Neoplasms of the salivary glands: analysis of 727 histopathological reports in a single institution

Transkrypt

1 Nowotwory ślinianek: analiza 727 raportów histopatologicznych z jednej instytucji Neoplasms of the salivary glands: analysis of 727 histopathological reports in a single institution Wkład autorów: A Projekt badań B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Przygotowanie manuskryptu F Analiza literatury G Zbieranie funduszy Renato Fortes Bittar, Homero Penha Ferraro, Francyelle Tereza Moraes Gonçalves, Majoy Gonçalves Couto da Cunha, Eliana Rodrigues Biamino Hospital do Servidor Publico Estadual, Sao Paulo, SP, Brazil Article history: Received: Accepted: Published: STRESZCZENIE: Wprowadzenie: Guzy ślinianek stanowią 3-10% nowotworów głowy i szyi. Najczęściej zajęta zostaje ślinianka przyuszna (64-80%). Guzy złośliwe rozpoznaje się u 15-32% pacjentów. Najczęstszym nowotworem łagodnym jest gruczolak wielopostaciowy. Częściej występującym nowotworem złośliwym jest rak śluzowo-naskórkowy. Cel: Celem badania było przeprowadzenie badania przekrojowego wszystkich guzów ślinianek rozpoznanych w szpitalu o niskiej referencyjności w latach Metody: Przeanalizowaliśmy wszystkie raporty z badań histopatologicznych ślinianek uzyskane w jednej instytucji, z uwzględnieniem danych demograficznych i klinicznych. Do określenia istotności statystycznej różnic zastosowaliśmy test chi kwadrat Pearsona (χ2). Wyniki: Zmiany nowotworowe stwierdzono u 271 pacjentów (37,27%). Najczęstszym guzem łagodnym był gruczolak wielopostaciowy, a najczęstszym guzem złośliwym - rak śluzowo-naskórkowy. Nowotwory łagodne istotnie częściej występowały w śliniance przyusznej (p = 0.045), a różnica ta była istotna statystycznie. Jedynym czynnikiem predykcyjnym złośliwości był wiek pacjenta OR 1,03. Wnioski: Wyniki badania potwierdziły aktualne dane literaturowe co do najczęstszych typów nowotworów, częstości zajęcia poszczególnych ślinianek oraz płci pacjentów. SŁOWA KLUCZOWE: ślinianki, nowotwory ślinianek, biopsja ABSTRACT: KEYWORDS: Introduction: Salivary gland tumors comprise three to ten percent of all head and neck tumors. The parotid gland is affected most often (64-80%). Malignant tumors constitute a minority, occurring in 15-32% of cases. Pleomorphic adenoma is the most common benign tumor, while mucoepidermoid carcinoma is a malignant neoplasm characterized by the highest incidence. Objectives: The objective of this study was to conduct a cross-sectional study of all salivary gland tumors diagnosed in a tertiary hospital in the period between 1995 and Methods: We reviewed all salivary gland histopathological reports completed at a single institution. Patient demographics and clinical data were analyzed. We used Pearson s chi-square test (χ2) to determine statistical significance for the variables. Results: Neoplastic lesions amounted to 271 cases (37,27%). Pleomorphic adenoma was the most frequent benign tumor, while mucoepidermoid carcinoma was the most commonly found malignant tumor. Parotid gland showed a clear, statistically significant (p=0.045) preponderance of benign tumors. Age was the only predictor of malignancy (OR 1.03). Conclusion: The present study is in agreement with the current literature regarding the most frequent types of tumors, incidence according to a type of gland and gender. salivary glands, salivary gland neoplasms, biopsy OTOLARYNGOLOGIA POLSKA, TOM 69, NR 4 (2015), s DOI: /

