GMO Organizmy modyfikowane genetycznie

Transkrypt

1 KaŜdy gatunek roślin i zwierząt wykorzystywany przez człowieka ulegał na przestrzeni wieków modyfikacjom genetycznym, często bardzo gruntownym. Człowiek dokonując selekcji zmieniał uŝytkowane organizmy, a następnie rozmnaŝając te korzystne dla siebie formy, które pojawiały się spontanicznie w potomstwie w wyniku segregacji genów rodzicielskich podczas krzyŝowania czy teŝ na skutek mutacji, czyli losowo powstałych zmian w materiale genetycznym. Dzięki nowym metodom biologii molekularnej pod koniec XX w. stało się moŝliwe inŝynierskie podejście do hodowli roślin. MoŜna zatem konstruować organizmy, operując odpowiednimi fragmentami DNA z pominięciem procesów i mechanizmów rozmnaŝania. GMO Organizmy modyfikowane genetycznie Modyfikacja genetyczna to laboratoryjna technika przenoszenia genów pomiędzy róŝnymi gatunkami a nawet królestwami (od bakterii do roślin i zwierząt) Modyfikacja prowadzi do otrzymania organizmu o nowych cechach. SłuŜy głównie poprawieniu plonowania, syntezy określonych związków (insulina, witaminy, białko), wytworzeniu ochrony przeciw szkodnikom, odporności na choroby itp. Organizm modyfikowany genetycznie Jeżeli wymieniamy geny w obrębie jednego gatunku, mówimy o organizmach modyfikowanych genetycznie. Jeśli dokonujemy wymiany genów między roślinami lub zwierzętami nie spokrewnionymi, mamy do czynienia z organizmami transgenicznymi. Pod względem charakteru, modyfikacje dzielimy na trzy grupy: 1. Zmieniona zostaje aktywność genów naturalnie występujących w danym organizmie, ale w jego komórkach nie pojawia siężaden nowy gen (pomidor FlavrSavr). 2. Do organizmu wprowadzone zostają dodatkowe kopie jego własnych genów. 3. Do organizmu wprowadzony zostaje gen pochodzący z organizmu innego gatunku. Kroki milowe w badaniach molekularnych i bioinŝynierii roślin Rok Co zrobiono Co stwierdzono/ co z tego wyniknęło Źródło 1953 Odkrycie struktury DNA Budowa- podwójna helisa Watson i Crick 1958 Wyizolowanie polimerazy DNA z E. coli MoŜna syntetyzować DNA in vitro 1963 Odkrycie kodu genetycznego Poznanie zasad trójkowego kodowania informacji genetycznej 1967 Wyizolowanie ligazy DNA MoŜliwość łączenia między sobą fragmentów DNA 1970 Izolacja nowego rodzaju enzymówenzymów restrykcyjnych 1972 Otrzymanie pierwszego rekombinanta DNA 1973 Wprowadzenie obcego DNA do komórek E. coli przez zrekombinowany plazmid MoŜna ciąć fragmenty DNA w miejscach rozpoznawanych przez dany enzym Połączono między sobą fragmenty DNA po ich przecięciu przez ER MoŜliwość namnaŝania biologicznego zrekombinowanego DNA w kom. bakterii Kornberg Crick Olivera & Lehman Smith & Wilcox Jackson i zespół Cohen i zespół

2 Kroki milowe w badaniach molekularnych i bioinŝynierii roślin c.d. Rok Co zrobiono Co stwierdzono/ co z tego wyniknęło 1975 Praktyczna metoda sekwencjonowania fragmentów DNA 1984 Otrzymanie pierwszej transgenicznej petunii z wykorzystaniem agroinekcji do jej transformacji 1984 Otrzymanie transgenicznego tytoniu metodą PEG 1986 Odkrycie łańcuchowej reakcji polimerazy (PCR) 1990 Otrzymanie kukurydzy transgenicznej z zastosowaniem strzelby genowej 1994 Pomidor transgeniczny Flavr- Savr na rynku USA Rozpoczął się szybki rozwój metod sekwencjonowania DNA Opracowanie powszechnie obecnie uŝywanej metody transformacji roślin dwuliściennych Opracowanie metody transformacji poprzez bezpośrednie wprowadzenie DNA do protoplastów Przedstawiono moŝliwość namnaŝania DNA in vitro. Następuje gwałtowny rozwój technologii PCR Opracowanie metody transformacji roślin jednoliściennych Pierwsza roślina transgeniczna w uprawie Sanger Źródło De Block i in., Horsch i in. Paszkowski i in. Mullis, Ausbel i zespół Gordon- Kamm i in. Monsanto Metody tworzenia genetycznie zmodyfikowanych organizmów 1. Metoda z wykorzystaniem wektora. Polega na zastosowaniu wektora do