dr Hubert Wiśniewski 1

Transkrypt

1 dr Hubert Wiśniewski 1

2 Agenda: 1. Istota i cel ubezpieczeń na życie. 2. Cechy specyficzne ubezpieczeń na życie. 3. Klasyfikacja ubezpieczeń na życie. 4. Klasyczne ubezpieczenia na życie. 5. Ubezpieczenia posagowe i zaopatrzenia dzieci. 6. Ubezpieczenia na życie związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. 7. Ubezpieczenia rentowe. 8. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe. 9. Ubezpieczenia grupowe na życie. 2

3 Ubezpieczenia na życie są specyficznym rodzajem ubezpieczeń. Wynika to z faktu, iż często obejmowane są nimi zdarzenia, które muszą wystąpić, niewiadomy jest tylko termin realizacji tych zdarzeń. Śmierć ubezpieczonego przynosi określone (negatywne) skutki finansowe osobom z nim związanym, w związku z czym podstawowym celem ubezpieczenia na życie jest zapewnienie, aby po śmierci ubezpieczonego osoby zależne od niego finansowo miały zapewniony określony standard życia dzięki wypłaconemu świadczeniu ubezpieczeniowemu. 3

4 Ubezpieczenia na życie spełniają zatem wiele różnych funkcji i celów, wśród których najważniejsze to: 1. Zabezpieczenie na wypadek nieszczęśliwych zdarzeń (np. niezdolność do pracy, choroba, kalectwo), które powodują zmniejszenie dochodów, przy zwiększonych kosztach utrzymania. 2. Akumulacja i pomnażanie oszczędności poprzez ubezpieczenie, które łączy w sobie funkcję ochronną (zabezpieczającą ryzyko śmierci) z funkcją oszczędnościową (inwestycyjną). Cel ten spełniają następujące rodzaje ubezpieczeń na życie: ubezpieczenie na wypadek śmierci i dożycie (mieszane), ubezpieczenie z funduszem kapitałowym, ubezpieczenie na dożycie, ubezpieczenie renty dożywotniej, ubezpieczenie posagowe. 3. Zabezpieczenie finansowe innych osób, tj. interesów pracodawcy lub wspólnika, który poniósłby wymierną stratę finansową w razie śmierci ubezpieczonego. 4

5 a. Prawna - zgodnie z art k.c., przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązany jest, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do spełnienia określonego świadczenia (zapłaty określonej sumy pieniężnej) w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. W przypadku ubezpieczenia osobowego polega na wypłacie umówionej sumy pieniężnej, renty lub innego świadczenia, w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku w życiu osoby ubezpieczonej. (art k.c.). b. Wg E. Stroiński: Ubezpieczenie na życie to zarówno instrument rozłożenia skutków finansowych, jakie mogą wyniknąć w związku z realizacją ryzyka, które wystąpiło u niektórych tylko osób, ale które groziło wszystkim ubezpieczonym, jak i instrument przemieszczania w czasie i pomnażania środków finansowych osób zawierających ubezpieczenie. 5

6 Cechą wyróżniającą ubezpieczenia na życie jest tworzenie rezerwy matematycznej. Wynika ona z wieloletniego charakteru ubezpieczeń życiowych. Rezerwa matematyczna stanowi pasywa zakładu ubezpieczeń. Nie jest ona własnością zakładu ubezpieczeń, a ubezpieczonych, w posiadaniu ubezpieczyciela jest tylko czasowo. Jej powstawanie wiąże się z faktem pobierania składki uśrednionej w okresie ubezpieczenia w ubezpieczeniach tradycyjnych (bez wyodrębnionego funduszu inwestycyjnego), a także z odkładaniem części oszczędnościowej, zarówno w ubezpieczeniach tradycyjnych, jak i z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Tworzenie rezerwy matematycznej wynika z tego, że ryzyko ubezpieczeniowe rośnie wraz z wiekiem ubezpieczonego. 6

