Ocena ekspresji lamininy w torbielach i nowotworach zębopochodnych

Transkrypt

1 Czas. Stomatol., 2009, 62, 3, Polish Dental Society Ocena ekspresji lamininy w torbielach i nowotworach zębopochodnych Evaluation of laminin expression in odontogenous cysts and neoplasms Joanna Grodecka 1, Józef Kobos 2, Piotr Arkuszewski 1, Bogna Zielińska-Kaźmierska 1, Bogusława Manowska 1 Z Kliniki Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej i Onkologicznej Katedry Chirurgii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi¹ Kierownik Kliniki: prof. dr hab. med. P. Arkuszewski Z Zakładu Patomorfologii Wieku Rozwojowego² Kierownik Zakładu: prof. dr hab. med. J. Kobos Summary Introduction: Recent studies demonstrate the significance of stromal proteins such as laminin in local progression of neoplasms. Aim of the study: To evaluate laminin expression in cysts and odontogenous neoplasms. Material and methods: The study group consisted of 74 patients hospitalized in the Department of Cranio- Maxillofacial and Oncological Surgery (Medical University in Lodz). The patients were divided into 3 groups relative to histopathological results. Immunohistochemical detection was performed with immunoperoxide method. The laminin expression was assessed with semiquantitative analysis. Results: In group 1 which included patients with odontogenous cysts, the laminin expression was revealed in single stromal cells only, with no expression found in cysts epithelium. In the 2 nd group of patients with adamantinoma the laminin expression was highly intense in the stroma of the recurrent tumors. In group 3 patients with odontogenous neoplasms other than adamantinoma laminin expression was statistically insignificant and not correlated with the type of neoplasm. Conclusions: Laminin expression is present in cases of adamantinoma recurrence, however, it was not revealed in patients with odontogenous cysts. KEYWORDS: stromal proteins, laminin, odontogenous cysts and neoplasms Streszczenie Wstęp: badania ostatnich lat wskazują na duże znaczenie białek podścieliska m.in. lamininy w miejscowej progresji nowotworów. Cel pracy: oceniono ekspresję lamininy w torbielach i nowotworach zębopochodnych. Materiał i metody: badania wykonano u 74 chorych leczonych w Klinice Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo-Twarzowej i Onkologicznej UM w Łodzi. Pacjentów podzielono na 3 grupy zależnie od rozpoznania histopatologicznego. Badania immunohistochemiczne wykonano według metody immunoperoksydazowej. Ekspresję badanego białka (lamininy) oceniano metodą półilościową. Wyniki: w grupie I obejmującej chorych z torbielami zębopochodnymi stwierdzono ekspresję lamininy tylko w pojedynczych komórkach podścieliska, zaś brak w komórkach nabłonka torbieli. W II grupie obejmującej chorych ze szkliwiakami wybitnie nasiloną ekspresję lamininy stwierdzono w podścielisku wznowy guza, natomiast w grupie III, tj. u chorych z nowotworami zębopochodnymi innymi niż szkliwiaki nasilenie ekspresji lamininy nie było znamienne statystycznie i nie wiązało się z typem nowotworu. Wnioski: ekspresja lamininy występuje w przypadkach wznowy u chorych ze szkliwiakami. Nie stwierdzono ekspresji lamininy u chorych z torbielami zębopochodnym. HASŁA INDEKSOWE: białka podścieliska, laminina, torbiele i nowotwory zębopochodne. 169

