5 LATEK U PROGU SZKOŁY

Transkrypt

1 5 LATEK U PROGU SZKOŁY Poradnik dla rodziców dzieci objętych obowiązkiem przedszkolnym Cz. 1 1

2 ROZWÓJ DZIECKA 5 LETNIEGO Spis treści: 1. Wiek przedszkolny. 2. Rozwój somatyczny i aktywność ruchowa. 3. Percepcja wzrokowa i słuchowa. 4. Czynności myślowe. 5. Wyobraźnia. 6. Zabawa. 7. Rozwój emocjonalny. 8. Rozwój moralny. 9. Rozwój mowy. 10. Jak Ty możesz wspierać rozwój swojego dziecka? 2

3 1. Średnie dzieciństwo - wiek przedszkolny Okres średniego dzieciństwa, zwany także wiekiem przedszkolnym, trwa od 4. do 6. r. ż. Dziecko, które rozpoczyna ten etap życia, charakteryzuje poziom rozwoju motorycznego i sensorycznego umożliwiający mu poruszanie się w najbliższym otoczeniu i docieranie do interesujących je obiektów traktowanych przez nie jako istniejące realnie, noszące cechy stałości i obiektywności. Dziecko we wczesnym dzieciństwie zdobyło wiele doświadczeń na temat właściwości obiektów fizycznych oraz relacji między nimi. Nabyło umiejętności rozwiązywania problemów w działaniu oraz przez kombinacje myślowe. Opanowało niejęzykowe i językowe sposoby porozumiewania się z innymi. Wzbogaciło swój słownik do tego stopnia, że potrafi porozumiewać się z dorosłymi w sprawach codziennych oraz przyswoiło podstawy systemu gramatycznego języka, co zapewnia mu rozumienie i budowanie zdań poprawnych gramatycznie. Przywiązanie w relacjach z dorosłymi jest podstawą rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka. 3

4 2. Rozwój somatyczny i aktywność ruchowa Początek okresu średniego dzieciństwa wyznaczają wyraźne osiągnięcia w rozwoju somatycznym i motorycznym. Dziecko wkraczające w ten okres ma wszystkie zęby mleczne, swobodnie porusza się chodząc i biegając, jest dość samodzielne w zakresie samoobsługi. Zmiany dotyczące wzrostu i wagi ciała nie są już tak intensywne jak w poprzednim okresie. Wyraźne zmiany zaznaczają się w proporcjach części ciała: następuje wydłużenie ciała pod wpływem szybszego rośnięcia kończyn. Około 5. r. ż. nieznacznie powiększa się mózgowa część czaszki, natomiast rozrasta się część twarzowa. Badania wykazują, iż na zmiany w rozwoju fizycznym dzieci mają wpływ: płeć, warunki środowiskowe, rasa. Dziewczynki rozwijają się szybciej niż chłopcy. Dzieci wychowywane w dobrych warunkach (pod względem odżywiania) są wyższe w porównaniu z dziećmi wychowywanymi w gorszych warunkach, a różnice te nie są tak widoczne w wielu krajach uprzemysłowionych. Dzieci, które chorują - rosną wolniej. Nieodpowiednia opieka może spowodować znaczne odchylenia od norm wzrostu i wagi, jednak przy odpowiedniej pielęgnacji, u dzieci tych szybko następuje samo korekta rozmiaru ciała. 4