7 W klasycznych ubezpieczeniach na życie składka jest jednolita przez cały okres ubezpieczenia. Gdyby rosła ona wraz z wiekiem, osoby w starszym wieku nie byłyby w stanie uiszczać składki, gdyż prawdopodobieństwo śmierci, w oparciu o które ustalana jest składka ubezpieczeniowa, jest wówczas wysokie. Zakłady ubezpieczeń ustalają zatem składkę w ten sposób, że w początkowym okresie ubezpieczeni dopłacają do składki (tworzy się rezerwa matematyczna), natomiast w późniejszym okresie nie dopłacają do składki. Tak więc najpierw składka netto jest wyższa niż prawdopodobieństwo śmierci, a potem niższa. Należy podkreślić, że na poziom składki uśrednionej za cały okres ubezpieczenia wpływają takie czynniki, jak np. rodzaj ubezpieczenia, płeć, początkowy wiek ubezpieczonego, czy stan jego zdrowia i inne elementy składające się na ryzyko związane z danym ubezpieczeniem. 7

8 Klasyfikacja ustawowa Dział I: 1. Ubezpieczenia na życie. 2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci. 3. Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, a także ubezpieczenia na życie, w których świadczenie zakładu ubezpieczeń jest ustalane w oparciu o określone indeksy lub inne wartości bazowe. 4. Ubezpieczenia rentowe. 5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeżeli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach

9 Z technicznego punktu widzenia ubezpieczenia na życie można podzielić następująco: 1. Ze względu na konstrukcję ubezpieczenia na życie: a. ubezpieczenia czyste zawierające wyłącznie czystą ochronę ubezpieczeniową (np. ubezpieczenie terminowe); b. ubezpieczenia mieszane ochrona ubezpieczeniowa połączona jest z funkcją oszczędnościową. 2. Ze względu na metodę selekcji ryzyka i kalkulacji składki: a. ubezpieczenia indywidualne z indywidualną selekcją ryzyka; b. ubezpieczenia grupowe z grupową selekcją ryzyka. 3. Ze względu na sposób obsługi ubezpieczeń na życie: a. ubezpieczenia tradycyjne charakteryzują się stosowaniem mechanizmu uśredniania składki przez cały okres ubezpieczenia (ubezpieczenia na wypadek śmierci, ubezpieczenia terminowe, na dożycie, mieszane); b. ubezpieczenia nowoczesne charakteryzują się wzrostem składki za ryzyko śmierci wraz ze wzrostem wieku ubezpieczonego, jak również przejrzystością dochodów i kosztów w ubezpieczeniu. Do ubezpieczeń nowoczesnych zalicza się ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. 9

10 Do ubezpieczeń klasycznych należą: a. ubezpieczenia na całe życie obejmuje okres od zawarcia ubezpieczenia do końca życia ubezpieczonego i kończy się wypłatą świadczenia z tytułu jego śmierci. Świadczenie w takim przypadku wypłacane jest uposażonemu. b. ubezpieczenia terminowe - które zapewnia okresową ochronę ubezpieczeniową na wypadek śmierci. Okres trwania takiej ochrony może być różny, np. 1 rok, 5 lat, 10 lat i więcej, a nawet na czas wyczekiwanego przeciętnego trwania życia. Świadczenie wypłacone zostanie uposażonemu w przypadku śmierci ubezpieczonego w okresie obowiązywania ubezpieczenia. W przypadku przeżycia okresu ubezpieczenia umowa ubezpieczenia ulegnie rozwiązaniu, a wpłacone składki nie zostaną zwrócone. 10

11 c. ubezpieczenia na dożycie - którego celem jest zagwarantowanie świadczenia samemu ubezpieczonemu w przypadku dożycia przez niego określonego wieku lub określonej liczby lat od chwili zawarcia umowy. Ubezpieczenie na dożycie podobne jest do lokaty bankowej, z tym, że w przypadku śmierci ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia umowa ubezpieczenia rozwiązuje się, a wpłacone składki nie podlegają zwrotowi. W ubezpieczeniu na dożycie składki opłacane są przeważnie regularnie przez określony czas, choć możliwe jest opłacenie składki w postaci jednorazowej. Podobnie jest z wypłatą świadczenia, która może przybrać postać renty lub jednorazowej wypłaty. 11

