Nowa Klasyfikacja Raka Jajnika i Rola Immunohistochemii w Diagnostyce Różnicowej Nowotworów Jajnika

Transkrypt

1 Nowa Klasyfikacja Raka Jajnika i Rola Immunohistochemii w Diagnostyce Różnicowej Nowotworów Jajnika prof. Jolanta Kupryjańczyk Zakład Patologii Instytutu Onkologii w Warszawie

2 Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych Jajnika wg WHO 2014ajnika Serous tumors Benign (c.adenoma, adenofibroma, surface papilloma) Borderline Serous borderline tumor/ Atypical proliferative serous tumor Serous borderline tumor micropapillary variant/ Non-invasive LG serous carcinoma Malignant: destrukcyjna inwazja LG serous carcinoma HG serous carcinoma

3 Guzy surowicze Surowicze guzy graniczne i raki LG są inną jednostką chorobową niż raki jajnika HG molekularna patogeneza obraz mikroskopowy obraz kliniczny rokowanie

4 Nabłonek powierzchniowy jajnika 7-16 lat wcześniej Guz łagodny Raki surowicze G2,G3 szybka progresja Guz graniczny Rak surowicze G1 wolna progresja

5 Nabłonek powierzchniowy jajnika 7-16 lat wcześniej Guz łagodny Guz graniczny Raki surowicze G2,G3 szybka Progresja Mutacje TP53 ER, PGR(-) Rak surowicze G1 wolna progresja Mutacje BRAF, RAS ER+,PGR+

6 Spektrum zmian w surowiczych guzach granicznych 1970 definicja Implanty 13% 8% inwazyjne 1980, 1990 mikroinwazja ogniska w węzłach chłonnych W rakach destrukcyjna inwazja

7 Surowicze Guzy Graniczne: Prognoza 10-letnie przeżycie Stadium III (98%) nie zależy od histologii guza pierwotnego czynniki rokujące źle: - pozostawienie makroskopowych ognisk guza na otrzewnej - obraz implantów inwazyjność, nasilona atypia komórkowa, figury podziału

8 Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych Jajnika wg WHO 2014ajnika Serous tumors Benign (c.adenoma, adenofibroma, surface papilloma) Borderline Serous borderline tumor/ Atypical proliferative serous tumor Serous borderline tumor micropapillary variant/ Non-invasive LG serous carcinoma Malignant: destrukcyjna inwazja LG serous carcinoma HG serous carcinoma

9 Rak surowiczy drobnobrodawkowaty = Surowiczy guz graniczny drobnobrodawkowaty Łagodne GRANICZNE RAKI G1

10 Nieinwazyjny rak surowiczy drobnobrodawkowaty = Surowiczy guz graniczny drobnobrodawkowaty architektura drobnobrodawkowata egzofityczny wzrost brak oczywistego naciekania podścieliska implanty (27%) zwykle inwazyjne (50%) 10-letnie przeżycie, FIGO III - 71% vs 98% dla SBT nawroty złośliwe - rozsiew w jamie brzusznej

11 Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych Jajnika wg WHO 2014ajnika Serous tumors Benign (c.adenoma, adenofibroma, surface papilloma) Borderline Serous borderline tumor/ Atypical proliferative serous tumor Serous borderline tumor micropapillary variant/ Non-invasive LG serous carcinoma Malignant: destrukcyjna inwazja LG serous carcinoma (5%) HG serous carcinoma (95%)

12 Raki Surowicze 40-50% złośliwych guzów jajnika LG : 5%, 45 lat 5-letnie przeżycie -85%, 10-letnie 50% HG: 95%, lat 5-letnie przeżycie 20%

13 wznowa w mied.m. pojawiła się po 3 latach

14 G1 CARCINOMA SEROSUM G2 G3

15 Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych Jajnika wg WHO 2014ajnika Mucinous tumours: śluzowe o typie jelitowym Benign (cystadenoma, adenofibroma) Borderline Malignant Mucinous borderline tumor/ Atypical proliferative mucinous tumor Mucinous carcinoma

16 Spektrum zmian w śluzowych guzach granicznych 1990 microcarcinoma carcinoma in situ W rakach Ekspansywna inwazja W rakach destrukcyjna inwazja

