Rak gruczołu krokowego

Transkrypt

1 Rak gruczołu krokowego Rak stercza (PCa - prostatic cancer) należy do najczęściej występujących nowotworów złośliwych u mężczyzn. W Polsce pod względem zapadalności ustępuje jedynie rakowi płuca i wyprzedza raka pęcherza moczowego. Gruczoł krokowy (stercz, prostata) należy do układu męskich narządów płciowych. Znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie pęcherza i otacza bliższy (sterczowy) odcinek cewki (ryc. 1). Dlatego większość objawów i dolegliwości towarzyszących chorobom tego narządu dotyczy oddawania moczu. Istnieją trzy grupy chorób gruczołu krokowego: - zapalenie ostre lub przewlekłe; - łagodny rozrost stercza; - nowotwory złośliwe, wśród których dominuje rak Rak stercza (PCa - prostatic cancer) należy do najczęściej występujących nowotworów złośliwych u mężczyzn. W Polsce pod względem zapadalności ustępuje jedynie rakowi płuca i wyprzedza raka pęcherza moczowego (ryc. 2) Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 1/6

2 W 2005 roku, raka stercza rozpoznano u ponad 7 tys. mężczyzn, a liczba zmarłych z jego powodu wyniosła prawie Zapadalność PCa jest w różnych krajach odmienna, przy czym w Ameryce Północnej, Europie Zachodniej i niektórych częściach Afryki jest on najczęściej rozpoznawanym nowotworem u mężczyzn (ryc. 3). W ostatnich kilkunastu latach obserwuje się stopniowy wzrost liczby nowych rozpoznań raka gruczołu krokowego, również w Polsce (ryc.4). Tendencję tę można przypisać kilku czynnikom: - poprawie świadomości zdrowotnej społeczeństwa i tym samym zwiększeniu liczby mężczyzn zgłaszających się do urologa z powodu dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych lub nawet bez dolegliwości, a tylko w celu przeprowadzenia badania okresowego; - upowszechnieniu oznaczania stężenia swoistego antygenu sterczowego (PSA - prostate specific Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 2/6

3 antigen) w surowicy; - poprawie metod rozpoznawania tego nowotworu, a zwłaszcza udoskonaleniu biopsji stercza. Zasadniczymi czynnikami ryzyka wystąpienia tego raka są wiek oraz dziedziczność. O znaczeniu tego pierwszego świadczy dodatnia zależność między współczynnikiem zapadalności na PCa i wiekiem mężczyzn (ryc. 5). Za istotnym znaczeniem dziedziczenia przemawia większe ryzyko wystąpienia PCa u krewnych Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 3/6

4 pierwszego stopnia mężczyzn chorujących na ten nowotwór. Ryzyko zachorowania na PCa zwiększa się, w zależności od liczby krewnych pierwszego stopnia, dotkniętych tym nowotworem: w przypadku mężczyzny, którego jeden krewny pierwszego stopnia (ojciec lub brat) chorował lub choruje na PCa, jest ono dwukrotnie większe, zaś w przypadku mężczyzny, którego co najmniej dwóch krewnych pierwszego stopnia chorowało lub choruje na ten nowotwór jest większe 5-11-krotnie, niż ryzyko dotyczące mężczyzn pochodzących z rodzin, w których PCA nie występował. Rak stercza jest nowotworem rozwijającym się powoli. Czas, który upływa od momentu wystąpienia pierwszych cech przemiany nowotworowej w pojedynczych komórkach do ukształtowania się guza o objętości 1 ml wynosi około 10 lat, zaś czas podwojenia liczby komórek raka sięga około 4 lat. Początkowo rak jest ograniczony do stercza. W toku dalszego rozwoju nacieka tkanki otaczające gruczoł krokowy i tworzy przerzuty w węzłach chłonnych oraz w narządach odległych, zwłaszcza w kościach. PCa rozpoznaje się na podstawie biopsji gruczołu krokowego, wykonywanej przez odbytnicę pod kontrolą ultrasonografii przezodbytniczej. Wskazania do biopsji stercza obejmują: - nieprawidłowości wykryte w sterczu na podstawie badania palcem przez odbytnicę, sugerujące istnienie raka; - podwyższone stężenie PSA; - zmiany w sterczu ujawnione przez ultrasonografię przez odbytnicę, sugerujące istnienie raka. Czułość badania stercza palcem w wykrywaniu PCa jest ograniczona - potwierdzenie istnienia raka na podstawie biopsji uzyskuje się bowiem tylko u niespełna 50% mężczyzn, u których wynik tego badania jest nieprawidłowy. Niemniej, jest ono podstawowym elementem badania urologicznego mężczyzn, zwłaszcza po 50 roku życia, niezależnie od powodu, który sprawił, że zgłosili się do urologa lub lekarza rodzinnego. PSA jest glikoproteiną produkowaną niemal wyłącznie przez komórki nabłonkowe stercza. Dlatego uznaje się go za znacznik swoisty dla gruczołu krokowego, jednak nie dla PCa. Do wzrostu stężenia PSA w surowicy może bowiem dojść nie tylko w następstwie raka, ale także w wyniku łagodnego rozrostu stercza - choroby występującej u bardzo wielu mężczyzn po 50 roku życia, jak również w wyniku zapalenia gruczołu krokowego lub urazu mechanicznego (związanego, np. z wykonaniem ultrasonografii przezodbytniczej lub zabiegu przezcewkowego). Jakkolwiek, znaczne zwiększenie stężenia PSA jest czynnikiem bardzo mocno przemawiającym za istnieniem PCa. "Celem badania pod mikroskopem wycinków pobranych ze stercza (biopsja) jest nie tylko wykrycie raka, ale także określenie jego złośliwości i rozległości. Po rozpoznaniu nowotworu na podstawie biopsji, należy ocenić stopień jego zaawansowania, czyli określić, jaka jest rozległość miejscowa raka (czy jest ograniczony do stercza, czy nacieka tkanki sąsiadujące ze sterczem) oraz czy występują przerzuty w węzłach chłonnych lub i narządach odległych, zwłaszcza kościach. " Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 4/6

