SPRAWOZDANIE za rok 2013

Transkrypt

1 SPRAWOZDANIE z rok 2013 z wykonni projktu pt. POSZUKIWANIE FIZJOLOGICZNYCH WSKAŹ-NIKÓW ZWIĘKSZONEJ TOLERANCYJNOŚCI ROŚLIN GROCHU I ŁUBINU ŻÓŁTEGO NA SUSZĘ finnsowngo przz Ministrstwo Rolnictw i Rozwoju Wsi nr umowy HOR hn 801 dc 2/13 mijsc rlizcji: Instytut Fizjologii Roślin im. F. Górskigo PAN, Krków, ul. Nizpominjk 21, tl.: , fx: , kirownik: prof. dr h. Frnciszk Durt -mil: durt@ifr-pn.krkow.pl Wykonwcy: Prof. dr h. Agniszk Płżk 1

2 Prof. dr h. Jnusz Kościlnik Mgr Agniszk Klndyk STRESZCZENIE Clm doświdczń wykonnych w 2013 roku yło zdni, czy jst możliw skrócni okrsu kwitnini roślin lu oniżni strfy owocowni w wyniku zigów przdsiwnych lu oprysków wykonnych w fzi młodocinj tuż przd początkim kwitnini. Przprowdzono dw ksprymnty (jdn wzonowy i jdn poltkowy) n trzch odminch grochu siwngo i trzch odminch łuinu żółtgo. Eksprymnt wzonowy polgł n oniżniu początkowj tmprtury kiłkowni nsion lu wstępngo nwilżni nsion przd początkim kiłkownim. Clm tgo ksprymntu yło ujwnini wntulnych fktów indukcyjnych niskij tmprtury, polgjących n przyspiszniu fzy kwitnini roślin n zsdzi zliżonj do rkcji np. odmin zóż o cchch przwódk n krótkotrwły okrs chłodzni. Ntomist nwilżni nsion miło pozwolić n uniknięci nikorzystnych skutków kiłkowni nsion w zimnj i wilgotnj gli. Eksprymnt poltkowy polgł n opryskniu roślin w fzi poprzdzjącj związywni pąków kwitowych, roztwormi hormonów roślinnych lu stymultorów, w clu wntulngo przyspiszni kwitnini i/lu oniżni strfy owocowni, mirzonj odlgłością pirwszgo związngo strąk od szyjki korzniowj lu numrm węzł z pirwszym strąkim. W oydwu ksprymntch skutki dziłni strsów polowych okrślno poprzz wyznczni prmtrów chrktryzujących fzę gnrtywną roślin (licz kwitów i dojrzłych strąków), tkż n podstwi prmtrów plonu roślin (licz i ms nsion n roślinę, licz nsion w strąku orz ms 1000 nsion). Uzyskno nstępując wżnijsz wyniki: 1. Opryskni roślin stymultormi okzło się gnrlni mnij fktywn, kidy zstosowno j przd kwitninim, w porównniu z opryskim wykonywnym w zwnsownj fzi kwitnini. (Dl porównni i przypomnini pokzno podsumowni wyników trzyltnich dń poltkowych wykonnych w okrsi r). 2. N tym tl jdynym wyjątkim okzł się łuin odminy Tpr, który zrgowł n oprysk zwiększnim wrtości tkich prmtrów dcydujących o ploni, jk licz strąków, licz i ciężr nsion n roślinę orz licz nsion w strąku. 3. Njfktywnijsz okzły się prprty: ASAHI, ZEN orz BAP, ntomist pirssinolid pogrszł wrtości prmtrów plonu. 4. Spośród dnych odmin grochu jdyni odmin Cystrski wykzł wzrost plonu pod wpływm oprysku prprtm ASAHI. Wzrost tn ył wprwdzi niwilki, l dotyczył wszystkich głównych prmtrów struktury plonu. 5. Prprty ni spłniły oczkiwń, jśli idzi o ich wpływ n wysokość strfy owocowni. Wprwdzi wysokość pirwszgo strąk mirzon od dolnj części łodygi ył w grnicch kilku procnt mnijsz, jdnk różnic t yły niistotn. 6. W przypdku grochu odminy Wnus, nwilżni orz nstępując po nim suszni nsion korzystni wpływło n większość prmtrów plonu, w tym njwżnijsz licz i ms nsion. Wzrost plonu nstąpił główni poprzz wzrost liczy nsion n roślinę orz w strąku. Nwilżni i suszni nsion w chłodzi yło dl tj odminy skutczną mtodą poprwini plonu. 7. U grochu odminy Btut zigi nwilżni i suszni nsion ni yły skutczn. 2

3 8. Groch odminy Cystrski okzł się odporny n uszkodzni spowodown kiłkownim w chłodnj gli. 9. Łuin odminy Tpr pozytywni rgowł n zminę zwrtości wody w nsionch, główni zś n suszni w chłodzi nwilżonych nsion. Wzrost plonu w stosunku do kontroli sięgł nwt do 10%. 10. Odmin Tlr pozytywni rgowł n zminę zwrtości wody w nsionch, główni zś suszni w chłodzi nwilżonych uprzdnio nsion. 11. Odmin Bryt rgowł n zminy wilgotności podoni do odminy Tpr, choć ni tk silni. 12. Nsion łuinów wykzują mnijszą wrżliwość n wrunki chłodu i wysokij wilgotności podczs kiłkowni (tzw. komplks zimnj i wilgotnj gly) w porównniu do nsion grochów. WPROWADZENIE Plonowni roślin uprwnych jst złożonym procsm fizjologicznym. W dtrmincji jgo końcowj wilkości uczstniczy wil czynników, w tym czynniki klimtyczn dziłjąc podczs cłgo okrsu uprwy orz ndognn procsy zchodząc w roślini, rozgrywjąc się n wszystkich poziomch jj orgnizcji. - N poziomi komórk i tknk jst to fotosynttyczn produkcj symiltów, zlżn od wrunków zwnętrznych (ntężni i skłd spktrlny świtł, tmprtur powitrz, stężni CO 2 ), fizjologiczngo stnu (sprwności rcptorów świtł czyli rwników fotosynttycznych), stopni rozwrci prtów szprkowych orz fktywności prztwrzni zsorownj nrgii w symilty pirwotn, czyli ktywność nzymów zngżownych w koljn tpy fzy świtlnj i cimnj fotosyntzy orz w prztwrzni glukozy w skroię symilcyjną. - N poziomi cłj rośliny jst to główni sprwność trnsportu symiltów i produktów ich prztworzni (schroz, minokwsy i ich pochodn) do mijsc dpozycji, grdinty stężń hormonów dtrminując równowgę pomiędzy producntmi i kcptormi symiltów orz dynmik powstwni i odrzucni kcptorów symiltów, więc główni młodych orgnów gnrtywnych (kwity i młod strąki), ich ktywność fizjologiczn orz końcow licz. - N poziomi łnu są to rlcj pomiędzy poszczgólnymi roślinmi, więc konkurncj o prominiowni słonczn poprzz wzjmn zcinini i szykość wydłużni łodyg, konkurncj o wodę i skłdniki minrln orz oddziływni llloptyczn. W środowisku nturlnym potężnym czynnikim ksztłtowni plonu jst dostępność wody. Zwrtość pry wodnj w powitrzu w szoni wgtcyjnym roślin wh się od kilkunstu do pond 20 g w 1 m 3, podczs gdy zwrtość dwutlnku węgl sięg zldwi ok. 0,5 g w 1 m 3 powitrz. Stąd tż wytworzni 1 g suchj msy rośliny w przciętnych wrunkch klimtycznych wymg porni z gly i wytrnspirowni przz roślinę nwt kilkust grmów wody. Nidoór wody glowj, lu okrsow whni zwrtości wody w gli w corz większym stopniu stją się przyczyną utrty plonu, przy czym wpływ tn prwdopodoni ędzi się nsilł w mirę postępowni glolnych zmin klimtu. Chrktryzują się on owim wzrostm śrdnij rocznj tmprtury, postępującym stpowinim oszrów strfy umirkownj, tkż większymi whnimi tmprtury i większą nirównomirnością 3

