ISTOTA UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE

Transkrypt

1 ISTOTA UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE Paula Malina Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie Streszczenie Celem niniejszego artykułu jest omówienie dostępnych na polskim rynku ubezpieczeń na życie. Na początek wyjaśniono definicję ubezpieczeń ze szczególnym uwzględnieniem ubezpieczeń na życie. Następnie przedstawiono graficznie podział owych ubezpieczeń na ochronne, ochronnooszczędnościowe i oszczędnościowe, a także scharakteryzowano każde z nich. Po ogólnej charakterystyce ubezpieczeń na życie dokonano analizy rynku ubezpieczeń na życie z perspektywy klienta. Ponadto przedstawiono graficznie oraz przeanalizowano główne powody braku polisy na życie oraz podsumowano owe zagadnienie. Wstęp W dzisiejszych czasach, zakłady ubezpieczeń starają się sprostać wymaganiom i potrzebom klientów oferując ubezpieczenia szyte na miarę. Starając się znaleźć najbardziej odpowiednią polisę, klient może łatwo pogubić się w morzu ofert, w związku z czym konieczne jest zgłębianie wiedzy z zakresu ubezpieczeń. Należy mieć świadomość, iż każdy z nas ma odmienne potrzeby i oczekiwania, dlatego też każdy potrzebuje innego ubezpieczenia na życie. Zarówno wiek, status zawodowy i społeczny, stan zdrowia, jak i sytuacja finansowa i rodzinna wpływa na konieczność wyboru odpowiedniego dla nas ubezpieczenia na życie. W głównej mierze odbiorcami ubezpieczeń na życie są osoby, chcące zabezpieczyć byt swoich bliskich. Wyróżnia się wiele powodów warunkujących zawieranie umów ubezpieczenia na życie, mianowicie: ISSN , Nr 3 (15) 2013, s

2 - umożliwienie finansowego startu swojemu dziecku, - zabezpieczenie finansowe rodziny, - gromadzenie oszczędności, - zabezpieczenie kredytu hipotecznego 1. Klasyczne produkty ubezpieczeń na życie służą czasowej ochronie osób bliskich przed skutkami śmierci ubezpieczonego. W związku z koniecznością utrzymania wartości ubezpieczenia w okresie inflacji, wprowadzono produkty rozpakowane na życie, czyli ubezpieczenia na życie powiązane z jednostkami funduszy inwestycyjnych Definicja ubezpieczenia na życie jest swoistą instytucją, która ma uchylić lub przynajmniej ograniczyć ciężar pewnych zdarzeń losowych. Za zdarzenie losowe rozumie się zdarzenie przyszłe i niepewne, którego nie jesteśmy w stanie przewidzieć. Zatem ryzyko wystąpienia takiego zdarzenia towarzyszy każdemu człowiekowi na każdym etapie jego życia 3. Z istoty ubezpieczeń wynika zaś, iż można korzystać z nich tylko na wypadek szkód losowych poprzez tworzone wspólnie fundusze. Za samo ubezpieczenie bowiem płaci się, pomimo iż można nie ponieść żadnych szkód 4. Głównym celem ubezpieczenia na życie jest zapewnienie osobom zależnym finansowo od ubezpieczonego określonego standardu życia po jego śmierci przez wypłatę świadczenia ubezpieczeniowego. to umożliwia również zabezpieczenie interesu zarówno osób niespokrewnionych z ubezpieczonym, jak i bezpośrednio niezależnych od niego finansowo. Chroni ono także interesy pracodawcy, bądź wspólnika, którzy mogliby ponieść znaczną stratę materialną na skutek śmierci ubezpieczonego 5. Kolejnym celem ubezpieczenia jest zabezpieczenie siebie na wypadek nieszczęśliwych zdarzeń występujących w postaci kalectwa, niezdolności do pracy i choroby, powodujących utratę stałych zarobków, tym samym zwiększając koszty utrzymania, przy czym zabezpieczenie to obejmuje również osoby zależne finansowo, które mogą w ten sposób utracić środki do życia 6. Również istotnym celem ubezpieczenia jest akumulowanie i pomnażanie oszczędności, które odbywa się poprzez ubezpieczenie wiążące zabezpieczenie ryzyka z elementem oszczędzania. Ma to związek z okresem starości, kiedy człowiek przestaje pracować i jego zarobki ulegają gwałtownemu zmniej r. 2 J. Handschke, J.Monkiewicz, Ubezpieczenia. Podręcznik akademicki, Wyd. Poltext, Warszawa 2012, s I. Kwiecień, Istota i rola ubezpieczeń, [w:] W. Ronka-Chmielowiec (red.), Ubezpieczenia. Rynek i ryzyko, PWE, Warszawa 2002, s J. Handschke, J.Monkiewicz, Ubezpieczenia. Podręcznik, dz. cyt., s E. Stroiński, Ubezpieczenia na życie w teorii i praktyce, Wyd. Poltext, Warszawa 2003, s Tamże, s

