SKALA PROBLEMU EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW GŁOWY I SZYI

Transkrypt

1 Stomatologia 2013 Warszawa, 17 października 2013 r. SKALA PROBLEMU EPIDEMIOLOGIA NOWOTWORÓW GŁOWY I SZYI Henryk Skarżyński, Wojciech Golusiński Współpraca: Ewa Majchrzak, Mateusz Szewczyk, Łukasz Łuczewski Klinika Chirurgii Głowy, Szyi i Onkologii Laryngologicznej Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Wielkopolskie Centrum Onkologii w Poznaniu Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie

2 Nowotwory głowy i szyi jama nosa i zatoki oboczne część nosowa gardła jama ustna część ustna gardła krtań część dolna gardła tarczyca

3 Epidemiologia nowotworów głowy i szyi Cancer incidence and mortality worldwide: IARC Cancer Base No.10 [Internet] Available at: świat: >600 tys./rok nowych zachorowań: jama ustna: tarczyca: krtań: gardło: nosogardło: Europa: 10,8/100 tys.

4 Epidemiologia nowotworów głowy i szyi w Polsce w roku 2010 Krajowy Rejestr Nowotworów Zachorowalność MĘŻCZYŹNI C32 (krtań) 1924 C04 (dno jamy ustnej) 348 C09 (migdałek) 341 KOBIETY C32 (krtań) 277 C09 (migdałek) 121 C07 (ślinianka przyuszna) 116

5 Epidemiologia nowotworów głowy i szyi w Polsce w roku 2010 Liczba zgonów Krajowy Rejestr Nowotworów MĘŻCZYŹNI C32 (krtań) 1358 C02 (język) 259 KOBIETY C32 (krtań) 169 C02 (język) 64 C14 (nieokreślone umiejscowienie w obrębie jamy ustnej, gardła i wargi) 256 C04 (dno jamy ustnej) 58

6 Wyleczalność nowotworów głowy i szyi wg Sloan-Kettering Cancer Centre, Nowy York, letnie przeżycie chorych leczonych z powodu raka głowy i szyi w Centrach Onkologii 5-letnie przeżycie chorych leczonych z powodu raka głowy i szyi poza Centrami Onkologii 60% 40% średnio: 50%

7 Nowotwory głowy i szyi KRTAŃ

8 Krtań Epidemiology, risk factors, and overall survival rate of laryngeal cancer in Songklanagarind Hospital. J Med Assoc Thai, % nowotworów głowy i szyi zapadalność: 0,8-6,9/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,9-7,3/100 tys. mieszkańców w Polsce wysoki wskaźnik zachorowalności: Ameryka Południowa, kraje basenu Morza Śródziemnego zachorowalność spada o 2-3%/rok M/K : 4/1 5-letnie przeżycie: 55%

9 Krtań zachorowalność GLOBOCAN 2008 (IARC) ( )

10 Krtań zachorowalność / śmiertelność GLOBOCAN 2008 (IARC) ( )

11 Krtań okolica nadgłośniowa Aethiology and epidemiology of laryngeal carcinoma. Clinical otolaryngology, % raków krtani naciekanie sąsiednich struktur anatomicznych 23% chorych w chwili diagnozy prezentuje przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych (T1 63%, T2 70%, T3 i T4 79%) 20% przypadków przerzuty obustronne ból podczas przełykania, uczucie przeszkody

12 Krtań Głośnia Okolica podgłośniowa 60% raków krtani ubogie unaczynienie limfatyczne (z wyjątkiem okolicy spoidła tylnego) chrypka 5% raków krtani 20-30% przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych (przed- i okołotchawiczych) duszność wysiłkowa

13 Nowotwory głowy i szyi JAMA USTNA, WARGA

14 Jama ustna, warga zachorowalność GLOBOCAN 2008 (IARC) ( )

15 Jama ustna, warga zachorowalność / śmiertelność GLOBOCAN 2008 (IARC) ( )

16 Jama ustna Indian J Public Health. Risk for oral cancer associated to smoking, smokeless and oral dip products Jan-Mar;56(1): ,6% wszystkich nowotworów zapadalność: 4,16/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 1,83/100 tys. mieszkańców w Polsce 90% nowotworów złośliwych: SCC kraje wysokiego ryzyka: Sri Lanka, Indie (30% wszystkich nowotworów), dla porównania Wielka Brytania (2%), Francja (8%) zapadalność i śmiertelność wzrasta z wiekiem (85% 5-6 dekada życia) M/K: 2/1

17 Jama ustna Czynniki ryzyka: palenie tytoniu, smokeless tobacco marihuana alkohol higiena jamy ustnej czynniki infekcyjne: HPV, HIV, HSV, EBV czynniki genetyczne stany przedrakowe