4 rozkłdu opdów w szoni wgtcyjnym. W wrunkch klimtycznych Polski ozncz to, ż w okrsi wiosnnym zwiększ się prwdopodoiństwo występowni krótkotrwłych przymrozków orz suszy spowodownj rkim opdów i niwilkimi zpsmi wody glowj pochodzącj z zimowych opdów śnigu. Dodtkowo w Polsc skutki suszy nsilją się poprzz fkt, ż ż około 60% powirzchni uprwnj stnowią gly lkki i rdzo lkki o niskij pojmności dl wody. Fkty powyższ powodują koniczność prowdzni intnsywnych dń w kirunku poprwy odporności n chłód tkich roślin jk kukurydz, zimniki, gryk i w mnijszym stopniu sorgo orz zwiększni odporności n suszę innych gtunków roślin uprwnych wysiwnych wiosną, w tym roślin strączkowych. Opisn skutki glolnych zmin klimtycznych zwiększją znczni konomiczngo gospodrowni wodą, któr w rolnictwi stj się corz wżnijszym towrm, koszt nwdnini uprw ędą corz wżnijszą pozycją w kosztch produkcji roślinnj. Fkt tn wymusi prowdzni dń zmirzjących do wytworzni nowych odmin roślin uprwnych, rdzij tolrncyjnych n suszę, oprcowni oszczędnijszych sposoów nwdnini uprw, tkż wyhodowni odmin zużywjących mnij wody n wytworzni jdnostkowj msy plonu. T osttni cch okrśln jst wrtością wskźnik WUE (z ng. wtr us fficincy czyli współczynnik fktywności użytkowni wody) oliczngo jko licz grmów wody zużywn przz roślinę przy wytworzniu 1 grm suchj msy plonu. Stn suszy glowj występuj wówczs, kidy roślin ni moż porć z gly wystrczjącj ilości wody, poniwż wod t jst związn z glą siłmi większymi niżli zdolność korzni do jj poirni. Susz glow występuj wówczs, kidy zmnijszni zsoów wody w gli przkrcz ilość wody dopływjącj w wyniku opdów, nwdnini lu podsiąkni wody podskórnj. Ilość wody pornj przz korzni jst z dorym przyliżnim równ ilości wody wytrnspirownj z liści. Stąd tż o ilości wody pornj dcyduj zwrtość wody dostępnj w gli, tkż jj struktur i npowitrzni. Z koli ilość pry wodnj wytrnspirownj z liści zlży od głównych czynników klimtycznych, tkich jk tmprtur i wilgotność powitrz, prędkość witru orz nsłoncznini. Odporność n suszę jst procsm złożonym i zlży od wilu ndognnych czynników tkich jk czs pozostwni szprk w stni otwrci i wilkość ich otwrci, wilkość rsymilcji dwutlnku węgl (powstłgo z oddychni) przy zmkniętych szprkch, wilkość powirzchni i okrs ktywności fotosynttycznj liści, stn rwników fotosynttycznych i fktywność przksztłcni nrgii prominiowni słonczngo w nrgię zgromdzoną w symiltch, udził orgnów innych niż liści w produkcji fotosynttycznj, stężni soku komórkowgo w komórkch miękiszowych liści, fktywność dziłni komórkowych systmów ochrony iłk przz odwodninim orz ktywność systmów ntyoksydcyjnych, nzymtycznych i niskocząstczkowych. Złożoność fizjologiczn odporności roślin n suszę ozncz tkż złożoność gntyczną tj cchy, w konskwncji trudność w przypisywniu konkrtnym gnom znczni dl ksztłtowni odporności n suszę. Z tgo względu poprwini odporności n suszę roślin uprwnych jst zdnim trudnym, wiloltnim i wilotpowym, w którym możn oczkiwć jdyni cząstkowych pozytywnych fktów. Ni wydj się prwdopodon osiągnięci w tj kwstii skokowgo postępu, np. w wyniku trnsformcji gntycznych. Zintrsowni roślinmi strączkowymi, w tym zwłszcz grochm siwnym i łuinm żółtym wynik z kilku przyczyn: - zgrożni choroą gączstgo zwyrodnini mózgu u ydł unimożliwi w prktyc wykorzystywni iłk zwirzęcgo jko skłdnik psz, 4

5 - zkz importu trnsgnicznj soi n trn Polski spowoduj drstyczny wzrost cn mączki sojowj nitrnsgnicznj jko iłkowgo skłdnik psz, - fkty powyższ zwiększą opłclność uprw innych niż soj, rodzimych roślin pstwnych, w tym zwłszcz roślin strączkowych, - dzięki postępowi hodowlnmu dysponujmy już odminmi soi lpij dostosownymi do uprwy w wrunkch klimtycznych Polski, - nsion grochu, w jszcz większym stopniu nsion łuinów są ogtym źródłm iłk pokrmowgo i przd wszystkim pszowgo - rośliny motylkowt z względu n korzystny skłd minokwsowy iłk, rdzo zliżony do iłk zwirzęcych, doskonl ndją się do, przynjmnij częściowgo, zstąpini importownj mączki sojowj - groch i łuin są mnij wrżliw n chłód od soi, przz co stją się rdzij nizwodn w uprwi w wrunkch Polski, z drugij strony chrktryzują się mnijszą zminnością plonowni niżli oik, - nsion nowszych odmin grochu i żółtgo łuinu zwirją w okrywch nsinnych mnij sustncji ntyżywiniowych (niżli strsz odminy, lu w porównniu do oiku czy łuinu iłgo), co ułtwi ich zstosowni jko skłdnik pszy. Pondto, zwrtość i skłd chmiczny sustncji ntyżywiniowych mogą yć poddn zigom hodowlnym, gdyż, w odróżniniu od cchy odporności n suszę, są on okrślon zwykl przz pojdyncz gny lu niwilką ich liczę. Rośliny uprwn w trkci wgtcji są poddwn strsom klimtycznym. Są to ndmirn whni tmprtury, np. wiosnn przymrozki lu ltni długotrwl upły, whni zwrtości wody glowj okrsow susz lu okrsow ndmirn opdy prowdząc nwt do podtopiń, któr dziłją strsowo poprzz wystąpini stnu hipoksji, czyli nidooru tlnu w gli. Wyminion strsy wywołują tż symptomy wspóln dl strsu oksydcyjngo, czyli wzrost stężń rktywnych form tlnu i powodown przz t rodniki uszkodzni skłdników chmicznych komórk, w tym iłk i kwsów nuklinowych. Przciwdziłni strsowi oksydcyjnmu n drodz klsycznj hodowli lu inżynirii molkulrnj jst trudn, o il w ogól możliw, podoni jk pró slkcji odpornijszych gnotypów. Dltgo tż ltrntywnym dziłnim wydj się modyfikcj procsów fizjologicznych w kirunku zwiększni odporności roślin n t strsy, więc: 1. Przdsiwn trktowni nsion w clu poprwini fktywności kiłkowni w nisprzyjjących wrunkch (np. nisk tmprtur), nstępni wzrostu roślin i plonowni. 2. Dziłni n rośliny w fzi młodocinj (oprysk) sustncjmi przyspiszjącymi ich rozwój, i zdni wpływu tgo dziłni n plon. 3. Dziłni n kwitnąc rośliny stymultormi, któr mogłyy zmnijszyć odrzucni strąków, zwiększyć śrdnią liczę zlążków (nsion) w strąku lu przyspiszyć wypłnini nsion (zwiększyć msę pojdynczgo nsion). Pirwsz dw punkty yły przdmiotm dń w 2013 roku, zgodni z hrmonogrmm (Zdni dwcz nr 3 (2013), ztytułown Możliwości oniżni strfy owocowni u roślin grochu siwngo i żółtgo łuinu. Poniższ uzsdnini zostło zczrpnięt z wniosku sporządzongo w 2010 roku. Rośliny łuinu, l przd wszystkim grochu, chrktryzują się rltywni wysoko umijscowioną strf owocowni. Stwrz to prolmy z wylgnim grochu, poz tym doln niowocując piętr pogrszją wrunki świtln w dolnych częścich pędu, zsychni dolnych liści i oniżni wrtości współczynnik plonowni. Stąd tż yłoy korzystn, y oniżyć strfę owocowni (zmnijszyć numr węzł z pirwszym strąkim). W tym clu 5

