinazy PRKA). Kinaza PRKA jest tetrametrem złożonym z dwóch podjednostek regulatorowych i dwóch podjednostek katalitycznych. W momencie wzrostu camp przekaźnik ten łączy się z podjednostkami regulatorowymi, a uwolnione przez fosforylację reszt serynowo treoninowych wielu białek podjednostki katalityczne regulują liczne enzymatyczne procesy biolo- 83
5 giczne między innymi nasilając glikogenolizę, glikolizę, lipolizę i hamując syntezę glikogenu i glukoneogenezę, a także prowadzą do wzrostu aktywności układu współczulnego [7,8.. Białko AKAP (A kinase anchor protein) stanowi rusztowanie dla kinazy PRKA i jest potrzebne do pełnej aktywności katalitycznej tej kinazy. Istotne jest także dla procesu resentyzacji (defosforylacji) [9.. Sygnalizacja receptora 1 adrenergicznego poprzez białka GNAQ wiąże sięz aktywacją fosfolipazy C (PLCB) hydrolizującej dwufosforan fosfatydyloinozytolu (PIP2) do inozytolotrójfosforanu (IP3) i diacyloglicerolu (DAG). IP3 jest zdolny do otwierania kanałów wapniowych i uwalniania jonów wapnia z wnętrza retikulum endoplazmatycznego do cytozolu. Wapń za pośrednictwem białek tj. kalmodulina i kalcyneuryna (fosfataza białkowa 2B) oddziałuje na liczne procesy komórkowe, m. in. prowadząc do skurczu mięśni gładkich naczyń krwionośnych, nasilenia procesów apoptotycznych, czy indukcji transkrypcji w wyniku aktywacji czynników transkrypcyjnych. Diacyloglicerol łącznie z jonami wapnia aktywuje kinazę białkową C (PRKC, PKC, protein kinase C) regulującą aktywność innych enzymów, między innymi enzymów zaangażowanych w sygnalizację czynnika transkrypcyjnego NF B (nuclear factor kappa B) [1,8.. NF B jest białkiem, które występuje w komórce w postaci nieaktywnej, złączonej z inhibitorami I B, stanowiąc cytoplazmatyczną pulę. Po zadziałaniu czynników takich jak: czynnik martwicy nowotworów alfa (TNF, tumor necrosis factor alpha), interleukina 1 (IL 1, interleukin 1), naskórkowy czynnik wzrostu (EGF, epidermal growth factor), wol- Rycina 3. Wybrane szlaki transdukcji sygnału receptora DRD2 dopaminowego [1,8]. Figure 3. Selected transduction signaling pathways of DRD2 1,8]. PRKA kinaza białkowa A zależna od camp, camp cykliczny adenozynomonofosforan, ATP adenozynotrójfosforan, GRK kinaza receptora sprzężonego z białkiem G, GNAQ białko G q, DRD2 receptor dopaminowy D, PLCB fosfolipaza C, PIP dwufosforan fosfatydyloinozytolu, 2 2 DAG diacyloglicerol, PRKC kinaza białkowa C, IP 3 inozytolotrójfosforan, Ca jony wapnia, CALM kalmodulina, ER retikulum endoplazmatyczne. 84
6 ne rodniki, promieniowanie ultrafioletowe czy też lipopolisacharyd następuje proces aktywacji NF B. Aktywacja wiąże się z odłączeniem białka inhibitorowego oraz następczą translokacją czynnika transkrypcyjnego NF B do jądra komórkowego, gdzie aktywuje on transkrypcję wielu różnych genów, kontrolując w ten sposób proliferację, odpowiedź pozapalną i immunologiczną, apoptozę oraz własną transkrypcję (autoregulacja NF B) [10,11.. RECEPTORY DOPAMINOWE Dopamina, podobnie jak inne katecholowe aminy biogenne, wywiera efekt biologiczny poprzez aktywację specyficznych receptorów jakimi są receptory dopaminowe. Współczesna klasyfikacja receptorów dla dopaminy uwzględniająca strukturę genów kodujących, jak i właściwości farmakologiczne tych receptorów wyróżnia dwie podrodziny: D1 (D1 like) i D2 (D2 like). Pierwsza podrodzina skupia receptory dopaminowe typu DRD1 (D 1A ) i DRD5 (D ), których geny mają strukturę ciągłą. Podrodzina D2 zawiera receptory DRR2 1B (D 2 ), DRD3 (D ) i DRD4 (D ). W strukturze 3 4 genów kodujących receptory podrodziny D2 stwierdza się obecność sekwencji intronowych. Geny mają więc budowę nieciągłą [1.. Tak jak dla wszystkich receptorów współdziałających z białkami G łańcuch polipeptydowy receptorów dopaminowych jest zbudowany z pętli siedmiokrotnie przebijających błonę komórkową. Każda z takich pętli o długości aminokwasów o hydrofobowych właściwościach tworzy strukturę helikalną. Receptory dopaminowe pod względem chemicznym są glikoproteinami podlegającymi regulacji poprzez fosforylację oraz N glikozylację [1.. KASKADY SYGNAŁOWE Sygnalizacja wewnątrzkomórkowa podrodziny D1 receptorów dla dopaminy sprzężona jestz białkami GNAS, które w efekcie stymulacji wpływają pobudzająco na aktywność cyklazy adenylowej. Z kolei podrodzina