2 J. Grodecka i in. Czas. Stomatol., Wstęp Najczęstszymi guzami twarzowej części czaszki są nowotwory oraz torbiele zębopochodne. Dotychczasowe podziały kliniczno-patologiczne, zarówno torbieli jak i nowotworów zębopochodnych nie pozwalają w pełni określić ich biologicznego zachowania [23, 25]. Niektórym nowotworom zębopochodnym, głównie szkliwiakom mogą towarzyszyć torbiele. Także torbielom, a szczególnie zębopochodnej torbieli rogowaciejącej (keratocyście) często towarzyszą drobne ogniska nabłonka zębotwórczego, które mogą być mylnie rozpoznawane jako ogniska szkliwiaka [4, 5, 14]. Nadal nieznany jest mechanizm powstawania nowotworów zębopochodnych, a szczególnie czynników prowadzących do transformacji nowotworowej składnika nabłonkowego oraz mezenchymalnego zawiązka zęba [6, 7, 8]. Badania ostatnich lat wskazują na duże znaczenie białek podścieliska, takich jak laminina, tenascyna, fibronektyna w progresji miejscowej nowotworów [7]. Laminina (LN) glikoproteina macierzy pozakomórkowej (EMC akronim angielski) jest jedną z głównych składników błony podstawnej [10, 13, 24]. Laminina jest nie tylko białkiem strukturalnym, ale również bierze udział w procesach adhezji, wzrostu i różnicowania komórki oraz tworzenia przerzutów. Jest to możliwe dzięki obecności swoistych receptorów lamininy na powierzchni komórek [13]. Lamininę wykryto w tkankach kręgowców i bezkręgowców, a po raz pierwszy wyizolowano w 1979 roku z komórek nowotworowych myszy. W obrazach uzyskanych za pomocą mikroskopu elektronowego stwierdzono obecność trzech łańcuchów polipeptydowych α, β, γ. Jest ona zbudowana z trzech łańcuchów polipeptydowych A, B1, B2, tworzących cząsteczkę w kształcie krzyża. Długie ramię tworzy łańcuch A, N-końcowe odcinki dwóch pozostałych ramiona krótkie. Lamininy składają się z przynajmniej 11 polipeptydów (pięć łańcuchów α, trzy łańcuchy β i również trzy γ) swoistych wobec błon podstawnych. Lamininy są grupą składników błony podstawnej o największym wpływie na losy komórek in vitro [24, 25]. Ich oddziaływanie z receptorami tkankowymi stymuluje między innymi migrację komórek, odbudowę aksonów, zmienia ekspresję genową składników błony komórkowej, wpływa także na ich zróżnicowanie [26]. Lamininy nie tylko stanowią składniki zrębu zewnątrzkomórkowego, ale także mogą spełniać funkcję białek adhezyjnych dla różnego typu komórek, szczególnie nabłonkowych i nerwowych. Badając ekspresję lamininy w różnych kulturach komórkowych stwierdzono, że w komórkach neuroepitelialnych czynnik wzrostu (transformujący czynnik wzrostu TGF) zwiększa ilość LN, a w mysich komórkach teratocarcinoma kwas retinowy indukuje ekspresję genu lamininy [13]. Zdolność komórek rakowych do przyłączania lamininy ma związek z ich potencjałem naciekowym i przerzutowym w wielu ludzkich nowotworach złośliwych [15]. Manzoni i wsp. [16] zanalizowali 75 przypadków chorych z rakiem żołądka i stwierdzili, że ekspresja LN wzrasta wraz z głębokością nacieku nowotworowego oraz wiąże się z gorszym rokowaniem. Spostrzeżono, że zmiany stężeń lamininy w zrębie zewnątrzkomórkowym towarzyszą rozwojowi szkliwiaka kości długich, a tkanki raka torbielowatego ślinianek są całkowicie pozbawione tego białka [7,13]. Stwierdzono także, że komórki raka trzustki syntetyzują i gromadzą lamininę-5 w patologiczny sposób, a inwazyjne komórki raka przyklejają się do nowo produkowanej warstwy podstawnej 170