6 plnuj się zdć skutki trktowni roślin sustncjmi hormonlnymi, tkż okrśli się wpływ oniżonj tmprtury w fzi kiłkowni n numr węzł z pirwszym strąkim. CEL BADAŃ Clm dń złożonych do wykonni w cłym okrsi rlizcji grntu yło: 1. Okrślni zróżnicowni odporności n suszę u gnotypów dnych gtunków roślin, co pozwoli wyrć do dlszych dń gnotypy njrdzij zróżnicown pod względm tj cchy. 2. Wyslkcjonowni morfologicznych i fizjologicznych mrkrów odporności n suszę dnych gtunków roślin uprwnych, więc tych prmtrów roślin, których wrtości wykzują njwiększ zróżnicowni w grupi dnych gnotypów. 3. Okrślni znczni poszczgólnych lmntów plonowni dl ksztłtowni końcowj wilkości plonu roślin grochu siwngo i łuinu żółtgo w wrunkch okrsowgo nidooru wody w gli. 4. Zproponowni, n podstwi wykonnych dń, kirunków dlszj hodowli, mjących n clu stopniową poprwę odporności n suszę dnych gtunków. Clm prc wykonnych w 2013 roku yło: 1. Zdni skutków okrsowgo oniżni tmprtury orz zminy zwrtości wody w nsionch n dlszy wzrost i plonowni roślin. 2. Zdni skutków opryskni roślin w fzi młodocinj (przd kwitninim) hormonmi i stymultormi roślinnymi (cytokinin BAP, pirssinolid, ASAHI i ZEN (zrlnon). Ad 1. Niktór z strączkowych roślin (główni oik i niktór odminy grochu) rgują przyspisznim rozwoju gnrtywngo n wczsny wysiw nsion. W przypdku oiku mówi się nwt o clowości krótkij wrnlizcji nsion, któr przyspisz kwitnini roślin i oniż strfę owocowni. Mjąc to n uwdz zdno wpływ oniżonj tmprtury kiłkowni nsion dnych odmin grochu i łuinu żółtgo n dlszy wzrost, rozwój i plonowni roślin. U cipłolunych gtunków o dużych nsionch (soj i fsol orz z innj grupy roślin kukurydz), przyczyną wypdni nsion podczs kiłkowni jst nisk tmprtur gly połączon z wysokim uwodninim (tzw. symptom zimnj i wilgotnj gly). Powoduj to uszkodzni liścini podczs pęcznini nsion i nstępni nsilon infkcj grzyow uszkodzonych siwk. Jdnym z sposoów zmnijszni nsilni tych procsów jst przdsiwn nwilżni nsion. Jdnk wilgotn nsion trudnij się wysiwją, stąd w poprzdnich ltch opulikowno wyniki wskzując, ż w przypdku soi korzystni dził nwilżni nsion i nstępni wysuszni ich w niskij tmprturz. Zig tn prwdopodoni zmini strukturę mmrn, powodując, ż stją się on mnij wrżliw n chłodn pęcznini. Mjąc to n uwdz zdno wpływ nwilżni i nstępni podsuszni nsion n dlszy wzrost i rozwój roślin dnych odmin grochu i łuinu żółtgo. 6

7 MATERIAŁ I METODY Zgodni z uwgą zspołu przyjmującgo sprwozdni z 2012 roku, zwiększono liczę dnych odmin do 3 u oydwu dnych gtunków Wykz dnych odmin grochu i żółtgo łuinu pokzno poniżj: Groch siwny Łuin żółty 1 Wnus Tpr 2 Btut Tlr 3 Cystrski Bryt Nsion wyminionych odmin otrzymno z współprcujących stcji hodowli roślin, w tym z Poznńskij Hodowli Roślin Spółk z o.o. w Tulcch, Stcji Hodowli Roślin w Szljwi (ocni DANKO) orz z SHR w Przędowi. W roku sprwozdwczym 2013 wykonno ksprymnt poltkowy, którgo clm yło zdni wpływu cztrch hormonów/stymultorów roślinnych, zstosownych w formi oprysku wykonngo w fzi przd kwitninim roślin, n wilkość i lmnty struktury plonu orz n wysokość strfy owocowni. Drugi ksprymnt wzonowy prowdzono w otwrtym tunlu foliowym, w którym zstosowno przdsiwn trktowni nsion (kiłkowni w chłodzi orz przdsiwn nwilżni i suszni nsion) n wzrost, wysokość strfy owocowni orz lmnty struktury plonu. Chrktrystyczną cchą szonu 2012 ył przdłużjący się okrs wiosnnych chłodów, który opóźnił siw nsion o pond 3 tygodni, po którym w krótkim czsi (w 2 połowi mj i w czrwcu) wystąpiły siln upły, któr prwdopodoni okzły się nikorzystn, zwłszcz dl nsion skiłkownych w chłodzi. Kontrolę w doświdczniu poltkowym stnowiły rośliny opryskiwn czystą wodą, ntomist w doświdczniu wzonowym nsion kiłkując w 20 o C stnowiły kontrolę dl nsion kiłkujących w chłodzi, nsion wysiwn w stni suchym stnowiły kontrolę dl nsion nwilżnych orz nwilżnych i nstępni suszonych. Jko skutk dziłni wszystkich opisnych strsów przyjęto prmtry przigu fzy gnrtywnj u roślin (licz kwitów, licz produkcyjnych strąków orz prmtry plonu (licz nsion w strąku, licz i ms nsion z jdnj rośliny orz ms 1 nsion). Dodtkowo wykonno ksprymnt, niprzwidziny w plni dń, którgo opis dołączono n końcu sprwozdni. Hrmonogrm doświdczni polowgo 2013: Rośliny wysino Dt oprysku

