Analiza efektywności procesów transportowych w łańcuchu dostaw

Transkrypt

1 STAJNIAK Mciej 1 KOLIŃSKI Adm 2 Anliz efektywności procesów trnsportowych w łńcuchu dostw WSTĘP Anliz efektywności w łńcuchu dostw jest jednym z podstwowych elementów nlizy controllingowej. Pomimo konieczności wykonywni kompleksowych nliz efektywności w prktyce gospodrczej, stopień ich wykorzystni jest niezdowljący. Jest to spowodowne zrówno nieprecyzyjnym zdefiniowniem prolemtyki efektywności procesów logistycznych w literturze przedmiotu, jk również rkiem kompleksowych rozwiązń wspomgjących nlizy w prktyce. Efektywność jest pojęciem dość trudnym do jednozncznego zdefiniowni. Szczególnie w polskojęzycznej literturze możn znleźć pojęci liskoznczne, tkie jk skuteczność, sprwność czy wydjność. W spekcie ekonomicznym, efektywność jest wynikiem dziłlności gospodrczej przedsięiorstw, ędący stosunkiem uzysknego efektu, do poniesionego nkłdu. Wynikową poprwę efektywności możn osiągnąć poprzez celowe ksztłtownie procesów ukierunkownych n wrtość, określjąc w ten sposó odpowiednią (stndrdową) lokcję zsoów. Przedstwion powyżej metod oceny efektywności lokcji zsoów jest zieżn z koncepcją efektywności Kldor-Hicks, w myśl której rozwiąznie prowdzi do wzrostu efektywności, gdy w wyniku odpowiedniej lokcji zsoów, możn dokonć poprwy wskźnik efektywności klsycznie opisnego jko stosunek efektów do nkłdów. W sytucji, gdy przy określonej lokcji zsoów, kżd zmin lokcji powoduje spdek wskźnik efektywności wówczs oecn lokcj jest njrdziej efektywn[8].w istocie efektywności, zdniem P. Blik, jest zwrt również ocen efektu z punktu widzeni celowości dziłni orz przyjęci w nlizch dwóch podstwowych wymirów[1, s ]: wymir rynkowy, zmierzjący do ksztłtowni optymlnej struktury wrtości dodnej dl klient, wymir struktury procesu produkcji rozptruje czynności i koszty z uwzględnieniem rcjonlnych relcji ekonomicznych. 1. EFEKTYWNOŚĆ PROCESÓW TRANSPORTOWYCH Kompleksow nliz efektywności procesów trnsportowych w spekcie ekonomicznym powinn umożliwić nlizę wszystkich czynników wpływjących n relizcję procesu trnsportowego. Z tego względu możliwością powiązni controllingowymi sprzężenimi zwrotnymi systemu wskźników służących do nlizy i oceny efektywności procesów trnsportowych, jest wykorzystnie złożeń Strtegicznej Krty Wyników. Strtegiczn Krt Wyników umożliwi nlizę efektywności z perspektywy finnsowej, klient, procesów wewnętrznych orz rozwoju. Dokonując nlizy efektywności procesu trnsportowego w omwinych czterech perspektywch, oprcowno zestw mierników 3, uwzględnijąc podstwową cechę efektywności określoną jko stosunek efektów i nkłdów. W t. 1 przedstwiono wyrne mierniki oceny ekonomicznej efektywności procesu trnsportowego w perspektywie finnsowej. 1 Wyższ Szkoł Logistyki, Instytut Logistyki i Mgzynowni, ul. Estkowskiego 6, Poznń. 2 Wyższ Szkoł Logistyki, ul. Estkowskiego 6, Poznń. 3 Zestw mierników zostł oprcowny n podstwie: Stjnik M., Rcjonlizcj trnsportu w logistycznych procesch zoptrzeni i dystryucji, Instytut Logistyki i Mgzynowni, Poznń 2012; Śliwczyński B., Controlling opercyjny łńcuch dostw w zrządzniu wrtością produktu, Wydwnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Poznń 2011; Twróg J., Mierniki i wskźniki logistyczne, Instytut Logistyki i Mgzynowni, Poznń