12 d. ubezpieczenia mieszane na wypadek śmierci i dożycie zwane niekiedy kapitałowym, gdyż łączy w sobie element ochronny i oszczędnościowy. Dzięki ubezpieczeniu kapitałowemu można zatem zgromadzić środki na powiększenie przyszłej emerytury przy jednoczesnej ochronie życia ubezpieczonego. Wypłata świadczenia z ubezpieczenia mieszanego występuje w przypadku zrealizowania się jednego z dwóch ryzyk, tj. dożycia określonego wieku lub śmierci ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia. Oznacza to, iż zakład ubezpieczeń wypłaci świadczenie zarówno w przypadku śmierci ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia, jak i przeżycia tego okresu ubezpieczenia. 12

13 Ubezpieczenie posagowe ma wiele wspólnego z oszczędzaniem, tzn. jego celem jest zapewnienie dziecku ochrony, nie tylko na wypadek różnych nieszczęść losowych, ale przede wszystkim zgromadzenie na koncie dziecka odpowiedniej wysokości kapitału, który ułatwi mu rozpoczęcie dorosłego życia, np. pokrycie kosztów zakupu mieszkania, czy samochodu. Ubezpieczenie posagowe może być przy tym związane z takimi ryzykami pozytywnymi, jak np. rozpoczęcie studiów czy ślub. Ubezpieczenie posagowe ma charakter umowy ubezpieczenia na dożycie, z tym, że dotyczy ono wyłącznie dziecka, które nie jest ubezpieczonym, a uposażonym. 13

14 Ubezpieczonym jest w tym przypadku osoba, która wykupiła polisę, czyli np. rodzice, dziadkowie, opiekunowie prawni. W przypadku ich śmierci umowa nie wygasa, a dalsze składki opłaca zakład ubezpieczeń. Natomiast w przypadku śmierci dziecka przed osiągnięciem wieku uprawniającego do otrzymania świadczenia zakład ubezpieczeń gwarantuje ubezpieczającemu zwrot składek, chyba że ogólne warunki ubezpieczenia umożliwiają wskazanie innego dziecka jako zaopatrywanego bez konieczności rozwiązywania umowy dotychczasowej i zawierania nowej. Składki w ubezpieczeniu posagowym opłacane są jednorazowo bądź ratalnie przez cały okres ubezpieczenia, tj. od momentu zawarcia umowy ubezpieczenia do osiągnięcia przez dziecko określonego w polisie wieku. 14

15 Ubezpieczenie zaopatrzenia dzieci ma charakter ubezpieczenia na życie i dożycie osoby dorosłej, a osobą uprawnioną jest dziecko. Ubezpieczenie zaopatrzenia dzieci może być prowadzone jako: a. ubezpieczenie zaopatrzenia dzieci bez renty - celem tego ubezpieczenia jest przede wszystkim wypłata świadczenia po osiągnięciu przez dziecko określonego wieku, natomiast element ubezpieczeniowy ogranicza się jedynie do zwolnienia z opłaty składek po śmierci ubezpieczonego. 15

16 b. ubezpieczenie zaopatrzenia dzieci z rentą poza cechami charakterystycznymi dla ubezpieczenia posagowego bez renty, gwarantowane są dodatkowe świadczenia: w przypadku śmierci zaopatrującego w okresie ubezpieczenia, dziecku będzie płacona renta do końca okresu ubezpieczenia, np. kwartalnie 6% sumy ubezpieczenia; przedłużenie płatności wyżej wymienionej renty do końca życia uposażonego dziecka w przypadku, gdy wskutek nieszczęśliwego wypadku stanie się ono niezdolne do samodzielnej egzystencji albo dozna trwałego uszczerbku na zdrowiu; 16