5 W 5 roku życia obserwuje się wzrost sprawności motorycznej. Opanowane już ruchy i czynności ulegają wyraźnemu doskonaleniu, pojawiają się nowe umiejętności; proste ruchy łączone są w kombinacje ruchowe. Dziecko 5 - letnie swobodnie chodzi i biega; opanowuje kombinacje czynności ruchowych takich jak bieg i skok, bieg i kopnięcie piłki, chwyt i rzut piłką. Zwykle opanowuje kilka czynności ruchowych jednocześnie. Uczy się jeździć na łyżwach, rolkach, rowerze, tańczyć, pływać, wspinać na drzewa. Duża potrzeba ruchu, zwana "głodem ruchu", powoduje, że dziecko jest bardzo ruchliwe. Nie potrafi długo skupić się na jednej czynności, toteż często zmienia rodzaj zajęcia ruchowego. Z tej samej przyczyny nie jest w stanie przez dłuższy czas towarzyszyć czynności dorosłego. Niemniej jednak dziecko 5 letnie zwraca coraz częściej uwagę na efekt własnych działań i przeżywa radość z osiągnięć ruchowych. Sukcesy zaś skłaniają je do wielokrotnego powtarzania czynności sprawiającej przyjemność, co sprzyja uczeniu się ruchów. Ważną rolę w uczeniu ruchów odgrywają wzorce z otoczenia dziecka. Kulturowe uwarunkowania wzmacniają także zaznaczające się w tym okresie zróżnicowanie ruchów związane z płcią. Chłopcy uzyskują lepsze niż dziewczynki wyniki w czynnościach, które wymagają większej energii i siły (bieganie, skakanie w dal, rzucanie piłką, kopanie). Dziewczynki zaś przewyższają chłopców w sprawnościach motorycznych, które wymagają równowagi i rytmiczności (np. skakanie na skakance) oraz precyzji (rysowanie, pisanie). Poniżej została przedstawiona piramida aktywności ruchowej dla dzieci opracowana przez Instytut Żywności i Żywienia w ramach projekty Zachowaj Równowagę, która przybliża rodzicom jak często dzieci powinny korzystać z dostępnych aktywności fizycznych. 5

6 JAKI JEST 5 LATEK WŁAŚCIWOŚCI FIZYCZNE jest wzrostu około cm, ma niezbyt twardy kościec i stosunkowo słabe mięśnie, nie usiedzi długo na jednym miejscu, często zmienia pozycje: podpiera się, kładzie na stoliku, woli pracować leżąc na podłodze niż siedzieć przy stoliku, lubi ruch, jest aktywny, ma jeszcze słaby nadgarstek, nie potrafi jeszcze odraczać zaspakajania potrzeb biologicznych, czasami staje się marudny lub pobudzony z powodu zmęczenia lub głodu, ale nie potrafi jeszcze uświadomić sobie tego, nie uświadamia sobie, że źle, widzi lub źle słyszy. 6

7 Motoryka duża: pięciolatek jest dzieckiem ruchliwym; biega, skacze, wspina się na drabinki, przeplotnie, huśta się na huśtawce, uczy się samodzielnego rozhuśtania się, ma rozwiniętą koordynację ruchów i koordynację wzrokoworuchową, zaczyna uczyć się jeździć na rowerze na dwóch kołach, zwinnie biega, skacze na dwóch nogach przed siebie, skacze na jednej nodze w miejscu, stoi przez około 15 sekund z zamkniętymi oczami, nieruchomo na obu nogach, raczej nie chwiejąc się i nie wypadając z trasy, przechodzi po wąskiej dróżce o szerokości około 25cm, utrzymuje równowagę przy pomocy rąk, robi trzy przysiady samodzielnie; podnosząc się z nich, może nieco chwiać się, dość szybko, bez trzymania się poręczy, wchodzi i schodzi ze schodów naprzemiennie, uczy się zasad, prawidłowości, uczy się zwracać uwagę na inne dzieci. Motoryka mała: a)sprawnie łączy klocki typu lego, wylepia z plasteliny, b) nawleka korale na żyłkę, przykleja naklejki, przycina nożyczkami papier, drze papier na małe kawałki i wykleja nim kontury. Czynności grafomotoryczne 7 1. prawidłowo trzyma ołówek, 2. rysuje linie pionowe, poziome i ukośne,

