Independent inlet valve control as a method of realization of the open Atkinson-Miller cycle in SI engine

Transkrypt

1 Zbigniew ŻMUDK, Stefn POSTRZDNIK PTNSS 211 SC 98 Indeendent inlet vlve cntrl s ethd f reliztin f the en tkinsn-miller cycle in SI engine bstrct. syste with indeendent, lte inlet vlve clsing hs been nlysed. The use f the nlysed syste t gverning f engine ld will enble t eliinte thrttling vlve fr inlet syste f srk ignitin engine. The en, thereticl tkinsn-miller cycle hs been ssued s del f rcesses rceeding in n engine. The syste hs been nlysed individully nd crtively with en Seiliger- Sbthe cycle. Benefits resulting fr lictin f the syste with lte inlet vlve clsing hve been ssessed n the bsis f the selected reters: fuel dse, cycle wrk, reltive chrge exchnge wrk nd cycle efficiency. Key wrds: srk-ignitin engine, indeendent vlve cntrl, en tkinsn-miller cycle, chrge exchnge rcess, cycle efficiency Niezleżne sterwnie zwri dltwyi jk ssób relizcji twrteg biegu tkinsn-miller w silniku ZI Streszczenie. Przerwdzn nlizę systeu z niezleżny, óźniny zknięcie zwru dltweg, użliwijąceg wyeliinwnie rzeustnicy z ukłdu dltweg silnik ZI. Jk del rcesów zchdzących w silniku rzyjęt twrty bieg teretyczny tkinsn-miller. Odniesienie dl ceny krzyści rz bdni efektywnści zyskiwni rcy, w wyniku zstswni systeu z óźniny zknięcie zwru dltweg, jest twrty bieg teretyczny Seiliger-Sbthe z wszechnie stswną, klsyczną regulcją dłwieniwą bciążeni. nlizę równwczą efektywnści zstswni zrnwneg systeu rzerwdzn ierjąc się n wybrnych wielkścich: dwce liw, retrze energetyczn-stechietryczny, rcy biegu, względnej rcy wyiny łdunku rz srwnści biegu. Słw kluczwe: silnik slinwy ZI, niezleżne sterwnie zwri, twrty bieg teretyczny tkinsn- Miller, wyin łdunku, srwnść biegu 1. Wrwdzenie Relizcj rcesu wyiny łdunku wiąże się z kniecznścią knni ntyknych rów rzeływu, więc z trzebą wyknni dwiedniej rcy, tzw. rcy wyiny łdunku. Isttny jest wływ ukłdu wyiny łdunku n efektywnść zyskiwni rcy w silniku. Pszczególne eleenty instlwne w ukłdzie wyiny łdunku wywłują ry rzeływu świeżeg łdunku w ukłdzie dltwy i rzeływu slin w ukłdzie wyltwy (rys. 1). Skutkie tych rów jest wzrst rcy wyiny łdunku, c z klei rzyczyni się d bniżeni rcy wewnętrznej i rcy efektywnej silnik slinweg. Wzrst wrtści rcy wyiny łdunku dl bciążeń częściwych w silniku ZI związny jest ze ssbe regulcji bciążeni. Stswn dłwieniw regulcj ilściw, z cą rzeustnicy, instlwnej w ukłdzie dltwy, jest niekrzystn szczególnie z terdyniczneg unktu widzeni, niewż dłwienie generuje strty egzergii. W celu zwiększeni srwnści twrteg biegu teretyczneg i srwnści efektywnej silnik ZI zrnwn zstswnie systeów niezleżneg sterwni zwri dltwyi i wyltwyi. Przerwdzn teretyczne bdnie systeu z óźniny zknięcie zwru dltweg. Syste ten użliwi wyeliinwnie rzeustnicy z ukłdu dltweg silnik ZI. Odniesienie dl ceny krzyści rz bdni efektywnści zyskiwni rcy, w wyniku zstswni systeu z óźniny zknięcie zwru dltweg, jest twrty bieg teretyczny Seiliger-Sbthe. t fil rz kt tłu zd zw Filtr wietrz Przeustnic d = fil rz zd cyl Rektr ktlityczny Tłuik w = zw kt tłu Prc wyiny łdunku: w = n wy ( d w ) s Rys. 1. Zsdnicze eleenty ukłdu wyiny łdunku silnik złnie iskrwy Fig. 1. ssentil eleents f chrge exchnge syste in srk ignitin engine t 1