5 Chorych na raka ograniczonego do stercza, których czas przeżycia naturalnego nie jest krótszy niż 10 lat, można poddać leczeniu radykalnemu, mającemu na celu zupełne wyeliminowanie nowotworu. Zasadniczymi metodami leczenia radykalnego są: - leczenie chirurgiczne, polegające na całkowitym wycięciu gruczołu krokowego wraz z pęcherzykami nasiennymi i węzłami chłonnymi miednicy (prostatektomia radykalna); - radykalne napromienianie stercza z pól zewnętrznych; - radioterapia polegająca na wprowadzeniu (czasowym lub na stałe) radioizotopu do gruczołu krokowego (brachyterapia). Prostatektomii radykalnej, wykonywanej w sposób klasyczny (operacja,,otwarta") lub metodą laparoskopową, przypisuje się największą skuteczność. Jednak jest ona najbardziej inwazyjnym (zwłaszcza operacja,,otwarta") sposobem radykalnego leczenia PCa. Skuteczność obydwu wymienionych form radioterapii radykalnej u odpowiednio dobranych chorych jest zbliżona do skuteczności radykalnego leczenia chirurgicznego. Wobec dostępności kilku różnych metod radykalnego leczenia PCa, ostatecznego wyboru definitywnego sposobu leczenia powinien dokonać chory, po przedstawieniu mu wszystkich zalet i wad każdej z nich. Raka naciekającego poza stercz oraz raka z przerzutami nie można wyleczyć radykalnie. W przypadku raka zaawansowanego, wykorzystując zależność hormonalną PCa (hormony męskie - androgeny stymulują rozwój tego nowotworu), stosuje się leczenie hormonalne, mające na celu zmniejszenie oddziaływania androgenów na stercz. Można je uzyskać, blokując odpowiednimi lekami (antyandrogenami) receptory androgenowe komórek, w tym także komórek raka, co uniemożliwia łączenie się z nimi androgenów endogennych (powstających naturalnie w organizmie mężczyzny) lub eliminując wytwarzanie androgenów przez jądra. Drugi z wymienionych sposobów leczenia polega na chirurgicznym usunięciu jąder lub na stosowaniu leków, które wpływają hamująco na wytwarzanie testosteronu przez jądra. Dzięki różnym formom leczenia hormonalnego można uzyskać zahamowanie progresji PCa przez wiele lat. Niemniej, hormonoterapia nie jest w stanie doprowadzić do zupełnego wyeliminowania PCa. Po kilku latach jej stosowania dochodzi z reguły do uniezależnienia się PCa od leczenia hormonalnego. W takiej sytuacji stosuje się szczególne metody leczenia paliatywnego, mające na celu uzyskanie poprawy jakości życia chorego. Nie ulega wątpliwości, że warunkiem radykalnego wyleczenia PCa jest wczesne rozpoznanie nowotworu. Służy mu poddanie mężczyzn w wieku >= 50 lat, również tych, którzy nie odczuwają dolegliwości ze strony układu moczowego, badaniu urologicznemu i oznaczeniu u nich stężenia PSA w surowicy, wykonywanym w odstępach rocznych. Warto zatem propagować tę informację w społeczeństwie. Okresowe oznaczanie stężenia PSA w surowicy jest podstawowym narzędziem badań mających na celu rozpoznanie PCa w okresie,,bezobjawowym", gdy jest ograniczony do gruczołu krokowego i gdy można go wyleczyć radykalnie. Stosowanie testu PSA w odniesieniu do całej populacji mężczyzn w wieku lat ma charakter badania przesiewowego (skrining). Udowodniono, że prowadzenie skriningu tego rodzaju przyczyniło się do zwiększenia liczby mężczyzn, zwłaszcza w młodym wieku, u których rozpoznaje się PCa o małym zaawansowaniu, stwarzającym możliwość całkowitego wyleczenia nowotworu. Prowadzenie skriningu PCa opartego na oznaczeniu stężenia PSA w surowicy, mimo wielu korzyści, które przynosi, nie jest jednak wolne od wad. Ich przedstawienie wykracza poza ramy niniejszego opracowania, może jednak stanowić - wraz z omówieniem możliwości zapobiegania wystąpieniu raka stercza - interesujący wątek dyskusji Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 5/6

6 Temat miesiąca powstał przy współpracy z agencją GREEN PR Activeweb Medical Solutions. Wszelkie prawa zastrzeżone. str. 6/6