wprowadzenia materiału genetycznego do komórek roślinnych. Wektorami sąbakterie z rodzaju Rhizobium: Agrobacterium tumefaciens Agrobacteriumrhizogenes, mająone naturalnązdolność do wprowadzania swojego DNA do roślin. Metody tworzenia genetycznie zmodyfikowanych organizmów 2. Metody bez wykorzystania wektora. Metody polegające na bezpośrednim wprowadzeniu DNA do komórek roślinnych. By wprowadzićfragment DNA do komórki gospodarza, musi ona być pozbawiona ściany komórkowej (oprócz mikrowstrzeliwania). W tym celu można poddaćjądziałaniu enzymów degradujących. Otrzymuje sięw ten sposób tzw. protoplast, którego błona komórkowa stanowi kolejnąbarierędla transgenu, wprowadzanego do komórek. Do pokonania przeszkody, jaką jest błona komórkowa słuŝą metody fizyczne i chemiczne. Metody fizyczne: - Elektroporacja, wykorzystanie serii impulsów elektrycznych, które naruszają strukturę błony, powodując powstanie w niej porów, przez które DNA moŝe przeniknąć do wnętrza komórki. - Mikrowstrzeliwanie, wykorzystuje mikroskopijne kulki ze złota lub wolframu o średnicy 0,5-5 mikrometra. Fragmenty DNA które zamierza się wprowadzić do komórek są opłaszczane na kulkach, a następnie wstrzeliwane do komórek roślinnych. UŜywana jest do tego tzw. "armatka genowa" (ang. particle gun). Metody chemiczne: - Z uŝyciem PEG, wykorzystuje glikol polietylenowy (PEG od ang. polyethylene glycol), powoduje on zwiększenie przepuszczalności błony komórkowej, poprzez chwilową, odwracalną jej dezorganizację. - Fuzja liposomów tworzone są liposomy, wewnątrz których znajdują się cząsteczki DNA. Tworzy się je poprzez utworzenie podwójnej błony lipidowej na roztworze z cząsteczkami DNA i wstrząsanie, powstają wtedy "kuleczki" błonowe z DNA w środku. Liposomy łączą się z protoplastami komórek wprowadzając do środka DNA. -Mikroiniekcja polega na wprowadzeniu DNA za pomocą igły mikromanipulatora, doświadczenie wykonywanie jest ręcznie przez człowieka. Typy modyfikacji roślin 1. Odporność na herbicydy Najpowszechniejsze modyfikacje roślin. Uzyskana odporność rośliny, pozwala na stosowanie herbicydu, bez obawy o zniszczenie upraw. Modyfikowana roślina posiada albo zupełnie nowe, albo dodatkowe kopie obecnego juŝ w niej genu, który odpowiedzialny jest za wytwarzanie enzymów rozkładających herbicydy. -odporność na herbicyd Roundup (glifosat)

3 5. Poprawa cech jakościowych oraz użytkowych roślin: zwiększenie zawartości suchej masy, opóźnienie dojrzewania (zwiększenie trwałości), wprowadzenie genów odpowiedzialnych za: produkcjębiałek odżywczych, większą zawartość mikroelementów, nadanie lepszego smaku i intensywniejszego aromatu, usuwanie substancji alergizujących, zmiana intensywności i odcienia zabarwienia. Modyfikacje genetyczne surowców roślinnych wpływające na jakość Ŝywności i ułatwiających procesy przetwórcze: Zmieniona cecha Opóźnienie dojrzewania Polepszenia składu aminokwasowego białek Wprowadzanie białek funkcjonalnych Wprowadzenie białek odŝywczych Modelowanie jakości olejów i tłuszczów Polepszenie barwy owoców Zwiększenie aktywności enzymatycznej Wzbogacenie w witaminy Usuwanie substancji alergennych Usuwanie alkaloidów Sposób realizacji Blokada syntezy β-glukoronazy Zwiększenie zawartości metioniny Dodatek glutenin, tzw. słodkich białek, poprawa jakości słodu Białka mleka ludzkiego: β- kazeiny, α-laktoalbuminy Zmiana stopnia nasycenia kwasów tłuszczowych i długości łańcuchów Zwiększenie zawartości karotenoidów Wzrost aktywności β-glukanazy PodwyŜszenie zawartości prowitaminy A Redukcja zawartości białek alergennych o masie kda Redukcja zawartości kofeiny Zakres, cel i przykłady modyfikacji genetycznej roślin uprawnych Zakres Cel Przykłady I 0 II 0 III 0 PoŜądane zmiany w wegetatywnych częściach roślin bez znaczących zmian składu chemicznego generatywnych części Zmiany w składzie chemicznym i wartości uŝytkowej