2 WPROWADZENIE Guzy ślinianek są istotnym problemem patologicznym w obrębie jamy ustnej i twarzoczaszki. Choć występują rzadko, nie są czymś wyjątkowym stanowią 3-10% wszystkich guzów rozpoznawanych w obrębie głowy i szyi 1-3. Większość tych zmian wywodzi się z komórek nabłonkowych, aczkolwiek nowotwory tkanek miękkich, takie jak naczyniaki, chłoniaki czy przerzuty innych nowotworów, także mogą pojawić się w obrębie ślinianek 2. Guzy stwierdza się najczęściej w śliniankach głównych 4,5. Ślinianka przyuszna jest zajęta w 36,6-83% przypadków 6,7. Nowotwory złośliwe stanowią mniejszość rozpoznawanych zmian, z częstością 15-32% przypadków. Najczęstszym nowotworem złośliwym jest rak śluzowo-naskórkowy, a najczęstszym nowotworem złośliwym gruczolak wielopostaciowy 1,2. Ślinianka podżuchwowa jest zajęta w 9,5-24,3% przypadków. Niemniej, nowotwory złośliwe występują tu częściej niż w śliniance przyusznej (37-45%). Podobnie jak w śliniance przyusznej, najczęstszym nowotworem łagodnym jest gruczolak wielopostaciowy (44-68% przypadków), natomiast najczęstszym nowotworem złośliwym jest rak gruczołowato-torbielowaty (12-27%) 6,9. Nowotwory ślinianki podjęzykowej są rzadkie i występują w 0-10,1% przypadków. Tym niemniej, to właśnie tutaj odsetek nowotworów złośliwych jest największy i sięga 70-90% 2,3,6,9,10,11,12. Drugą pod względem częstości nowotworzenia grupą ślinianek są ślinianki mniejsze (3-31,8% przypadków) 7,10. Podobnie jak w przypadku ślinianek większych, najczęstszym rodzajem nowotworu jest gruczolak wielopostaciowy (40% przypadków). Najczęściej zaatakowanym obszarem jest podniebienie (42-54% przypadków) 4,7,10. Odsetek nowotworów złośliwych w tej grupie ślinianek wynosi 50%. Najczęstszym nowotworem łagodnym jest gruczolak wielopostaciowy, a złośliwym rak śluzowo-naskórkowy i gruczołowato-torbielowaty 3,5,12,13. CEL Celem badania było przeprowadzenie badania przekrojowego wszystkich guzów ślinianek rozpoznanych w szpitalu o niskiej referencyjności w latach METODY Przeanalizowaliśmy wszystkie raporty z badań histopatologicznych ślinianek uzyskane w jednej instytucji z uwzględnieniem danych demograficznych i klinicznych, bez danych osobowych. Badanie przeprowadzono zgodnie ze wszystkimi wymaganiami deklaracji helsińskiej. Analizowano częstość zajęcia poszczególnych ślinianek, typów histologicznych oraz rozkład płci i wieku. Do określenia istotności statystycznej różnic zastosowaliśmy test chi kwadrat Pearsona (χ2). WYNIKI W badanym okresie rozpoznano 271 nowotworów ślinianek. Najczęstszym nowotworem był gruczolak wielopostaciowy przypadków (57,93%), guz Warthina - 44 przypadki (16,24%) i rak śluzowo-naskórkowy - 20 (7,38%) (Tabela 1). Tabela 1. Najczęstsze guzy ślinianek. Guzy ślinianek N % Gruczolak wielopostaciowy Guz Warthina Rak śluzowo-naskórkowy Rak płaskonabłonkowy Rak gruczołowato-torbielowaty Gruczolakorak Inne W sumie U kobiet odnotowano 175 nowotworów (64,6%), a u mężczyzn 96 nowotworów (35,4%). Zdecydowaną większość stanowiły nowotwory łagodne przypadków (79,3%). Nowotwory złośliwe rozpoznano w 56 przypadkach (20,7%) (Rycina 1). Najczęściej zajęta była ślinianka przyuszna (219 przypadków 80,8%), następnie podżuchwowa (29 przypadków 10,7%). Trzecie w kolejności były śliniaki mniejsze (19 przypadków - 7%) najrzadziej natomiast była to ślinianka podjęzykowa (4 przypadki 1,5%) (Rycina 2). W grupie wiekowej lat rozpoznano 9,6% nowotworów. Najwięcej rozpoznano w grupie wiekowej lat (Rycina 3). 30