2 T. 1. Wyrne mierniki ekonomicznej efektywności procesu trnsportowego w perspektywie finnsowej. Źródło: Oprcownie włsne Lp. Nzw miernik wzór Chrkterystyk J.m Wskźnik reklmcji i zwrotów Wskźnik kosztochłonności floty trnsportowej I Wskźnik kosztochłonności floty trnsportowej II Koszty trnsportu n tonokilometr wrtość/koszt reklmcji i zwrotów wrtość/koszt wszystkich dostw mteriłów i surowców koszt przejechnych kilometrów wrtość/koszt przewiezionego łdunku - koszty trnsportu licz tonokilometrów zł/sm. zł/sm. zł/tkm W przedstwionym zestwieniu uwzględniono tylko wyrne wskźniki finnsowe, które zdniem Autorów, są njczęściej wykorzystywne podczs oceny efektywności procesu trnsportowego. Wskźników użytecznych w prktyce gospodrczej może yć zncznie więcej, jednk nleży pmiętć, że im większ ilość wskźników stosownych w nlizie, tym większe zgrożenie rozmyci głównego celu jej przeprowdzeni. W t. 2. przedstwiono wyrne mierniki oceny ekonomicznej efektywności procesu trnsportowego w perspektywie klient. T. 2. Wyrne mierniki ekonomicznej efektywności procesu trnsportowego w perspektywie klient. Źródło: Oprcownie włsne Lp. Nzw miernik wzór Chrkterystyk J.m. Wskźnik terminowości licz terminowych przejzdów 1. przewozów - ogóln ilość przejzdów 2. Wskźnik uszkodzeń łdunku podczs trnsportu 3. Rekcyjność dostwy Udził niekompletnych dostw do klient licz uszkodzonych jednostek trnsportowych licz wszystkich przewiezionych jednostek trnsportowych ilość elementów dostrczon przed czsem ogóln licz elementów - licz niekompletnych dostw - łączn licz dostw Część przedstwionych powyżej mierników jest rdzo często sprowdzne do jednego wskźnik OTIF (On Time nd In Full delivery). Wskźnik ten nleży trktowć jko poziom osługi klient widziny z perspektywy klient (sieci hndlowej) on-time, in-full pełne zmówieni, dostrczne n czs. W prktyce możn spotkć rozwinięcie OTIF o element error-free uwzględnijące pomyłki kompletcji (ilościowo się zgdz, le dostrczono np. inny wrint produktu, niż zmówiono). OTIF stł się kluczowym czynnikiem dl inicjtyw doskonleni procesów w orgnizcji. Plnownie orientcji i integrcji orgnizcyjnej w wyniku optymlizcji procesów w cłym łńcuchu dostw prowdzi do wyższego poziomu usług związnego z redukcją zpsów[5, pp. 668]. W t. 3 przedstwiono wyrne mierniki oceny ekonomicznej efektywności procesu trnsportowego w perspektywie procesu wewnętrznego. 5933

3 T. 3. Wyrne mierniki ekonomicznej efektywności procesu trnsportowego w perspektywie procesu wewnętrznego. Źródło: Oprcownie włsne Lp. Nzw miernik wzór Chrkterystyk J.m Wskźnik ociążeni floty trnsportowej Wskźnik wykorzystni łdowności środków trnsportu Wskźnik plnowni łdunku Wskźnik trnsportochłonności licz przejechnych kilometrów wg przewiezionego łdunku łdunek przewieziony (ms lu ojętość) łdowność lu pojemność floty trnsportowej kg/sm. kg/sm. czs trnsportu h/ - łączn licz dostw dostwę Ujęcie ekonomicznej efektywności procesu trnsportowego njrdziej widoczne jest w zestwieniu mierników z perspektywy procesu wewnętrznego przedsięiorstw. Tki stn rzeczy, nie powinien dziwić, gdyż to włśnie procesy zchodzące n poziomie opercyjnym mją njwiększy wkłd w ocenę efektywności procesu trnsportowego. W t. 4 przedstwiono wyrne mierniki oceny ekonomicznej efektywności procesu trnsportowego w perspektywie rozwoju. T. Wyrne mierniki ekonomicznej efektywności procesu trnsportowego w perspektywie rozwoju. Źródło: Oprcownie włsne Lp. Nzw miernik wzór Chrkterystyk J.m. 1. Udził wdliwych dostw 2. Elstyczność dostw 3. Niezwodność trnsportu Udził uszkodzeń podczs trnsportu licz wdliwych dostw łączn licz dostw licz dostw spełnijących specjlne wymgni cłkowit licz dostw licz terminowo wykonnych przewozów cłkowit licz przewozów licz uszkodzonych jednostek trnsportowych - licz przewiezionych jednostek trnsportowych ogółem Mierniki oceny efektywności procesu trnsportowego w perspektywie rozwoju są njrdziej pożądną formą oceny, jednk również njtrudniejszą do oprcowni[4]. Zgrożeni, jkie niosą z soą mierniki rozwoju, które mogą yć sprzeczne nie tylko ze skutecznym zrządzniem trnsportem, le również z podstwowymi celmi strtegicznymi przedsięiorstw lu łńcuch dostw. Przygotowując zestwienie mierników oceny efektywności procesu trnsportowego, nleży uwzględnić ścisłe powiązni pomiędzy poszczególnymi perspektywmi. Anlizownie i oprcowywnie mierników oceny efektywności dl kżdej z perspektyw oddzielnie doprowdzić może to sytucji odwrotnej od oczekiwnej możn owiem uzyskć zestw wskźników wykluczjących sieie nwzjem. 5934