3 2009, 62, 3 Ekspresja lamininy w torbielach i nowotworach zębopochodnych i migrują za pomocą receptorów integrynowych rozpoznających lamininę-5. Wykazano, że nasilenie ekspresji lamininy-5 występowało w ameloblastach rozwijających się zębów noworodków mysich [24]. Natomiast w rozwijających się zębach zanik ekspresji lamininy-5 zbiega się w czasie z początkiem tworzenia narządu szkliwnego, w którym komórki nabłonka różnicują się w warstwę wewnętrzną i zewnętrzną. Wydaje się, że laminina-5 jest charakterystyczna dla końcowego różnicowania ameloblastów i morfogenezy podczas rozwoju zębów. Białko to może również odgrywać rolę w przyleganiu ameloblastów do macierzy szkliwnej [24]. W nielicznych publikacjach spostrzeżono, że immunoreakcja lamininy w szkliwiakach ograniczała się do komórek na obwodzie guza, a nasilenie ekspresji lamininy-5 może wiązać się z naciekowym charakterem wzrostu szkliwiaków [24]. Cel pracy Celem pracy była ocena ekspresji białka podścieliska lamininy w torbielach i nowotworach zębopochodnych oraz badanie potencjalnej wartości prognostycznej lamininy w guzach zębopochodnych. Materiał i metody Badaniem objęto 74 chorych leczonych w Klinice Chirurgii Czaszkowo-Szczękowo- Twarzowej i Onkologicznej UM w Łodzi w latach od 1982 do Wszyscy pacjenci byli poddani leczeniu chirurgicznemu. Badanych chorych podzielono na 3 grupy według rozpoznania histopatologicznego materiału pooperacyjnego: I grupa 42 chorych, u których rozpoznano torbiele zębopochodne, II grupa 18 chorych, u których rozpoznano szkliwiaki, III grupa 14 chorych, u których stwierdzono inne niż szkliwiaki nowotwory zębopochodne. Materiał do badań patomorfologicznych pochodził ze zbiorów Katedry i Zakładu Patomorfologii UM w Łodzi. Przed zakwalifikowaniem do poszczególnych grup preparaty histopatologiczne zostały ponownie ocenione według klasyfikacji Philipsena i Budnicka [1, 23]. Badania immunohistochemiczne wykonano według metody immunoperoksydazowej, opisanej przez Hsu i wsp. [9]. Użyto mysiego monoklonalnego przeciwciała NCL-Laminin, Clone Lam-89 (Novocastra), skierowanego przeciwko badanemu białku. Przygotowanie preparatów uwzględniało odparafinowanie skrawków, hamowanie aktywności endogennej peroksydazy, odsłanianie antygenu z użyciem roztworu trypsyny, a następnie inkubacją z rozcieńczanym 1:50 przeciwciałem pierwotnym skierowanym przeciwko badanemu antygenowi. Następnie zastosowano wizualizację za pomocą systemu Dako EnVision z polimerem znakowanym peroksydazą i związanym z wtórnymi, kozimi przeciwciałami skierowanymi przeciwko użytym mysim przeciwciałom monoklonalnym. Po zakończeniu procedury immunohistochemicznej podbarwiono jądra komórkowe hematoksyliną a następnie zatapiano w balsamie kanadyjskim. Ocenę ekspresji badanego białka wykonano za pomocą systemu komputerowego analizy obrazu Multi Scan Base v (Komputer Scanning System, Ltd.). Obraz przenoszono do pamięci komputera za pomocą kamery (CC2OP) sprzężonej z mikroskopem (Nikon Microphot FXA). W każdym przypadku rejestrowano obrazy mikroskopowe wykonanych odczynów immunohistochemicznych w pa- 171