3 szeniu, związany często z niedołęstwem fizycznym i potrzebą pomocy osób trzecich, a także inną chorobą Podział ubezpieczeń na życie W ramach ubezpieczeń na życie możliwe jest prowadzenie różnych operacji, które odbywają się na zasadzie umów, np. operacje o nazwie tontyny, które charakteryzują się tym, iż subskrybenci zgodnie pragną razem kapitalizować swe wkłady, a kolejno rozdzielić owe skumulowane aktywa pomiędzy pozostałych przy życiu bądź beneficjentów zmarłych 8. W oparciu o regulacje w polskim prawie ubezpieczenia na życie obejmują pewne grupy ubezpieczeń, które przedstawiono na poniższym schemacie. Schemat 1. Podział ubezpieczeń na życie UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE UBEZPIECZENIA OCHRONNE UBEZPIECZENIA OCHRON- NO-OSZCZĘDNOŚCIOWE UBEZPIECZENIA INWE- STYCYJNE bezterminowe terminowe na życie i dożycie z funduszem kapitałowym Ubezpieczenia posagowe Źródło: opracowanie własne na podstawie r. Ubezpieczenia ochronne są klasycznym i podstawowym rodzajem ubezpieczeń na życie, służącym często jako zabezpieczenie inwestycji, bądź kredytu. Osoba kupująca ten rodzaj ubezpieczenia zapewnia rodzinie zabezpieczenie finansowe na wypadek śmierci. Ponadto niektóre z nich zapewniają ochronę nie tylko życia, ale także zdrowia osoby ubezpieczone 9. Jak wynika ze schematu ubezpieczenia ochronne obejmują ubezpieczenia terminowe i bezterminowe. W przypadku ubezpieczenia terminowego, umowa określa termin na jaki zawarte jest ubezpieczenie. Cechą charakterystyczną jest fakt, iż zakład ubezpieczeniowy wypłaca świadczenie ubezpieczeniowe, jeśli we wcześniej określonym okresie ochronnym np. dojdzie do zgonu ubezpieczonego, bądź zachorowania czy wypadku Tamże, s E. Stroiński, Ubezpieczenia na życie, dz. cyt., s r. 10 E. Stroiński, Ubezpieczenia na życie, dz. cyt., s

4 Jeśli chodzi zaś o ubezpieczenie bezterminowe, ochronie podlega całe życie ubezpieczonego. W tym przypadku warunkiem wypłacenia świadczenia jest śmierć, bądź dożycie wieku 100 lat. Kolejną grupą są ubezpieczenia ochronno- oszczędnościowe obejmujące ochronę życia ubezpieczonego, jednocześnie zapewniając oszczędzanie pieniędzy. Charakteryzują się one tym, iż składka dzielona jest na dwie części, jedna z nich przeznaczana jest na ochronę życia, druga zaś na oszczędzanie. Istnieją następujące korzyści wynikające z tego ubezpieczenia: - zapewnienie ochrony finansowej zarówno sobie jak i swoim bliskim na wypadek własnej śmieci, bądź inwalidztwa, - gromadzenie oszczędności 11. na dożycie charakteryzuje się tym, iż zawierane jest na określony czas, np. do 60 roku życia. Suma ubezpieczenia wypłacana jest w dwóch sytuacjach: - w przypadku śmierci ubezpieczonego w trakcie trwania okresu ochronnego objętego ubezpieczeniem, - w przypadku dożycia wieku określonego w polisie 12. Kolejnymi ubezpieczeniami występującymi w ramach ubezpieczeń ochronno- oszczędnościowych są: ubezpieczenie z funduszem kapitałowym oraz ubezpieczenie posagowe. Pierwsze z nich łączy niejako elementy funduszu inwestycyjnego oraz polisy na życie. Wynika to z faktu, iż wpłacane składki są inwestowane w fundusze kapitałowe zakładu ubezpieczeń. Ponadto osoba ubezpieczona decyduje, jaką część składki przeznacza na ochronę, jaką zaś na oszczędzanie. posagowe jest zaś ubezpieczeniem mającym na celu zapewnienie ochrony finansowej dziecku. Właścicielem polisy może być zarówno rodzic, krewny, znajomy jak i opiekun prawny. Należy zaznaczyć, iż ubezpieczenie wygasa w dniu osiągnięcia przez dziecko określonego w umowie wieku 13. Ostatnią grupą są ubezpieczenia inwestycyjne, które charakteryzują się gromadzeniem i pomnażaniem oszczędności przez zakład ubezpieczeń. Składki przeznaczane są w głównej mierze na wykup jednostek uczestnictwa w funduszach kapitałowych zakładu ubezpieczeń. Suma ubezpieczenia wypłacana jest w przypadku śmierci ubezpieczonego, bądź na końcu okresu ochronnego 14. Nietypowym produktem są ubezpieczenia na wypadek urodzenia dziecka bądź małżeństwa. W Wielkiej Brytanii jest to II grupa ubezpieczeń długoterminowych. W Polsce ubezpieczenie na wypadek urodzenia dziecka zostało wprowadzone jeszcze w okresie PRL przez PZU w produktach grupowego ubezpieczenia na życie Rynek ubezpieczeń na życie z perspektywy klienta na życie zazwyczaj zawierane jest z myślą o ochronie najbliższych, co niewątpliwie stanowi przejaw odpowiedzialności. Z drugiej strony umożliwia ono także zabezpieczenie dochodów w sytuacji trwałej niezdolności do pracy, poważnego zachorowania, czy pobytu w szpitalu r. 12 E E. Stroiński, Ubezpieczenia na życie, dz. cyt., s r. 14 Tamże 15 J. Handschke, J.Monkiewicz, Ubezpieczenia. Podręcznik, dz. cyt., s