4 2. BADANIA EFEKTYWNOŚCI PROCESÓW LOGISTYCZNYCH Bdni przeprowdzono w przedsięiorstwch logistycznych w grudniu 2013 roku. W dnich nkietowych wzięły udził 143 przedsięiorstw logistyczne z województw wielkopolskiego, reprezentowne zrówno w sektorze MSP, jk również duże przedsięiorstw. Szczegółowe dne dotyczące stopni wykorzystywni nlizy efektywności procesów logistycznych w prktyce, przedstwi rys Wykonywnie nlizy efektywności procesów logistycznych w rmch ogólnej oceny dziłlności przedsięiorstw Wykonywnie szczegółowej nlizy efektywności poszczególnych procesów logistycznych Brk dziłń związnych z nlizą i oceną efektywności procesów logistycznych Brk przepływu informcji o prowdzonych nlizch efektywności w przedsięiorstwie Rys. 1. Stopień wykorzystni nlizy efektywności procesów logistycznych w prktyce. Źródło: Bdni włsne W wyniku przeprowdzonych dń nleży stwierdzić, że pond połow dnych przedsięiorstw prowdzi nlizy efektywności procesów logistycznych. Uszczegółowijąc jednk wnioski, nleży stwierdzić, że większość przedsięiorstw wykorzystuje ogólną nlizę efektywności dziłlności gospodrczej, tylko w niewielkim stopniu wykorzystując kompleksowe nlizy poszczególnych procesów logistycznych. Niniejszy stn nleży jednk uznć z niezdowljący ze względu n dużą liczę przedsięiorstw, które nie wykonują nliz efektywności lu nie są tego świdome. Dlsze dnie wykorzystni nlizy efektywności procesów logistycznych w prktyce gospodrczej, dotyczyło njczęściej pojwijących się prolemów w rzetelnym jej przeprowdzeniu. Njwżniejszym czynnikiem zkłócjącym poprwne wykonnie nlizy efektywności, jest prolem z ieżącym przepływem informcji pomiędzy dziłmi w przedsięiorstwie orz pomiędzy prtnermi w łńcuchu dostw. Prolem ten wynik głównie z trudności kompleksowego odwzorowni procesów gospodrczych w systemch informtycznych wspomgjących zrządznie przedsięiorstwem. Informtyzcj nlizy efektywności procesów logistycznych jest zgdnieniem wymgjącym oddzielnych rozwżń koncepcyjnych orz symulcyjnych. Njczęściej pojwijące się trudności w przeprowdzeniu rzetelnej nlizy efektywności procesów logistycznych w przedsięiorstwie orz w łńcuchu dostw przedstwi t

5 T. 5. Trudności wynikjące z rzetelnej nlizy efektywności procesów logistycznych. Źródło: Bdni włsne L.p. Prolem Licz Udził odpowiedzi Prolemy przepływu ktulnych informcji 1 pomiędzy dziłmi w przedsięiorstwie orz w łńcuchu dostw 2 Prolemy związne z relizcją strtegią ornej przez przedsięiorstwo lu 17 9 łńcuch dostw 3 Prolemy z rzetelnym określeniem rzeczywistej potrze i wydjności procesów logistycznych 4 Trudności w zerniu odpowiednich dnych do przeprowdzeni nlizy 17 9 efektywności 5 Brk nrzędzi informtycznych wspomgjących nlizę i 13 7 ocenę efektywności procesów 6 Trudności we włściwej interpretcji wdrżnych nrzędzi zrządzni 15 8 (mylenie pojęć) 7 Prolemy z przełożeniem celów strtegicznych n plny opercyjne i plny 16 8 ieżące 8 Prolemy związne z rozplnowniem równomiernego ociążni zsoów wykorzystywnych w procesie logistycznym 9 Brk osoy odpowiedzilnej/dziłu odpowiedzilnego z 18 9 dokonywnie tkich nliz Sum Niniejsze dni jedynie potwierdzją ogólnie pnującą opinię, że nliz efektywności jest procesem skomplikownym i trudnym do wykorzystni w prktyce. Koncentrując uwgę n poziomie osługi klient jednym z kluczowych zdń współczesnej nuki jest oprcownie modelu oceny efektywności procesów trnsportowych. 5936