3 Rycina 1. Częstość poszczególnych nowotworów ślinianek w zależności od płci i objawów klinicznych. Rycina 2. Rozkład wieku pacjentów z nowotworami ślinianek. Rycina 3. Rozkład wieku. Regresja logistyczna (analiza wieloczynnikowa) wykazała, że ze złośliwością koreluje tylko wiek (Tabela 2). Guzy łagodne częściej występowały u kobiet, a wśród nich najczęstszy był gruczolak wielopostaciowy (105 przypadków u kobiet i 52 u mężczyzn). Na drugim miejscu uplasował się guz Warthina, który rozpoznano u 27 kobiet i 17 mężczyzn. Trzecim co do częstości typem nowotworu była myoepithelioma (3 przypadki u kobiet i 2 u mężczyzn). Nowotwory złośliwe również częściej stwierdzano u kobiet. Najczęstszy był rak śluzowo-naskórkowy (13 przypadków u kobiet i 7 u mężczyzn). Gruczolakoraka stwierdzono u 6 kobiet i tylko 1 mężczyzny. Raka płaskonabłonkowego rozpoznano u 6 mężczyzn i 2 kobiet. Tabela 2. Potencjalne czynniki predykcyjne złośliwości nowotworu Płeć Nieskorygowany iloraz szans albo (95%) Męska 1.00 (ref) 1.00 (ref) Skorygowany iloraz szans albo (95%) Żeńka 0.74 ( ) 0.72 ( ) Wiek 1.03 ( ) 1.03 ( ) Lokalizacja Ślinianka przyuszna 1.00 (ref) 1.00 (ref) Ślinianka podżuchwowa 2.01 ( ) 2.22 ( ) Ślinianka podjęzykowa 4.47 ( ) 7.80 ( ) Ślinianki mniejsze 1.60 ( ) 1.12 ( ) Ślinianka przyuszna była zajęta w 219 przypadków; 79 chorych to byli mężczyźni, a 140 kobiety (p> 0,05). Średni wiek pacjentów wynosił 55,06 roku. Stwierdzono 179 nowotworów łagodnych i 40 nowotworów złośliwych (p <0.05) (Tabela 3). W śliniance podżuchwowej stwierdzono 20 nowotworów łagodnych i 9 złośliwych (p> 0,05), a średni wiek pacjentów z tą lokalizacją guza wyniósł 53,31 roku. W grupie tej było 11 mężczyzn i 18 kobiet (p> 0,05). Ślinianka podjęzykowa była zajęta u 4 pacjentów: 1 mężczyzny i 3 kobiet (p> 0,05). Dwie zmiany miały charakter łagodny, a dwie złośliwy, przy czym jedna z nich była przerzutem pierwotnym z innej lokalizacji (p> 0,05). Średni wiek pacjentów w tej grupie wyniósł 40 lat. Podsumowując, mniejsze ślinianki były zajęte u 19 pacjentów; 15 zmian było łagodnych, a 4 złośliwe (p> 0,05); średni wiek chorych wyniósł 58,1 roku. Pięć nowotworów stwierdzono u mężczyzn, a 14 u kobiet (p> 0,05). Mężczyźni częściej niż kobiety chorowali na raka płaskonabłonkowego, a różnica ta była istotna statystycznie (p <0,017) (Tabela 4). OTOLARYNGOLOGIA POLSKA, TOM 69, NR 4 (2015), s

4 Tabela 3. Objawy kliniczne i charakterystyka guza w zależności od strony. DYSKUSJA Średni wiek Mężczyzni N=96 Kobiety N=175 Nowotwory ślinianek rozpoznano u 271 pacjentów (37,27%). Większość z nich stanowiły nowotwory łagodne (79,34%). Dane te są zgodne z literaturą przedmiotu Z danymi literaturowymi zgodne jest również częstsze występowanie tych nowotworów u kobiet. Tym niemniej, w niniejszym badaniu zaobserwowane różnice nie były istotne statystycznie. Powód większej zachorowalności kobiet jest niejasny. Przypuszcza się, że może być