5 Należy pamiętać, by podczas zawierania umowy ubezpieczenia zwrócić uwagę na jego zakres oraz możliwość dokonywania zmian. Wybierając ubezpieczenie warto odpowiedzieć sobie na podstawowe pytania: W jakich sytuacjach losowych potrzebuję wsparcia finansowego? Jakie posiadam zobowiązania? Jakie ubezpieczenia już posiadam? Jakie dodatkowe możliwości powinien zapewnić mnie i mojej rodzinie pakiet ubezpieczeniowy? 16. Ponadto wybór polisy powinna poprzedzać analiza sytuacji finansowej. Najpierw należy zastanowić się, jaki cel powinna spełniać polisa, czy zależy nam na zabezpieczeniu finansowym własnej osoby, partnera, czy całej rodziny z dziećmi. W dalszej zaś kolejności konieczne jest dokonanie analizy budżetu, ze szczególnym uwzględnieniem stałych wydatków. Wypłata świadczenia powinna pokryć lukę powstałą w domowym budżecie na skutek wypadku czy choroby17. Pomimo wcześniej wspomnianych korzyści wynikających z zawarcia umowy ubezpieczenia na życie, Polacy dosyć sceptycznie zapatrują się na zabezpieczenie własnej przyszłości, czy też bytu najbliższych. Jak wynika z badań opublikowanych przez Gazetę Wyborczą w 2010 r. głównymi powodami braku polisy na życie, które podają ankietowani są: brak środków, czy posiadanie ubezpieczenia grupowego. Poniższy wykres przedstawia owe przyczyny. Schemat 2. Powody, dla których nie Polacy nie posiadają polisy na życie Źródło: r na_co_zwrocic_uwage gdzie _haczyki_.html?as=2, r. 17 Tamże. 76

6 Jak wynika z powyższego wykresu, ankietowani przyznają, iż nie posiadają polisy na życie ze względu na fakt, iż nigdy o tym nie myśleli. Ponadto powołują się na ograniczenia finansowe, a także posiadanie polisy grupowej, bądź brak zaufania do zakładów ubezpieczeń. Nie tylko przedstawione powyżej powody implikują brak polisy na życie przez ankietowanych, ale również niekoncentrowanie swojej uwagi na zabezpieczeniu przyszłości, skupiając się tylko i wyłącznie na teraźniejszości. Poniższe wykresy przedstawiają zapatrywania polskiego społeczeństwa w kwestii zawierania umów ubezpieczeń na życie. Schemat 3. Co Polacy myślą o zabezpieczeniu swojej przyszłości Źródło: r. Pomimo, iż znaczny odsetek społeczeństwa jest sceptycznie nastawiony do zawierania umów ubezpieczenia na życie, pocieszający jest fakt, iż większość decyduje się na odkładanie środków finansowych z myślą o przyszłości. Zakończenie Ostatnie lata przyniosły duże zmiany w dziedzinie ubezpieczeń, niosąc za sobą nowe produkty ubezpieczeniowe, a także nowe metody ich oceny i zarządzania. Należy stwierdzić, iż nie wyobrażamy sobie współczesnego państwa bez ubezpieczeń. Ryzyka, z którymi się stykamy, i które często sami wywołujemy sprawiają, iż konieczne jest istnienie urządzeń zabezpieczających nas przed niekorzystnymi skutkami. W tej sytuacji niebywale istotna staje się dostępność ubezpieczeń, oczywiście nie za darmo, nie zawsze, nie do końca i na określonych warunkach 18. Świadomi zagrożeń jakie niesie codzienność, podejmujemy decyzje o ubezpieczeniu siebie i swoich bliskich. Zawarcie ubezpieczenia na życie zapewnia nam spokój umysłu, wynikający z faktu, iż zrobiliśmy, co w naszej mocy, aby ochronić siebie i najbliższych. Pomaga żyć pełnią życia. 18 J. Handschke, J.Monkiewicz, Ubezpieczenia. Podręcznik, dz. cyt., s

7 Bibliografia 1. Handschke J., Monkiewicz J., Ubezpieczenia. Podręcznik akademicki, Wyd. Poltext, Warszawa na_co_zwrocic_ uwage gdzie_haczyki_.html?as=2 4. Kwiecień I., Istota i rola ubezpieczeń, [w:] W. Ronka-Chmielowiec (red.), Ubezpieczenia. Rynek i ryzyko, PWE, Warszawa Stroiński E., Ubezpieczenia na życie w teorii i praktyce, Wyd. Poltext, Warszawa