SPOSÓB NA ZIMĘ :: TEMAT :: ZIMA WPROWADZENIE

Transkrypt

1 W WPROWADZENIE Dla zwierząt owadożernych i części roślinożernych zima stanowi okres gwałtownego ograniczenia ilości pokarmu. Część ze zwierząt migruje w rejony cieplejsze by tam przetrwać niekorzystny czas. Inną strategią jest sen zimowy. Najczęściej wymienianym gatunkiem przesypiającym zimę jest niedźwiedź, jednak wśród polskiej fauny w podobny sposób zachowują się borsuk, świstak, suseł, jeż, nietoperze. Sen zimowy może wyglądać bardzo różnie. Borsuki zasypiają, lecz w cieplejsze dni budzą się i poszukują pokarmu. Natomiast susły spędzają nieprzerwanie pod ziemią w norze ponad sześć miesięcy korzystając jedynie z zapasów tłuszczu. Taki rodzaj snu określany mianem hibernacji, wiąże się ze znacznym obniżeniem temperatury ciała i spowolnieniem funkcji życiowych, na przykład zwolnieniem rytmu serca. Czasem zdarza się, że podczas wizyty w piwnicy lub porządków w ogrodzie napotkamy śpiącego motyla, nietoperza lub jeża. Bezwzględnie należy wówczas pozostawić go w spokoju. Wszelkie próby przenoszenia, szczególnie do cieplejszych pomieszczeń mogą zakończyć się wybudzeniem. To z kolei doprowadza do zmniejszenia się jego zapasów energetycznych pod skórą. Nawet jeśli potem ponownie zaśnie, może okazać się, że nie dotrwa do wiosny. Warto jesienią przyjrzeć się jakich schronień szukają różne zwierzęta i udostępnić im je. Nietoperzom pozostawić niewielki otwór, przez który dostaną się do piwnicy lub na strych, nie uprzątać dokładnie ogrodu, gdzie w stertach liści, gałęzi i trawy mogą zimować owady, płazy i jeże. Będziemy mieli wówczas satysfakcję, że nie żyjemy w naszym domu samotnie. CELE OGÓLNE:» poznawanie zimowych zwyczajów zwierząt CELE OPERACYJNE: Uczestnik wykona następujące czynności:» potrafi poprawnie wymówić samogłoski,» wymieni trzy zwierzęta zapadające w sen zimowy,» rozumie pojęcie sen zimowy i hibernacja. FORMA PRACY:» indywidualna, zbiorowa WIEK: 6 lat MATERIAŁY: Flamastry, kredki, papier, kartonowe prostokąty o wymiarach 5x10 cm. 1

2 :: TEMAT :: ZAJĘCIA 1. ZIMOWE ŚPIOCHY MIEJSCE: SALA PRZYGOTOWANIA WSTĘPNE 1. Opracuj karty ze słowami dzielącymi się na jedną sylabę, dwie, trzy itd., które będą wykorzystane w zabawie Sylabowa łamigłówka. 2. Skopiuj odpowiednią ilość egzemplarzy arkusza pracy ucznia Zimowe śpiochy. Przygotuj flamastry lub kredki. 3. Zgromadź rysunki i fotografie zwierząt zapadających w sen zimowy. PRZEBIEG ZAJĘĆ A. PRZYGOTOWANIA 1. Rozpocznij zajęcia od zabawy związanej z piosenką Stary niedźwiedź mocno śpi. Jedno z dzieci kuca na środku sali udając śpiącego niedźwiedzia. Pozostałe śpiewając chodzą wokoło: Stary niedźwiedź mocno śpi, stary niedźwiedź mocno śpi, my się go boimy, na palcach chodzimy, jak się zbudzi to nas zje, jak się zbudzi, to nas zje. Pierwsza godzina niedźwiedź śpi, druga godzina niedźwiedź chrapie. trzecia godzina niedźwiedź łapie! Na słowo łapie niedźwiedź zrywa się i stara dogonić jedno z dzieci. Zostaje ono potem nowym niedźwiedziem. B. ĆWICZENIA 1. Po zabawie zapytaj czy przedszkolaki znają poza niedźwiedziem inne zwierzęta przesypiające zimę? (suseł, jeż, nietoperze, świstak) Opowiedz, że jest to jeden ze sposobów na przetrwanie okresu kiedy jest bardzo mało jedzenia. Zwierzęta przygotowują się do niego jesienią gromadząc zapasy tłuszczu. Śpiąc (hibernując) ograniczają do minimum funkcje życiowe. Nie ruszają się, wolniej oddychają, mają wolniejszy puls. Z tego powodu wszelkie próby budzenia mogą dla nich być niebezpieczne. Gdy znajdziemy uśpionego jeża lub nietoperza powinniśmy go pozostawić w spokoju. 2. Razem obejrzyjcie rysunki i zdjęcia. Zadaj pytanie czy zwierzęta te są podobne do siebie? Czy mają jakieś wspólne cechy? Głośno wymówcie ich nazwy akcentując w nich samogłoski. 3. Rozdaj dzieciom arkusze pracy ucznia Zimowe śpiochy. Poproś, aby uzupełniły samogłoski pod obrazkami zwierząt. Czy potrafią wskazać, które z nich zasypiają na zimę?. Zaproponuj gimnastykę buzi i języka. Poleć dzieciom, aby:» uśmiechnęły się i wciągnęły powietrze przez nos, a następnie na wydechu bezgłośnie wymawiały kolejno: a, o, e, u, i, y cały czas się uśmiechając,» wymówiły jeszcze raz bezgłośnie a, o, e, u, i, y, potem szeptem, półgłosem i głośno. 2