17 c. ubezpieczenie dzieci na dwa życia zwane też ubezpieczeniem na pierwsze życie, gdyż już pierwszą śmierć traktuje się jako wystąpienie ryzyka ubezpieczeniowego. Ubezpieczenie to polega na tym, iż renta wypłacana jest w przypadku śmierci pierwszego rodzica, natomiast podwyższana w przypadku śmierci (jednoczesnej lub w innym czasie) obojga rodziców. d. ubezpieczenie stypendialne, - celem ubezpieczenia stypendialnego jest zabezpieczenie sytuacji materialnej dziecka w przypadku kontynuowania nauki na poziomie, zazwyczaj ponad gimnazjalnym i zdobywania zawodu. 17

18 e. ubezpieczenie rozszerzone o umowy dodatkowe do podstawowego ubezpieczenia posagowego można niekiedy dokupić umowę dodatkową, dotyczącą np. zwolnienia z obowiązku dalszego uiszczania składek w razie niezdolności do pracy zaopatrującego, wypłaty dodatkowej sumy po zakończeniu okresu ubezpieczenia w przypadku śmierci uposażającego z powodu nieszczęśliwego wypadku, wypłaty części sumy ubezpieczenia w przypadku częściowego trwałego inwalidztwa zaopatrującego spowodowanego nieszczęśliwym wypadkiem, jak również możliwości podwyższenia sumy ubezpieczenia. 18

19 Ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym początkowo nosiły nazwę ubezpieczeń uniwersalnych. Obecnie, w związku z tym, iż ubezpieczenia te wiążą się z zakupem tzw. jednostek uczestnictwa, od których zależy przyszła wartość polisy, przyjęły one nazwę ubezpieczeń typu unit-linked. Ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym wyróżnia wiele specyficznych cech, wśród których najistotniejsze są: 1. Polisy unit-linked są produktami niezwiązanymi, co oznacza, iż poszczególne części składki, tj. część składki przeznaczana na pokrycie kosztów ryzyka ubezpieczeniowego, na pokrycie kosztów administracyjnych zakładu ubezpieczeń oraz wpłaty przeznaczane na fundusz inwestycyjny, są wyraźnie wyodrębnione i oddzielnie administrowane. 19

20 2. Poszczególne elementy składki są przejrzyste i ujawnione klientowi, który w każdym czasie może obserwować progres polisy. 3. Fundusz prowadzony jest w tzw. jednostkach uczestnictwa, ubezpieczający zna ich liczbę i wartość, w związku z czym zna wartość swojego konta inwestycyjnego. 4. O sposobie lokowania wpłacanych składek decyduje ubezpieczający. 5. Ryzyko inwestycyjne przeniesione jest z zakładu ubezpieczeń na ubezpieczającego, ponieważ ubezpieczony sam decyduje o sposobie lokowania wpłacanych środków, wybierając przy podpisywaniu umowy sposób inwestowania składek. 6. Ubezpieczający ma możliwość wyboru spośród wielu funduszy inwestycyjnych o różnym poziomie ryzyka inwestycyjnego. 20

21 7. Polisy charakteryzują się dużą elastycznością, tj. istnieje możliwość zawieszenia opłaty składek oraz zmiany jej wysokości (możliwość indeksacji składki w rocznicę polisy), dokonywania dodatkowych wpłat na fundusz, zmiany wysokości sumy ubezpieczenia oraz całkowitego lub częściowego wykupu ubezpieczenia, do kupienia lub rezygnacji z ryzyk dodatkowych, zmiany ubezpieczenia na bezskładkowe (zazwyczaj począwszy od co najmniej drugiego roku trwania ubezpieczenia). 8. Odmienne są podstawy matematyczne ubezpieczenia, tj. opłata za ryzyko śmierci następuje według rzeczywistego prawdopodobieństwa zgonu, co powoduje, że rezerwa matematyczna tworzona jest jedynie ze składki oszczędnościowej i odpowiada realnej wartości funduszu inwestycyjnego, w związku z czym jej wzrost nie jest zaplanowany w formie tzw. technicznej stopy oprocentowania. 21