jadalnych części roślin Synteza specyficznych, zazwyczaj gatunkowo obcych, substancji chemicznych zwiększenie tolerancji na działanie herbicydów, choroby wirusowe i grzybowe zmiany architektury roślin oraz terminu kwitnienia i dojrzewania zwiększenie tolerancji na stres środowiskowy zwiększenie zawartości niedoborowych aminokwasów projektowanie olejów roślinnych, poprawa cech sensorycznych produktu produkcja farmaceutyków i szczepionek roślinnych, zmiany kompleksu celulozowoligninowego oraz właściwości skrobi przydatnych w produkcji naturalnych biodegradowalnych opakowań, zwiększenie zdolności wybranych roślin do kumulowania w glebie składników niepoŝądanych

4 Początki modyfikacji genetycznych roślin: 1986 r.- tytoń 1994 r.- pomidory FlavrSavr 1995 r.-dynia 1996 r.- kukurydza, soja 1997 r.-rzepak Najczęś ęściej uprawiane rośliny modyfikowane genetycznie: Na liście Ŝywności lub jej składników pochodzących z roślin transgenicznych występującej na rynku UE do kwietnia 2004 umieszczono 16 produktów: 5 - pochodzących z kukurydzy, 7- z rzepaku, 2 - z bawełny (olej z nasion), 1 - z soi, witamina B 2. Rośliny transgeniczne przyk przykłady Soja Rzepak Kukurydza Pomidory Ziemniaki Odporność na wirusy, herbicydy, szkodniki ObniŜenie zawartości kw. palmitynowego Odporność na herbicydy, Zmniejszona zawartość nienasyconych kw. tłuszczowych Większa zawartość kw. laurynowego Odporność na owady źródło Ŝelaza Spowolnienie dojrzewania, większa trwałość Większa zawartość suchej masy, Intensywniejsza barwa, cieńsza skórka Wzrost zawartości skrobi Odporność na wirusy, herbicydy, stonkę ziemniaczaną Odporność na ciemnienie pouderzeniowe, większa trwałość Rośliny transgeniczne przyk przykłady Truskawki Buraki cukrowe RyŜ Sałata Pszenica Dynia Banany Winogrona Seler, marchew WyŜsza słodkość owoców, Spowolnienie dojrzewania Odporność na mróz Odporność na herbicydy, szkodniki DłuŜszy okres przechowywania bez strat w zawartości cukru Zwiększona produkcja β-karotenu Produkująca szczepionkę na zapalenie wątroby typu B Zwiększenie zawartości glutenu Odporność na grzyby Odporność na wirusy i grzyby Odmiany bezpestkowe Zachowanie kruchości Kraje o największej powierzchni upraw transgenicznych:

5 śywno ywność genetycznie modyfikowana Jest to żywność wyprodukowana z roślin lub zwierząt lub za ich pomocą, które zostały wcześniej ulepszone za pomocą technik inżynierii genetycznej. Są to artykuły spożywcze zawierające produkty modyfikacji genetycznej: żywność będąca GMO (np. świeże pomidory i ziemniaki), żywność zawierająca przetworzone GMO (np. koncentraty zup z pomidorów, frytki mrożone), żywność zawierająca przetworzone GMO (np. czekolada zawierająca lecytynę z transgenicznej soi), żywność produkowana z zastosowaniem GMO (np. chleb pieczony z wykorzystaniem transgenicznych drożdży, piwo i inne produkty fermentacji alkoholowej produkowane z zastosowaniem drożdży transgenicznych), produkty żywnościowe pochodne GMO, lecz nie zawierające żadnych komponentów transgenicznych (np. olej rzepakowy otrzymywany z transgenicznego rzepaku, cukier z transgenicznych buraków). Klasyfikacja i przykłady obaw związanych zanych z upowszechnieniem produktów w zawierających GMO Charakter zastrzeŝeń Przykłady Wątpliwości natury Niechęć wielu osób w stosunku do działań odbieranych jako poprawiania etycznej natury. Obawy przed MoŜliwość zdominowania upraw przez odmiany zmodyfikowane i groźbę niekorzystnymi skutkami ograniczenia bioróŝnorodności; ekologicznymi MoŜliwość pojawienia się superchwastów odpornych na herbicydy; Kłopoty z zachwaszczeniem upraw przez odporne na herbicydy rośliny uprawiane w poprzednim roku; Groźba transferu wprowadzonych fragmentów DNA do innych organizmów skutkującego pojawieniem się nowych patogennych bakterii i wirusów; MoŜliwy niekorzystny wpływ transgenów, np. produkujących Bt toksyny, na organizmy