INNOWACJA PEDAGOGICZNA W RAMACH ZAJĘĆ ŚWIETLICOWYCH

Transkrypt

1 INNOWACJA PEDAGOGICZNA W RAMACH ZAJĘĆ ŚWIETLICOWYCH Jestem świadomym i aktywnym uczestnikiem kultury muzycznej (dla dzieci sześcioletnich i siedmioletnich rozpoczynających naukę 1 września 2014 r.) Opracowała Katarzyna Żyłka Simiela 1

2 Szkoła Podstawowa nr 15 im. Jana Pawła II w Katowicach Spis treści: 1. Istota i zakres innowacji. 2. Uczestnicy i czas realizacji. 3. Cele i założenia innowacji. 4. Metody pracy i formy zajęć. 5. Bloki tematyczne przewidywane do realizacji innowacji. 6. Przewidywane efekty i osiągnięcia uczestników innowacji. 7. Przykładowe scenariusze zajęć. 8. Podsumowanie. 9. Ewaluacja. 2

3 1. ISTOTA INNOWACJI Muzyka, cokolwiek by mówić, nie jest językiem zrozumiałym ogólnie; konieczny jest łuk słowa, by strzała dźwięku mogła wniknąć do wszystkich serc. Romain Rolland Muzyka jest jedną z podstawowych form wyzwalania emocji przez dzieci od najmłodszych lat. Taniec, śpiew, rytmiczny ruch przy muzyce oraz gra na prostych instrumentach, pozwalają dzieciom prawidłowo się rozwijać, a najważniejsze przy tym, że uczą przez zabawę. Zajęcia rytmiczno umuzykalniające od wczesnego wieku przedszkolnego stanowią nieodzowny element edukacji. Już prawie sto lat temu zrodził się pomysł gimnastyki rytmicznej, którą potem nazwano rytmiką, a za jej twórcę uważa się E. J. Dalcroze`a. Rytmika rozwija u dzieci aktywność słuchową, emocjonalną, ruchowo przestrzenną oraz intelektualną. Powiązanie rytmu z melodią i ruchem wpływa na rozwój fizyczny i psychiczny, a odbieranie wrażeń przez system mięśniowo nerwowy wzmacnia czynności mózgu i to bez względu na poziom muzykalności danego dziecka. Rytmika pomaga rozwijać ważne dla okresu dziecięcego elementy: pobudza wyobraźnię, kształci pamięć, rozwija słuch oraz umiejętność koncentracji, poprawia samopoczucie i kondycję fizyczną, rozwija układ kostny i mięśniowy. Cele zajęć muzyczno ruchowych dla dzieci są wielokierunkowe i obejmują kilka obszarów oddziaływań: obszar związany z edukacją polonistyczną zajęcia trenują pamięć, zwiększają zasób słownictwa, trenują dykcję oraz emisję głosu, ćwiczą wyraźne i zrozumiałe wymawianie głosek, wyrazów i zdań, uczą współdziałania w grupie podczas wspólnego śpiewania, czy tańca zespołowego, eliminują krzyk, obszar edukacji matematycznej dzieci w trakcie zajęć ćwiczą wyobraźnię i abstrakcyjne myślenie, ćwiczą wystukiwanie rytmów często połączone z liczeniem, przyswajają w praktyce pojęcie metrum oraz 3