D2 współdziała z białkami GNAI, których wpływ na aktywność cyklazy jest przeciwstawny w stosunku do podrodziny D1. Tak więc szlak sygnalizacji podrodziny D1 jest adekwatny do sygnalizacji receptora 1 adrenergicznego,a podrodziny D2 do sygnalizacji receptora 2 adrenergicznego. Ponadto receptor dopaminowy typu D 2 może aktywować fosfolipazę C, podobnie jak receptor 1 adrenergiczny (Rycina 3) [1.. RECEPTORY SEROTONINOWE Serotonina (5 hydroksytryptamina, 5 HT) dzięki oddziaływaniu z szeroką grupą receptorów błonowych wywołuje wiele różnych, a często nawet przeciwstawnych efektów, takich jak zwężanie lub rozszerzanie naczyń krwionośnych, hamowanie lub aktywacja cyklazy adenylowej. Receptory te określa się mianem receptorów serotoninowych (serotoninergicznych). Korepresja wszystkich tych receptorów w obrębie jednej tkanki może wiązać się z licznymi interakcjami poprzez system wtórnych przekaźników i może wpływać na modulowanie licznych procesów biologicznych [1.. Obecnie funkcjonująca klasyfikacja receptorów serotoninergicznych opiera się w głównej mierze na ocenie homologii budowy, farmakologicznych właściwościach, jak i transdukcji sygnału. Komitet do spraw nomenklatury receptorów serotoninergicznych działający przy Międzynarodowej Unii Farmakologicznej (IUPHAR, International Union of Pharmacology) wyodrębnia 7 grup receptorów serotoniny: HTR1 (5 HT 1 ) zawierająca 5 podtypów: HTR1A (5 HT 1A ), HTR1B (5 HT 1B ), HTR1D (5 HT 1D ), HTR1E (5 HT 1E ), HTR1F (5 HT ); HTR2 (5 HT ) zawierająca 3 podtypy: 1F 2 HTR2A (5 HT 2 A ), HTR2B (5 HT ) HTR2C 2 B (5 HT 2 C ); HTR3 (5 HT 3 ) ; dotychczas znane geny kodujące podjednostki HTR3A (5 HT 3 A ) i HTR3B (5 HT ); HTR4 (5 HT ); HTR5 3 B 4 (5 HT 5 ); HTR6 (5 HT 6 ); HTR7 (5 HT 7 ) [1.. Budowa receptorów serotoninowych jest zróżnicowana. Wyróżnia się wśród nich receptory z grupy receptorów jonotropowych (HTR3), a także receptory metabotropowe (HTR1, HTR4, HTR2B). Z biologicznego punktu widzenia interesujący jest wpływ receptora HTR2B na liczne procesy biologiczne tj. proliferacja, transkrypcja, translacja. O szczególnym znaczeniu tego receptora świadczy fakt, iż pozbawienie myszy w okresie neonatalnym tego receptora prowadzi nieuchronnie do jej śmierci [1.. Poza serotoniną agonistyczny wpływ na receptor HTR2B wykazuje także johimbina, spiperon czy ritanseryna, co pozwala na ich wykorzystanie farmakologiczne [1.. KASKADY SYGNAŁOWE Szlaki trandukcji sygnału wynikające z pobudzenia receptorów serotoninergicznych nie są w pełni scharakteryzowane. Jednym z lepiej poznanych szlaków transdukcji sygnału recep- 85
7 Rycina 4. Wybrane szlaki transdukcji sygnału receptora serotoninowego HTR2B. Figure 4. Selected transduction signaling pathways of HTR2B receptor [1,8]. GNAQ białko G q, HTR2B receptor serotoninergiczny 5 HT 2 B, PLCB fosfolipaza C, PIP 2 dwufosforan fosfatydyloinozytolu, DAG diacyloglicerol, PRKC kinaza białkowa C, IP 3 inozytolotrójfosforan, Ca jony wapnia, CALM kalmodulina, ER retikulum endoplazmatyczne torów serotoninergicznych jest szlak uruchamiany po pobudzeniu receptora HTR2B związany z aktywacją fosfolipazy C, który jest więc analogiczny do szlaku sygnalizacji receptora 1 adrenergicznego (Rycina 4) [1,8.. PODSUMOWANIE Udział metabotropowych receptorów amin biogennych w tak zróżnicowanych procesach biologicznych nadaje im plejotropowy charakter i wpływa na ich udział w patogenezie wielu jednostek chorobowych, które związane są między innymi z zaburzoną retrakcją, przekaź- nictwem neuronalnym czy też metabolizmem węglowodanów i lipidów. Ostatnie dane literaturowe wskazują na użyteczność zastosowania receptorów współdziałających z białkami G w terapii celowanej schorzeń układu sercowo-naczyniowego [18.. Dlatego też badania z zakresu receptorów amin biogennych i ich szlaków sygnalizacji [19, 20. wewnątrzkomórkowej mogą być pomocne w opracowaniu specyficznych rozwiązań terapeutycznych patologii, w których kluczową rolę odgrywają aminy biogenne. 86