22 9. Świadczenie może równać się sumie ubezpieczenia i wartości polisy lub kwocie wyższej, tj. albo sumie ubezpieczenia, albo wysokości środków zgromadzonych na indywidualnym koncie inwestycyjnym klienta. E. Stroiński wskazuje również na trzecią możliwość przy ustalaniu wysokości należnego świadczenia, tj. taki wariant, który przewiduje, że świadczenie w razie śmierci ubezpieczonego będzie się równało wartości polisy zwiększonej o określony procent, jednak nie większy niż ustalony limit (np.50 tys. zł). 22

23 Podstawową cechą wyróżniającą ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym jest konstrukcja tego produktu, która przejawia się w tym, iż składa się on z dwóch części: a. ubezpieczeniowej zawierającej w sobie element ochronny, pokrywający ryzyko ubezpieczeniowe związane ze śmiercią ubezpieczonego; b. inwestycyjnej - przeznaczonej na lokowanie składek w ubezpieczeniowych funduszach kapitałowych. Konstrukcja ubezpieczenia na życie unit-linked polega na tym, iż w momencie rozpoczęcia płatności składki zakład ubezpieczeń potrąca koszty zawarcia ubezpieczenia, natomiast pozostałą część alokuje (inwestuje) w określonym funduszu. Fundusz kapitałowy jest wyraźnie wyodrębniony i oddzielnie administrowany. 23

24 Ubezpieczenie rentowe zapewnia wypłatę świadczenia z wybraną przez ubezpieczonego częstotliwością (miesięczną, kwartalną, półroczną, roczną), a jego wysokość będzie zależeć od wielkości zainwestowanego kapitału, czyli wpłacanych składek. Specyfika ubezpieczenia rentowego polega na tym, iż jego celem jest oszczędzanie z przeznaczeniem zaoszczędzonych środków na wypłatę w okresie późniejszym, najczęściej na zabezpieczenie okresu starości. Cechą charakterystyczną ubezpieczenia rentowego jest możliwość wycofania wpłaconego kapitału wraz z odsetkami przed momentem rozpoczęcia płatności renty, po odliczeniu wszystkich poniesionych przez zakład ubezpieczeń kosztów administracyjnych. 24

25 Kryterium podziału Według ogólnej konstrukcji renty Według odstępów czasowych płatności renty Według terminu płatności renty Według okresu rozpoczęcia płatności Według zakresu podmiotowego renty Według dodatkowych płatności po śmierci rentobiorcy Według wysokości kolejnych wypłat Rodzaj renty m.in.: pewne, gwarantowane, życiowe roczne, kwartalne, miesięczne płatne z góry, płatne z dołu odroczone, natychmiast płatne na jedno życie,na dwa (lub więcej) życia bez odprawy pośmiertnej, z odprawą pośmiertną, z chronionym kapitałem ze zwrotem składek stałe, rosnące 25

26 Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe należą zarówno do działu I (ubezpieczenia na życie) oraz do działu II (pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe). Do działu I można je zaliczyć tylko wówczas, jeśli uzupełniają inne ubezpieczenia tego działu, a więc stanowią dodatek do takich ubezpieczeń, jak: klasyczne ubezpieczenia na życie, ubezpieczenia posagowe, ubezpieczenia z funduszem kapitałowym (zarówno o charakterze uniwersalnym, jak i emerytalnym) oraz ubezpieczenia rentowe. W przeciwnym wypadku, tj. jeśli ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe stanowią ubezpieczenia samodzielne i nie są dodatkiem do innych ubezpieczeń na życie, zaliczane są do działu II. 26

27 Ryzyka dodatkowe, nazywane najczęściej opcjami, prowadzone są zarówno w formie indywidualnej, jak i grupowej i mogą dotyczyć włączenia tylko jednego ryzyka (np. świadczenie z tytułu śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku) lub obejmować kilka opcji (np. zwolnienie z opłaty składki z tytułu niezdolności do pracy i świadczenie z tytułu śmierci lub kalectwa wskutek nieszczęśliwego wypadku). Zakłady ubezpieczeń pobierają dodatkową składkę z tytułu ryzyk dodatkowych i ostrożniej podchodzą do oceny ryzyka przy ich włączaniu (zwłaszcza opcji niezdolności do pracy z powodu wypadku lub choroby). 27

