ŚRODKI STYLISTYCZNE = ŚRODKI ARTYSTYCZNEGO WYRAZU

Transkrypt

1 ŚRODKI STYLISTYCZNE = ŚRODKI ARTYSTYCZNEGO WYRAZU Materiał przygotowany i opracowany przez Samantę Dryję, autorkę bloga. Materiał przeznaczony do użytku własnego. Wszelkie prawa zastrzeżone.

2 Spis treści: 1. Czym jest środek stylistyczny? 2. Rodzaje środków stylistycznych 3. Fonetyczne środki stylistyczne 4. Leksykalne środki stylistyczne 5. Składniowe środki stylistyczne 6. Słowotwórcze środki stylistyczne

3 1. Czym jest środek stylistyczny? To chwyt używany w szeroko rozumianej sztuce, którego celem jest wywołanie konkretnych emocji u odbiorcy. 2. Rodzaje środków stylistycznych a) fonetyczne b) leksyklane c) składniowe d) słowotwórcze

4 FONETYCZNE ŚRODKI ARTYSTYCZNEGO WYRAZU ALITERACJA - powtórzenie jednej bądź kilku głosek w pozycjach kolejnych wyrazów tworzących wers (te same głoski na początku każdego DŹWIĘKONAŚLADNOWNICTWO (ONOMATOPEJA) - użycie wyrazów, których brzmienie zbliżone jest do dźwięków naturalnych EUFONIA - przyjemne, harmonijne brzmienie głosek; zharmonizowanie dźwięków, celowe potarzanie tych samych dźwięków PARONOMAZJA (KALAMBUR) - zestawienie wyrazów podobnie brzmiących (często homonfonów i homonimów), w celu ujawnienia ukrytego, tajemniczego związku znaczeniowego między zajwiskami

5 LEKSYKALNE ŚRODKI ARTYSTYCZNEGO WYRAZU ALEGORIA - treść, która poza znaczeniem dosłownym ma jeszcze jedno znaczenie: ukryte i domyślne; jest jednoznaczna ARCHAIZM -wyraz, który wyszedł już z użycia EPITET - wyraz określający rzeczownik (najczęściej udwydatniający jego cechę) EUFEMIZM -złagodzenie danego określenia GRADACJA (STOPNIOWANIE) - zestawienie słóww określonym porządku (rosnącej lub malejącej intensywności danej cechy) HIPERBOLA - wyolbrzymienie i przesadne uwypuklenie pewnych cech przypisywanych przedmiotom, zjawiskom OKSYMORON - zestawienie wyrazów o przeciwnym znaczeniu

6 PERYFRAZA (OMÓWIENIE) - zastąpienie zwykłego określenia innym (szerszym, wielosłownym) PORÓWNANIE - zestawienie pojęć lub przedmiotów na podstawie ich podobieństwa za pomocą wyrazów: jak, jkaby, jakoby, podobnie, równie jak, niby, na kształt, itd. PROZAIZM - słowo zaczerpnięte z języka potocznego PRZENOŚNIA (METAFORA) - zestawienie wyrazów nadające im nową wartość semantyczną A) ANIMIZACJA (OŻYWIENIE) - przypisanie martwym przedmiotom, zjawiskom przyrody, pojęciom abstrakycyjnym cech istot żywych B) PERSONIFIKACJA (UOSOBIENIE) - przyspisanie martwym przedmiotom, zjawiskom przyrody, pojęciom abstrakycyjnym cech typowo ludzkich C) METONIMIA (ZAMIENNIA) - zastąpienie właściwego wyrazu innym, będącym z nim w bliskim, realnym związku

7 D) SYNEKDOCHA (OGARNIENIE) - zastąpienie pojęć ogólniejszych bardziej szczegółowymi lub odwrotnie (część zastępuje całość lub całość część) TOPOS - element tematyczny lub zbiór motywów powtarzających się w literaturze danego kręgu kulturowego WULGARYZM - wyraz, który jest dosadnym, wręcz ordynarnym nazwaniem zjawiska

8 SKŁADNIOWE ŚRODKI ARTYSTYCZNEGO WYRAZU ANAFORA (POWTÓRZENIE) - potwórzenie tego samego słowa bądź zwrotu na początku kolejnych segmenmtów wypowedzi (każdy wers zaczyna się od tego samego słowa lub zwrotu) ANAKOLUT - zdanie niemające prawidłowej konstrukcji składniowej, wprowadzane w celu zbliżenia języka utworu do mowy potocznej lub podkreśelnia ekspersji wypowiedzi ANTYTEZA (PRZECIWSTAWIENIE)- zestawienie wyrazów oparte na opozycjach znaczeń APOSTROFA - bezpośredni zwrot do adresata ELIPSA - celowe wprowadzenie niepełnych konstrukcji zdaniowych (opuszczenie fragmentu zdania) EPIFORA - powtórzenie słów lub zwrotów na końcu każdego wersu

9 INWERSJA (PRZESTAWNIA) - zmiana szyku wyrazów w zadaniu PARALELIZM - układ zdań o takiej samej lub podobnej budowie PYTANIE RETORYCZNE - pytanie, na które nie oczekuje się odpowiedzi WYKRZYKNIENIE - wykrzyknikowe zdanie bądź równoważnik zdania wyrażający określone uczucia

10 SŁOWOTWÓRCZE ŚRODKI ARTYSTYCZNEGO WYRAZU NEOLOGIZM - nowy wyraz, wyrażenie, zwrot charakterystyczny dla danego twórcy, przez niego utworzony ZDROBNIENIE - wyraz utworzony za pomocą odpowiedniego formantu ( -ka, -ko, -utki, -nik, -ek, - eńko, -ić, -enie, -eczek), którego celem jest nadanie znaczenia pomniejszającego, osłabiającego w stosunku do wyrazu podstawowego; ZGRUBIENIE - wyraz utworzony za pomocą odpowiedniego formnatu ( -sko), którego celem jest nadanie znaczenia powiększonego, wzmocnionego w stosunku do wyrazu podstawowego