2 2. Syste z óźniny zknięcie zwru dltweg Pdstwwe cechy biegu Dl systeu z óźniny zknięcie zwru dltweg, jk del rcesów zchdzących w silniku rzyjęt twrty bieg teretyczny tkinsn-miller, który uzyskn dyfikując bieg teretyczny rzez ddnie d nieg rzein chrkteryzujących rces wyiny łdunku (rys. 2). 3 = 4 d,v 2 6 = w 8 = d d, 3 4 T 3 T 2 w-d T 4 = T x 4 T = T wyl T = T t s s = ide 9 w 2 = 3 1,x Rys. 2. Syste z óźniny zknięcie zwru dltweg Fig. 2. Syste with lte inlet vlve clsing Pretre regulcyjny bciążeni (nełnieni) jest bjętść cylindr, rzy której nstęuje zknięcie zwru dltweg w czsie suwu kresji. Jest t jedncześnie retr regulujący sę świeżej iesznki, drwdznej d cylindr. Objętść żn dnieść d inilnej bjętści 2 cylindr, definiując w ten ssób stień kresji izentrwej: =, 1 < 2 T } (1) Przebieg wrtści retru regulcyjneg w ujęciu względny (w dniesieniu d stni kresji ), w zleżnści d rcy biegu rzedstwin n rys. 3. Zbliżn d liniwej zleżnść rcy biegu d retru regulcyjneg jest krzystn ze względów regulcyjnych. Ory rzeływu slin w ukłdzie wyltwy chrkteryzuje wielkść sdku ciśnieni slin w, ry rzeływu świeżeg łdunku rzez ukłd dltwy sdek ciśnieni d. Ntist sdek ciśnieni chrkteryzuje ry wsteczneg rzeływu iesznki, której ndir jest wytłczny d klektr dltweg w czsie suwu kresji. W nlizie biegu rzyjęt złżenie, że rces nełnini kńczy się w unkcie rzy: bjętści 1,x, ciśnieniu =, teerturze T = T. Msę 1 czynnik rbczeg stnwi s świeżej iesznki drwdznej d cylindr, niewż zkłd się brk reszty slin. 1,,9,8,7,6,,4,3,2,1, Obieg tkinsn-miller / = f( /,x) = 1; Ψ =,9 d/ = w/ = / =,1,,2,4,6,8 1, /,x Rys. 3. Pretr regulcyjny / twrteg biegu teretyczneg tkinsn-miller Fig. 3. Cntrl reter / f the en tkinsn- Miller cycle versus cycle wrk Dwk liw Mksyln s świeżeg łdunku zstnie drwdzn d cylindr, rzy cłkwity różnieniu cylindr z reszty slin, gdy zknięcie zwru dltweg nstąi w skrjny łżeniu tłk, wówczs: = 1,x, czyli =, rzy jednczesny brku rów rzeływu w ukłdch wyltwy i dltwy: w =, d =, =, wtedy = Mksylną sę świeżej iesznki żn zisć jk: = (2) 1,x M, t, T Tt (MR) T gdzie M s lw świeżej iesznki. Dl rzyjętych złżeń, bzw wielkść dwki liw wynsi:, = 1,x M (MR)T (3) [ 1 λ n M ( 1 X )],in Dwk liw zieni się w zleżnści d bciążeni silnik. Pdstwwyi retri ddziłującyi n wielkść dwki liw są: bjętść cylindr w chwili zknięci zwru wyltweg, czyli stień kresji izentrwej (retr regulcyjny), T teertur świeżeg łdunku, d sdek ciśnieni wietrz w ukłdzie dltwy, dczs nełnini, 2

3 sdek ciśnieni iesznki w ukłdzie dltwy, dczs wytłczni, λ stsunek ndiru wietrz. Dl bciążeń częściwych bjętść cylindr, rzy której nstęuje zknięcie zwru dltweg zieni się w zkresie: < stąd 1 2 1,x < Uwzględni się ry rzeływu w ukłdch wyltwy i dltwy: w, d, więc i zkłd, że drwdzny jest świeży łdunek teerturze tczeni T. Ms liw wynsi wówczs: = M (MR)T (4) [ 1 λ n M ( 1 X )],in Ze wzrów (3) i (4) wynik relcj n względną dwkę liw dl częściwych bciążeń silnik:, 1,x,in ( 1 X ) ( 1 X ) 1 λ n,in M = () 1 λn M Przy złżeniu, że λ = ide trzyuje się: =, (6) 