6 WNIOSKI Prolem efektywności procesu trnsportowego dotyczy nie tylko przedsięiorstw, le cłych łńcuchów dostw, w których dne przedsięiorstwo jest ogniwem. Efektywność jest kluczowym czynnikiem, który powinien wpływć n integrcję cłego łńcuch dostw zrówno n poziomie opercyjnym, jk i strtegicznym. Nleży jednk pmiętć, że wzrost efektywności jednego procesu w logistycznym łńcuchu dostw nie musi skutkowć wzrostem efektywności cłego łńcuch dostw. Jedynie wzrost efektywności kluczowych procesów m.in. tkich jk trnsport spowoduje wzrost wskźników efektywności cłego łńcuch dostw. Z punktu widzeni efektywności łńcuch dostw nleży rozptrzyć możliwość wspólnego oprcowni zestwu wskźników, w tkiej formie, y mogły yć wzjemnie porównywlne i umożliwiły podejmownie decyzji[3, pp ]. Trnsport nie tylko jest reliztorem procesów przemieszczni w łńcuchu dostw, lecz tkże podstwowym elementem konstrukcji określonych relcji dostwc - odiorc. Nie mjąc dosttecznej wiedzy z zkresu wymogów efektywnościowych, które określ nywc, nie jest możliwy rozwój usług trnsportowych we współczesnych wrunkch gospodrczych. Trnsport może się przyczynić do poprwy wskźników logistycznej osługi klient tkich jk: terminowość, czego efektem ędzie zmniejszenie rezerw towrowych, zwiększenie częstotliwości dostw przy jednoczesnym zmniejszeniu ich jednorzowych wielkości. Nie istnieją jednk uniwerslne dziłni, dore dl kżdej firmy w kżdych wrunkch mogą yć implementowne. Firmy, które osiągją wysokie wskźniki efektywnościowe dochodzą do tego różnymi drogmi, stosując czsmi zupełnie odmienne dziłni. Podyktowne jest to zmiennością i złożonością współczesnego rynku usług logistycznych. O sukcesie przedsięiorstw n rynku corz wyrźniej decyduje wysok produktywność i efektywność wykorzystywnych środków trnsportowych, jkość oferownych usług, niskie koszty eksplotcyjne i zdolność do ciągłej i szykiej dptcji do zmiennego otoczeni. Przedsięiorstw, które poprwiją efektywność dochodzą do tego różnymi drogmi, stosując czsmi zupełnie odmienne dziłni. Streszczenie W doie ciągłej konkurencji rynkowej, koncentrującej się n poziomie osługi klient, czsu relizcji zmówień orz elstyczności dostw corz większą rolę odgryw nliz efektywności procesów logistycznych. Procesy trnsportowe są kluczowym procesem zpewnijącym fizyczne zsilnie przepływu mteriłowego w cłym łńcuchu dostw. Z tego względu w niniejszym rtykule przedstwiono prolemtykę nlizy i oceny efektywności procesów trnsportowych. Anlysis of effectiveness trnsport processes in supply chin Summry During continuous mrket competition, focusing on the customer service level, led times nd supply flexiility is very importnt to nlyze the efficiency of logistics processes. Trnsport processes re key process tht provides physicl mteril flow through the supply chin. The rticle presents the prolem of nlysis nd evlution of the trnsport processes efficiency. BIBLIOGRAFIA 1. Blik P., Logistyk. Koncepcj zintegrownego zrządzni, Polskie Wydwnictwo Ekonomiczne, Wrszw Cudziło M., Kolińsk K., Logistyk w przedsięiorstwch wskźniki logistyczne, w: Fechner I, Szyszk G. (red), Logistyk w Polsce rport 2011, Instytut Logistyki i Mgzynowni, Poznń 2012, s Kolińsk K., Cudziło M., Comprison of logistics indictors s wy of improving efficiency of supply chins, Reserch in Logistics & Production, 2014, Vol. 4, No. 1. Pwlk Z., Stjnik M., Optimistion of trnsport processes in city logistics, LogForum 2011 nr

7 5. Sehgl S., Shy B.S., Goyl S.K., Reengineering the supply chin in pint compny. Interntionl Journl of Productivity nd Performnce Mngement, 2006, Vol. 55 Issue Stjnik M., Rcjonlizcj trnsportu w logistycznych procesch zoptrzeni i dystryucji, Instytut Logistyki i Mgzynowni, Poznń Śliwczyński B., Controlling opercyjny łńcuch dostw w zrządzniu wrtością produktu, Wydwnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Poznń Śliwczyński B., Controlling procesów logistycznych nrzędziem poprwy efektywności w przedsięiorstwie, Logistyk 2007, Nr 4, mteriły n CD. 9. Twróg J., Mierniki i wskźniki logistyczne, Instytut Logistyki i Mgzynowni, Poznń