4 J. Grodecka i in. Czas. Stomatol., mięci komputera. Ekspresję badanego białka oceniano w skali półilościowej: 0 brak ekspresji, 1 słaba ekspresja (jedynie w rozproszonych, pojedynczych komórkach nabłonka) i śladowa w podścielisku, 2 ekspresja w dość licznych komórkach podścieliska, bądź nabłonka, 3 silna ekspresja, obejmująca liczne komórki nabłonka lub/i wybitną ekspresję podścieliska. Analizę statystyczną uzyskanych wyników przeprowadzono wykorzystując pakiet statystyczny SYSTAT for Windows (Version 5.03, SYSTAT, Inc. Evaston, Illinois, USA, licencja nr: DA021594). Charakterystyka grup klinicznych I grupa Grupę tę stanowili chorzy, u których rozpoznano torbiele zębopochodne. W ocenianym histopatologicznie materiale pooperacyjnym uzyskanym od 42 leczonych pacjentów, frakcję 0,524 stanowiły kobiety (22 osoby), zaś frakcję 0,476 mężczyźni (20 osób). Pacjentów podzielono na grupy wiekowe według dekady życia. U chorych w 3 dekadzie życia nie zaobserwowano torbieli zębopochodnych. Najliczniejszą grupę chorych stwierdzono w wieku tj. 12 osób (frakcja 0,286). W grupie wiekowej lat chorzy stanowili 0,167, zaś w wieku od 60 do 69 0,190. W grupach wiekowych i występowało po 6 chorych (frakcja 0,143). Powyżej 70 roku życia, znajdowało się jedynie 3 chorych (frakcja 0,071). Dokonano również podziału chorych ze względu na umiejscowienie anatomiczne torbieli. W 17 przypadkach torbiele rozwijały się w szczęce, a 25 w żuchwie. Na podstawie rozpoznania histopatologicznego w badanej grupie chorych stwierdzono: torbiele zawiązkowe u 6 chorych (frakcja 0,143), torbiele korzeniowe u 25 chorych (frakcja 0,595), torbiele towarzyszące zatrzymanemu zębowi u 6 chorych (frakcja 0,143), torbiele zębopochodne rogowaciejące u 4 chorych (frakcja 0,095) oraz torbiel zębopochodną wapniejącą u 1 chorego (frakcja 0,024). II grupa Grupę II stanowiło 18 chorych z rozpoznanymi szkliwiakami. Guzy te stwierdzono u 11 kobiet (frakcja 0,611) i u 7 mężczyzn (frakcja 0,389). W badanym materiale wszystkie szkliwiaki były umiejscowione w żuchwie, w tym połowa guzów w trzonie żuchwy, zaś druga połowa zarówno w trzonie jak i gałęzi żuchwy. Najwięcej przypadków zachorowań, tj. po 5 chorych stwierdzono w grupach wiekowych: lat i lat, po 3 chorych w grupach wiekowych: lat i lat, natomiast po 1 chorym w przedziale lat i powyżej 70 roku życia. III grupa Grupę chorych z nowotworami zębopochodnymi innymi niż szkliwiaki obejmowało 14 osób. W badanym materiale mężczyźni stanowili frakcję 0,643 (9 chorych), zaś kobiety frakcję 0,357 (5 chorych). W grupie chorych z nowotworami zębopochodnymi, innymi niż szkliwiaki dokonano podziału pacjentów również według dekady życia. W grupie wiekowej lat (2 dekada) zaobserwowano 5 chorych (frakcja 0,357). W grupie wiekowej lat (3 dekada) występowało 3 chorych (frakcja 0,214), a w wieku od 40 do 49 lat (5 dekada) chorzy stanowili grupę 2 osób (frakcja 0,143). W 6 dekadzie życia występowało 4 chorych (frakcja 0,286) z nowotworami zębopochodnymi. W czwartej dekadzie życia nie 172

5 2009, 62, 3 Ekspresja lamininy w torbielach i nowotworach zębopochodnych stwierdzono chorych z guzami zębopochodnymi, innymi niż szkliwiaki. W tej grupie chorych rozpoznano różne typy nowotworów zębopochodnych. Najliczniejszą grupę stanowili chorzy, u których rozpoznano zębiaka 5 chorych (frakcja 0,357) i kostniwiaka 4 chorych (frakcja 0,286), włókniakozębiaka szkliwiakowego rozpoznano u 2 chorych (frakcja 0,143), natomiast śluzaka zębopochodnego u 1 chorego (frakcja 0,071), nabłonkowego zębopochodnego guza wapniejącego u 1 chorego oraz włókniaka kostniejącego również u 1 chorego. Wyniki badań immunohistochemicznych W wykonanych badaniach immunohistochemicznych u chorych ze wszystkich grup stwierdzono dodatnią reakcję na lamininę. W I grupie obejmującej torbiele zębopochodne ekspresję lamininy obserwowano tylko w pojedynczych komórkach podścieliska. Nie