1,x c żn zisć tkże w stci: =, 1 (7) Zte zinę bciążeni silnik uzyskuje się rzez zinę dwki liw, główny retre regulcyjny jest stień kresji izentrwej. Względną dwkę liw /,, w zleżnści d siągnej rcy twrteg biegu tkinsn- Miller, rzedstwin n rys. 4., 1,,9,8,7,6,,4,3,2,1, Obieg tkinsn-miller d/ = w/ = / =,1,,2,4,6,8 1, /,x /, = f(/,x) = 1; Ψ =,9 Rys. 4. Względn dwk liw /,, w zleżnści d rcy twrteg biegu tkinsn-miller Fig. 4. Reltive fuel dse /, versus wrk f the en tkinsn-miller cycle Względne zniejszenie dwki liw /,SS dl twrteg biegu tkinsn-miller, w równniu d systeu z klsyczną regulcją dłwieniwą (twrteg biegu teretyczneg Seiliger- Sbthe ), zilustrwn n rys.. Njwiększe zniejszenie dwki liw uzyskuje się dl bciążeni /,x =,4 Jednkże szczędnść liw nie jest zncząc i wynsi niec wyżej 1%.,SS,14,12,1,8,6,4,2, Obieg tkinsn-miller d/ = w/ = / =,1 /,SS = f( /,x) = 1; Ψ =,9,,2,4,6,8 1, /,x Rys.. Względne zniejszenie dwki liw dl twrteg biegu tkinsn-miller, w równniu d biegu Seiliger-Sbthe Fig.. Reltive reductin f the fuel dse fr the en tkinsn-miller cycle cred with the en Seiliger-Sbthe cycle Pretr energetyczn-stechietryczny Pretr energetyczn-stechietryczny dl biegu tkinsn-miller definiwny jest jk: d = (8) Odniesienie dl retru energetycznstechietryczneg jest jeg wrtść, siągn gdy zknięcie zwru dltweg nstęuje rzy bjętści 1,x : = 1,x tzn. = i rzy złżeniu brku rów rzeływu w ukłdch dltwy i wyltwy: w =, d =, =, wtedy =, wówczs bzwą dwkę liw zncz się, stsunek ndiru wietrz λ. Przy dnych wyżej złżenich wrtść dniesieni retru energetycznstechietryczneg wynsi:, Hu = (9) 1,x Ogólnie, tkże dl bciążeń częściwych, retry w czątkwy unkcie biegu ( nełnieniu cylindr), deterinujące retr energetyczn-stechietryczny, są nstęujące: bjętść cylindr w chwili zknięci zwru dltweg: 2 < 1,x tzn. 1 < 3

4 sdek ciśnieni łdunku w ukłdzie dltwy:, skąd wynik, że : = teertur świeżeg łdunku: T, dwk liw:. Wówczs retr wynsi: Hu = (1) Dl biegu tkinsn-miller sełniny jest wrunek: = c zncz, że dl bciążeń częściwych wrtść retru energetyczn-stechietryczneg nie zieni się. Przy dniesieniu energii cheicznej dwki liw d bzweg ilczynu ( 1,x ), retr energetyczn-stechietryczny zncz się -M, jeg wrtść wyzncz się według fruły: 1,x Hu M = = (11) uwzględnieniu (7):, M = 1 (12) Pdbnie jk dl retru dniesienie dl innych wielkści energetycznych tkże będzie ilczyn ( ). Dl dniesieni względe bzweg ( 1,x ) bwiązuje relcj: ( ) = 1,x 1 (13) Pretr energetyczn-stechietryczny i liczbę rzdziłu cieł Ψ żn wyrzić z cą retrów biegu: stni kresji izentrwej, retru bciążeni γ rz retru dciążeni φ. W ty celu cieł d, = 2-3 dstrczne rzy 2 = ide kreśl się zleżnścią: d, = ( κ 1) ( γ 1) (14) cieł d, = 3-4 dstrczne rzy 3 = ide jk: d, = ( κ 1) κ γ ( ϕ 1) (1) Cłkwitą energię d /( 1,x ), drwdzną d twrteg biegu teretyczneg tkinsn- Miller, rzedstwin n rys. 6, ntist względne zniejszenie energii drwdznej d / d,ss d teg biegu, w równniu d systeu z klsyczną regulcją dłwieniwą (twrteg biegu Seiliger- Sbthe ), zilustrwn n rys. 7. Przebiegi energii drwdznej są nlgiczne d rzebiegów dwki liw, dbne są zte tkże wniski, wynikjące z tych chrkterystyk. d 1,x Obieg tkinsn-miller