8 Kwitnini ok Ziór roślin Doświdczni złożono n poltkch mtodą losownych loków. Dl kżdj odminy złożono 5 rodzjów poltk, jdno kontroln i pozostł trktown stymultorm. Jdn oikt (dn odmin w dnym trktowniu) skłdł się z około 100 roślin. Do oprysku kżdgo poltk zużywno 250 ml roztworu. Zrlnon 2 mg/l (ZEN) Ashi 2 ml/l (ASAHI) Epirssinolid 0.5 mg/l BAP 2 mg/l Uzsdnini clowości zstosowni wyminionych powyżj sustncji ktywnych: Ashi SL jst iostymultorm poprwijącym wzrost i rozwój roślin, zwiększ tkż jkość i wysokość plonów. W roślinch dził wilokirunkowo, wspomgjąc nturlni zchodząc w nich procsy, co powoduj, ż rkcj tych roślin przigją nrgicznij. Jgo stosowni zlc się szczgólni w czsi dziłni czynników strsowych (susz, przymrozki) orz przy uszkodznich wynikjących z stosowni środków ochrony roślin. Sustncjmi czynnymi tgo iostymultor są związki fnolow i ich nitrow pochodn. Ashi SL wpływ n stymulcję wzrostu longcyjngo i rozwój orgnów gnrtywnych, zwiększ kumulcję iomsy orz intnsywność fotosyntzy, tkż chroni rośliny przd strsmi fizjologicznymi (wyjątki z opisu producnt ASAHI SL). Zrlnon (ZEN), początkowo poznny i dny jko toksyn grzyow. Z tgo względu, kidy pirwszy rz odkryto jgo ocność w tknkch roślin, sądzono, ż jst on mtolitm grzyowym. Około dwudzistu lt potrzowno n ustlni, ż zrlnon fktyczni jst ocny tkż w nizkżonj tknc roślinnj ( więc jst synttyzowny przz roślinę) i spłni wszystki wrunki, y stć się nowym roślinnym hormonm. W większych dwkch jst toksyczny dl ludzi i zwirząt. Bdni prowdzon w IFR PAN wykzły jdnk, ż po opryskiwniu roztwormi zwirjącymi ZEN sustncj t ni jst wykrywn w nsionch zóż, w grnicch czułości njlpszych współczsnych urządzń nlitycznych. BAP (nzylminopuryn) hormon roślinny z grupy cytokinin. Stymuluj podziły komórk i różnicowni w kulturch in vitro i z tgo powodu moż przyspiszć procsy kwitnini roślin. Epirssinolid hormon roślinny z grupy ssinostroidów. Związk o szrokim spktrum oddziływni n rośliny, w tym tkż dził jko czynnik ntystrsowy. Pomiry Bdni lmntów struktury plonu ojmowło pomiry wykonn dl pojdynczych roślin. Bdno: 8

9 . liczę wytworzonych kwitów,. liczę strąków dojrzłych (produkcyjnych) c. liczę nsion n strąk d. liczę dojrzłych nsion n roślinę. msę plonu nsion n roślinę. f. msę 1 nsion g. liczę nsion w strąku Uzsdnini dl przyjętj strtgii dń - wpływ suszy n plon roślin uprwnych Trmin i ofitość plonowni (liczność orz ms nsion) to dwi kluczow dcyzj jki kżd roślin nsinn podjmuj w trkci wgtcji. O trmini kwitnini dcydują różn czynniki zwnętrzn, z których njlpij opisno indukcyjny wpływ długości dni i oprt n nim zjwisko fotopriodyzmu lu indukcyjny wpływ niskij tmprtury i oprty n nij procs wrnlizcji. Ntomist, jk się wydj, czynnikim dtrminującym ofitość kwitnini jst dostępność sustncji pokrmowych w tknkch i gnrown przz tn prmtr równowg hormonln w różnych częścich roślin. Równowg troficzn w roślini wyksztłc się w wyniku współdziłni pomiędzy producntmi i konsumntmi symiltów. Do tych pirwszych nlżą wyrośnięt, ktywn fotosynttyczni liści orz inni drugorzędni producnci symiltów (ogonki liściow, łodyg, wąsy, przylistki, w późnijszym okrsi rozwoju strąki i zwrt w nich nidojrzł nsion). Do drugij grupy nlżą wszystki orgny kumulując symilty. Nlżą do nich okrsowo młod, rosnąc liści, wydłużjąc się łodygi i ogonki kwitów, strąków i liści, u grochu tkż wąsy orz przz cły okrs wzrostu owoc (strąki) i zwrt w nich nsion. Równowg hormonln ntomist wynik z wzjmnych rlcji pomiędzy różnymi mijscmi syntzy i ksportu fitohormonów tkimi jk wirzchołki wzrostu pędów i korzni, tkż orgny gnrtywn i np. wyrośnięt liści, mijscmi, któr odirją sygnł hormonlny np. młod orgny wgttywn i gnrtywn. Prwdopodoiństwo hormonlnj rgulcji ofitości kwitnini potwirdzono tkż w dnich wykonnych w IFR PAN. N przykłdzi roślin oiku wykzno, ż usunięci wirzchołk pędu, jko główngo mijsc powstwni fitohormonów, powstrzymuj odrzucni kwitów i młodych strąków i czsmi skutkuj wzrostm plonu. Gdy jdnk dlsz wrunki wgtcji ni umożliwiją dojrzwni strąków w płnj początkowj ich liczi, zsychją on n roślini w stni nidojrzłym. Mogłoy to sugrowć, ż strąki odrzucn w fzi młodocinj mją oniżoną wrtość iologiczną, więc są w jkimś stopniu gorsz od tych, któr osiągją stn dojrzłości. Wykonn w IFR PAN doświdczni przczy jdnk tj hipotzi, poniwż, jśli ksprymntlni usunięto przwżjącą liczę młodych strąków, wówczs strąki pozostwion n roślinch dojrzwły w znczni większym procnci i wyksztłcły dorz wypłnion nsion. Ozncz to, ż strąki odrzucn yły njprwdopodonij płnowrtościow pod względm rprodukcyjnym. Fkt tn udzi ndziję, ż jśli zostni odkryty sposó n zmnijszni ntężni procsu odrzucni młodych orgnów gnrtywnych, możn ędzi uzyskć wzrost produkcji nsion z pogorszni ich jkości pokrmowj lu siwnj. W dnich wykonnych w IFR PAN odkryto jszcz inny, poz konkurncją pomiędzy orgnmi gnrtywnymi w różnym wiku (hmowni rozwoju lu odrzucni młodych orgnów gnrtywnych przz orgny dojrzwjąc), mchnizm rgulcji plonowni. Mchnizm tn nzwno kooprcją orgnów gnrtywnych, ędących w tym smym wiku (fzi rozwojowj), któr skutkuj szyszym ich wzrostm i rozwojm. Wykzno owim, ż strąki zwirjąc więcj zlążków przyszłych nsion wydłużją się szycij i szycij osiągją płn wymiry, niżli strąki o mnijszj liczi zlążków. W 9

10 sąsidztwi strąków o większj liczi nsion częścij wyrstją n tym smym piętrz strąki tkż o większj ich liczi, pondto, jśli n dnym piętrz dojrzw więcj strąków, wówczs n piętrch sąsidnich tkż wyrst więcj strąków. T fkty przczą powszchnym oowiązywniu zsdy rgulcji końcowj liczy orgnów gnrtywnych poprzz odrzucni niktórych z nich. Stło się to podstwą do sformułowni hipotzy, w myśl którj, większ licz zlążków i młodych nsion wymusz n roślini kirowni do nich tkij ilości sustncji pokrmowych, ż zpwni to szyszy ich rozwój niżli w przypdku gdyy zlążki t yły mnij liczn. Być moż odyw się to poprzz kooprtywną produkcję sustncji hormonlnych ochrnijących t orgny przd odrzucnim. WYNIKI: Doświdczni poltkow wpływ hormonów roślinnych i stymultorów (oprysk przd kwitninim roślin) n wysokość strfy owocowni i lmnty struktury plonu. Osrwcj wstępn wykonn 14 czrwc (tydziń po oprysku roślin). Zwnsowni kwitnini roślin w poszczgólnych oiktch p = pąki, k = kwity, licz ozncz liczę pąków/kwitów n poltku Osrwcj suiktywn (jkościow) szykości wzrostu roślin + rośliny mł, ++ rośliny śrdni, +++rośliny duż Kontrol ZEN BAP Epirss. ASAHI Btut k + Wnus + 4p +4p p, 2k + 6p + 3p Cystrski + 6p + 5p + 30p, 1k + 46 p, 1k + 24 p, 1k Tlr Tpr Bryt Sum + (8) 10p + (9) 9p + (7) 40p,3k + (10) 52p, 2k + (12) 27p, 1k Z powyższgo zstwini wynik, ż pirssinolid, jszcz silnij ASAHI stymulują wydłużni łodyg dnych roślin orz w pwnym stopniu przyspiszją związywni pąków i kwitnini. ZEN ni wpływ ni n wzrost łodyg ni n szykość związywni pąków i kwitów. Możn ztm przyjąć, ż pirssinolid i ASAHI w njwiększym stopniu stymulują wzrost roślin n poltkch, tkż wydją się w njwiększym stopniu stymulowć procs pojwini się pąków i kwitów. Cikw, ż t wczsn osrwcj dotyczą krótkotrwłych fktów dziłni stymultorów i w niwilkim stopniu ni przłożyły się n wyniki plonowni n końcu wgtcji roślin. 10