18 Jama ustna zmiana profilu pacjenta 5 6 DEKADA ŻYCIA MŁODY DOROSŁY <45 R.Ż. HPV

19 Warga Lip cancer: a 10-year retrospective epidemiological study. Anticancer Res, 2012 Lip cancer: retrospective analysis of 181 cases. J Dtsch Dermatol Ges, 2012 zapadalność: 0,2 1,1/100 tys. mieszkańców w Polsce zapadalność: 12/100 tys. mieszkańców Europy śmiertelność: 0,1 0,4/100 tys. mieszkańców w Polsce K/M (warga górna): 1/1 K/M (warga dolna): 1/8 najczęstszy SCC, następnie BCC czynniki ryzyka: promienie UVB, alkohol, palenie tytoniu

20 Język Early stage squamous cell cancer of the oral tongue--clinicopathologic features affecting outcome. Cancer, % nowotworów jamy ustnej zapadalność: 0,3-1,1/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,2-1,4/100 tys. mieszkańców w Polsce najczęściej powierzchnia boczna lub brzuszna języka głębokość nacieku a 5-letnie przeżycie: <3mm 85,7% >7mm 57%

21 Dno jamy ustnej Floor of mouth carcinoma: surgery still the dominant mode of treatment. J Med Imaging Radiat Oncol, 2012 zapadalność: 0,3-1,3/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,3-1,4/100 tys. mieszkańców w Polsce okolica szczególnie wrażliwa na działanie alkoholu i tytoniu 5-letnie przeżycie: I 85-90%, II 80%, III 66%, IV 32%

22 Błona śluzowa policzka Squamous cell carcinoma of the buccal mucosa: outcomes of treatment in the modern era. Laryngoscope, 2012 zapadalność: 0,2-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,3-0,4/100 tys. mieszkańców w Polsce Daleki Wschód smokeless tobacco 5-letnie przeżycie waha się od 77% do 18%

23 Podniebienie twarde HIGH RATES OF REGIONAL FAILURE IN SQUAMOUS CELL CARCINOMA OF THE HARD PALATE AND MAXILLARY ALVEOLUS, Head Neck 2011 zapadalność: 0,2-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,1-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce 2/3 raków: SCC, pozostałe 1/3: nowotwory z małych gruczołów ślinowych 5-letnie przeżycie: I 75%, II 46%, III 35%, IV 11%

24 Nowotwory głowy i szyi GARDŁO ŚRODKOWE

25 Gardło środkowe Trends in incidence of oral and pharyngeal carcinoma in Florida: , Public Health Dent, ,9% nowotworów głowy i szyi zapadalność: 0,2-0,8/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,1-0,6/100 tys. mieszkańców w Polsce 70% SCC (migdałki 45%, nasada języka 40%, podniebienie miękkie 15%, tylna ściana gardła 5%) 25% lymphoma, 5% guzy małych gruczołów ślinowych M/K: 4/1 młodzi dorośli! 5-letnie przeżycie: I 92%, IV 17%

26 Gardło środkowe zachorowalność GLOBOCAN 2008 (IARC) ( )

27 Gardło środkowe zachorowalność / śmiertelność GLOBOCAN 2008 (IARC) ( )

28 Gardło środkowe Czynniki ryzyka: alkohol, palenie tytoniu, smokeless tobacco higiena jamy ustnej czynniki infekcyjne: HPV, HIV czynniki dietetyczne (niedobór witaminy A)

29 Nowotwory głowy i szyi GARDŁO DOLNE

30 Gardło dolne Acta Chir Belg. Epidemiology and clinical characteristics of larynx and hypopharynx carcinoma: a comparative study in the Hainaut and review of the literature Nov-Dec;112(6): % raków SCC układu oddechowo-pokarmowego zapadalność: 0,1-0,8/100 tys. mieszkańców w Polsce zapadalność: 1/100 tys. mieszkańców Europy śmiertelność: 0,1-0,8/100 tys. mieszkańców w Polsce 70% zachyłek gruszkowaty (Ameryka Północna, Francja; M/K: 50/1) 15% okolica zapierścienna (północna Europa; K/M: 1,5/1) 15% tylna ściana gardła (M/K: 5-20/1) średnia wieku w momencie diagnozy: 60 lat 5-letnie przeżycie: 22%

31 Nowotwory głowy i szyi TARCZYCA

32 Tarczyca Rev Med Suisse. Endocrinology in 2012: what's new? 2013 Jan 9;9(368):36-9. zapadalność: 1,5-6,7/100 tys. mieszkańców w Polsce zapadalność: 2/100 tys. mieszkańców Europy śmiertelność: 0,4-0,9/100 tys. mieszkańców w Polsce K/M: 3/1 2/3 przypadków: r.ż. Czynniki ryzyka: czynniki dietetyczne napromienianie w dzieciństwie czynniki genetyczne