obserwowano jej natomiast w obrębie komórek nabłonka torbieli. W grupie II u chorych ze szkliwiakami ekspresję LN stwierdzono jedynie w części komórek guza, głównie na obrzeżu nowotworu (ryc. 1). Ekspresję tego białka zaobserwowano także w podścielisku otaczającym gniazda nowotworu, jak również w ścianie naczyń (ryc. 2, 3). W tabeli 1 zestawiono zależność pomiędzy nasileniem ekspresji LN w podścielisku szkliwiaków. Wśród obserwowanych 18 chorych ze szkliwiakami, u 3 wystąpiła wznowa miejscowa nowotworu. U tych chorych stwierdzono wybitnie nasiloną ekspresję lamininy w komórkach i podścielisku guza (ryc. 4, tab. 1, 2). Nasilenie ekspresji lamininy w podścielisku szkliwiaków było znamienne statystycznie i wiązało się z występowaniem wznowy (p=0,037). Również nasilenie ekspresji lamininy w komórkach nabłonka szkliwiaków było znamienne statystycznie i wiązane z pojawieniem się wznowy (p=0,015). W grupie III obejmującej chorych z innymi niż szkliwiaki nowotworami zębopochodnymi stwierdzono ekspresję LN w pojedynczych komórkach guza i w podścielisku. W przypadku nabłonkowego guza zębopochodnego wapniejącego obecność lamininy stwierdzono wokół pasm i gniazd komórek nabłonkowych, natomiast nie występowała ona w komórkach nabłonka położonego wewnątrz skupisk ameloidalnych. W grupie tej u 7 chorych wystąpiła ekspresja LN w stopniu 2, u 5 stopień nasilenia wyniósł 1, a tylko u 2 chorych widoczna była nasilona ekspresja LN ( 3 ). Nasilona ekspresja LN wystąpiła u chorego z zębiakiem i śluzakiem zębopochodnym (tab. 3). Nasilenie ekspresji lamininy w grupie nowotworów zębopochodnych nie było zależne statystycznie i nie wiązało się z rodzajem nowotworu (p=0,226). Omówienie wyników i dyskusja W dostępnym piśmiennictwie opublikowano wyniki badań immunohistochemicznych białek podścieliska w rakach płaskonabłonkowych jamy ustnej, krtani, sutka i jelita grubego. Jedynie pojedyncze prace dotyczyły nowotworów zębopochodnych [3, 12, 20, 21, 22, 24]. Wyjątkowo rzadko badano rozmieszczenie składników ECM extracellular matrix (macierz zewnątrzkomórkowa) w torbielach zębopochodnych [8, 11, 17]. W nielicznych pracach badano ekspresję białek podścieliska w szkliwiakach. Według Salo i wsp. [24] immunoreakcja lamininy ograniczała się do komórek guza, a w typie szkliwiaka ziarnisto komórkowego wybarwione były tylko komórki ziarniste. Natomiast Dina i wsp. [3] zbadali ekspresję LN w szkliwiakach ziarnisto komór- 173

6 J. Grodecka i in. Czas. Stomatol., Ryc. 1. Ekspresja lamininy w szkliwiaku widoczna w komórkach i podścielisku guza Ryc. 2. Ekspresja lamininy w pościelisku szkliwiaka. Ryc. 3. Ekspresja lamininy w pojedynczych komórkach szkliwiaka oraz w ścianie naczyń. Ryc. 4. Nasilona ekspresja w komórkach szkliwiaka nawrotowego. kowych, w których reakcja barwienia nie występowała w polach o utkaniu nabłonkowym. Również w wykonanych przez nas badaniach, ekspresja LN w szkliwiakach występowała w komórkach nabłonka guza, głównie na obrzeżu nowotworu i w podścielisku otaczającym gniazda nowotworu oraz w ścianie naczyń. De-Iorio i wsp. [2] opisali badania immunohistochemiczne z użyciem lamininy u chorych z rakiem piersi i wykazali, że u 85,4% chorych zaobserwowano wysoki poziom ekspresji LN, z tego u ¾ chorych wystąpiła wznowa. W tych badaniach LN była widoczna na błonie komórkowej i w cytoplazmie komórek nowotworowych. Wyniki tych badań sugerują, że LN może stanowić dodatkowy czynnik prognostyczny, uzupełniający klasyczne parametry kliniczne, histologiczne i biologiczne u chorych z rakiem piersi. Te wyniki potwierdzają badania Molino i wsp. [19], którzy stwierdzili, że w rakach piersi 60% komórek nowotworowych jest lamininodatnia i u tych chorych wzrasta ryzyko nawrotu choroby. Podobne wnioski wysunęli Manzoni i wsp. [16] analizując immunoreakcję LN u chorych z rakiem 174