4 wartości rytmicznych, tworzą proste figury geometryczne w przestrzeni, trenują prawidłowe zagospodarowanie przestrzeni, obszar edukacji przyrodniczej zdobywają wiedzę o otaczającym świecie, a w tekstach piosenek i ćwiczeniach o zwierzętach, tradycjach, zjawiskach atmosferycznych, poznają i akceptują swoje ciało i jego poszczególne elementy, obszar wychowania społeczno moralnego uczą się wspólnego działania dla wspólnych celów, akceptowania innych niezależnie od ich słabości, czy cech psychofizycznych, obszar dotyczący sprawności fizycznej dzieci nabywają nawyku prawidłowej postawy, uczą się prawidłowo oddychać, uczą się koordynacji ruchowo wzrokowo słuchowej, odczuwają potrzebę ruchu, ale ruch ten jest zorganizowany i składny. Innowacja zaproponowana przeze mnie ma na celu kontynuację zajęć rytmicznych (organizowanych w przedszkolach) dla dzieci klas pierwszych (6 i 7 latków) ale przede wszystkim poszerzenie programu zajęć muzycznych o aktywne słuchanie muzyki, świadomy odbiór muzyki przez uczestnictwo w koncertach oraz grę na instrumentach szkolnych melodycznych (np. flet prosty, dzwonki) i niemelodycznych (cała gama szkolnego zestawu instrumentów perkusyjnych). Poprzez te zajęcia chcę wprowadzić dzieci klas pierwszych w świat muzyki, aby w kolejnych latach nauki szkolnej mogły stać się świadomymi uczestnikami i odbiorcami kultury muzycznej. 2. UCZESTNICY I CZAS REALIZACJI Proponuję organizację tych zajęć dla dzieci klas pierwszych, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci sześcioletnich w ramach świetlicy szkolnej. Ponieważ posiadam kwalifikacje pedagogiki opiekuńczo wychowawczej i prowadzę zajęcia w świetlicy szkolnej, proponuję wdrożenie innowacji w ramach zajęć tematycznych świetlicy. Ze wielu względów zajęcia te są potrzebne, tym bardziej po lekcjach w ramach zajęć dodatkowych. Cykl zajęć przewiduje i godzinę zegarową (świetlicową) w tygodniu dla każdej grupy uczniów klas pierwszych od września roku szkolnego 2014/2015 oraz kolejne dwa lata: 2015/2016 oraz 2016/2017 jako kontynuację zajęć dla tych samych uczniów. Czyli godzina tygodniowo dla grupy przez kolejne trzy lata (od 4

5 kl. I do III). Myślę, że taka konsekwencja i zaplanowane przeze mnie działania będą pozytywnie procentowały w rozwoju tych dzieci. 3. CELE I ZAŁOŻENIA INNOWACJI Główne cele i założenia innowacji Jestem świadomym i aktywnym uczestnikiem kultury muzycznej : rozbudzenie zamiłowania do muzyki, śpiewu, tańca, kształcenie poczucia rytmu, kształcenie poprawnej intonacji, rozwijanie predyspozycji i wrażliwości muzycznej, kształcenie możliwości głosowych, rozwijanie aktywności twórczej, rozwijanie świadomej percepcji muzycznej, kształtowanie umiejętności aktywnego słuchania muzyki, kształcenie odpowiednich postaw poprzez działania wychowawcze (umiejętność prawidłowego zachowania się w przybytkach kultury), rozbudzenie wrażliwości muzycznej i uwrażliwienie na estetykę muzyczną, rozwijanie umiejętności usłyszenia w utworach muzycznych elementów dzieła muzycznego: dynamiki, tempa, trybu melodii, kształcenie umiejętności gry na prostych instrumentach melodycznych i niemelodycznych, rozwijanie umiejętności współdziałania w grupie społecznej, kształtowanie postawy społecznej dążenia do osiągania wspólnych celów, kształcenie umiejętności publicznego prezentowania swoich umiejętności, przezwyciężenia tremy, rozwijanie prawidłowej postawy ciała oraz współpracy grupowej w ćwiczeniach rytmicznych i tańcach, rozbudzanie pozytywnych doznań muzycznych. 5

6 4. METODY PRACY I FORMY ZAJĘĆ Metody pracy, które zostaną wykorzystane w innowacji: Analityczno percepcyjna: zaprezentowanie pewnego wzoru; wykonanie utworu oraz przeprowadzenie analizy słuchowej w celu świadomego zapamiętania danego utworu. Problemowo twórcza: (stosowana w tworzeniu muzyki) zaangażowanie myślenia i inwencji muzycznej uczniów do rozwiązywania określonego zadania o charakterze twórczym. Ekspozycji: zapewnienie uczniom możliwości zetknięcia się z dziełem muzycznym w sposób umożliwiający pełne jego przeżycie. Problemowo odtwórcza: samodzielne przyswojenie przez uczniów ćwiczenia, piosenki czy innego utworu z zapisu nutowego. Problemowo analityczna: (stosowana w słuchaniu muzyki) rozwijanie zdolności uczniów do samodzielnego słuchania, rozumienia i analizowania utworu. Organizowania i rozwijania działalności muzycznej ucznia: postępowanie służące integrowaniu różnorodnych metod pracy nauczyciela i ucznia. Metody aktywizujące: aktywne słuchanie muzyki, improwizacje rytmiczne, melodyczne, taneczne, myślenie twórcze w opisywaniu słuchanej muzyki oraz w innych działaniach muzycznych. Formy pracy: grupowa, indywidualna, ruch przy muzyce, gra na instrumentach, taniec, śpiew, rozmowa, dyskusja, zabawy ilustracyjne i inscenizowane, percepcja muzyki, plastyczne przedstawienie muzyki. 6