11 Tl 1 Wrtości prmtrów plonu orz wysokość strfy owocowni roślin trzch odmin grochu siwngo i łuinu żółtgo pod wpływm opryskni hormonmi i stymultormi roślin. Tl przdstwi wrtości rzczywist. Śrdni w kolumnch dl dnj odminy zznczon tą smą litrą ni różnią się istotni (wilokrotny tst Duncn; p<0,05) Trktowni Groch siwny Łuin żółty Śrdni Btut Wnus Cystrski Tlr Bryt Tpr Groch Łuin ż. L i c z k w i t ó w / roślinę Kontrol 12,6 14,3 10,1 45,2 41,7 25,9 12,3 37,6 ASAHI 14,4 11,0 8,48 c 37,2 c 43,6 26,4 11,3 35,7 BAP 11,0 c 10,8 9,21 33,4 c 33,4 25,9 10,4 30,9 ZEN 11,1 c 13,9 10,2 50,9 39,6 25,3 11,7 38,6 Epirssin. 8,43 d 10,1 8,60 c 36,9 c 39,2 25,1 9,00 33,7 L i c z s t r ą k ó w / r o ś l i n ę Kontrol 6,28 6,80 4,98 9,63 10,0 6,05 6,03 8,56 ASAHI 5,95 4,78 c 4,09 c 9,17 9,82 6,62 4,93 8,54 BAP 5,68 5,85 4,93 7,38 c 6,83 6,47 5,49 6,89 ZEN 5,68 6,36 5,57 10,2 8,00 6,03 5,87 8,08 Epirssin. 4,40 c 4,90 c 4,26 c 8,03 7,13 5,93 4,52 7,03 L i c z n s i o n / r o ś l i n ę Kontrol 25,9 30,5 23,9 31,5 30,4 19,1 c 26,8 27,0 ASAHI 25,7 22,8 c 19,7 c 29,8 29,3 23,3 22,7 27,5 BAP 23,9 27,2 23,7 22,9 19,7 21,6 24,9 21,3 ZEN 23,2 29,0 26,3 32,0 23,0 21,4 26,2 25,5 Epirssin. 19,2 c 22,3 c 22,0 26,9 20,5 18,6 c 21,2 22,0 M s n s i o n / r o ś l i n ę [g] Kontrol 5,72 6,13 3,98 3,25 3,14 1,90 c 5,28 2,76 ASAHI 5,77 4,57 d 3,36 c 2,94 c 3,06 2,25 4,57 2,75 BAP 5,19 5,24 c 4,31 2,40 d 2,00 2,02 4,91 2,14 ZEN 5,07 5,82 4,47 3,41 2,37 2,00 5,12 2,59 Epirssin. 4,37 c 4,60 d 4,11 2,68 cd 2,14 1,77 c 4,43 2,20 C i ę ż r j d n g o n s i o n [mg] Kontrol ASAHI ,2 c , BAP ZEN , Epirssin ,9 c , ,6 L i c z n s i o n w s t r ą k u Kontrol 4,02 4,40 4,83 c 3,28 3,05 3,15 4,42 3,16 ASAHI 4,32 4,77 4,98 3,25 2,98 3,50 4,69 3,24 BAP 4,13 4,66 4,89 c 3,10 2,88 3,35 4,56 3,11 ZEN 4,02 4,51 4,67 c 3,11 2,93 3,54 4,40 3,19 Epirssin. 4,39 4,54 5,30 3,35 2,88 3,26 4,74 3,16 N u m r w ę z ł z p i r w s z y m s t r ą k i m Kontrol 16,7 12,0 c 13,4 15,1 16,1 7,83 c 14,0 13,0 ASAHI 16,8 14,3 13,5 16,5 17,1 12,3 14,7 15,3 BAP 15,6 14,4 13,7 16,8 16,3 10,2 14,6 14,4 ZEN 16,3 14,5 12,7 14,8 14,7 10,3 14,5 13,3 Epirssin. 13,0 c 16,1 13,5 16,4 13,6 11,1 14,2 14,0 W y s o k o ś ć p i r w s z g o strąk n ł o d y d z [cm] Kontrol 78,8 61,2 53,5 38,6 42,9 31,3 64,5 37,6 ASAHI 75,4 63,8 42,6 37,0 35,7 31,7 60,5 34,8 BAP 60,5 c 61,1 53,8 34,3 c 36,0 23,8 c 58,5 31,4 ZEN 67,4 62,7 54,1 39,8 43,4 38,3 61,4 40,5 Epirss 60,8 c 65,1 43,5 33,8 c 34,7 29,7 56,5 32,7 Tl 2 11

12 Wrtości prmtrów plonu orz wysokość strfy owocowni (wyrżon w procntch kontroli) roślin trzch odmin grochu siwngo i łuinu żółtgo pod wpływm opryskni hormonmi i stymultormi roślin. Trktowni Groch siwny Łuin żółty Śrdni Btut Wnus Cystrsk i Tlr Bryt Tpr Groc h Łuin ż. L i c z k w i t ó w / roślinę ASAHI BAP , ZEN 88, Epirssi , n L i c z s t r ą k ó w / r o ś l i n ę ASAHI BAP , ZEN Epirssi n , , L i c z n s i o n / r o ś l i n ę ASAHI BAP ZEN Epirssi n M s n s i o n / r o ś l i n ę ASAHI BAP ZEN Epirssi n C i ę ż r j d n g o n s i o n ASAHI BAP ZEN Epirssi n ,7 L i c z n s i o n w s t r ą k u ASAHI BAP ZEN Epirssi n N u m r w ę z ł z p i r w s z y m s t r ą k i m ASAHI BAP ZEN Epirssi n

13 W y s o k o ś ć p i r w s z g o s t r ą k n ł o d y d z ASAHI ,1 93,4 BAP ,6 86,3 ZEN Epirssi n , Wnioski z Tli 2: 1. Opryskni roślin stymultormi okzło się gnrlni mnij fktywn, kidy zstosowno j przd kwitninim, w porównniu z opryskim wykonywnym w zwnsownj fzi kwitnini. Dl porównni i przypomnini, w Tli 4 pokzno wyniki trzyltnich dń wykonnych w okrsi r. 2. N tym tl jdynym wyjątkim okzł się łuin odminy Tpr, który zrgowł n oprysk zwiększnim wrtości tkich prmtrów dcydujących o ploni jk: liczy strąków orz liczy i ciężru nsion n roślinę i wrszci liczy nsion w strąku. Wrtości tgo wzrostu prmtrów plonowni sięgł kilkunstu procnt powyżj śrdnij. 3. Njfktywnijsz okzły się: ASAHI, ZEN orz BAP, ntomist pirssinolid pogrszł wrtości prmtrów plonu. 4. Spośród grochów jdyni odmin Cystrski wykzł niwilki wzrost plonu pod wpływm oprysku prprtm ASAHI. Wzrost tn ył wprwdzi niwilki, l dotyczył wszystkich głównych prmtrów struktury plonu. 5. Prprty ni spłniły oczkiwń, jśli idzi o wpływ n wysokość strfy owocowni. Wysokość pirwszgo strąk mirzon w cm od dolnj części łodygi ył w grnicch kilku procnt mnijsz, jdnk różnic t yły niistotn, poz tym wiązły się z wyższym numrm węzł z pirwszym strąkim, co tkż ni spłniło oczkiwni wykonwców. Tl 3 Uśrdnion wrtości oydwu njwżnijszych prmtrów plonu prmtrów licz nsion/roślinę i ms nsion/roślinę wyrn z Tli 2. Pondto uśrdniono uzyskn wyniki dl wszystkich dnych odmin i wszystkich dnych stymultorów. Trktowni Groch siwny Łuin żółty Śrdni Btut Wnus Cystrsk Tlr Bryt Tpr i ASAHI BAP ZEN Epirssinolid Śrdni Powyższ wyniki potwirdziły wczśnijsz wnioski: 13