7 2009, 62, 3 Ekspresja lamininy w torbielach i nowotworach zębopochodnych T a b e l a 1. Ekspresja lamininy w podścielisku guzów u chorych ze szkliwiakami Stopień ekspresji lamininy w podścielisku guza Liczba chorych ze szkliwiakami bez wznowy Liczba chorych ze szkliwiakami ze wznową Razem Razem T a b e l a 2. Ekspresja lamininy w komórkach guzów u chorych ze szkliwiakami Stopień ekspresji lamininy w komórkach guza Liczba chorych ze szkliwiakami bez wznowy Liczba chorych ze szkliwiakami ze wznową Razem Razem T a b e l a 3. Ekspresja lamininy u chorych z guzami zębopochodnymi Stopień ekspresji lamininy Zębiaki Nabłonkowy zębopochodny guz wapniejący Kostniwiak Włókniak kostniejący Śluzak zębopochodny Włókniakozębiak Razem Razem żołądka i stwierdzili, że nasilenie ekspresji LN wzrasta wraz z głębokością nacieku nowotworowego i wiąże się z gorszym rokowaniem. W wykonanych przez nas badaniach u wszystkich chorych ze szkliwiakami, u których wystąpiła wznowa, widoczna była silna ekspresja LN zarówno w komórkach guza, jak i w podścielisku. Zależność ta jest istotna statystycznie i wskazuje na rokownicze znaczenie lamininy. W dostępnym nam piśmiennictwie jedynie w pracy Mesquita i wsp. [18] wykonano badania immunohistochemiczne w nabłonkowym zębopochodnym guzie wapniejącym (guz 175

8 J. Grodecka i in. Czas. Stomatol., Pindborga) i wykazano immunoreakcję lamininy wokół pasm i gniazd komórek nabłonkowych oraz brak reakcji w komórkach nabłonka położonego wewnątrz skupisk ameloidalnych. Nasze wyniki badań są zgodne z badaniami tych autorów i wykazały ekspresję LN w komórkach nabłonkowych guza Pindborga oraz brak barwienia wokół zwapnień. Podsumowanie Ekspresja lamininy występuje w przypadkach wznowy u chorych ze szkliwiakami. Nie stwierdzono ekspresji lamininy u chorych z torbielami zębopochodnymi. Piśmiennictwo 1. Budnick S: Odontogenic cysts. Proceedings of the 19 th European Congress of Pathology. Pre-Meeting. Pathology of the Head and Neck. Ljublijana, Sept 4-6, 2003, str De-Iorio P, Midulla C, Pisani T, Valli C, Grillo L, Di-Collo, Nofroni I, Vecchione A: Implication of laminin and collagen type IV expression in the progression of breast carcinoma. Anticancer Res 2001, 21: Dina R, Marchetii C, Vallania G, Corinaldesi G, Eusebi V: Grandular cell ameloblastoma. An immunocytochemical study. Path Res Pract 1996, 192: Dubiel-Bigaj M: Torbiele zębopochodne histogeneza, histologia, potencjalne możliwości transformacji nowotworowej. Pat Pol 1993, 44: Geiger G: Rozplem szkliwiakowy w torbielach zawiązkowych szczęk. Mag Stomatol 1992, 2: Hattowska H: Nowotwory jamy ustnej. Sanmedia Wyd Med 1994, str Hazelbag H, Broek L, Fleuren G, Taminiau A, Hogendoorn P: Distribution of extracellular matrix components in adamantinoma of long bones suggests fibrous-to-epithelial transformation. Hum Pathol 1997, 28: Hollows P, Fasanmade A, Hayter J: Ameloblastoma a diagnostic problem. Br Dent J 2000, 188: Hsu S M, Raine L, Fanger H: Use of avidin biotin peroxidase complex (ABC) in immunoperoxidase