8 3. odwzorowuje koło, krzyżyk, kwadrat, odwzorowuje proste szlaczki, 4. koloruje obrazki, wypełnia kolorem kontury, 5. rysuje rysunek zgodny 6. z podanym tematem, maluje farbami, używa pędzla i innych przyborów. Czynności samoobsługowe - samodzielnie rozbiera się dość płynnie; - może mieć kłopoty z samodzielnym ubieraniem się - je łyżką, widelcem, raczej nie posługuje się nożem, pije z kubka, - trzyma w ręce i je kanapkę, sprząta ze stołu, - potrafi umyć i wytrzeć ręce, buzię, myje zęby pod kontrolą. 3. Percepcja wzrokowa i słuchowa. W średnim dzieciństwie kontynuowane są trendy rozwoju percepcyjnego, zapoczątkowane we wczesnym dzieciństwie. Postępujące dojrzewanie mózgu sprzyja lepszej integracji sensomotorycznej. W efekcie dzieci 5 letnie są w stanie np. śledzić wzrokiem poruszającą piłkę i chwytać ją. Potrafią rozpoznawać kilka kształtów geometrycznych. Dziecko 5 letnie zaczyna rozpoznawać kształty liter i cyfr, jednak myli litery o podobnym kształce np. M, W i może to robić nawet do 7 roku życia. Zdarza się, że niektóre litery (p, g, b, d) pisze w odbiciu lustrzanym. 8

9 Dzieci 5 - letnie rozróżniają barwy i odcienie barwne. Opanowują nazwy kolorów i poprawnie stosują je w odniesieniu do barw podstawowych. Wzrasta wrażliwość słuchu muzycznego. Obserwuje się wzrost zdolności rozpoznawania melodii, 5 - latki zdolne są do utrzymania tonacji i rytmu melodii. U dzieci 5 - letnich można stwierdzić pewien stopień rozumienia procesu zapamiętywania, na co wskazują ich wypowiedzi. Dzieci 5 - letnie często błędnie oceniają swoje możliwości zapamiętywania. 4. Czynności myślowe W wieku 5 - lat pojawia się tzw. szeregowanie systematyczne. Jest to dominujący sposób rozwiązywania zadań wymagających grupowania elementów według uporządkowanych różnic między nimi. Rozwój umiejętności szeregowania jest związany ze zdolnością do wyobrażenia sobie czynności przy użyciu symboli. Procesy myślenia 5-latka przebiegają na konkretach. Dla dzieci w tym wieku to, czego nie ma fizycznie, czego nie widzą lub czego nie mogą dotknąć, przestaje istnieć. Myślenie abstrakcyjne jest jeszcze słabo rozwinięte. U dziecka 5-letniego myślenie znajduje się na poziomie przedoperacyjnym, odbywającym się na zasadzie skojarzeń, zwykle bez logicznego przebiegu. Dziecko ma świadomość istnienia różnych zjawisk, ale spostrzega je jako stan aktualny. Pięciolatek klasyfikuje według kilku kryteriów i podejmuje próby uogólniania. Uwaga u 5-latka jest mimowolna, nietrwała, o ograniczonym zakresie i łatwo ulega rozproszeniu. Następuje jednak rozwój procesów uwagi. Czas, w którym dziecko potrafi skupić się na wykonywanej czynności, stopniowo się wydłuża. Pamięć u dzieci 5- letnich jest konkretno-obrazowa. Dzieci najłatwiej zapamiętują coś, co mogą zobaczyć i czego mogą dotknąć. 9

10 5. Wyobraźnia Podkreślane jest często, że dzieci w wieku przedszkolnym mają bujną wyobraźnie. Potrafią zmyślać rozmaite fakty i zdarzenia, które nie mają miejsca w rzeczywistości, przeżywają bajki zarówno czytane jak też i oglądane. Z drugiej jednak strony dzieci 5 - letnie pojmują dobrze przede wszystkim to, co uchwytne i konkretne, z czym można się zapoznać bezpośrednio w działaniu. U dziecka 5 - letniego następuje przekształcanie wyobraźni mimowolnej w wyobraźnię dowolną: kierowaną i twórczą. W toku działania rozwija się wydatnie wyobraźnia twórcza. Na rysunkach, w wytworach plastycznych czy też w zabawie tematycznej dzieci już nie tylko naśladują i odtwarzają to, co tkwi w ich umyśle lecz także twórczo przekształcają to co dyktuje im wyobraźnia i coraz sprawniej posługują się tworzywem symbolicznym. 6. Zabawa Należy podkreślić, że zabawy u 5 - letnich dzieci stają się prawdziwymi zabawami wspólnymi. Wymaga ona zaakceptowania przez uczestników wspólnych reguł. Dzieci muszą jakby podzielić się rolami. Wszelkie niezgodności i stawianie na swoim powoduje konflikty w grupie dziecięcej. W zabawie dziecko poznaje role społeczne, uczy się reguł zachowania i jak ich przestrzegać. Tworzą się pierwsze dziecięce przyjaźnie. Rozwijają się prospołeczne zachowania, jednocześnie występują zachowania negatywne. 10