d/(1,x) = f(/,x) = 1; Ψ =,9 d/ = w/ = / =,1,,2,4,6,8 1, /,x Rys. 6. Cłkwit energi drwdzn d twrteg biegu teretyczneg tkinsn-miller Fig. 6. Ttl energy d /( 1x ) sulied t the en tkinsn-miller cycle versus cycle wrk d d,ss,14,12,1,8,6,4,2, Obieg tkinsn-miller d/ = w/ = / =,1 d/ d,ss = f( /,x) = 1; Ψ =,9,,2,4,6,8 1, /,x Rys. 7. Względne zniejszenie energii drwdznej d / d,ss d twrteg biegu tkinsn- Miller, w równniu d systeu z klsyczną regulcją dłwieniwą (twrteg biegu Seiliger- Sbthe ), w zleżnści d rcy biegu Fig. 7. Reltive reductin f the energy d / d,ss sulied t the en tkinsn-miller cycle cred with the clssic thrttle gverning syste (the en Seiliger-Sbthe cycle) versus cycle wrk Pdstwijąc (14) i (1) d zleżnści (1) (uwzględnijąc wrunek = ) trzyuje się wzór n retr energetyczn-stechietryczny dl systeu z óźniejszy zknięcie zwru dltweg, w stci: = κ 1 [ γ 1 κγ( ϕ 1) ] (16) Wykrzystując zleżnść (16) retr bciążeni γ i retr dciążeni φ żn zisć w stci: rz ( κ ) Ψ 1 γ = 1 (17) ( κ 1) ( 1 Ψ) ( ( κ 1) ϕ = 1 (18) κ κ 1) [ Ψ ] 4

5 Nleży zwrócić uwgę, że dl twrteg biegu teretyczneg tkinsn-miller retry γ i φ, rzy ustlnej liczbie Ψ rzdziłu cieł, zleżą d retru regulcyjneg bciążeni. Prc biegu Prcę twrteg biegu teretyczneg tkinsn-miller (rys. 2) żn wyrzić jk suę skłdwych rc bezwzględnych: = (19) P dstwieniu zleżnści, wyrżjących rce szczególnych rzein d wzru (19), trzyuje się rcę biegu, zisną niżej w ujęciu względny: 1,x = γ κ 1 γ ϕ κ 1 d 1 Obieg tkinsn-miller ( ϕ 1) w [ ϕ ] 1 (2) d/ = w/ = / =,1,,2,4,6,8 1, / /( 1,x) = f( /) = 1; Ψ =,9 Rys. 8. Prc /( 1,x ) twrteg biegu teretyczneg tkinsn-miller, w zleżnści d retru regulcyjneg / Fig. 8. Wrk /( 1,x ) f the en tkinsn- Miller cycle versus cntrl reter / Przebieg rcy /( 1,x ) twrteg biegu teretyczneg tkinsn-miller, w zleżnści d retru regulcyjneg / rzedstwin n rys. 8. Ntist rcę teg biegu w dniesieniu d ksylnej rcy teretyczneg biegu Seiliger- Sbthe zilustrwn n rys. 9. Zleżnści rzedstwine n bu rysunkch są zbliżne d liniwych, c jest krzystne ze względów regulcyjnych.,x 1,,9,8,7,6,,4,3,2,1 Obieg tkinsn-miller d/ = w/ = / =,1,,,2,4,6,8 1, / /,x = f( /) = 1; Ψ =,9 Rys. 9. Prc twrteg biegu tkinsn-miller w dniesieniu d ksylnej rcy teretyczneg biegu Seiliger-Sbthe, w zleżnści d retru regulcyjneg / Fig. 9. Rti f wrk f the en tkins-miller cycle t the xil wrk f the Seiliger-Sbthe cycle versus cntrl reter / Prc wyiny łdunku Prcę wyiny łdunku w dl twrteg biegu teretyczneg tkinsn-miller (rys. 2) żn zisć jk suę skłdwych rc użytecznych: w = u,6 7 u,7 8 u,8 9 u,9 1 u,1 (21) P dstwieniu zleżnści wyrżjących rce użyteczne szczególnych rzein trzyuje się rcę wyiny łdunku w, w dniesieniu d ( ): w = 1 ( ) d w 1 ( ) (22) Wskźnik względnej rcy wyiny łdunku blicz się według definicji: w w µ = =, (23) jk ilrz rcy wyiny łdunku (22) rzez rcę biegu (2). Prcę w /( 1,x ) wyiny łdunku dl twrteg biegu teretyczneg tkinsn-miller, w zleżnści d siągnej rcy biegu rzedstwin n rys. 1. Wrtść bezwzględn rcy wyiny łdunku zwiększ się, gdy rc biegu leje. Z teg wdu w zkresie łych bciążeń bserwuje się wzrst względnej rcy wyiny łdunku, której wrtść dchdzi d kł 9% (rys. 11).