8 PIŚMIENNICTWO 1. Nowak J.Z, Zawilska JB, red. Receptory i mechanizmy przekazywania sygnału. Warszawa: PWN; Malinowska B, Kozłowska H, Zakrzewska A, Kwolek G. Receptory adrenergiczne w układzie krążenia. Kardiol Pol 2005; 63: Medycyna Praktyczna. Układy sygnałowe komórki,: 4. Szymiczek M, Kurowska E, Gorczyca W.A. Role of arrestins in intracellular signaling. Post Hig Med Dośw 2005; 59: Wang Q, Limbird L.E. Regulated interactions of the alpha 2A adrenergic receptor with spinophilin, zeta, and arrestin 3. J Biol Chem 2002; 505: Wang Q, Lu R, Zhao J, Limbird L.E. Arrestin Serves as a Molecular Switch, Linking Endogenous 2 Adrenergic Receptor to SRC-dependent, but not SRC independent, ERK Activation. J Biol Chem 2006; 36: Janiec W, red. Kompendium farmakologii. Warszawa: PZWL, Biocarta. Charting oathways of Life. Activation of camp-dependent protein kinase, PKA, 9. Tao J, Wang H Yu, Malbon C.C. Protein kinase A regulates AKAP250 (gravin) scaffold binding to the [2. adrenergic receptor. EMBO J 2003; 22: Wydmuch Z, Więcławek A, Besser P i wsp. Leki przeciwzapalne blokujące aktywność czynnika transkrypcyjnego NF B, Por Farm 2005; 5: Kumar A, Takada Y, Boriek A.M, Aggarwal H.B. Nuclear factor B: its role in health and disease. J Mol Med 2004; 82: Borowsky B, Hoffman B.J. Neurotransmitter transporters: molecular biology, function and regulation. Int Rev Neurobiol 1995; 38: Gene source: genome-www5.stanford. edu/cgi-bin/source/sourcebatchsearch. 14. Eisenhofer G. The role of neuronal and extraneuronal plasma membrane in the activation of peripheral catecholamines. Phamacol Ther 2001; 91: Kekuda R, Prasad P.D, Wu X et al. Cloning and functional characterization of a potential-sensitive, polyspecific Organic Cation Transporter (OCT3) most abundantly expressed in placenta. J Biol Chem 1998; 26: Amara S.G. Neurotransmitter transporters. Annu Rev Neurosci 1993; 16: Bzoskie L, Yen J, Tseng Y.T, Blount L, Kashiwai K, Padbury J.F. Human placental norepinephrine transporter mrna: expression and correlation with fetal condition at birth. Placenta 1997; 18: Rengo G, Lymperopoulos A, Koch W. J. Future g protein-coupled receptor targets for treatment of heart failure. Curr Treat Options Cardiovasc Med 2009; 4: Carson R.P, Robertson D. Genetic manipulation of noradrenergic neurons. J. Pharmacol Exp Ther, 2002; 301: Yoo B, Lemaire A, Mangmool S, Wolf M. J, Curcio A, Mao L, Rockman H. A. {beta}1-adrenergic Receptors Stimulate Cardiac Contractility and CaMKII Activation In Vivo and Enhance Cardiac Dysfunction Following Myocardial Infarction. Am J Physiol Heart Circ Physiol
ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI
ROLA WAPNIA W FIZJOLOGII KOMÓRKI Michał M. Dyzma PLAN REFERATU Historia badań nad wapniem Domeny białek wiążące wapń Homeostaza wapniowa w komórce Komórkowe rezerwuary wapnia Białka buforujące Pompy wapniowe
Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa
Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej Informator (przekaźnik) pierwotny czynnik fizyczny lub chemiczny będący nośnikiem
Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa
Informator (przekaźnik) pierwotny czynnik fizyczny lub chemiczny będący nośnikiem informacji odebranej przez komórkę. Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa Receptor cząsteczka chemiczna ( peptyd
Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa
Sygnalizacja międzykomórkowa i wewnątrzkomórkowa Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Milkiewicz Zakład Biologii Medycznej Informator (przekaźnik) pierwotny czynnik fizyczny lub chemiczny będący nośnikiem
MECHANIZMY WZROSTU i ROZWOJU ROŚLIN
MECHANIZMY WZROSTU i ROZWOJU ROŚLIN Jaka jest rola kinaz MA (generalnie)? Do czego służy roślinom (lub generalnie) fosfolipaza D? Czy u roślin występują hormony peptydowe? Wymień znane Ci rodzaje receptorów
Nukleotydy w układach biologicznych
Nukleotydy w układach biologicznych Schemat 1. Dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy Schemat 2. Dinukleotyd NADP + Dinukleotydy NAD +, NADP + i FAD uczestniczą w procesach biochemicznych, w trakcie których
(przekaźniki II-go rzędu)
(przekaźniki II-go rzędu) Gabriel Nowak, Małgorzata Dybała Receptory i mechanizmy przekazywania sygnału (J.Z. Nowak, J.B. Zawilska, red.) Wyd. Nauk. PWN, Warszawa, 2004 Zakład Cytobiologii i Histochemii,
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała
Profil metaboliczny róŝnych organów ciała Uwaga: tkanka tłuszczowa (adipose tissue) NIE wykorzystuje glicerolu do biosyntezy triacylogliceroli Endo-, para-, i autokrynna droga przekazu informacji biologicznej.