11 W zabawie zaczynają pojawiać się rekwizyty, które udają przedmioty np. pudełka udają domy. Rozpoczynają się zabawy w dom, miasto. Zabawy tematyczne z wykorzystaniem symboli wymagają o uczestników kompromisu i negocjowania, co przyczynia się do kształtowania umiejętności pracy w grupie. 7. Rozwój emocjonalny latek rozumie emocje własne i innych osób. Potrafi ocenić przyczyny reakcji emocjonalnych oraz przewidzieć zachowania związane z wyraźnymi emocjami. Nabywa procedur zaradczych, które pozwalają mu manipulować przeżyciami innych osób. Rozwijają się uczucia związane z samooceną. Dziecko 5 letnie zaczyna odczuwać empatię w stosunku do osób cierpiących, a także do bohaterów bajek i filmów. Pojawia się współczucie. Dziecko w wieku 5 lat cechuje się coraz większą wrażliwością na opinię osób dorosłych, liczenie się z ich oceną zarówno pozytywną jak i negatywną. Pięciolatki nabywają też umiejętności, które pozwalają im manipulować zachowaniami i uczuciami innych przez wyrażanie własnych emocji np. przytulanie. Wzrastająca świadomość sprawia, że wybuchy złości są coraz rzadsze. Kształtuje się zdolność do samokontroli, która bardziej pozwala dziecku panować nad takimi zachowaniami jak płacz, gwałtowne wzruszenie, rozmawianie w niewłaściwym momencie. Pojawiają się natomiast takie emocje jak: duma, wstyd, poczucie winy, zazdrość czy zakłopotanie. Staje się to podstawą do kształtowania moralności dziecka oraz jego sumienia. Dzieci stają się coraz bardziej świadome znaczenia porażki i mogą cierpieć z powodu niekorzystnych porównań z innymi. Dziecko w ty okresie nie jest jeszcze w pełni dojrzałe emocjonalnie. Uczucia zaczynają dopiero nabierać społecznego charakteru. Należy zatem spodziewać się, że obok reakcji kontrolowanych będą pojawiały się reakcje gwałtowne i nieadekwatne do sytuacji. 11

12 8. Rozwój moralny Pięciolatek zdobywa wiedzę o tym, że jakie są wymagania dorosłych wobec niego. Stara się tak postępować by ich zadowolić co z kolei przyniesie korzyści jemu samemu. Dziecko w tym okresie kieruje się własnym interesem, czuje się ośrodkiem świata i uważa za dobre to co jest dobre dla niego. Dopiero z czasem zaczyna wartościować świat przez pryzmat otaczających ją ludzi. Naśladuje wzory zachowań dorosłych, których darzy szacunkiem, dziecko stopniowo dochodzi do uwewnętrznienia narzuconych z zewnątrz reguł postępowania. Zaczyna uznawać pewne normy nie dlatego, że wymagają tego dorośli, ale dlatego że samo uznało ich za słuszność. Każde dziecko konstruuje w toku życia ocenę samego siebie i otaczającego świata. Nowe zdarzenia, które doznaje są interpretowane w zależności od nagromadzenia wiedzy, czyli od doświadczeń w danej dziedzinie. Sprzyja to ocenianiu odbieranych bodźców z otoczenia. 9. Rozwój mowy Dziecko poznaje świat, dzięki rozumieniu mowy, a umiejętność mówienia pozwala mu wyrazić swoje spostrzeżenia, pragnienia i uczucia. Podstawową wiedzę o tym, jak rozwija się mowa dziecka powinien posiadać każdy rodzic, aby umiejętnie kierować jej rozwojem. Bez tej wiedzy możesz dziecku zaszkodzić, wymagając tego, czemu sprostać nie może, czy też lekceważąc, przeoczając niepokojące sygnały. Etapy rozwoju mowy: Rozwój mowy dziecka od narodzin do 7 roku życia dzielimy na cztery okresy: okres melodii, okres wyrazu, okres zdania i okres swoistej mowy dziecięcej. 12