3 5. Razem głośno przeczytajcie podpisy pod obrazkami wyraźnie wymawiając samogłoski. Zaproponuj inne nazwy zwierząt w których występują samogłoski. 6. Na zakończenie zajęć zaproponuj zabawę Sylabowa łamigłówka. Podziel uczestników na trzy grupy i posadź na podłodze w trzech rzędach. Rozdaj trzy lub więcej kompletów kart ze słowami, które dzielą się kolejno na jedną sylabę, dwie, trzy, cztery itd. Zadaniem każdego z dzieci jest odgadnięcie swojego numeru poprzez policzenie sylab. Następnie na Twój znak jedynki muszą wystartować, obiec swój rząd i wrócić na miejsce. Następnie dwójki i kolejne numery powtarzają tą czynność. Wygrywa zespół, który zdoła ukończyć konkurencję jako pierwszy. ZAJĘCIA 2. ZIMOWA KRYJÓWKA MIEJSCE: TEREN (POLA, OGRÓD, PARK, LAS) PRZYGOTOWANIA WSTĘPNE 1. Wyznacz kilka punktów, w których zimą można obejrzeć śpiące zwierzęta lub ich kryjówki na przykład piwnica (motyle, nietoperze), strych (owady), dziupla w drzewie, sterta gałęzi. 2. Narysuj mapę trasy z zaznaczonymi charakterystycznymi punktami, według, których dzieci będą mogły zorientować się w okolicy. PRZEBIEG ZAJĘĆ A. PRZYGOTOWANIA 1. Zaproś dzieci na spacer. Wręcz im mapę i powiedz, że to one są przewodnikami dzisiejszego dnia. 2. Poleć, aby odnajdywały kolejne zimowe kryjówki zwierząt. B. ĆWICZENIA 1. W trakcie spaceru odwiedzajcie kolejno miejsca, które mogą być zimowymi kryjówkami zwierząt. 2. W parku odnajdźcie dziuple wykonane przez dzięcioły, dziuple naturalne oraz skrzynki dla ptaków i nietoperzy. Te schronienia wykorzystywane są przez pilchowate, ptaki, nietoperze, owady, ślimaki, pajęczaki. 3. Postarajcie się odszukać wywrócony pień drzewa, zmurszały pniak, stertę gałęzi. To także kryjówki zwierząt. Tutaj zimują płazy (żaby, ropuchy), węże, małe ssaki, w tym jeże, chrząszcze.. Przyjrzyjcie się korze drzew. W jej szczelinach pod postacią poczwarek często spędzają zimę motyle dzienne i ćmy. 5. Przeszukajcie krzewy i korony drzew wypatrując ptasich gniazd. Choć przysypane śniegiem mogą stanowić doskonałe zimowe ukrycie dla pająków i owadów, 6. Zlokalizujcie stertę kamieni. Pełno w niej szczelin i zakamarków. Być może w środku śpią ukryte jaszczurki, żaby i ślimaki. 7. Poproś dzieci, aby wymyśliły własną kryjówkę na zimę. Mogą zbudować ją ze śniegu, gałęzi, suchych liści. 8. Nawiąż rozmowę, jakie zalety powinna mieć taka kryjówka (ciepło, bezpieczeństwo itp.). Zapytaj czy ludzki dom spełnia taki wymagania? 3