bytujące w środowisku, np. poŝyteczne owady. Ryzyko negatywnych MoŜliwość, Ŝe tańsze produkty z GMO będą wypierać rodzimą produkcję następstw konwencjonalnych surowców spoŝywczych i paszowych; ekonomicznych MoŜliwość działania dumpingowego konsorcjów biotechnologicznych, obliczonego na późniejszą, rekompensatę ekonomiczną. ZagroŜenia dla MoŜliwość ujawnienia się niekorzystnego, niezamierzonego efektu transgenezy, odŝywczych i przeoczonego standardowymi technikami analitycznymi lub występującego w zdrowotnych właściwości dłuŝszym okresie stosowania pasz i Ŝywności z surowców transgenicznych. pasz i Ŝywności Podsumowanie Modyfikacje roślin prowadzą do otrzymania odmian odpornych na choroby powodowane przez róŝnego rodzaju patogenny, jak np. grzyby czy wirusy, a to z kolei moŝe pozwolić na ograniczenie zuŝycia środków ochrony roślin. Tym samym dzięki GMO uprawy mogą stać się bardziej przyjazne dla środowiska. Poprawiają się teŝ ich cechy uŝytkowe, smak, wygląd, skład chemiczny. np. transgeniczna odmiany pomidora, które odznaczają się większą trwałością, a tym samym mogą być dłuŝej przechowywane i łatwiej znoszą transport. Dzięki inŝynierii genetycznej moŝliwe jest teŝ poprawienie składu otrzymywanych produktów. Przykładem moŝe być rzepak, którego modyfikacje doprowadziły do uzyskania odmian o zmniejszonej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych lub ryŝ, który produkuje większe ilości β-karotenu będącego prekursorem witaminy A. Nie bez znaczenia są teŝ względy ekonomiczne. Rośliny GMO odznaczają się często lepszym smakiem, ładniej wyglądają, są bardziej dorodne, co moŝe oczywiście skłaniać klienta do ich zakupu. Podobnie moŝliwość zmniejszonego uŝycia chemicznych środków ochrony roślin, moŝe prowadzić do obniŝenia kosztów produkcji, a tym samym do obniŝenia cen produktów proponowanych odbiorcy. Ciekawe zastosowania GMO Pomidory dłuŝej zachowujące twardość, nie miękną... Pomidory, które moŝna zamraŝać i rozmraŝać, a nie zmienią się przez to... Winogrona bez pestek... RyŜ o zwiększonej zawartości b-karotenu... Rośliny, które mogą być uprawiane w warunkach pustynnych lub w bardzo zimnym klimacie... Krowy produkujące mleko o składzie identycznym jak mleko kobiece? Odporność na trudne warunki wzrostu (susza, zasolenie gleby) oraz potencjalnie wyŝsze plony, w porównaniu z tradycyjnymi odmianami, sprawiają, Ŝe genetycznie modyfikowane rośliny mogą pomóc w eliminacji problemu głodu w krajach Trzeciego Świata. Korzyści i ryzyko stosowania GMO do dzisiaj nie ma udokumentowanych efektów negatywnych, nie da się przewidzieć ewentualnych skutków wielopokoleniowych, nieprzewidywalność dotyczy kaŝdej innowacyjnej technologii, w szczególności gdy rozszerzymy ocenę oddziaływania na środowisko społeczne. zyski materialne - wynikające ze stosowania technik inŝynierii gentycznej, takie jak wzrost opłacalności upraw czy teŝ produkcja nowych leków i środków diagnostycznych. Producenci nowych jakościowo środków i odmian odnotowali korzyści, natomiast ci, którzy utracili rynek ponieśli straty Aktualne moŝliwości i osiągnięcia Transgeneza otwiera duŝe i kuszące badaczy perspektywy teoretyczne moŝliwości manipulowania materiałem genetycznym są nieomal nieograniczone, praktyczne ich wykorzystanie jest znacznie zawęŝone. Wynika to z ułomności dotychczas opracowanych i stosowanych metod wprowadzania odpowiednich fragmentów DNA i kontroli jego ekspresji w nowym organizmie, tzn. kontroli nad pojawieniem się poŝądanej cechy. Pod względem typu transformacji zastosowanej w uprawianych odmianach wyraźnie dominuje cecha odporności na herbicyd 80% upraw GM. Następne w kolejności to odmiany z wprowadzonym genem odporności na owady, czyli z tzw. genem Bt (z bakterii Bacillus thuringiensis) 12% areału. Kolejne 8% powierzchni zajmują odmiany zawierające jednocześnie geny odporności na herbicyd i geny Bt.