13 I.OKRES MELODII - OD URODZENIA DO 1 ROKU ŻYCIA Początkowo dziecko komunikuje się z otoczeniem za pomocą krzyku, po którym można rozpoznać jego potrzeby. Około 7-8 miesiąca życia dziecko zaczyna reagować na mowę, doskonale rozróżnia melodię mowy, tzn. na podniesiony tom reaguje płaczem, a na mowę cichą, pieszczotliwą reaguje uśmiechem, jest zadowolone. Około 10 miesiąca życia pojawiają się echolalie. W okresie tym dziecko zaczyna przejawiać tendencję do powtarzania własnych i zasłyszanych słów. Dziecko zaczyna kojarzyć wielokrotnie powtarzane dźwięki ze wskazywaniem odpowiedniej osoby lub przedmiotu. Około 12 miesiąca życia dziecko zaczyna rozumieć, co do niego mówimy, reaguje na swoje imię, jest w stanie zrozumieć więcej niż samo potrafi powiedzieć. Pojawiają się pierwsze wyrazy wypowiadane ze zrozumieniem Co ciekawe rozwój mowy w okresie melodii postępuje zazwyczaj równolegle z rozwojem fizycznym: - fazie głużenia odpowiada umiejętność unoszenia głowy; - gaworzeniu - umiejętność siadania, - pierwszym wyrazom - pozycja pionowa, stawanie na nóżki 13

14 II. OKRES WYRAZU - OD 1 DO 2 ROKU ŻYCIA Maluch rozumie o wiele więcej słów, wyrażeń i zdań, niż jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć. W słowniku dziecka pojawiają się samogłoski, takie jak: a, u, i, e, zazwyczaj oraz spółgłoski: p, b, m, t, d, n, ś, ć, czasem ź, dź. Pojawiają się też onomatopeje, np. mu, chałchał, miał, itp. Pojawiają się wyrazy takie jak: mama, tata, papa, papu. Dziecko początkowo upraszcza budowę słów wymawiając pierwszą sylabę lub końcówkę wyrazu, np. miś-mi, daj-da, jeszcze-eszcze, zabacz-ać. III. OKRES ZDANIA - OD 2 DO 3 ROKU ŻYCIA. Między 2 a 3 rokiem życia następuje rozkwit mowy dziecka. Dziecko zaczyna budować zdania, początkowo są to zdania proste, które są złożone z dwóch, trzech wyrazów, następnie przechodzi w wypowiedzi dłuższe, cztero - pięcio wyrazowe. Pierwsze zdania są twierdzące, a następnie pojawiają się zdania pytające i rozkazujące. Dziecko używa przede wszystkim rzeczowników, czasowniki początkowo używane są w formie bezokolicznika. Przypadki są używane często niepoprawnie. Dziecko nie potrafi jeszcze wypowiadać poprawnie wszystkich głosek - głoski trudne, są zastępowane głoską łatwiejszą. W tym okresie dziecko wypowiada prawidłowo spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, l, oraz samogłoski ustne: a, o, u, e, y, i, a, czasem nosowe: ą, ę. Pod konie tego okresu pojawia się: s, z, c, dz, które wcześniej było zastępowane przez dziecko: ś, ź, ć, dź. OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECKA - OD 3 DO 7 ROKU ŻYCIA. Mowa w dalszym ciągu się rozwija, następuje rozwój artykulacyjny, wzbogaca się zasób słownictwa, rozwija się umiejętność budowania zdań złożonych. U czterolatków w dalszym ciągu występują zniekształcenia, ale w nieco mniejszym stopniu. Pojawiają się 14