28 Przy ubezpieczeniach ryzyk dodatkowych wzrasta możliwość antyselekcji, w związku z czym zakłady ubezpieczeń na życie stosują dodatkowe ograniczenia, jak np.: a. obniżenie wieku ubezpieczonego, do którego przysługuje świadczenie (np. 60 lat); b. określenie przyczyn niezdolności do pracy, śmierci lub kalectwa na skutek nieszczęśliwego wypadku, eliminujących wypłatę świadczenia; c. określenie innych okoliczności mających wpływ na podwyższenie ryzyka i eliminujących wypłatę świadczenia, np. wyjazd zagraniczny. 28

29 Biorąc pod uwagę możliwe relacje między publicznym (bazowym) systemem zabezpieczenia zdrowotnego, a dodatkowym ubezpieczeniem prywatnym (do ubezpieczeniem), prywatne ubezpieczenia zdrowotne mogą występować jako: a. ubezpieczenia substytucyjne (alternatywne, relacja zamiast ) gdy możliwa jest rezygnacja z uczestnictwa w bazowej części zabezpieczenia zdrowotnego pod warunkiem zakupu prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego zapewniającego nie niższy standard zabezpieczenia zdrowotnego; b. ubezpieczenia komplementarne (uzupełniające, relacja ponad ) gdy prywatne ubezpieczenia zdrowotne mają uzupełnić standardowy zakres i/lub jakość ochrony zapewnianej w ramach bazowego zabezpieczenia zdrowotnego; c. ubezpieczenia suplementarne (dodatkowe, relacja obok ) gdy celem prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego jest zapewnienie wyższego standardu świadczonych usług medycznych, w sytuacji utrudnionego dostępu do odpowiedniej jakości świadczeń zdrowotnych w ramach publicznego bazowego zabezpieczenia zdrowotnego. W tym przypadku występuje podwójna ochrona, bowiem niekorzystanie z bazowego zabezpieczenia zdrowotnego nie zwalnia z jego finansowania. 29

30 Zakres świadczeń oferowanych przez zakłady ubezpieczeń na życie w Polsce sprowadza się na ogół do następujących rodzajów ryzyka dodatkowego: 1. Z zakresu wypadków: ubezpieczeń następstw nieszczęśliwych a. świadczenie z tytułu śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku; b. świadczenie z tytułu kalectwa nieszczęśliwego wypadku. (inwalidztwa) wskutek 2. Z zakresu ubezpieczeń niezdolności do pracy: a. ubezpieczenie składki, tj. zwolnienie z opłaty składki z tytułu niezdolności do pracy wskutek wypadku lub choroby; b. świadczenie z tytułu niezdolności do pracy z powodu wypadku lub choroby. 3. Z zakresu ubezpieczeń chorobowych: a. zwrot kosztów leczenia; b. inne ubezpieczenia ciężkich chorób. chorobowe, w tym ubezpieczenie 30

31 Biorąc pod uwagę ofertę rynkową zakładów ubezpieczeń, na ogół oferują one następujące rodzaje świadczeń w razie zachorowania: dostęp do dowolnie wybranego świadczeniodawcy medycznego na terenie całego kraju współpracującego z danym zakładem ubezpieczeń; nielimitowany dostęp do lekarzy pierwszego kontaktu, tj. lekarza rodzinnego, internisty, pediatry; dostęp do specjalistycznej opieki medycznej, jednakże w ograniczonym zakresie, dostęp do określonych podstawowych i specjalistycznych badań diagnostycznych (na podstawie skierowania od lekarza świadczeniodawcy), całodobowy dostęp do telefonicznej infolinii medycznej; możliwość internetowej i telefonicznej rezerwacji wizyt; możliwość skorzystania z lekarskiej wizyty domowej, jednak zazwyczaj bezpłatnie tylko w określonych dniach i godzinach. 31