THE UNFOLDED PROTEIN RESPONSE
THE UNFOLDED PROTEIN RESPONSE Anna Czarnecka Źródło: Intercellular signaling from the endoplasmatic reticulum to the nucleus: the unfolded protein response in yeast and mammals Ch. Patil & P. Walter The
Część V: Przekazywanie sygnałów. DO WYKŁADÓW Z PODSTAW BIOFIZYKI IIIr. Biotechnologii prof. dr hab. inż. Jan Mazerski
MATERIAŁY PMCNICZE D WYKŁADÓW Z PDSTAW BIFIZYKI IIIr. Biotechnologii prof. dr hab. inż. Jan Mazerski PRZEKAZYWANIE SYGNAŁÓW Cechą charakterystyczną układów żywych jest zdolność do zachowywania wewnętrznej
UKŁAD DOKREWNY cz. 2. Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe
Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe UKŁAD DOKREWNY cz. 2 Elementy składowe: komórki dokrewne kapilary okienkowe włókna nerwowe Typy komórek dokrewnych
Hormony Gruczoły dokrewne
Hormony Gruczoły dokrewne Dr n. biol. Urszula Wasik Zakład Biologii Medycznej HORMON Przekazuje informacje między poszczególnymi organami regulują wzrost, rozwój organizmu efekt biologiczny - niewielkie
UKŁAD DOKREWNY cz. 2. beta. delta. alfa
Wysepki trzustkowe (Langerhansa): grupy komórek dokrewnych produkujących hormony białkowe, zlokalizowane na terenie zrazików, otoczone przez struktury części zewnątrzwydzielniczej UKŁAD DOKREWNY cz. 2
Rok akad. 2015/2016 Semestr zimowy, czwartek,
PROWADZĄCY: Prof. Nadzieja Drela - koordynator Dr Magdalena Markowska - koordynator Dr Paweł Majewski Prof. Krystyna Skwarło-Sońta Rok akad. 2015/2016 Semestr zimowy, czwartek, 8.30-10 Receptory wolne
biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski
biologiczne mechanizmy zachowania seminarium + laboratorium M.Eng. Michal Adam Michalowski michal.michalowski@uwr.edu.pl michaladamichalowski@gmail.com michal.michalowski@uwr.edu.pl https://mmichalowskiuwr.wordpress.com/
BIOENERGETYKA cz. I METABOLIZM WĘGLOWODANÓW I LIPIDÓW. dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny
BIOENERGETYKA cz. I METABOLIZM WĘGLOWODANÓW I LIPIDÓW dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny METABOLIZM/ENERGIA WĘGLOWODANY i LIPIDY WYKŁAD 6 Trawienie i wchłanianie WĘGLOWODANY TŁUSZCZE BIAŁKA Katabolizm
października 2013: Elementarz biologii molekularnej. Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II
10 października 2013: Elementarz biologii molekularnej www.bioalgorithms.info Wykład nr 2 BIOINFORMATYKA rok II Komórka: strukturalna i funkcjonalne jednostka organizmu żywego Jądro komórkowe: chroniona
Wydział Przyrodniczo-Techniczny UO Kierunek studiów: Biotechnologia licencjat Rok akademicki 2009/2010
Kierunek studiów: Biotechnologia licencjat 6.15 BCH2 II Typ studiów: stacjonarne Semestr: IV Liczba punktow ECTS: 5 Jednostka organizacyjna prowadząca przedmiot: Samodzielna Katedra Biotechnologii i Biologii
Terapia celowana. Część I. Mechanizmy przesyłania sygnałów przy udziale receptorów o aktywności kinazy tyrozynowej
Współczesna Onkologia (2007) vol. 11; 7 (331 336) Prawidłowe funkcjonowanie komórki jest uzależnione od ścisłej kontroli przekazywania informacji. W proces przenoszenia sygnałów zaangażowane są substancje
Transmisja informacji (powtórzenie)
Transmisja informacji (powtórzenie) Gabriel Nowak Definicje Ŝycia śycie jako ciągły przepływ informacji Zakład Cytobiologii i Histochemii, Collegium Medicum Uniwersytet Jagielloński Przepływ informacji
Grzegorz Satała, Tomasz Lenda, Beata Duszyńska, Andrzej J. Bojarski. Instytut Farmakologii Polskiej Akademii Nauk, ul.
Grzegorz Satała, Tomasz Lenda, Beata Duszyńska, Andrzej J. Bojarski Instytut Farmakologii Polskiej Akademii Nauk, ul. Smętna 12, Kraków Plan prezentacji: Cel naukowy Podstawy teoretyczne Przyjęta metodyka
Przemiana materii i energii - Biologia.net.pl
Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg
Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii. Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego
Joanna Bereta, Aleksander Ko j Zarys biochemii Seria Wydawnicza Wydziału Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego Copyright by Wydział Bio chemii, Biofizyki i Biotechnologii
Przekazywanie sygnałów w komórce
Rozdział 6 Przekazywanie sygnałów w komórce 1 Jolanta Barańska, 2 Irena Nalepa 1 Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego, PAN, ul. Pasteura 3, 02-093 Warszawa, email: j.baranska@nencki.gov.pl
dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny DOPING GENOWY 3 CIEMNA STRONA TERAPII GENOWEJ
dr hab. prof. AWF Agnieszka Zembroń-Łacny DOPING GENOWY 3 CIEMNA STRONA TERAPII GENOWEJ KOMÓRKI SATELITARNE (ang. stem cells) potencjał regeneracyjny mięśni HIPERTROFIA MIĘŚNI University College London,
Receptory nukleotydowe budowa i funkcje, historia i perspektywy
Receptory nukleotydowe budowa i funkcje historia i perspektywy Jolanta Barańska * Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego Nenckiego PAN Warszawa * Instytut Biologii Doświadczalnej im. Marcelego
CHOROBY NOWOTWOROWE. Twór składający się z patologicznych komórek
CHOROBY NOWOTWOROWE Twór składający się z patologicznych komórek Powstały w wyniku wielostopniowej przemiany zwanej onkogenezą lub karcinogenezą Morfologicznie ma strukturę zbliżoną do tkanki prawidłowej,
Fizjologia człowieka
Fizjologia człowieka Wykład 2, część A CZYNNIKI WZROSTU CYTOKINY 2 1 Przykłady czynników wzrostu pobudzających proliferację: PDGF - cz.wzrostu z płytek krwi działa na proliferację i migrację fibroblastów,
Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Lekarski. Udział mikrorna w procesie starzenia się ludzkich limfocytów T. Joanna Frąckowiak
Gdański Uniwersytet Medyczny Wydział Lekarski Udział mikrorna w procesie starzenia się ludzkich limfocytów T Joanna Frąckowiak Rozprawa doktorska Praca wykonana w Katedrze i Zakładzie Fizjopatologii Gdańskiego