17 Sluzowe guzy graniczne Śr. Wieku 50 lat 1wycinek na cm średnicy 2 wycinki na cm średnicy w przypadku atypii lub mikroinwazji Całkowite przeżycie 95%- 100% w przypadku ca in situ PJK292

18 Raki Śluzowe 3-4% złośliwych guzów jajnika 4-7 dekada 15-20% obustronne tylko w 5% w czasie laparotomii ogniska poza jajnikiem 5-letnie przeżycie 40% późne nawroty szczególnie w płucach

19 Śluzowe guzy graniczne vs raki

20 Guz łagodny Raki śluzowe de novo G3 Guz graniczny Raki śluzowe G1, G2, G3

21 Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych Jajnika wg WHO 2014ajnika Endometrioid tumours Benign (endometriotic cyst, cystadenoma, adenofibroma) Borderline Malignant Endometrioid borderline tumor/ Atypical proliferative endometrioid tumor (0.2%) Endometrioid carcinoma

22 Endometrioidalne Guzy Graniczne 3-18% nowotworów endometrioidalnych jajnika najczęstszy: adenofibroma endometrioides proliferans często współistniejąca endometrioza (W 28% łagodnych i 38% granicznych)

23

24 Raki Endometrioidalne 20-25% raków jajnika 80% guzów endometrioidalnych 28% obustronne 5 i 6 dekada ze zmodyfikowanego nabłonka powierzchniowego z ognisk endometriozy w jajniku średnio o 10 lat wcześniej w 20-25% rak endometrium

25 Rak w torbieli endometrioidalnej

26 Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych Jajnika wg WHO 2014ajnika Clear cell tumours Benign (cystadenoma, adenofibroma) Borderline Malignant Clear cell borderline tumor/ Atypical proliferative clear cell tumor Clear cell carcinoma

27 Jasnokomórkowe guzy graniczne 1% guzów granicznych lat

28 Carcinofibroma clarocellulare

29 Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych Jajnika wg WHO 2014ajnika Seromucinous tumours: śluzowe o typie szyjkowym, surowicze, mieszane Benign (cystadenoma, adenofibroma) Borderline Malignant Seromucinous borderline tumour/ Atypical proliferative seromucinous tumour Seromucinous carcinoma Undifferentiated carcinoma

30

31 Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych Jajnika wg WHO 2014ajnika Brenner tumours Benign Brenner tumour Borderline Borderline Brenner tumour tumor/ Atypical proliferative Brenner tumour Malignant Brenner tumour

32 Rak Drobnokomórkowy Jajnika - Typ Hiperkalcemiczny Wiek 9-44 (średnia wieku 24 lata) 2/3 przebiega z hyperkalcemią Zwykle jednostronny w 1/3 przypadków rozsiany w momencie diagnozy Duży, lity z wylewami, martwicą Wybitnie złośliwy

33 Rak Drobnokomórkowy Jajnika Typ Hyperkalcemiczny = złośliwy guz rabdoidny - szybkie rozpoznanie - szybka operacja - cisplatyna cyklofosfamid doxorubicyna - vepesid (4 kursy) - megachemioterapia (1 kurs) - autologiczny przeszczep komórek macierzystych szpiku

34 Inaktywacja genu SMARCA4

35 Markery guzów jajnika Guzy nabłonkowe Ca 125, CK 7, CK20 (tylko mucinosum), CEA (tylko mucinosum), EMA, pan-cytokeratyna Guzy sznurów płciowych i zrębu Alfa-inhibina, kalretinina (komórki Leydiga), pancytokeratyna Guzy germinalne PLAP, OCT ¾, HCG, AFP, cytokeratyna, wimentyna,

36 Markery guzów jajnika Guzy nabłonkowe versus mezotelium desmina, kalretinina (oba tylko w mezotelium) Guzy neuroendokrynne Chromogranina A, synaptofyzyna Guzy germinalne potworniaki Tyreoglobulina, markery neuroendokrynne, Cytoszkielet, GFAP, S-100

37 Cytokeratyna 7 Mezotelium nabłonek mullerowski i nowotwory nabłonkowe narządu rodnego Ok. 50%raków żołądka Rozległa ekspresja w pęcherzyku żółciowym Sporadyczne raki jelita grubego (3%)