7 5. Bloki tematyczne przewidywane do realizacji innowacji. zajęcia rytmiczne, gra na instrumentach, słuchanie muzyki i uczestnictwo w żywej kulturze muzycznej (organizowanie wyjść na koncerty i warsztaty muzyczne). 6. Przewidywane efekty i osiągnięcia uczestników innowacji. Dzięki realizacje założeń i treści przedstawionych w tej innowacji pedagogicznej uczniowie: mają zamiłowanie do muzyki, śpiewu, tańca, gry na prostych instrumentach, mają poprawne poczucie rytmu i prawidłową intonację, potrafią przyjąć prawidłową postawę do śpiewu i do ruchu przy muzyce, potrafią określić i ukierunkować swoje zainteresowania muzyczne, chcą kształcić swoje zdolności i zamiłowania, umieją aktywnie słuchać muzyki, umieją prawidłowo zachować się na koncercie muzycznym, potrafią działać zespołowo i dla osiągania wspólnych celów, potrafią opisać słuchane utwory określając ich tempo, tryb melodii i dynamikę, chcą i umieją publicznie prezentować swoje osiągnięcia, akceptują swoje ciało. 7. Przykładowe scenariusze zajęć: a) blok tematyczny zajęcia rytmiczne. Temat lekcji: Walczyk dla wzorowych zabawy z piosenką. Cel ogólny: Śpiewanie piosenki z zastosowaniem elementów ruchowo rytmicznych. 7

8 Cele operacyjne: uczeń zna piosenkę, śpiewa z prawidłową intonacją i dykcją, prawidłowo wykonuje ćwiczenia rytmiczno ruchowe, w trakcie ruchu ma prawidłową postawę ciała, współpracuje w grupie w trakcie tańca. Metody: analityczno percepcyjna, problemowo odtwórcza, problemowo twórcza. Formy aktywności muzycznej: śpiew, ruch przy muzyce, ćwiczenia rytmiczno ruchowe, percepcja utworu. Środki dydaktyczne: klawiszowy instrument elektroniczny, śpiewnik, kolorowe tarcze. Przebieg zajęć: Faza wstępna: Muzyczne powitanie z dziećmi, Dzieci siedzą na dywaniku i śpiewają piosenkę z poprzednich zajęć nauczyciel akompaniuje na instrumencie klawiszowym. Faza główna: Nauczyciel prezentuje nową piosenkę pt. Walczyk dla wzorowych, uczniowie słuchają. Pogadanka na temat treści piosenki i jej muzycznego charakteru. Nauczyciel uczy dzieci pierwszej zwrotki piosenki. Uczniowie wstają i wykonują ćwiczenia ruchowe wg poleceń nauczyciela: marsz, podskoki, bieg. Nauczyciel zwraca uwagę na prawidłową postawę ciała. Zabawa z piosenką: dzieci dobrane parami stoją w kole, soliści (4 uczniów) stoją poza kołem: deszczyk z plastikową tarczą,, wiatr z liśćmi, śnieżek z drewnianym klockiem, wzorowy uczeń z batutą. Zabawa z kolorowymi, plastikowymi tarczami. 8

9 Faza końcowa: Uczniowie siedzą na dywaniku i śpiewają nową piosenkę. Chętni uczniowie śpiewają solo. Muzyczne pożegnanie z dziećmi. b) Blok tematyczny gra na instrumentach. Temat lekcji: Kłótnia owoców. Cel ogólny: Granie na instrumentach niemelodycznych z zastosowaniem prostych wartości rytmicznych. Cele operacyjne: uczniowie mają poczucie rytmu, znają podstawowe wartości rytmiczne, stosują wartości rytmiczne w grze na instrumentach, rozwijają umiejętności współdziałania w grupie. Metody: analityczno percepcyjna, problemowo twórcza, problemowo odtwórcza. Formy aktywności muzycznej: gra na instrumentach, percepcja muzyki, odczytywanie zapisu nutowego. Środki dydaktyczne: niemelodyczne instrumenty perkusyjne, kartki z zapisem nutowym, kartoniki z ilustracjami przedmiotów i ich sylabowymi odpowiednikami w postaci wartości rytmicznych. Przebieg zajęć: Faza wstępna: Muzyczne powitanie z dziećmi, Przypomnienie tematyki z poprzednich zajęć w formie pogadanki. Faza główna: Nauczyciel rozdaje karteczki z zapisem nowego utworu. 9