14 1. Łuin Tpr njsilnij zrgowł n opryskni prprtm ASAHI i nico słij prprtmi ZEN i BAP. Njsilnijsz rkcj, uzyskn po oprysku prprtm ASAHI sięgł 16% powyżj kontroli. 2. Po uśrdniniu dl wszystkich dnych odmin njlpij dziłjącymi prprtmi ponowni okzły się ASAHI orz ZEN, zś pirssinolid oniżł wrtości prmtrów plonu. 3. Mchnizm rkcji n wpływ stymultorów plikownych przd kwitninim roślin odminy Tpr polgł główni n zwiększniu liczy nsion w strąkch, ntomist trudno wyjśnić znczni wzrostu liczy dolnych węzłów niowocujących przy równoczsnym niwilkim skrócnim łodygi w wyniku oprysków. 4. Trz przyznć, ż powyższ doświdczni pomimo dostrczni nowych dnych odnośni optymlngo trminu wykonywni oprysku, ni spłniło początkowych złożń. Tl 4 Dl przypomnini pokzno rz jszcz wynik trzyltnich dń nd wpływm njfktywnijszych stymultorów (ASAHI orz ZEN) n prmtry wrtości plonu: ms nsion n roślinę i licz nsion n roślinę. W clu pominięci wpływu wrunków w wgtcji w poszczgólnych ltch, porównno jdyni wrtości względn plonu, wyrżon w procntch kontroli. Uwg opryski zstosown zostły w fzi zwnsowngo kwitnini roślin. Odmin Trktowni licz nsion n roślinę ms nsion n roślinę Odmin Trktowni licz nsion n roślinę ms nsion n roślinę Łuin żółty Groch siwny Rok 2010 Tpr ASAHI Trchlsk ASAHI ZEN ZEN Wodjil ASAHI Wnus ASAHI ZEN ZEN Rok 2011 Tlr ASAHI Cystrski ASAHI ZEN ZEN Dukt ASAHI Bohun ASAHI ZEN ZEN Rok 2012 Dukt ZEN Bohun ZEN ASAHI ASAHI Tpr ZEN Btut ZEN ASAHI ASAHI Śrdni trzyltni ASAHI ASAHI

15 ZEN ZEN ZEN i ASAHI zwiększyły plon oydwu dnych gtunków, jdnk wzrost tn u różnych dnych odmin łuinu yły znczni większy niżli u odmin grochu. 2. ASAHI dziłł njsłij w roku 2010, w którym ni wpłynął n plon nsion łuinu, plon grochu zwiększył o 27%. W tym smym roku ZEN zwiększył plon łuinu o 49%, grochu o 56%. 3. W roku 2011 oydw stymultory dziłły silnij. U łuinu ASAHI zwiększył plon o 77%, u grochu o 24%, odpowidni wrtości dl ZEN wynosiły 68 i 37%. 4. W 2012 roku ASAHI zwiększył plon nsion łuinu o 110 %, grochu o 22%, podczs gdy odpowidni wrtości dl ZEN wynoszą 51 i 16%. 5. Śrdni wrtości trzyltni wynoszą dl ASAHI ok. 80% wzrostu plonu łuinu i 24 % wzrost plonu grochu, ntomist dl ZEN wrtości t wynoszą odpowidnio 55% i 31% wzrost plonu powyżj kontroli. 6. Oydw stymultory mogą yć użyt w uprwi polowj. Zkrs stężń zrlnonu 1 do 2 mg /l, lu ASAHI 1 do 2 ml prprtu n litr roztworu przy wydtku 1 l n ok. 10m 2 (1000 l/hktr) powinin yć wystrczjący. 7. Z względu n cnę oydwu sustncji, nlżłoy w tym clu promowć ASAHI. Zdni skutków przdsiwngo, okrsowgo oniżni tmprtury orz zminy zwrtości wody w nsionch n dlszy wzrost i plonowni roślin. Doświdczni wzonow, wgtcj roślin w tunlu foliowym Przsłnki tortyczn Duż nsion muszą porć dużą ilość wody w procsi pęcznini, poprzdzjącgo włściw kiłkowni. Wod wnik z zwnątrz i stopniowo przmiszcz się do wwnętrznych wrstw nsion. Zjwisko to powoduj siln nprężni mchniczn w nsiniu, poniwż pęcznini ozncz powiększni się jgo ojętości. Jśli nprężni przkrczją wytrzymłość mchniczną nsion, nstępują uszkodzni mchniczn w postci pęknięć w liścinich lo wręcz odrywni cłych liścini. Z tgo powodu korzystnij yłoy spowolnić procs wnikni wody do wnętrz nsion. Wnikni wody jst jdnk procsm fizycznym, który jst sło zlżny od tmprtury. Ozncz to, ż o il wszystki fizjologiczn i iochmiczn procsy wykzują wrtość współczynnik tmprturowgo Q 10 pomiędzy 2 i 3, wnikni wody, jko procs fizyczny wykzuj wrtość Q 10 trochę tylko wyższą od 1. Jśli więc pęcznini odyw się w niskij tmprturz wówczs wszystki procsy fizjologiczn przygotowując nsiono do pęcznini są spowolnion w większym stopniu niżli szykość wnikni wody. To zjwisko powoduj prolm z kiłkownim dużych nsion w chłodnj i wilgotnj gli, w czsi którgo dochodzi do uszkodzń mchnicznych w nsionch, z czym idą zwiększon zkżni ptognmi grzyowymi i w fkci oniżon zdolność nsion do kiłkowni. Jdnym z sposoów, któr mogą poprwić kiłkowni nsion w chłodnj i wilgotnj gli jst przdsiwn pęcznini nsion w tmprturz pokojowj. W tych wrunkch wnikni wody i procsy fizjologiczngo i strukturlngo przksztłcni tknk nsion tk, y mogły on ndążć z przyjmownim wody wnikjącj do ich wnętrz, umożliwijąc pęcznini z uszkodzń nsion. T przsłnki spowodowły zstosowni do wysiwu nwilżonych wstępni nsion. 15