technique: a comparosion between ABC and unlabeled antibody PAP procedures. J Histochem Cytochem 1981, 29: Kim S, Park K, Kim H, Cho K, Chung J, Kim K, Eun H, Lee J, Park K: Effects of collagen IV and laminin on the reconstruction of human oral mucosa. J Biomed Mater Res 2001, 58: Kubota Y, Ninomiya T, Oka S, Takenoshita Y, Shirasuna K: Interleukin-1α-dependent regulation of matrix metalloproteinase-9 (MMP- 9) secretion and activation in the epithelial cells of odontogenic jaw cysts. J Dent Res 2000, 79: Kumamoto H, Yamauchi K, Yoshida M, Ooya K: Immunohistochemical detection of matrix metalloproteinases (MMPs) and tissue inhibitors of metalloproteinases (TIMPs) in ameloblastomas. J Oral Pathol Med 2003, 32: Kwiatkowska D, Kwiatkowska-Korczak J: Adhezyjne glikoproteiny macierzy zewnątrzkomórkowej. Post Hig Med Dośw 1999, 53: Li T, Wu Y, Yu S, Yu G: Unicystic ameloblastoma. A clinicopathologic study of 33 Chinese patients. Am J Surg Pathol 2000, 24: Lopes M, Alves F, Levy B, de Almeida O, Kowalski L: Intraoral salivary duct carcinoma: case report with immunohistochemical observations. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2001, 91: Manzoni G, Verlato G, Guglielmi A, Tomezzoli A, Pelosi G, Lalerza E, Ricci F, Cordiano C: Laminin receptor expression in advanced gastric cancer. Acta Endosc Pol 1997, 7:

9 2009, 62, 3 Ekspresja lamininy w torbielach i nowotworach zębopochodnych 17. Meara J, Shah S, Li K, Cunningham M: The odontogenic keratocyst: a 20-year clinicopathologic review. The Laryngoscope 1998, 108: Mesquita R, Lotufo M, Sugaya N, Araújo N, Araújo V: Peripheral clear cell variant of calcifying epithelial odontogenic tumor: Report of a case and immunohistochemical investigation. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod 2003, 95: Molino A, Pedersini R, Miccido R, Frisinghelli M, Giovannini M, Pavarana M, Santo A, Colato C, Piubello Q, Cetto G: Prognostic significance of laminin, laminin receptor, and bone marrow micrometastases in breast cancer patients: are these markers of aggressive behavior and metastatic potential? Appl Immunohistochem Mol Morphol 2003, 11: Mori M, Hamada T, Doi T, Ohmura H, Takai Y, Shrestha P: Expression of tenascin in odontogenic tumors. Eur J Cancer B Oral Oncol 1995, 31B: Nagao Y, Wato M, Tanaka A: Histochemistry of Ki-67 antigen in ameloblastomas. J Osaka Dent Univ 1999, 33: Papagerakis P, Peuchmaur M, Hotton D, Ferkdadji L, Delmas P, Sasaki S, Tagaki T, Berdal A: Aberrant gene expression in epithelial cells of mixed odontogenic tumors. J Dent Res 1999, 78: Philipsen H, Reichart P: Revision of the 1992-edition of the WHO histological Typing of odontogenic tumours. A suggestion. J Oral Pathol Med 2002, 31: Salo T, Kainulainen T, Parikka M, Heikinheimo K: Expression of laminin-5 in ameloblastomas and human fetal teeth. J Oral Pathol Med 1999, 28: Sapilak B, Steciwko A.: Elementy budowy i konformacja przestrzenna błon podstawnych. Post Hig Med Dośw 2000, 54: Streuli C, Bailey N, Bissell M: Control of mammary epithelial differentiation: basement membrane induces specific gene expression in the absence of the cell-cell interaction and cell polarity. J Cell Biol 1991, 115: Tajima Y, Yokose S, Sakamoto E, Yamamoto Y, Utsumi N: Ameloblastoma arising in calcifying odontogenic cyst. Oral Surg Oral Med Oral Pathol 1992, 74: Otrzymano: dnia 9.IX.2008 r. Adres autorów: Łódź, ul. Kopcińskiego 22 Tel./Fax: kcst@o2.pl 177