6 w 1,x /,x,,2,4,6,8 1,, -,1 -,2 -,3 -,4 -, -,6 -,7 -,8 -,9 Obieg tkinsn- Miller Obieg Seiliger-Sbthe = 1; Ψ =,9 d/ = w/ = / =,1 Rys. 1. Prównnie rc w /( 1x ) wyiny łdunku dl biegów tkinsn-miller i Seiliger- Sbthe, w zleżnści d rcy biegów Fig. 1. Crisn f the chrge exchnge wrks w /( 1x ) fr the tkinsn-miller nd Seiliger- Sbthe cycles versus wrk f the cycles µ,3,3,2,2,1,1,, µ = f( /,x) = 1; Ψ =,9 d/ = w/ =,1 Obieg Seiliger-Sbthe Obieg tkinsn- Miller,,2,4,6,8 1, /,x Rys. 11. Prównnie wskźników względnej rcy wyiny łdunku dl biegów tkinsn-miller i Seiliger-Sbthe, w zleżnści d rcy biegów Fig. 11. Crisn f the reltive chrge exchnge wrks fr the tkinsn-miller nd Seiliger- Sbthe cycles versus wrk f the cycles i żn ją tkże wyrzić stsując wielkści względne: η = = (2) d Nstęnie, dstwieniu (16) i (2) d (2) trzyuje się: η = κ 1 [ γ 1 κγ( ϕ 1) ] 1 γ κ 1 ( γ ϕ κ 1 d w 1 1) [ ϕ ] 1 ( ϕ 1) κ (26) Srwnść η jest isttny retre użliwijący cenę biegu w sekcie energetyczny. Prównnie srwnści biegu dl systeu z wcześniejszy zknięcie zwru dltweg i biegu Seiliger-Sbthe, w zleżnści d siągnej rcy biegów, rzedstwin n rys. 12. η,6,6 Obieg tkinsn- Miller Odniesienie dl ceny krzyści rz bdni efektywnści zyskiwni rcy, w wyniku zstswni syste z wcześniejszy zknięcie zwru dltweg jest twrty bieg teretyczny Seiliger-Sbthe z wszechnie stswną, klsyczną regulcją dłwieniwą bciążeni, będący dele rcesów zchdzących w klsyczny silniku ZI. Dlteg n rysunkch tych, dl równni, rzedstwin tkże rzebiegi rcy wyiny łdunku (rys. 1) i względnej rcy wyiny łdunku (rys. 11) dl biegu Seiliger-Sbthe. Prce te dl biegu tkinsn-miller są zncząc niejsze, szczególnie w zkresie niskich bciążeń. Srwnść biegu Srwnść biegu teretyczneg wyrż stsunek rcy biegu d cłkwitej energii drwdznej d biegu: η = (24) d,,,4,4 Obieg Seiliger-Sbthe d/ = w/ =,1 η = f( /,x); = 1; Ψ =,9,,2,4,6,8 1, /,x Rys. 12. Prównnie srwnści η biegów tkinsn-miller i Seiliger-Sbthe, w zleżnści d rcy biegów Fig. 12. Crisn f efficiencies η f the tkinsn-miller nd Seiliger-Sbthe cycles versus wrk f the cycles Srwnść biegu tkinsn-miller jest wyższ d srwnści twrteg biegu teretyczneg Seiliger-Sbthe jedynie w zkresie średnich bciążeń. Niestety ten rzyrst srwnści jest niewielki. W zkresie bciążeń njniższeg i njwyższeg nie bserwuje się wzrstu srwnści biegu. 6

7 3. Pdsuwnie Skróty i znczeni H u w d d w retr energetyczn-stechietryczny wrtść łw liw, J/kg rc biegu, J rc wyiny łdunku, J s, kg ciśnienie, P średni sdek ciśnieni strnie dływu łdunku d silnik, P średni sdek ciśnieni strnie wyływu slin z silnik, P ilść cieł dstrczneg d biegu, J itertur [1] Pstrzednik S., Żudk Z.: Terdyniczne rz eklgiczne uwrunkwni eksltcji tłkwych silników slinwych, Wydwnictw Plitechniki Śląskiej, Gliwice 27. [2] Pstrzednik S.: Terdynik zjwisk rzeływwych, Wydwnictw