4 :: TEMAT :: ZADANIE DLA PRZEDSZKOLAKÓW Jesienią zbuduj w ogrodzie stertę z liści, siana i słomy. Możesz umocnić ją gałęziami, aby nie zniszczył jej wiatr. Będzie to zimowy domek dla jeża. Te pożyteczne owadożerne ssaki żyją w naszych ogrodach często niezauważane ze względu na swoją nocną aktywność. CIEKAWOSTKI 1. Wibrysy to włosy czuciowe ułatwiające poruszanie się i orientację zwierzętom w ciemności. Dzięki swojemu umiejscowieniu na głowie (wokół nosa, na policzkach, nad oczami) pozwalają poznawać poprzez dotyk. Posiadają je np. zwierzęta poruszające się w tunelach: susły, kret. 2. W czasie hibernacji fragmenty mózgu susłów odpowiedzialne za pamięć są skrajnie nieaktywne. W skutek tego zapominają one niektórych wyuczonych zachowań i muszą je sobie przyswajać na nowo wiosną po obudzeniu się. 3. Młode niedźwiadki przychodzą na świat w czasie snu zimowego matki i przez pierwsze tygodnie życia ssą mleko wytwarzane z zapasów jej tłuszczu. SŁOWNICZEK TRUDNIEJSZYCH POJĘĆ Lizawka słup, pień, służący za podstawę pod kostkę soli. Najczęściej usytuowany w miejscu dokarmiania zwierząt leśnych. Zlizując sól uzupełniają one minerały w organizmie. Paśnik konstrukcja z drewna, metalu służąca do wykładania siana i słomy, czasem także owsa, buraków, kukurydzy w celu dokarmiania zwierząt zimą. Podsyp - karmnik dla ptaków żerujących na ziemi. Ukośny daszek oparty na poprzeczce i dwóch palach. Podsypy często budowane są na polach przez myśliwych dokarmiających bażanty i kuropatwy. WYBRANE POZYCJE LITERATURY 1. Jarocka M. Dlaczego niedźwiedzie zapadają w zimowy sen? Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu. Sandomierz Sachanowicz K., Ciechanowski M. Nietoperze Polski. Multico. Warszawa Trząski L. Zwierzęta chronione w Polsce. Videograf II. Warszawa

5 OWADY SPOSÓB WOKÓŁ NA ZIMĘ NAS ZWIERZĘTA ZAPADAJĄCE W ZIMOIWY SEN - TABLICA 1 Smużka leśna Sicista betulina Smużka jest najmniejszym gryzoniem w Polsce zapadającym w sen zimowy. Jej środowiskiem są korony drzew i krzewów, po których sprawnie się wspina wykorzystując między innymi swój długi i zwinny ogon. Pod koniec lata i jesienią smużki intensywnie żerują odkładając w organizmie zapasy tłuszczu potrzebne do hibernacji. Gryzoń ten jest wpisany na listę gatunków chronionych. 5

6 :: TEMAT :: ZWIERZĘTA ZAPADAJĄCE W ZIMOIWY SEN - TABLICA 2 Suseł perełkowany Spermophilus suslicus Susły związane są z rozległymi terenami trawiastymi, w Polsce głównie z ekstensywnymi pastwiskami. Odżywiają się trawami i roślinami zielnymi, a ich przysmakiem są nasiona. Susła perełkowanego możemy spotkać wyłącznie na Zamojszczyźnie. Ssaki te są aktywne od kwietnia do września, pozostałą część przesypiają samotnie w norach 6

7 OWADY SPOSÓB WOKÓŁ NA ZIMĘ NAS ZWIERZĘTA ZAPADAJĄCE W ZIMOIWY SEN - TABLICA 3 Świstak Marmota marmota Gatunek w Polsce występuje wyłącznie w Tatrach w piętrze hal i turni. Odżywia się roślinami, zarówno ich nadziemnymi, jak i podziemnymi częściami. Żyje w rodzinnych stadach w miejscach spokojnych, z dala od szlaków turystycznych. Rodzina na swoim terenie posiada liczne wykopane nory służące za kryjówki oraz miejsce wychowywania młodych. W norach tych świstaki przesypiają od września do kwietnia. 7

8 :: TEMAT :: ZWIERZĘTA ZAPADAJĄCE W ZIMOIWY SEN - TABLICA Niedźwiedź brunatny Ursus arctos Niedźwiedź brunatny występuje w Polsce w Karpatach, głównie w Tatrach i Bieszczadach. Jest wszystkożerny, zjada padlinę, ryby, jaja ptaków, jagody, grzyby. Wbrew swojemu wyglądowi szybko biega i rozdrażniony może być niebezpieczny. Zimę przesypia w specjalnie przygotowanej i wymoszczonej jamie zwanej gawrą. 8

9 OWADY SPOSÓB WOKÓŁ NA ZIMĘ NAS ZWIERZĘTA ZAPADAJĄCE W ZIMOIWY SEN - TABLICA 5 Jeż europejski Erinaceus europaeus Kolczasty mieszkaniec ogrodów i lasów. Odżywia się owadami, ślimakami, dżdżownicami, a także myszami, wężami, Zimą hibernuje ukryty w stercie gałęzi, trawy lub liści. Dużym zagrożeniem dla jeży jest ruch samochodowy. 9