15 neologizmy. Dziecko 3 letnie: potrafi porozumieć się z otoczeniem, jego mowa jest już w pewnym stopniu ukształtowana, jednak jej rozwój odbywa się w dalszym ciągu i często pojawiają się błędy. dziecko trzyletnie powinno już wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe, spółgłoski: p, b, m, f, w, ś, ź, ć, dź, ń, k, g, h, t, t, d, n, l, ł, j. pojawiają się również głoski takie jak: s, z, c, dz. dziecko już umie wypowiadać większość z tych głosek poprawnie w izolacji, a w mowie potocznej zastępuje je zaś głoskami łatwiejszymi. dziecko zmiękcza głoski: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż na głoski: ś, ź, ć, dź. Dziecko 4 letnie: potrafi już mówić o przeszłości i przyszłości zadaje mnóstwo pytań; utrwalają się głoski s, z, c, dz, dziecko nie powinno ich zamieniać na ich zmiękczone odpowiedniki ś, ż, ć, dż; głoski sz, ż, cz, dż dziecko może wymieniać na s, z, c, dz - jest to tzw. seplenienie fizjologiczne; pojawia się głoska r, choć jej brak nie powinien jeszcze niepokoić; może pojawić się tzw. hiperpoprawność związana z opanowaniem nowych, trudnych głosek np. zastępowanie głosek s, z, c, dz, przez sz, ż, cz, dż - np.: sztół, czukierek; Dziecko 5 letnie: mowa dziecka w tym wieku powinna być zrozumiała a wypowiedzi dziecka wielozdaniowe dziecko potrafi już bezbłędnie powtórzyć sz, ż, cz, dż, choć w mowie potocznej mogą wciąż być zastępowane przez s, z, c, dz; 15

16 głoska r powinna być już wymawiana, chociaż często pojawia się dopiero w tym okresie; wypowiedzi uwzględniają kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo - skutkowe, są zwykle poprawne gramatycznie; dziecko potrafi wyjaśnić znaczenie słów, opisać cechy przedmiotów i możliwość ich zastosowania; dziecko chętnie poprawia innych i samego siebie, szukając prawidłowego brzmienia wyrazu; Dziecko 6 letnie: powinno już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski, oraz powinno mieć opanowane mówienie. powinno poprawnie wymawiać wszystkie dźwięki nawet te najtrudniejsze do opanowania czyli głoski sz, ż, cz, dż oraz r; umieć porównywać (odnajdywać różnice i podobieństwa) oraz klasyfikować przedmioty pod względem wielkości, kształtu, koloru, ciężaru, funkcji użytkowej dokonywać analizy i syntezy słuchowej wyrazów o prostej budowie fonetycznej (tzw. głoskowania) wyodrębniać głoski na początku, na końcu i w środku wyrazu samodzielnie wymyślać wyrazy rozpoczynające się na daną głoskę wyklaskiwać ilość sylab w wyrazie określać położenie przedmiotu względem otoczenia (nad, pod, obok, między, wewnątrz itp.) określać kierunek (do tyłu, na wprost, w bok itp.) Najczęściej występujące wady wymowy u dzieci: 1. Sygmatyzm - jest to najczęściej spotykane zaburzenie u dzieci, czyli tak zwane seplenienie. Polega na polega na nieprawidłowej artykulacji głosek s,z,c,dz, lub sz,ż,cz,dż oraz ś,ź,ć,dź. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być: 16

17 17 nieprawidłowa budowa narządów mowy (języka, wady zgryzu, anomalie zębowe - diastema, rozszczep podniebienia), - niska sprawność narządów artykulacyjnych, obniżenie słyszalności, oddychanie ustami, zbyt długie karmienie smoczkiem, nieprawidłowe wzorce. 2. Rotacyzm - zaburzona artykulacja głoski "r", która może być zastępowana przez głoskę l, rzadziej j, bądź wymawiana nieprawidłowo, np. gardłowo. Przyczyną tej wady mogą być: nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych (języka, podniebienia, wady zgryzu), niska sprawność języka, naśladowanie nieprawidłowych wzorców, zaburzenia słuchu fonemowego. 3. Mowa bezdźwięczna (ubezdźwięcznienie) brak realizacji głosek dźwięcznych i zastępowanie ich bezdźwięcznymi. Wady wymowy mają istotny wpływ na problemy w nauce. Podstawowym zadaniem w klasie pierwszej jest opanowanie umiejętności czytania i pisania. Aby opanować tę umiejętność uczeń powinien różnicować elementy mowy, dokonywać analizy i syntezy dźwiękowych form wyrazów. Błędny w pisowni spowodowane wadliwą artykulacją ujawniają się przede wszystkim wtedy, gdy dwóm głoskom w wypowiedziach otoczenia odpowiada jedna głoska w wymowie danej osoby. Zanim dziecko zapisze jakiś wyraz, zazwyczaj najpierw go wymawia (głośno, cicho, czy w myślach). Zatem jeśli zamiast słowa "czapka" powie "capka", to prawdopodobnie, tak właśnie zapisze. Mowa wpływa na całokształt rozwoju dziecka i jego powodzenia w szkole. Stanowi ona podstawę w nawiązywaniu kontaktów społecznych, jest narzędziem w zdobywaniu informacji oraz pozwala wyrazić odczucia, emocję i opinie. Nieprawidłowa wymowa stanowi nie tylko przyczynę