nim zmiana proporcji pomiędzy stężeniem estrogenów a stężeniem progesteronu w miarę starzenia się organizmu. Do potwierdzenia tej hipotezy są jednak niezbędne dalsze badania. P Zmiany łagodne N=215 Zmiany złośliwe N=56 Ślinianka przyuszna p= p= Ślinianka podżuchwowa p= p= Ślinianka podjęzykowa p= p= Ślinianki mniejsze p= p= Tabela 4. Rozkład najczęstszych typów nowotworów w zależności od cech klinicznych W większości przypadków (80,8%) zajęta była ślinianka przyuszna, podobnie jak we wszystkich przytoczonych wynikach innych autorów Cytowane badania dowodzą, że najczęstszym typem histologicznym jest gruczolak wielopostaciowy (51,3-68,5%). Częstość występowania raka gruczołowato-torbielowatego wahała się od 2,3% do 15,9%. Guz Warthina występował u 0-16,4% pacjentów (najwięcej w niniejszym badaniu). Drugim -pod względem częstości występowania tego nowotworu - badaniem było inne badanie brazylijskie 3, w którym stwierdzono go u 10,5% pacjentów (Tabela 5). Rak śluzowo-naskórkowy oraz gruczolakorak występują odpowiednio u 1-6,6% oraz 4,4-13,5% pacjentów z guzami śli- P W sumie N=271 Średni wiek Mężczyźni N=96 Kobiety P Lokalizacja W sumie Gruczolak wielopostaciowy p=0.352 Guz Warthina p=0.626 Mioepithelioma p=0.829 Rak śluzowo-naskórkowy p=0.967 Gruczolakorak p=0.236 Rak płaskonabłonkowy p=0.017 Parótida:126 Submand: 17 Sublingual:2 Menor: 12 Parótida: 41 Submand: 3 Parótida: 4 Submand: 1 Parótida: 15 Submand: 4 Sublingual: 1 Parótida: 5 Submand: 0 Menor: 2 Parótida: 8 Submand:

5 nianek. Ze względu na niewielką liczbę nowotworów ślinianek mniejszych w niniejszym badaniu, uzyskane dane tj. częste występowanie nowotworów złośliwych w tej lokalizacji - nie są wiarygodne. Rak płaskonabłonkowy występował częściej u mężczyzn niż u kobiet (6:2), a różnica ta była istotna statystycznie. Nie jest jasne, czy różnica ta była spowodowana większym narażeniem mężczyzn na działanie czynników rakotwórczych. WNIOSKI Niniejsze badanie wykazało, że ślinianka przyuszna jest najczęściej zajętą ślinianką zarówno w przypadku nowotworów łagodnych, jak i złośliwych. Gruczolak wielopostaciowy był najczęściej rozpoznawanym nowotworem łagodnym, a najczęstszym nowotworem złośliwym był rak śluzowo-naskórkowy. Tabela 5. Podsumowanie badania Long-ijang Satko Oliveira Ito Willians Charakter zmiany Uzyskane wyniki były zgodne z danymi literaturowymi. Warto jednak podkreślić większą częstość guza Warthina w niniejszym badaniu, niż we wcześniej publikowanych doniesieniach 3,10,11. Większa częstość guzów łagodnych ślinianek mniejszych jest niezgodna z wynikami uzyskanymi przez innych autorów. Przyczyną tego zjawiska może być niewielka liczba przypadków tego typu guzów stwierdzona w niniejszym badaniu. Nowotwory łagodne istotnie częściej występowały w śliniance przyusznej, a różnica ta była istotna statystycznie (p = 0,045). Przy podziale pacjentów wyłącznie ze względu na rodzaj nowotworu (łagodny czy złośliwy) jedynym czynnikiem predykcyjnym złośliwości okazał się wiek (OR 1,03). Rak płaskonabłonkowy występował częściej u mężczyzn, różnica była istotna statystycznie (p = 0,017). Obecne badanie Kayembr Lima Ansari Vargas Al-khateeb Łagodny 59,8 73,9 78, ,6 79,34 65,6 76,3 68, Złośliwy 40,2 26,1 21, ,4 20,66 34,4 23,7 31, Mężczyźni 47,3 47, ? 35, , Kobiety 52,7 52, ? 