Plitechniki Śląskiej, Gliwice 26. [3] Szrgut J.: Terdynik techniczn, Wydwnictw Plitechniki Śląskiej, Gliwice 2. [4] Pstrzednik S., Żudk Z.: Bdni likcyjne nd rceduri niezleżneg sterwni zwri silnik slinweg. Nuer rjektu bdwczeg N /219. PBU-3/RI-6/ Srwzdnie, Gliwice 29. Bdni w zkresie ziennych fz rzrządu rwdzne są rzez wiele śrdków nukwych i bdwcz-rzwjwych silników slinwych [6, 7, 8]. Świdczy t ktulnści rzedstwinej rbletyki, w rch której rzerwdzn teretyczne bdnie systeu z niezleżny, óźniny zknięcie zwru dltweg. Jk del rcesów zchdzących w silniku rcujący według teg systeu rzyjęt twrty bieg teretyczny tkinsn-miller. Odniesienie dl ceny krzyści rz bdni efektywnści zyskiwni rcy, w wyniku zstswni systeu z óźniny zknięcie zwru dltweg, jest twrty bieg teretyczny Seiliger-Sbthe z wszechnie stswną, klsyczną regulcją dłwieniwą bciążeni. fekty zstswni bdneg systeu njleiej wyrzić żn rzez srwnść energetyczną biegu. Niestety srwnść twrteg biegu teretyczneg tkinsn-miller nie jest zncząc wyższ d biegu Seiliger-Sbthe. Zniejszenie zużyci liw tkże nie jest zbyt duże. Ozncz t, że sterwnie bciążenie silnik według systeu z óźniny zknięcie zwru dltweg nie rzyniesie znczących krzyści. Niezleżne sterwnie zwri użliwi regulcję rcy silnik tkże według innych systeów [1, 4]. Mgą t być systey: z wcześniejszy zknięcie zwru dltweg z wcześniejszy zknięcie zwru wyltweg, użliwijący relizcję wewnętrznej recyrkulcji slin, w ełni niezleżneg sterwni zwri, który użliwi relizcję wewnętrznej recyrkulcji slin wrz z ełną regulcją dwki liw. nliz wyższych systeów, któr zstnie rzedstwin w klejnych ublikcjch, wykzł, że są ne zncznie brdziej efektywne. w ilść cieł wyrwdzneg z biegu, J T teertur, K bjętść, 3 ZI złn iskrwy γ retr (stień) bciążeni stień kresji η energetyczn srwnść biegu λ stsunek ndiru wietrz φ retr (stień) dciążeni Ψ liczb rzdziłu cieł [] Żudk Z., Pstrzednik S.: Flw resistnce in the engine inlet-exhust syste s ffected by the engine reters. Cbustin ngines, nr 1 (136), 29. [6] Hs M., Ruch M.: lectr-hydrulic fully vrible vlve trin syste. TZ uttechnlgy, 2, l. 1, 21. [7] Frnc O.M.: Ict f the Miller cycle in the efficiency f n FT engine during rt ld ertin. S Tech. Per, N [8] Ce D., Wright., Crcrn C., Psch K.: Fully flexible electrgnetic vlve ctutr: design, deling, nd esureents. S Technicl Per, N , 28. Zbigniew Żudk, Ph.D. Senir ecturer in the Fculty f nvirnentl ngineering nd nergy t Silesin University f Technlgy in Gliwice, Plnd. Dr inż. Zbigniew Żudk strszy wykłdwc n Wydzile Inżynierii Śrdwisk i nergetyki Plitechniki Śląskiej w Gliwicch. Prf. Stefn Pstrzednik, DSc., Dng. the Fculty f nvirnentl ngineering nd nergy, Silesin University f Technlgy in Gliwice, Plnd. Prf. dr hb. inż. Stefn Pstrzednik Wydził Inżynierii Śrdwisk i nergetyki Plitechniki Śląskiej w Gliwicch. 7