6 Zalety odmian transgenicznych, przy czym tylko dwie pierwsze z przedstawionych cech mają szerokie zastosowanie w produkcji, natomiast dwie pozostałe jak dotąd niewielkie. Przy tworzeniu tzw. pierwszej generacji odmian GM soi popełniono zasadniczy błąd: do transformacji uŝyto gotowych odmian, które później, juŝ na rynku, zostały zastąpione przez lepsze, wyŝej plonujące. Efekt transgeniczne odmiany soi nie są konkurencyjne pod względem plonowania w stosunku do odmian konwencjonalnych. Mimo to są powszechnie akceptowane przez amerykańskich producentów. Udział odmian transgenicznych kukurydzy jest znacznie mniejszy niŝ soi. Wprowadzenie genu Bt daje wyraźne zwyŝki plonu i korzyści z redukcji oprysków chemicznymi środkami ochrony roślin. Korzyści te zaleŝą jednak od skali występowania szkodnika (głównie omacnicy prosowianki) i cen ziarna na rynku. Niedogodnością technologii Bt jest administracyjny wymóg pozostawienia około 20% areału z konwencjonalną kukurydzą, wprowadzony celem zapobiegania wykształceniu się u owadów odporności na produkt genu Bt. najwaŝniejsze produkty odgrywające istotne znaczenie w produkcji w skali globu, to: odmiany odporne na herbicydy nieselektywne, których substancją aktywną jest glifosat amonowy (Roundup) lub glufosynat (Basta); odmiany transgeniczne z wprowadzonymi genami Bt, warunkującymi odporność na szkodniki owadzie. Korzyści z uprawy odmian Bt: efektywna i jednocześnie selektywna kontrola szkodników owadzich; w przypadku odmian Bt bawełny spadek uŝycia insektycydów o przykładowo 50%; wzrost plonów zaleŝnie od skali występowania szkodników do 40%; redukcja zawartości mykotoksyn w ziarnie kukurydzy Bt produkt bezpieczniejszy jako pasza lub Ŝywność; wzrost dochodów (w 2003 r.) dla ponad 6 milionów rolników o ponad 2 mld USD. Korzyści z uprawy odmian odpornych na herbicydy: prostszy i elastyczny system ograniczania chwastów; efektywniejsze zwalczanie chwastów przy niŝszych kosztach; zgodność z programami ochrony gleb przed erozją w systemie zrównowaŝonej produkcji rolnej technologie uprawy bezorkowej; zmniejszenie nakładów na produkcję poprzez ograniczenie zuŝycia paliwa o przykładowo 31,2 mln litrów w uprawach rzepaku jarego w Kanadzie. Korzyści dla konsumenta i społeczeństw poprawa zdrowotności produkowanej Ŝywności; moŝliwość wprowadzenia nowych parametrów jakościowych; moŝliwość obniŝenia kosztów produkcji, a tym samym cen Ŝywności. Dalsze poszukiwania: odmiany o zmienionym składzie chemicznym plonu w kierunku polepszenia jego właściwości jako produktu spoŝywczego lub surowca dla przemysłu. -rzepak zawierający w nasionach tłuszcz składający się w ponad 80% z kwasu erukowego, czy teŝ w innej formie zawierający ponad 40% kwasu laurynowego; -bawełna, która w wyniku transformacji genami z bakterii wytwarza włókno naturalnie barwione, np. w kolorze jeansów. Jak dotąd odmiany tej grupy są uprawiane na skalę produkcyjną w niewielkim stopniu. - rzepak jary o podwyŝszonej zawartości kwasu laurynowego w tłuszczu, uprawiany w Kanadzie na około 40 tys. ha. Dalsze poszukiwania: - odmiany o ulepszonych właściwościach dietetycznych i zdrowotnych plonu na razie wyłącznie doświadczalne. Przykład: ryŝ, tzw. Golden Rice, do którego wprowadzono skomplikowany układ 3 genów roślinnych i bakteryjnych, który umoŝliwia syntezę pro-ß-karotenu. Z kolei w państwach rozwiniętych istotne jest działanie przeciwmiaŝdŝycowe, jakim charakteryzują się odmiany o zwiększonej zawartości strawnego włókna w zboŝach. -odmiany gromadzące w znacznych ilościach substancje chemiczne przydatne dla przemysłu farmaceutycznego oraz chemicznego (biopolimery)., np: rzepak wytwarzający hirudynę, związek obniŝający krzepliwość krwi otrzymywany dotąd z pijawek; ziemniaki o zmienionej strukturze skrobi, pod kątem jej wykorzystania do produkcji biodegradowalnych mas plastycznych.