64, , Płeć Lokalizacja Ślinianka przyuszna 61, , ,8 36, ,5 Ślinianka podżuchwowa 10,8 10,8 15,5 9, ,7 24, ,7 Ślinianka podjęzykowa 1,4 3,2 0, ,5 10, Ślinianki mniejsze 26,4 3 14, ,8 Nowotwór Gruczolak wielopostaciowy 51,3 53,9 67, ,5 57,93 55,1 68,5 65,4 67,7 54 Rak gruczołowatotorbielowaty 7,3 6,4 6,5 7,9 5 2,58 15,9 5,3 2, Guz Warthina 4,4 9,7 6,3 8,5 5 16,4-6,9 0 10,5 2 Gruczolakorak 6,6 3,5 5,8 1,4 3,3 2,58 5,4 3,6 4,6 4 1 Rak śluzowo-naskórkowy 7,6 5,2 4,8 14 9,5 7,38 8 4,4 11,5 10,4 8 W sumie OTOLARYNGOLOGIA POLSKA, TOM 69, NR 4 (2015), s

6 Piśmiennictwo 1. Long-Jiang L. Yi L, Yu-ming W, Hong-wei Z. Clinical analysis of salivary gland tumor cases in West China in past 50 years. Oral Oncol. 2008; 44: Lima SS, Soares AF, de Amorim RF, Freitas R de A. Epidemiologic profile of salivary gland neoplasms: analysis of 245 cases. Braz J Otorhinolaryngol. 2005;71: Vargas PA, Gerhard R, Araujo Filho VJ, de Castro IV. Salivary gland tumors in a Brazilian population: a retrospective study of 124 cases. Rev Hosp Clin Fac Med Sao Paulo. 2002;57: Loyola AM, Araújo VC, de Sousa SOM, de Araújo NS. Minor salivary gland tumors. A retrospective study of 164 cases in a Brazilian population. Oral Oncol Eur J Cancer. 1995; 31: Nanda KDP, Mehta A, Nanda J. Fine-needle aspiration cytology: a reliable tool in the diagnosis of salivary gland lesions. J Oral Pathol Med 2012; 41: Kayembe MK, Kalengayi MM. Salivary gland tumors in Congo (Zaire). Odonto Stomatol Tropicale. 2002;25: Satko I, Stanko P, Longauerova I. Salivary gland tumors treated in the stomatological clinics in Bratislava. J Craniomaxillofac Surg. 2000; 28: de Oliveira, FA, Duarte, ECB, Taveira, CT, Máximo AA, Aquino, EC, Alencar RC, Vêncio EF. Salivary gland tumors: a review of 599 cases in a Brazilian population. Head Neck Pathol. 2009; 3: Ito FA, Ito K, Vargas PA, de Almeida OP, Lopes MA. Salivary gland tumors in a Brazilian population: A retrospective study of 496 cases. Int J Oral Maxillofac Surg. 2005;34: Al-Khateeb TH, Ababneh KT. Salivary tumors in north Jordanians: a descriptive study. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod. 2007;103:e Ansari MH. Salivary gland tumors in an Iranian population: a retrospective study of 130 cases. J Oral Maxillofac Surg. 2007;65: Williams NP, Boyd DL, Choy L, Hanchard B. Salivary gland lesions: a Jamaican perspective. West Indian Med J. 2001;50: Lawler B, Pierce A, Sambrook PJ, Goss AN. The diagnosis and surgical management of major salivary gland pathology. Australian Dent Journal. 2004; 49: Word count: 1120 Tables: 5 Figures: 5 References: 13 Access the article online: DOI: / Full-text PDF: Corresponding author: Renato Fortes Bittar; Rua General Jardim, 658 ap 101 Vila Buarque, São Paulo, Sp , São Paulo, SP Brazil, tel: ; ; renatobittar@yahoo.com; rfbittar@gmail.com Copyright 2015 Polish Society of Otorhinolaryngologists Head and Neck Surgeons. Published by Index Copernicus Sp. z o.o. All rights reserved. Competing interests: The authors declare that they have no competing interests. Cite this article as: Bittar R.F., Ferraro H.P., Gonçalves F.T.M., Couto da Cunha M.G., Biamino E.R.: Neoplasms of the salivary glands: analysis of 727 histopathological reports in a single institution Otolaryngol Pol 2015; 69 (4):