18 niepowodzeń w nauce, ale także wpływa na kształtowanie osobowości dziecka, które może stawa się nieśmiałe, wycofane oraz niechętne do brania udziału w życiu klasy czy też szkoły. W przypadku gdy zauważamy, że rozwój mowy naszej pociechy przebiega nieprawidłowo, powinniśmy udać się na konsultację do logopedy. Znacznie lepszym rozwiązaniem jest upewnienie się czy obawy są uzasadnione, niż zgłoszenie się zbyt późno. Niejednokrotnie wystarcza, iż logopeda ukierunkuje pracę rodzica w domu, czasem jednak koniecznym okazuje się być rozpoczęcie terapii. W każdej sytuacji niezmiernie ważna jest postawa rodzica. W przypadku gdy rodzic rzetelnie i systematycznie wykonuje zalecenia logopedy, na efekty nie trzeba długo czekać. Natomiast jeśli współpracy nie ma, dziecko może uczęszczać na zajęcia przez kilka lat, a efekt będzie niezadowalający. 11. JAK TY MOŻESZ WSPIERAĆ ROZWÓJ SWOJEGO DZIECKA?? PRZYKAZAŃ RODZICA 1. OKAZUJ BEZWARUNKOWĄ MIŁOŚĆ 2. WYRAŻAJ SWOJĄ MIŁOŚĆ SŁOWAMI 3. BĄDŹ PRZYKŁADEM W TAKICH SYTUACJACH JAK KONFLIKTY INTERPERSONALNE POKAŻ JAK JE ROZWIĄZYWAĆ 4. WPROWADZAJ ZASADY, DZIĘKI KTÓRYM WYZNACZYSZ GRANICE ZACHOWANIA DZIECKA; 5. CHWAL POŻĄDANE ZACHOWANIA 6. UCZ EMPATII I ROBIENIA CZEGOŚ BEZINTERESOWNIE DLA INNYCH

19 7. POMAGAJ DZIECKU POZNAĆ SIEBIE I NAZYWAĆ UCZUCIA WŁASNE ORAZ INNYCH OSÓB 8. POKAŻ DZIECKU GDZIE MOŻE ZNALEŹĆ POMOC 9. POKAŻ JAK ROZŁADOWYWAĆ NEGATYWNE EMOCJE; 10. AKCEPTUJ BŁĘDY I NIEPOWODZENIA STWARZAJ SYTUACJĘ DO POPRAWY! ZAKOŃCZENIE Już wiek przedszkolny staje się podstawą do udanego startu w dorosłość. Wszystko to, co dziecko umie i wie, czego się dotychczas nauczyło w sferze zwykłych życiowych problemów, w sferze nawiązywania i podtrzymywania kontaktów interpersonalnych oraz w sferze poznawania świata stanowi wachlarz jego kompetencji. Zakres kompetencji oraz poczucie własnej wartości wyznaczają jego postawę wobec świata. My dorośli, powinniśmy dołożyć wszelkich starań, aby nasza pociecha rozwijała się harmonijnie, aby przyjęła właściwy system wartości oraz miała poczucie sprawstwa. Znajomość właściwości rozwojowych z pewnością ułatwi to zadanie, pozwoli właściwie organizować edukację, stać się dla niego dobrym nauczycielem, doradcą oraz opiekunem. Mam nadzieje, że przedstawiona w poradniku charakterystyka dziecka 5 letniego ułatwi Państwu ocenę własnego dziecka, a co za tym idzie pozwoli właściwie kierować jego rozwojem i wspierać go w dalszych poczynaniach. 19