16 Nwilżon nsion są jdnk niwygodn do siwu, dltgo powstł pomysł, y nsion nwilżyć i nstępni w chłodzi wysuszyć do początkowj wilgotności. Złożono, ż podczs chłodngo suszni nsion procsy zminijąc strukturę mmrn w komórkch liścini ędą przigły wolno, ni ndążjąc z uytkim wody, w wyniku czgo, nsiono ędzi such, ntomist struktur mmrn ędzi liższ tj, jk występowł w chłodzi. Tki nsiono wysin do zimnj i wilgotnj gly powinno pęcznić z uszkodzń mchnicznych. W ltch uigłych, w rmch dń sttutowych, pokzno n przykłdzi soi, ż nsion suszon w chłodzi kiłkują w chłodnj gli z fktywnością porównywlną do nsion przdsiwni spęczniłych. Zstosowno ztm do wysiwu nsion, któr przdsiwni zostły nwilżon w cipl i wysuszon w chłodzi, nstępni kiłkowły w chłodzi. Osonym zgdninim, którym się zjmowno, ył możliwość wywoływni tkż u roślin strączkowych przz chłód fktów podonych do wrnlizcji, osrwownych u roślin zożowych, w wyniku czgo możn y oczkiwć wczśnijszgo rozpoczynni fzy kwitnini roślin. Bdno po trzy odminy grochu (Wnus, Btut, Cystrski) i żółtgo łuinu (Tlr, Tpr Bryt). Wykz dnych oiktów: 1. Kontrol 20 - nsion o nturlnj wilgotności, kiłkując w 20 o C, 2. Kontrol 0 - nsion o nturlnj wilgotności, kiłkując w 0 o C 3. Nwilżn 20 nsion nwilżn i kiłkując w 20 o C 4. Nwilżn 0 nsion nwilżn w 20 o C i kiłkując w 0 o C 5. Suszon 20 - nsion nwilżon, suszon i kiłkując w 20 o C 6. Suszon 0 - nsion nwilżon w 20 o C suszon i kiłkując w 0 o C Wilkość doświdczni: 6 trktowń x 6 odmin x 30 nsion w oikci (trktowniu) Nwilżni nsion w odpowidnij tmprturz prowdzono w trmostci, do którgo wstwiono nwilżcz powitrz i nstwiono 100 % wilgotności powitrz. Nsion suszono w odpowidnij tmprturz (w trmostci), nsion zostły wymiszn z Silikżlm. Tl 5. Zwrtość wody [w %] w nsionch kontrolnych, nwilżnych i nstpni suszonych dl poszczgólnych odmin: Odmin Zwrtość wody w nsionch: kontrolnych nwilżnych suszonych Wnus Atut Cystrski Tlr Tpr Bryt

17 Poszczgóln oprcj wykonno z nlżnym wyprzdznim tk, y wszystki nsion mogły yć wysin jdngo dni - 6 mj. Nsion wysiwno do torfowych wilodoniczk z zimią ogrodową, po czym siwki wysdzno do 8 litrowych donic w liczi 12 sztuk/donicę, po czym umiszczno w tunlu foliowym, gdzi rosły do osiągnięci stnu dojrzłości. Wyniki Wpływ wilgotności nsion i tmprtury kiłkowni n plonowni i wysokość strfy owocowni u roślin trzch odmin grochu siwngo i łuinu żółtgo. Doświdczni wzonow. W tlch 6 (A do F) przdstwiono wyniki rzczywist uzyskn dl poszczgólnych dnych odmin, zś dlsz wnioskowni oprto n tlch z wrtościmi względnymi lu z wrtościmi uśrdnionymi. Tl 6 Wpływ trktowń wstępnych nsion dnych gtunków grochu i luinu żółtgo kiłkujących w 0 C lu 20 C n prmtry plonu. Śrdni w kolumnch zznczon tą smą litrą ni różnią się istotni (wilokrotny tst Duncn; p<0,05) A. Groch odmin Wnus 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę c c licz strąków/roślinę c 1.84 c 1.85 c licz nsion/roślinę d 5.39 c 6.23 ms nsion/roślinę [g] c c ms 1 nsion [mg] c 190 licz nsion w strąku c 2.86 c 3.44 pirwszy strąk n węźl c B. Groch odmin Btut 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę c c licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę c 5.92 c 6.22 ms nsion/roślinę [g] , c d ms 1 nsion [mg] licz nsion w strąku c 2.92 c 3.24 pirwszy strąk n węźl

18 C. Groch odmin Cystrski 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę c d licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę c c ms nsion/roślinę [g] c ms 1 nsion [mg] licz nsion w strąku 3.40 c c pirwszy strąk n węźl D. Łuin żółty odmin Tlr 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę 2.50 c 2.54 c c 3.36 licz nsion/roślinę c 10.1 ` ms nsion/roślinę [g] c c ms 1 nsion [mg] licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl E. Łuin żółty odmintpr 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę c 1.64 d licz nsion/roślinę c 6.72 c 6.60 c 4.43 d ms nsion/roślinę [g] c c c 0.404d ms 1 nsion [mg] licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl F. Łuin żółty odmin Bryt 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę c 16.3 licz strąków/roślinę c

19 licz nsion/roślinę 7.00 c 6.28 d c 9.13 ms nsion/roślinę [g] ms 1 nsion [mg] c licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl W tlch 7 A do F przdstwiono wyniki pomirów (zczrpnięt z Tl 6 A do F) wyrżon w procntch kontroli (odpowidnio Kontroli 20 o C i Kontroli 0 o C) Tl 7. Wpływ trktowń wstępnych nsion dnych gtunków grochu i luinu żółtgo kiłkujących w 0 C lu 20 C n prmtry plonu wyrżon w procntch kontroli. A. Groch odmin Wnus 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę ms nsion/roślinę ms 1 nsion licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl Odmin t rdzo źl znosi kiłkowni w wilgotnj i zimnj gli. Jśli jdnk nsion t musiłyy zostć wysin do tkich wrunków glowych, wówczs ich nwilżni i nstępni wysuszni w chłodzi pozwl n 50% wzrost liczy i msy nsion z rośliny. 2. Nwilżni orz nstępując po nim suszni wywrło korzystny wpływ n większość prmtrów plonu, w tym njwżnijsz licz i ms nsion. 3. Wzrost plonu odył się główni poprzz wzrost liczy nsion n roślinę orz w strąku 4. Wyższy plon zostł wytworzony przz rośliny posidjąc pędy o niwil większj liczi węzłów. 5. Nwilżni, l główni suszni nsion w chłodzi yło dl tj odminy skutczną mtodą zwiększni poprwini plonu. B. Groch odmin Btut 19

20 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę ms nsion/roślinę ms 1 nsion licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl W przypdku tj odminy zigi nwilżni i suszni nsion ni yły skutczn, główni dltgo, ż odmin t dorz znosi kiłkowni w chłodnj i wilgotnj gli. C. Groch odmin Cystrski 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę ms nsion/roślinę ms 1 nsion ,7 licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl Odmin grochu Cystrski dorz znosi kiłkowni w chłodnj i wilgotnj gli. Z tgo powodu zrówno nwilżni jk i suszni nsion ni wydj się clow. 2. W wyższj tmprturz oydw rodzj przdsiwnych zigów ni zminiły prmtrów plonu roślin 3. Rośliny powstł z nsion suszonych i kiłkujących w chłodzi wytworzyły znczni mnijszy plon niż kontrol, główni poprzz wytworzni mnijszych nsion. 4. Odmin Cystrski okzł się odporn n uszkodzni spowodown podczs kiłkowni w chłodnj gli. D. Łuin żółty odmin Tlr 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę ,8 115 licz nsion/roślinę ` m s nsion/roślinę

21 ms 1 nsion licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl Tlr jst pirwszą z dnych odmin, któr wysin do zimnj i wilgotnj gly plonuj prktyczni tk smo, jk rośliny kiłkujących w chłodzi. 2. Odmin t pozytywni rguj n suszni w chłodzi nwilżonych nsion. Nstępuj to zrówno przy kiłkowniu w niższj, jk i wyższj tmprturz. 3. Poprzdni wnioski świdczą, ż rośliny zliżyły się do mksimum swoich zdolności plonotwórczych, poniwż licz strąków i nsion n roślinę są zliżon dl oydwu tmprtur, ntomist ms nsion n roślinę zwiększ się, l w mnijszym stopniu z powodu zmnijszonj msy 1 nsion i liczy nsion w strąku. E. Łuin żółty odmin Tpr 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę ms nsion/roślinę ms 1 nsion licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl Nsion odminy Tpr stosunkowo dorz kiłkują w chłodnj i wilgotnj gli. 2. Odmin t pozytywni rguj n nwilżni nsion, ntomist rdzo źl znosi ponown ich suszni. 3. Wzrost plonu w stosunku po nwilżniu nsion sięg nwt 10% w stosunku do kontroli. 4. Efkt powyższy nstępuj przy niwilkim podnisiniu strfy owocowni. F. Łuin żółty odmin Bryt 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę , licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę

22 ms nsion/roślinę ms 1 nsion licz nsion w strąku ,3 104 pirwszy strąk n węźl Nsion odminy Bryt dorz kiłkują w chłodzi, ntomist nwilżni nsion oniż wilkość plonu. 2. N wysokość plonu pozytywni wpływ zig nwilżni i suszni nsion w chłodzi. Wówczs osrwuj się wzrost plonu w wysokości od kilku do pond 10%. W Tli 8 przdstwiono wrtości poszczgólnych lmntów plonu uzyskngo z roślin, powstłych z nsion kiłkujących w chłodzi, wyrżon w procntch wrtości plonu uzyskngo w odpowidjących oiktch, których nsion kiłkowły w wyższj tmprturz. A. Groch odminy Wnus 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę , ms nsion/roślinę , ms 1 nsion licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl ,2 1. Kiłkowni kontroli w chłodzi silni oniżyło wrtości prmtrów plonu. 2. Nwilżni i suszni nsion w chłodzi poprwiło prmtry plonowni B. Groch odminy Btut 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę

23 ms nsion/roślinę ms 1 nsion licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl Kiłkowni w chłodzi wpłynęło n istotni n zmnijszni wrtości dnych prmtrów plonu roślin kontrolnych odminy Btut, zwłszcz drstyczni zmnijszyło liczę kwitów. Pondto, chłód oniżył strfę plonowni o kilknści procnt. 2. Wstępn nwilżni nsion poprwiło procs kwitnini (zwiększyło liczę kwitów n roślini o 15%), ntomist podoni jk suszni wstępni spęczniłych nsion ni poprwiło wrtości prmtrów plonów w porównniu do kontroli. C. Groch odminy Cystrski 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę ms nsion/roślinę ms 1 nsion licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl , Kiłkowni nsion w chłodzi wpłynęło główni n oniżni liczy kwitów n roślinch kontrolnych odminy Cystrski, l w zdcydowni w mnijszym stopniu niż w przypdku odminy Wnus. Pozostł prmtry niznczni się zmnijszyły. Nwilżni nsion poprwiło istotni u roślin kiłkujących w chłodzi tki prmtry jk licz kwitów, strąków nsion n roślinę orz liczę nsion w strąku. Suszni spęczniłych wstępni nsion ni poprwiło wrtości dnych prmtrów plonu. 2. Odmin Cystrski gnrlni wydj się yć mło wrżliw n przdsiwn zminy wilgotności nsion 3. Kiłkowni w chłodzi oniż strfę owocowni w grnicch 10% u roślin wszystkich dnych grup. 23

24 D Łuin żółty odminy Tlr 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę ` ms nsion/roślinę ms 1 nsion licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl Nsion such (kontroln) dorz kiłkują w chłodzi i dją rośliny o dorych prmtrch plonu. 2. Prdokslni, nsion suszon w chłodzi dją rośliny o wyższych wrtościch prmtrów plonu niż nsion wstępni nwilżn. Dziwi to z uwgi n punkt pirwszy pokzujący, ż t odmin dorz kiłkuj w chłodzi. 3. Chłodzni w czsi kiłkowni ni wpływ n wysokość strfy owocowni. E. Łuin żółty odminy Tpr 20 o C 0 o C Kontrol Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę ms nsion/roślinę ms 1 nsion licz nsion w strąku Procs kiłkowni nsion tj odminy jst śrdnio wrżliwy n chłód i pondto zminy wilgotności nsion nwt pogrszją prmtry plonu. 2. Zskkująco u roślin kiłkujących w chłodzi zuwż się podwyższni strfy owocowni. F. Łuin żółty odminy Bryt Kontrol 20 o C 0 o C Nwilżon Suszon Kontrol Nwilżon Suszon 24

25 licz kwitów/roślinę licz strąków/roślinę licz nsion/roślinę ms nsion/roślinę ms 1 nsion licz nsion w strąku pirwszy strąk n węźl U tj odminy chłód podczs kiłkowni wywołuj pozytywny fkt dl plonu, zwłszcz u roślin, których nsion yły wstępni suszon w chłodzi. 2. Podoni jk u odminy Tpr chłodzni nsion rczj podwyższ strfę owocowni, zwłszcz u roślin kontrolnych. W Tlch 9 i 10 zstwiono wyniki dl wszystkich dnych odmin i dokonno uśrdnini dwóch njwżnijszych prmtrów plonu liczy i msy nsion n roślinę. Tl 9. Wpływ nwilżni i suszni nsion n śrdnią liczę nsion i msę nsion w przliczniu n roślinę. Wrtości względn (kontrol = 100%). 20 o C 0 o C 20 o C 0 o C Śrdni Nwilżn suszon Nwilżn Suszon Śrdni Śrdni Ogóln Groch Wnus Btut Cystrski Łuin Tlr Tpr Bryt Grochy, śrdni Łuiny, śrdni Śrdni ogóln Porównując wszystki dn odminy, możn stwirdzić, ż spośród grochów wyróżni się odmin Wnus, któr rguj wzrostm plonu n kiłkowni w 25

26 chłodzi i tkż n zminę stopni wilgotności nsion, zwłszcz n suszni nsion w chłodzi. 2. Pozostł odminy grochu sło rgują (niwilkim spdkim plonu) n kiłkowni w chłodzi i n zminę wilgotności nsion. 3. Bdn odminy łuinu rgują podoni do sii niwilkim spdkim plonu, pod wpływm nwilżni i nstępngo suszni nsion. Tl 10. Wpływ kiłkowni nsion w chłodzi n śrdnią z liczy nsion i msy nsion - wrtości względn (20 o C = 100%) Kontrol Nwilżon Suszon Śrdni Groch Wnus 51, Btut Cystrski Łuin Tlr Tpr Bryt Grochy, śrdni Łuiny, śrdni Śrdni ogóln Prdokslni, przy tkim przdstwiniu groch odminy Wnus rguj njsilnij nikorzystni n kiłkowni w chłodzi, nizlżni od wilgotności nsion, ntomist groch odmin Cystrski rguj njsłij. 2. Łuin odminy Tpr jst njwrżliwszy dziłni chłodu w czsi kiłkowni w niskij tmprturz, nizlżni od wilgotności nsion, zś dl odminy Bryt odnotowuj się nwt pozytywny wpływ chłodu. 3. Gnrlni łuiny wydją się mnij wrżliw n wpływ chłodu w czsi kiłkowni od grochów. Konkluzj: 1. Rkcj odmin n opryskiwni hormonmi lu stymultormi wzrostu i rozwoju roślin w fzi poprzdzjącj kwitnini jst dość sł. Mjąc to n uwdz, njlpszym momntm do wykonni oprysku jst fz zwnsowngo kwitnini. 2. W oydwu trminch opryskiwni roślin nlży zwrócić uwgę n spcyficzn cchy poszczgólnych odmin po to, y skupić dziłni n odminch rgujących n dziłni stymultorów njsilnij. 3. Wydj się, ż sustncj hormonln lu stymulując są niwyksplotownym polm do poprwy plonowni roślin. Szczgólni dotyczy to dnych odmin żółtgo łuinu trktownych prprtmi ASAHI lu ZEN. 4. Śrdni trzyltni wzrost plonu (ms nsion n roślinę) po oprysku ASAHI wyniósł dl łuinu ok. 80%, dl grochu ok. 24 %, podczs gdy trktowni roślin ZEN spowodowło wzrost plonu u łuinów wynoszący śrdnio 55%, zś dl grochu 31%. 5. Bdn odminy grochu i łuinu wykzują tkż zróżnicown wrżliwości n chłód i wilgoć występując podczs kiłkowni nsion. W dlszych dnich nlży ztm zdć rkcj konkrtnych odmin i dl nich okrślić sposó przygotowni nsion 26