10 Uczniowie z pomocą nauczyciela analizują zapis. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy i kolejno ćwiczy z nimi rytm w formie utworu mówionego. Dzieci próbują wspólnie wykonać ćwiczenie, kilkakrotnie powtarzają schemat. Nauczyciel rozdaje grupom instrumenty i uczniowie ćwiczą wykonanie utworu zgodne z zapisanym rytmem. Zabawa z wartościami rytmicznymi, utrwalająca ćwiczone na zajęciach zagadnienia. Faza końcowa: Uczniowie raz jeszcze wykonują utwór na instrumentach. Odpowiadają na pytania nauczyciela dotyczące wartości rytmicznych. Muzyczne pożegnanie. c) Blok tematyczny słuchanie muzyki. Temat lekcji: Aktywne słuchanie muzyki kontredans. Cel ogólny: Uczeń zna prezentowany utwór muzyczny. Cele operacyjne: uczniowie potrafią rozpoznać poznany utwór muzyczny, potrafią zanalizować utwór, wymienić elementy działa muzycznego, grają na instrumentach perkusyjnych akompaniament do utworu, tańczą kontredansa w parach z prawidłowymi ruchami i prawidłową postawą ciała, znają definicję pojęcia kontredans. Metody: analityczno percepcyjna, problemowo twórcza, problemowo odtwórcza, ekspozycji. Środki dydaktyczne: niemelodyczne instrumenty perkusyjne, kartki z zapisem nutowym, odtwarzacz cd, płyta z nagranym utworem. 10

11 Przebieg zajęć: Faza wstępna: Muzyczne powitanie z dziećmi, Przypomnienie tematyki z poprzednich zajęć w formie pogadanki. Faza główna: Nauczyciel prezentuje uczniom utwór pt. Kontredans J. F. Haendla. Uczniowie dokonują słuchowej analizy utworu. Omówienie wyników analizy w formie pogadanki. Uczniowie dobierają się w pary, nauczyciel uczy tańca kontredansa do melodii J. F. Haendla. Uczniowie ćwiczą taniec kilkakrotnie. Nauczyciel rozdaje niemelodyczne instrumenty perkusyjne i dzieli uczniów na grupy. Uczniowie analizują zapis nutowy i ćwiczą akompaniament. Wykonanie akompaniamentu razem z nagraniem muzycznym. Faza końcowa: Nauczyciel dzieli uczniów na grupy grające na instrumentach i grupę tańczącą kontredans. Uczniowie wykonują cały utwór z tańcem i akompaniamentem instrumentalnym. Muzyczne pożegnanie. 8. Podsumowanie. Każdy nauczyciel muzyki marzy o tym, aby jego uczniowie kończąc dany etap edukacyjny stawali się świadomymi i aktywnymi uczestnikami kultury muzycznej. Jednak tylko prawidłowo ukierunkowana, zaplanowana i systematyczna praca daje szanse osiągania takich efektów. W roku szkolnym 2014/2015 do szkoły podstawowej przyjdą uczniowie mający sześć lat, czyli dzieci w wieku najbardziej sprzyjającym do aktywności rytmicznej, do śpiewu i percepcji muzyki. Świetlica szkolna, to najlepsze miejsce, jak sądzę do realizowania programów rozwijających twórcze zdolności dzieci i ich chęć zabawy trzeba ją tylko właściwie ukierunkować. 11

12 Mam nadzieję i wierzę, że moja innowacja jest dobrym sposobem na zrealizowanie celów zmierzających do tego, aby nasze dzieci były świadomymi i aktywnymi uczestnikami kultury muzycznej w przyszłości. 9. Ewaluacja. W celu analizy, w jakim stopniu osiągnięte zostały cele innowacji, zamierzam sprawdzić poprzez: dokumentację dziennik zajęć (tematyka zajęć oraz frekwencja uczniów), obserwację uczestników zajęć i ich postępów, występy muzyczne dzieci w czasie uroczystości szkolnych, coroczną ankietę dla rodziców uczniów uczestniczących w innowacji (ich opinia na temat zajęć i postępów dzieci). Katarzyna Żyłka - Simiela 12