7 Dalsze poszukiwania: - odmiany produkujące surowce energetyczne czyli rolnicza produkcja odnawialnych źródeł energii. Pierwsze próby w tym kierunku podjęto podczas kryzysu energetycznego w latach 70. (rzepak, lateks z wilczomleczowatych). GMO w Polsce W latach 80 podjęto pierwsze próby transformowania ogórka i zbóŝ we współpracy z Instytutem Maxa Plancka w Kolonii. Rośliny transgeniczne uzyskano pod koniec lat osiemdziesiątych w ICHB PAN w Poznaniu i w IHAR Radzików, były to modelowe Nicotiana tabacum i Lotus corniculatus zawierające geny markerowe uida i nptii. Pierwszej w Polsce transformacji roślin (ziemniaków) o duŝym znaczeniu gospodarczym dokonał na początku lat dziewięćdziesiątych profesor Kazimierz Kleczkowski w Instytucie Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie. W latach dokonano transformacji ziemniaków w IBB PAN we współpracy z IHAR oraz pszenŝyta, a potem pszenicy i Ŝyta w IHAR w Radzikowie. Dokonano równieŝ transformacji ogórków i pomidorów w Katedrze Genetyki i Hodowli Roślin SGGW we współpracy z IBB PAN, pszenicy w IBB PAN i w Ogrodzie Botanicznym PAN, a takŝe gerbery w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Rośliny transgeniczne rzepaku uzyskano w Instytucie Genetyki Roślin PAN w Poznaniu i w Poznańskim Oddziale IHAR. Pierwsze w Polsce doświadczenia polowe z transgenicznymi roślinami zostały prowadzone w 1997 r. - dotyczyły kukurydzy, ziemniaków i buraków pastewnych. W sierpniu 1997 r. wysiano na polskie pola pierwszy transgeniczny rzepak. Zespół prof. A. B. Legockiego w Poznaniu otrzymał sałatę zawierającą jadalną szczepionkę przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby. Natomiast zespół prof. P. Borowicza i prof. A. Płucienniczaka z Warszawy opracował metodę produkcji gensuliny, czyli ludzkiej insuliny przez bakterie. NaleŜy równieŝ wspomnieć, iŝ zespół prof. S. Malepszego i prof. K. Niemirowicz -Szczytt z Warszawy otrzymał słodkie ogórki i pomidory poprzez wprowadzenie genu białka - taumatyny do genomu tych warzyw. Polski Związek Producentów Kukurydzy, r.: Kukurydza MON 810 [Bt]: 2006 r. 100 ha ; 2007 r. 340 ha. Czemu służy biotechnologia w rolnictwie ŻYWNOŚĆ; Polska = 3% produkcji UE; brak samowystarczalności PASZE; Polska = import 1,5 mln ton GM soi i kukurydzy BIOMATERIAŁY; bawełna, biosteel, biodegradowalne bioplastiki BIOENERGETYKA; bioetanol, diodiesel, biomasa ROŚLINY JAKO BIOREAKTORY żywność funcjonalna, produkcja leków INNE.

8 Konsekwencje stosowania roślin modyfikowanych Rozwój oporności u owadów co prowadzi do powstania opornych populacji szkodników Powstawanie nowych alergenów i toksyn Zachwianie funkcji organizmów symbiotycznych Niebezpieczeństwo ucieczki genu do roślin spokrewnionych Rozwój oporności na antybiotyki Pojawienie się opornych chwastów Obawy rolników budzi moŝliwośc wprowadzenie genetycznej sterylizacji nasion (technologia Terminatora ), jak równieŝ moŝliwość wyłączanie ekspresji genów za pomocą związków chemicznych Traitor technology.