Dr. habil. Anna Salek International Bio-Consulting 1 Germany
1 2 3 Drożdże są najprostszymi Eukariontami 4 Eucaryota Procaryota 5 6 Informacja genetyczna dla każdej komórki drożdży jest identyczna A zatem każda komórka koduje w DNA wszystkie swoje substancje 7 Przy
OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011
OPTYMALNY POZIOM SPOŻYCIA BIAŁKA ZALECANY CZŁOWIEKOWI JANUSZ KELLER STUDIUM PODYPLOMOWE 2011 DLACZEGO DOROSŁY CZŁOWIEK (O STAŁEJ MASIE BIAŁKOWEJ CIAŁA) MUSI SPOŻYWAĆ BIAŁKO? NIEUSTAJĄCA WYMIANA BIAŁEK
wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ 1. Gen to odcinek DNA odpowiedzialny
1. Model lipidowy - W roku 1895 Overton opierając się na fakcie, że substancje rozpuszczalne w tłuszczach wnikały do komórki bardziej efektywnie niż
1. Model lipidowy - W roku 1895 Overton opierając się na fakcie, że substancje rozpuszczalne w tłuszczach wnikały do komórki bardziej efektywnie niż nierozpuszczalne - wydedukował, że lipidy muszą stanowić
Fizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra: Promocji Zdrowia Zakład: Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
Kosmos PROBLEMY NAUK BIOLOGICZNYCH. REGULACJA EKSPRESJI GENÓW PRZEZ JONY WAPNIA. Tom 46, 1997 Numer 4 (237) Strony
Kosmos PROBLEMY NAUK BIOLOGICZNYCH. Tom 46, 1997 Numer 4 (237) Strony 523-528 Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika Ir e n e u s z W. B ie d e r m a n n, L e s z e k K a c z m a r e k Zakład.
Organizacja tkanek - narządy
Organizacja tkanek - narządy Architektura skóry tkanki kręgowców zbiór wielu typów komórek danej tkanki i spoza tej tkanki (wnikają podczas rozwoju lub stale, w trakcie Ŝycia ) neurony komórki glejowe,
Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego
Aleksandra Sałagacka Ocena ekspresji genu ABCG2 i białka oporności raka piersi (BCRP) jako potencjalnych czynników prognostycznych w raku jelita grubego Pracownia Biologii Molekularnej i Farmakogenomiki
Dywergencja/konwergencja połączeń między neuronami
OD NEURONU DO SIECI: MODELOWANIE UKŁADU NERWOWEGO Własności sieci, plastyczność synaps Stefan KASICKI SWPS, SPIK wiosna 2007 s.kasicki@nencki.gov.pl Dywergencja/konwergencja połączeń między neuronami 1
Choroby peroksysomalne
148 PRACE POGLĄDOWE / REVIEWS Choroby peroksysomalne Peroxisomal disorders Teresa Joanna Stradomska Pediatr Pol 2010; 85 (2): 148 155 2010 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Otrzymano/Received: 29.10.2009
Cyklaza guanylanowa. Katarzyna Osytek. Warszawski Uniwersytet Medyczny
Cyklaza guanylanowa Katarzyna Osytek Warszawski Uniwersytet Medyczny Przekaźniki I-ego rzędu hormony czynniki wzrostu neurotransmitery NO Efektory enzymatyczne cyklazy nukleotydowe fosfodiesterazy fosfolipazy
Komórka eukariotyczna
Komórka eukariotyczna http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=plik:hela_cells_stained_with_hoechst_33258.jpg cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma W cytoplazmie odbywa się: cała przemiana materii,
Wykład 5. Remodeling chromatyny
Wykład 5 Remodeling chromatyny 1 Plan wykładu: 1. Przebudowa chromatyny 2. Struktura, funkcje oraz mechanizm działania kompleksów remodelujących chromatynę 3. Charakterystyka kompleksów typu SWI/SNF 4.
Kanały jonowe i pompy błonowe
Kanały jonowe i pompy błonowe Jak badad przepływ jonów? Patch-clamp -zassanie powoduje ścisłe połączenie błony komórkowej z kapilarą (opornośd miedzy wnętrzem pipety a otaczającym roztworem = 10^9 omów)
ARCH. MED. SĄD. KRYM., 2006, LVI, 144-148
ARCH. MED. SĄD. KRYM., 6, LVI, 144-148 PRACE ORYGINALNE Elżbieta Bloch-Bogusławska Wpływ czasu zgonu na reaktywność tętnic ogonowych szczura wyzwalaną przez fenylefrynę (PHE) z równoczesnym zastosowaniem
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących
Receptory β-adrenergiczne w sercu (na marginesie Nagrody Nobla z chemii w 2012 roku)
Postępy Nauk Medycznych, t. XXVII, nr 7, 2014 Borgis *Mariusz Marciszek, Emilia Wojtera Receptory β-adrenergiczne w sercu (na marginesie Nagrody Nobla z chemii w 2012 roku) Cardiac β-adrenoreceptors (reference
Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane. Genetyczne podłoże nowotworzenia
Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Genetyczne podłoże nowotworzenia Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Rozmnażanie i wzrost komórek sąściśle kontrolowane Połączenia komórek
Do moich badań wybrałam przede wszystkim linię kostniakomięsaka 143B ze względu na jej wysoki potencjał przerzutowania. Do wykonania pracy
Streszczenie Choroby nowotworowe stanowią bardzo ważny problem zdrowotny na świecie. Dlatego, medycyna dąży do znalezienia nowych skutecznych leków, ale również rozwiązań do walki z nowotworami. Głównym
cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma Jądro komórkowe
Komórka eukariotyczna http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=plik:hela_cells_stained_with_hoechst_33258.jpg cytoplazma + jądro komórkowe = protoplazma W cytoplazmie odbywa się: cała przemiana materii,
Dr hab. Janusz Matuszyk. Ocena rozprawy doktorskiej. Pani mgr Hanny Baurskiej
Dr hab. Janusz Matuszyk INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ im. Ludwika Hirszfelda P OLSKIEJ A K A D E M I I N AUK Centrum Doskonałości: IMMUNE ul. Rudolfa Weigla 12, 53-114 Wrocław tel. (+48-71)
INICJACJA ELONGACJA TERMINACJA
INICJACJA ELONGACJA TERMINACJA 2007 by National Academy of Sciences Kornberg R D PNAS 2007;104:12955-12961 Struktura chromatyny pozwala na różny sposób odczytania informacji zawartej w DNA. Możliwe staje
Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Artura Zajkowicza
dr hab. Beata Schlichtholz Gdańsk, 20 października 2015 r. Katedra i Zakład Biochemii Gdański Uniwersytet Medyczny ul. Dębinki 1 80-211 Gdańsk Recenzja rozprawy doktorskiej mgr inż. Artura Zajkowicza pt.
Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim I Błony biologiczne
Zagadnienia seminaryjne w semestrze letnim 2019 I Błony biologiczne 1. Budowa i składniki błon biologicznych - fosfolipidy - steroidy - białka - glikoproteiny i glikolipidy 2. Funkcje błony komórkowej
PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej)
PODSTAWY IMMUNOLOGII Komórki i cząsteczki biorące udział w odporności nabytej (cz.i): wprowadzenie (komórki, receptory, rozwój odporności nabytej) Nadzieja Drela ndrela@biol.uw.edu.pl Konspekt do wykładu
Przekazywanie sygnałów w mechanizmach działania fitohormonów. Przekazywanie sygnałów w komórkach zwierzęcych. Stężenie kinetyny (mg/litr)
Stężenie kinetyny (mg/litr) 2015-11-03 Przekazywanie sygnałów w komórkach zwierzęcych Przekazywanie sygnałów w mechanizmach działania fitohormonów Literatura: www.umk.pl/~kesy/mechanizmy_wzrostu/ligazy_ubikwitynowo-bialkowe.pdf
Transportowane cząsteczki CO O, 2, NO, H O, etanol, mocznik... Zgodnie z gradientem: stężenia elektrochemicznym gradient stężeń
Transportowane cząsteczki Transport przez błony Transport bierny szybkość transportu gradien t stężeń kanał nośnik Transport z udziałem nośnika: dyfuzja prosta dyfuzja prosta CO 2, O 2, NO,, H 2 O, etanol,
RECENZJA. rozprawy doktorskiej mgr inż. Aliny Zawiślak Neuonalne czynniki regulujące
Politechnika wrocławska wrocław,2oi8-o7-2o RECENZJA rozprawy doktorskiej mgr inż. Aliny Zawiślak Neuonalne czynniki regulujące glikolizę w astrocytach". Rozprawa doktorska mgr inż. Aliny Zawiślak Neuronalne
KARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. BIOCHEMIA BIOCHEMISTRY Kod Punktacja ECTS* 2 Koordynator Prof. dr hab. Maria Filek Zespół dydaktyczny dr Anna Barbasz dr Elżbieta Rudolphi-Skórska dr Apolonia Sieprawska
Plan działania opracowała Anna Gajos
Plan działania 15.09-15.10 opracowała Anna Gajos Jakie zagadnienia trzeba opanować z następujących działów: 1. Budowa chemiczna organizmów. 2. Budowa i funkcjonowanie komórki 3. Cykl komórkowy 4. Metabolizm
wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki
Genetyka ogólna wykład dla studentów II roku biotechnologii Andrzej Wierzbicki Uniwersytet Warszawski Wydział Biologii andw@ibb.waw.pl http://arete.ibb.waw.pl/private/genetyka/ Wykład 5 Droga od genu do
1. KEGG 2. GO. 3. Klastry
ANALIZA DANYCH 1. Wykład wstępny 2. Charakterystyka danych 3. Analiza wstępna genomiczna charakterystyka cech 4. Prezentacje grup roboczych analiza wstępna 5. Prezentacje grup roboczych analiza wstępna
SESJA 10 ODPOWIEDŹ ORGANIZMÓW NA CZYNNIKI BIOTYCZNE I ABIOTYCZNE WYKŁADY
SESJA 10 ODPOWIEDŹ ORGANIZMÓW NA CZYNNIKI BIOTYCZNE I ABIOTYCZNE WYKŁADY 238 SESJA 10 WYKŁADY W10-01 REAKTYWNE FORMY TLENU JAKO ELEMENT REAKCJI KOMÓREK NA STRES Grzegorz Bartosz Katedra Biofizyki Molekularnej
Właściwości błony komórkowej
Właściwości błony komórkowej płynność asymetria selektywna przepuszczalność Transport przez błony Współczynnik przepuszczalności [cm/s] RóŜnice składu jonowego między wnętrzem komórki ssaka a otoczeniem
TATA box. Enhancery. CGCG ekson intron ekson intron ekson CZĘŚĆ KODUJĄCA GENU TERMINATOR. Elementy regulatorowe
Promotory genu Promotor bliski leży w odległości do 40 pz od miejsca startu transkrypcji, zawiera kasetę TATA. Kaseta TATA to silnie konserwowana sekwencja TATAAAA, występująca w większości promotorów
Interakcje między abiotycznymi i biotycznymi czynnikami stresowymi: od teorii do praktyki Elżbieta Kuźniak Joanna Chojak
Katedra Fizjologii i Biochemii Roślin Uniwersytetu Łódzkiego Interakcje między abiotycznymi i biotycznymi czynnikami stresowymi: od teorii do praktyki Elżbieta Kuźniak Joanna Chojak Plan wykładu Przykłady
POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI. Ćwiczenie 3 ANALIZA TRANSPORTU SUBSTANCJI NISKOCZĄSTECZKOWYCH PRZEZ
POLITECHNIKA ŁÓDZKA INSTRUKCJA Z LABORATORIUM W ZAKŁADZIE BIOFIZYKI Ćwiczenie 3 ANALIZA TRANSPORTU SUBSTANCJI NISKOCZĄSTECZKOWYCH PRZEZ BŁONĘ KOMÓRKOWĄ I. WSTĘP TEORETYCZNY Każda komórka, zarówno roślinna,
Fizjologia człowieka
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku Katedra Promocji Zdrowia Zakład Biomedycznych Podstaw Zdrowia Fizjologia człowieka Osoby prowadzące przedmiot: Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Jastrzębski
3. Farmakodynamika Interakcja lek-receptor Receptory zewnątrzi wewnątrzkomórkowe
3. Farmakodynamika Tłum. B. Malinowska rzez pojęcie farmakodynamiki rozumiemy wpływ oraz mechanizmy działania leku na organizm człowieka, a także na mikroorganizmy i pasożyty chorobotwórcze, które dostały
Źródła energii dla mięśni. mgr. Joanna Misiorowska
Źródła energii dla mięśni mgr. Joanna Misiorowska Skąd ta energia? Skurcz włókna mięśniowego wymaga nakładu energii w postaci ATP W zależności od czasu pracy mięśni, ATP może być uzyskiwany z różnych źródeł
starszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg
STRESZCZENIE Przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) jest najczęstszą białaczką ludzi starszych na półkuli zachodniej. Typową cechą choroby jest heterogenny przebieg kliniczny, zróżnicowane rokowanie. Etiologia
Regulacja Ekspresji Genów
Regulacja Ekspresji Genów Wprowadzenie o Ekspresja genu jest to złożony proces jego transkrypcji do mrna, o Obróbki tego mrna, a następnie o Translacji do białka. 4/17/2019 2 4/17/2019 3 E 1 GEN 3 Promotor
Kamila Muraszkowska Znaczenie wąskich gardeł w sieciach białkowych. źródło: (3)
Kamila Muraszkowska Znaczenie wąskich gardeł w sieciach białkowych źródło: (3) Interakcje białko-białko Ze względu na zadanie: strukturalne lub funkcjonalne. Ze względu na właściwości fizyczne: stałe lub
HORMONY STERYDOWE I PODOBNIE DZIAŁAJĄCE
HORMONY STERYDOWE I PODOBNIE DZIAŁAJĄCE Są to związki należące do grupy steroidów, które charakteryzują się wykazywaniem istotnych aktywności biologicznych typu hormonalnego. Docierając do komórki docelowej,
FIZJOLOGIA NA PODSTAWIE WYKŁADÓW
Kacperek & Łysy ;-) 1 FIZJOLOGIA NA PODSTAWIE WYKŁADÓW Wskazówki: 1. Nowa edycja uzupełniona o informacje z roku 2004/2005. 2. Dodano nowe działy (termoregulacja i wysiłek fizyczny). 3. Zmieniony jest
Transport makrocząsteczek (białek)
Transport makrocząsteczek (białek) Transport makrocząsteczek sortowanie białek - sekwencje sygnałowe lata 70-te XX w. - Günter Blobel - hipoteza sygnałowa; 1999r - nagroda Nobla Sekwencja sygnałowa: A
Transport przez błony
Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko. Syllabus przedmiotowy 2016/ /2019
Podkowiańska Wyższa Szkoła Medyczna im. Z. i J. Łyko Syllabus przedmiotowy 2016/2017-2018/2019 Wydział Fizjoterapii Kierunek studiów Fizjoterapia Specjalność ----------- Forma studiów Stacjonarne / Niestacjonarne
SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty)
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2019 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)
Wydział Rehabilitacji Katedra Nauk Przyrodniczych Kierownik: Prof. dr hab. Andrzej Wit BIOCHEMIA. Obowiązkowy
Przedmiot: BIOCHEMIA I. Informacje ogólne Jednostka organizacyjna Nazwa przedmiotu Wydział Rehabilitacji Katedra Nauk Przyrodniczych Kierownik: Prof. dr hab. Andrzej Wit BIOCHEMIA Kod przedmiotu FI-07
W odpowiedzi na bodźce (histamina, adrenalina, bradykinina, angitensyna II, trombina) w komórce uruchamiany jest system degradacji lipidów (lipazy).