33 Tarczyca zachorowalność GLOBOCAN 2008 (IARC) ( )

34 Tarczyca zachorowalność / śmiertelność GLOBOCAN 2008 (IARC) ( )

35 Nowotwory głowy i szyi GRUCZOŁY ŚLINOWE

36 Gruczoły ślinowe Parotid gland tumors in a Korean population, J Craniofacial Surg, 2012 Tumors of the salivary gland in Mexicans. A retrospective study of 360 cases. Med Oral Patol, 2012 Mar 3% nowotworów głowy i szyi 80% guzów ślinianek ślinianka przyuszna, 10-15% ślinianka podżuchwowa, 5-10% ślinianka podjęzykowa i małe gruczoły ślinowe guzy niezłośliwe (Adenoma pleomorphum: 50-71%; guz Warthina: 4-14%): 68% ślinianka przyuszna, 16% ślinianka podżuchwowa, 16% małe gruczoły ślinowe guzy złośliwe (ACC: 25%; Mucoepidermoid carcinoma: 23%): 58% ślinianka przyuszna, 23% małe gruczoły ślinowe guzy złośliwe/niezłośliwe: 23% / 67%

37 Gruczoły ślinowe Krajowy Rejestr Nowotworów zapadalność: 0,2-0,5/100 tys. mieszkańców w Polsce śmiertelność: 0,1-0,4/100 tys. mieszkańców w Polsce szczyt zachorowań dla guzów niezłośliwych: 5 dekada życia, dla guzów złośliwych: 8 dekada życia (mężczyźni) i 3-5 dekada życia (kobiety) M/K: 1/1 przeżycie 5-letnie: rak ślinianki przyusznej 50-81%; rak ślinianki podżuchwowej 30-55%

38 Gruczoły ślinowe Czynniki ryzyka: napromienianie w przeszłości alkohol, palenie tytoniu dotyczy głównie mężczyzn czynniki infekcyjne EBV czynniki dietetyczne metale, minerały czynniki hormonalne

39 Nowotwory głowy i szyi przestrzeń przygardłowa 0,5% nowotworów głowy i szyi zapadalność: <0,5/100 tys. mieszkańców w Polsce 80% guzy niezłośliwe: adenoma pleomorphum (31%), carotid paraganglioma (13%), vagal paraganglioma (9%) guzy złośliwe: ACC (3%), mucoepidermoid carcinoma (2%) Parapharyngeal space tumors: an 18-year review. J Laryng Otol, 2002

40 Nowotwory głowy i szyi JAMA NOSOWA I ZATOKI OBOCZNE NOSA

41 Jama nosowa i zatoki oboczne nosa Incidence and survival in patients with sinonasal cancer: a historical analysis of population-based data, Wiley Online Library, % nowotworów górnego odcinka układu oddechowego zapadalność: 0,2-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce zapadalność: 0,5-1/100 tys. mieszkańców na świecie śmiertelność: 0,1-0,3/100 tys. mieszkańców w Polsce 80% r.ż. M/K: 2/1 przeżycia 5-letnie: 22 67%

42 Jama nosowa i zatoki oboczne nosa 60-70% zatoka szczękowa 20-30% jama nosowa 10-15% sitowie 5% zatoka czołowa, zatoka klinowa Czynniki ryzyka: warunki pracy zawodowej czynniki genetyczne promieniowanie czynniki infekcyjne

43 Jama nosowa i zatoki oboczne nosa najczęstszy guz niezłośliwy: brodawczak odwrócony 55% guzów złośliwych: SCC (w 50% dotyczy bocznej ściany jamy nosa) 28% guzów złośliwych: Adenocarcinoma (najczęściej dotyczy górnej części jamy nosowej i sitowia) 5% guzów złośliwych: ACC (najczęściej dotyczy zatoki szczękowej) 5% guzów złośliwych: Esthesioneuroblastoma 3,6% guzów złośliwych: Melanoma malignum (najczęściej dotyczy jamy nosowej i przegrody nosa)

44 Nowotwory głowy i szyi NOSOWA CZĘŚĆ GARDŁA

45 Nosowa część gardła Nasopharyngeal carcinoma--a clinico-pathological study in a regional cancer centre of northeastern India. Asian Pac J Cancer, % nowotworów głowy i szyi zapadalność: 0,2-0,4/100 tys. mieszkańców w Polsce zapadalność: <1/100 tys. mieszkańców Europy zapadalność: 50/100 tys. mieszkańców południowych Chin, Alaski, Afryki Północnej i południowowschodnich rejonów Azji śmiertelność: 0,1-0,5/100 tys. mieszkańców w Polsce szczyt zachorowań: 5 dekada życia M/K: 3/1 przeżycia 5-letnie: I 67%, IV 15%

46 Nosowa część gardła zachorowalność GLOBOCAN 2008 (IARC) ( )

47 Nosowa część gardła zachorowalność / śmiertelność GLOBOCAN 2008 (IARC) ( )

48 Nosowa część gardła 3 podtypy WHO typ 1: rogowaciejący SCC (68% w U.S.) WHO typ 2: rak nierogowaciejący WHO typ 3: rak niezróżnicowany (wspólnie z typem 2, 95% w krajach Dalekiego Wschodu) Czynniki ryzyka: czynniki genetyczne czynniki infekcyjne: EBV czynniki dietetyczne: nadużywanie soli

49 Prognozowane wskaźniki śmiertelności w latach wg Cancer Research UK

50 Przyszłość Pierwszy w Polsce Populacyjny Program Profilaktyki i Wczesnego Wykrywania Nowotworów Głowy i Szyi Poznań DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