38 Cytokeratyna 20 Jelito grube, żołądek, trzustka, drogi żółciowe Śluzowe guzy jajnika

39 CA glikoproteina o dużym ciężarze cząsteczkowym nabłonek jamy ciała w rozwoju embrionalnym pochodne przewodu Mullera, opłucna, osierdzie w tkance i surowicy norma do 35 U/ml sporadycznie podwyższony u osób zdrowych (1%) i bez nowotworów (6%)

40 CA-125 obecny raki endometrium, jajowodu, szyjki macicy mezotelium nieobecny nabłonek powierzchniowy jajnika guzy sznurów płciowych guzy Brennera guzy germinalne

41 CEA (carcinoembryonic antigen) glikoproteina kd o dużej heterogenności NCA (non-specific cross reacting antigen) najstarszy i najbardziej znany marker raka rak jelita grubego żołądek, jelito grube i cienkie, przewody trzustkowe, prostata, urotelium, ślinianki, oskrzela, endocervix

42 guz400ovarycea

43 CEA (carcinoembryonic antigen) raki jajnika 70-80% śluzowych surowicze - nie endometrioidalne - przeważnie nie, tylko w polach metaplazji płaskonabłonkowej jasnokomórkowe - w ok. 40% guzy Brennera

44 Raki pierwotne versus przerzutowe Meta colon Ca endometrioides

45 Markery różnicujące przerzuty z przewodu pokarmowego z pierwotnymi rakami jajnika Raki śluzowe pierwotne vs przerzutowe Cytokeratyna 7 Cytokeratyna 20 Rak endometrioidalny vs przerzutowy rak śluzowy Dodatkowo CEA

46 PJK299 ck7

47 Raki żołądka i pęcherzyka żółciowego mają ekspresję cytokeratyny 7

48 Diseminated peritoneal adenomucinosis Mucocoele ovarii Pseudomyxoma peritonei Mucocoele appendicis

49 PJK346 jajnik

50 PJK346 jajnikck7

51 Różnicowanie pierwotnych i przerzutowych nowotworów nabłonkowych HAM56 CK20 CK7 CEA Rak jajnika (+) (+) mucinosum (+) (+) (+) (+) endometrioides (+) (-) (+) (-) clarocellulare (+) (-) (+) (-) Rak jelita grubego (+) (+) (-)* (+) Rak trzustki (-) (+) (+) (+)

52 Melanoma Metastaticum Young & Scully 1992 Najmłodsza pacjentka 21 lat (śr. 37.5) Zmiana pierwotna często usunięta przed wieloma laty (12, 13 lat). Jedna pacjentka była w ciąży, jedna tuż po porodzie. Duże komórki z kwasochłonną cytoplazmą W 8 przyp. obecność stuktur podobnych do pęcherzyków

53

54 PJK3 s-100

55 Guzy sznurów płciowych i zrębu

56 alfa -Inhibin hormon peptydowy wydzielany przez komórki ziarniste i zluteinizowane hamuje syntezę FSH w przysadce 97% GCT, 91% Sertoli-Leydig CT, 8% raków EMA: 92% raków, 75% SCC -typ hyperkalcemiczny, 0/171 GCT, 5%/30 SLCT

57 Alfa-inhK

58 PJK372 JGCT

59 PJK372 JGCT alfa-i

60 Guzy germinalne

61 Immunohistochemia guzów germinalnych CK Vim AFP PLAP HCG OCT 3/4 Dysgerminoma (-)* (+) (+) (+) Yolk sac tumor (+) (+) Ca embryonale (+) (+) (+) Choriocarcinoma (+) (+) (+)

62 PLAP k

63 PJK5AFP

64 OCT 3/4 Czynnik transkrypcyjny Utrzymuje potencjał wielokierunkowego różnicowania zarodkowych komórek macierzystych i pierwotnych komórek płciowych Marker seminoma/dysgerminoma, carcinoma embryonale

65 Seminoma OCT3

66

67

68 Markery różnicowania neuroendokrynnego argentafinowość i/lub argyrofilia ziarnistości mikroskopowoelektronowe immunohistochemia Chromogranina A, B, C Synaptofizyna NSE hormony peptydowe