Biosynteza i funkcja eikozanoidów Eikozanoidy (ikozanoidy) pochodzą od 20:4 kwasu tłuszczowego (kwasu arachidonowego) Związki te nie są przechowywane w komórce a są szybko syntetyzowane i uwalniane (5-60
MECHANIZMY RUCHÓW KOMÓRKOWYCH - DZIAŁANIE ANESTETYKÓW NA KOMÓRKI
MECHANIZMY RUCHÓW KOMÓRKOWYCH - DZIAŁANIE ANESTETYKÓW NA KOMÓRKI Zakres materiału, który naleŝy przygotować do ćwiczeń: 1) Budowa błony komórkowej 2) Mechanizm działania anestetyków 3) Aktywność ruchowa
IL-4, IL-10, IL-17) oraz czynników transkrypcyjnych (T-bet, GATA3, E4BP4, RORγt, FoxP3) wyodrębniono subpopulacje: inkt1 (T-bet + IFN-γ + ), inkt2
Streszczenie Mimo dotychczasowych postępów współczesnej terapii, przewlekła białaczka limfocytowa (PBL) nadal pozostaje chorobą nieuleczalną. Kluczem do znalezienia skutecznych rozwiązań terapeutycznych
HORMONY REGULACJA METABOLIZMU
HORMONY REGULACJA METABOLIZMU Schematy w regulacji metabolizmu interakcje allosteryczne fosfofruktokinaza, karboksylaza acetylo-coa trwają krótko modyfikacje kowalencyjne fosforylaza glikogenowa i fosforylacja-
Właściwości błony komórkowej
Właściwości błony komórkowej płynność asymetria selektywna przepuszczalność Transport przez błony Cząsteczki < 150Da Błony - selektywnie przepuszczalne RóŜnice składu jonowego między wnętrzem komórki ssaka
KARTA PRZEDMIOTU CYTOFIZJOLOGIA/SYLABUS
KARTA PRZEDMIOTU CYTOFIZJOLOGIA/SYLABUS Wydział Kierunek studiów Jednostka organizacyjna prowadząca kierunek Poziom kształcenia Forma studiów Profil kształcenia Jednostka organizacyjna prowadząca przedmiot
Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014
Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014 S E M E S T R II Tydzień 1 24.02-28.02 2 03.03-07.03 3 10.03-14.03 Wykłady
Wykład 14 Biosynteza białek
BIOCHEMIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr III Wykład 14 Biosynteza białek WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM BIOIMMOBILIZACJI I INNOWACYJNYCH MATERIAŁÓW OPAKOWANIOWYCH
Budowa i funkcje komórek nerwowych
Budowa i funkcje komórek nerwowych Fizjologia Komórki nerwowe neurony w organizmie człowieka około 30 mld w większości skupione w ośrodkowym układzie nerwowym podstawowa funkcja przekazywanie informacji
Biologiczne mechanizmy zachowania
Biologiczne mechanizmy zachowania Przekaźnictwo chemiczne w mózgu mgr Monika Mazurek IPs UJ Odkrycie synaps Ramon y Cajal (koniec XIX wieku) neurony nie łączą się między sobą, między nimi jest drobna szczelina.
Główne szlaki transdukcji sygnału
Główne szlaki transdukcji sygnału Dziś tylko fragment... ligand receptora jądrowego Spotkanie 1: - Podstawowe typy receptorów - Główne szlaki transdukcji sygnału - Metody badania kinaz i czynników transkrypcyjnych
SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty)
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2015-2018 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Biochemia Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej
SYLABUS. DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA (skrajne daty)
SYLABUS DOTYCZY CYKLU KSZTAŁCENIA 2016-2019 (skrajne daty) 1.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O PRZEDMIOCIE/MODULE Nazwa przedmiotu/ modułu Kod przedmiotu/ modułu* Wydział (nazwa jednostki prowadzącej kierunek)
Wazoprotekcyjne i antydiabetogenne działanie telmisartanu zależne od aktywacji receptora PPAR?
Wazoprotekcyjne i antydiabetogenne działanie telmisartanu zależne od aktywacji receptora PPAR? Receptory aktywowane przez proliferatory peroksysomów Wśród receptorów PPAR wyróżnić można 3 izoformy, mianowicie:
Translacja i proteom komórki
Translacja i proteom komórki 1. Kod genetyczny 2. Budowa rybosomów 3. Inicjacja translacji 4. Elongacja translacji 5. Terminacja translacji 6. Potranslacyjne zmiany polipeptydów 7. Translacja a retikulum
SEMINARIUM 8:
SEMINARIUM 8: 24.11. 2016 Mikroelementy i pierwiastki śladowe, definicje, udział w metabolizmie ustroju reakcje biochemiczne zależne od aktywacji/inhibicji przy udziale mikroelementów i pierwiastków śladowych,
Kosm os PROBLEMY NAUK BIOLOGICZNYCH. KANAŁY UWALNIAJĄCE JONY WAPNIA Z BŁON WEWNĘTRZNYCH. Tom 46, 1997 Numer 4 (237) Strony
Kosm os PROBLEMY NAUK BIOLOGICZNYCH. Tom 46, 1997 Numer 4 (237) Strony 515-522 Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika W ie s ł a w a L e ś n ia k Zakład Neurobiologii Molekularnej i Komórkowej
Rola przeciwciał neutralizujących w terapiach SM (ciągle dyskutowana) Konrad Rejdak
Rola przeciwciał neutralizujących w terapiach SM (ciągle dyskutowana) Konrad Rejdak Katedra i Klinika Neurologii Uniwersytet Medyczny w Lublinie Immunogeniczność preparatów biologicznych Rossman, 2004
Komórkowe drogi przekazywania sygnałów w przeroście i niewydolności serca
Komórkowe drogi przekazywania sygnałów w przeroście i niewydolności serca Cellular signal transduction pathways in cardiac hypertrophy and heart failure Bohdan Lewartowski, Urszula Mackiewicz Zakład Fizjologii
Bioinformatyka wykład 9
Bioinformatyka wykład 9 14.XII.21 białkowa bioinformatyka strukturalna krzysztof_pawlowski@sggw.pl 211-1-17 1 Plan wykładu struktury białek dlaczego? struktury białek geometria i fizyka modyfikacje kowalencyjne
Składniki diety a stabilność struktury DNA
Składniki diety a stabilność struktury DNA 1 DNA jedyna makrocząsteczka, której synteza jest ściśle kontrolowana, a powstałe błędy są naprawiane DNA jedyna makrocząsteczka naprawiana in vivo Replikacja