32 Ze względu na liczbę podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową wyróżnia się ubezpieczenia indywidualne i zbiorowe. Ubezpieczenia zbiorowe można definiować z prawnego i ekonomicznego punktu widzenia. W ujęciu prawnym jest to stosunek prawny, w którym przedmiotem umowy ubezpieczenia po stronie ubezpieczającego jest większa liczba podmiotów majątkowych lub osób. Z ekonomicznego punktu widzenia są to ubezpieczenia, w których ryzyka jednego rodzaju zostają pokryte przez objęcie większej liczby podmiotów lub osób jedną umową. 32

33 Składka w kontraktach grupowych jest zdecydowanie niższa, niż w indywidualnych, na co wpływ wywierają: a. uproszczone procedury administracyjne formalności związane z zawarciem ubezpieczenia załatwiane są między ubezpieczycielem a reprezentantem grupy (bezbezpośrednich negocjacji z ubezpieczonymi),co wymaga mniejszych nakładów pracy ze strony pracowników zakładu ubezpieczeń, a tym samym obniżają się koszty operacyjne; b. mniejszy procentowo udział prowizji w składce wynagrodzenie pośrednika jako określony procent inkasowanej składki jest niższe z tytułu zawarcia ubezpieczenia grupowego niż w kontraktach indywidualnych; c. brak kosztownych, szczegółowych badań lekarskich. 33

34 Różnice między ubezpieczeniami grupowymi, a tymi zawieranymi metodą jednostkową przejawiają się w takich aspektach, jak: a. sposób zawarcia ubezpieczenia umowa ubezpieczenia grupowego zawierana jest między zakładem ubezpieczeń, a zawierającym umowę i opłacającym składki ubezpieczającym, który jest z reguły podmiotem pozostającym z ubezpieczonymi w określonym w umowie stosunku prawnym; b. podmioty i zakres ubezpieczenia podmiotem ubezpieczenia grupowego jest nie tylko ubezpieczony, ale najczęściej występują również tzw. współubezpieczeni (małżonkowie, dzieci, rodzice); 34

35 c. administrowanie ubezpieczeniem specyfika ubezpieczenia grupowego wiąże się z otwartością grupy, tj. możliwą zmianą jej składu osobowego oraz wynikającymi z tego zmianami wysokości składki; d. początek i koniec odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń początek ochrony ubezpieczeniowej w ubezpieczeniu grupowym może rozpocząć się przed opłaceniem pierwszej składki (sytuacja taka nie występuje w ubezpieczeniu indywidualnym); e. ocena i selekcja ryzyka (underwriting) podstawową zaletą ubezpieczeń grupowych jest to, że przy ich zawieraniu nie wymaga się żadnych badań lekarskich, by móc zakwalifikować się do objęcia ochroną ubezpieczeniową. 35

36 W ostatnich latach nie mniej popularną formą ubezpieczenia grupowego jest grupowe ubezpieczenie na życie kredytobiorców zaciągających zarówno kredyt konsumpcyjny, mieszkaniowy, inwestycyjny, jak i limit debetowy. Najszersza oferta ubezpieczeń dotyczy kredytów hipotecznych. Grupowe ubezpieczenie na życie kredytobiorców służy interesom zarówno banku, jak i kredytobiorcy. Bank uzyskuje dodatkowe zabezpieczenie kredytu, natomiast kredytobiorca zwalnia swoich spadkobierców z odpowiedzialności za spłatę długu w przypadku jego śmierci. Ubezpieczenie swym zakresem może obejmować nie tylko śmierć naturalną, ale również śmierć w wyniku nieszczęśliwego wypadku oraz trwałą i całkowitą niezdolność do pracy. W przypadku śmierci kredytobiorcy lub całkowitej i trwałej niezdolności do pracy w wyniku choroby lub nieszczęśliwego wypadku towarzystwo ubezpieczeń jednorazowo spłaca zaciągnięty kredyt. 36