WŁADZA USTAWODAWCZA W POLSCE. Sejm i Senat

Transkrypt

1 WŁADZA USTAWODAWCZA W POLSCE Sejm i Senat

2 GŁÓWNE CECHY PARLAMENTU W RP Parlament jest jedynym organem ustawodawczym w Polsce. Parlament (zwłaszcza izba sejmowa) pełni też inne funkcje kontrolną i kreacyjną. Polski parlament jest dwuizbowy składa się z Sejmu i Senatu. W praktyce Sejm jest ważniejszą z izb. Parlamentarzyści wykonują swój mandat zgodnie z koncepcją mandatu wolnego. Wszyscy członkowie parlamentu posłowie i senatorowie pochodzą z bezpośredniego wyboru.

3 DWUIZBOWOŚĆ Parlament składa się z dwóch izb: Sejmu, składającego się z 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych i w głosowaniu tajnym. Pozycja Sejmu jest silniejsza nie tylko tworzy prawo, ale też kontroluje rząd. Senatu, składającego się ze 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym. Pozycja Senatu jest słabsza od Sejmu bierze tylko udział w ustawodawstwie (gdzie jednak ostatnie słowo i tak zawsze należy do Sejmu), nie kontroluje rządu.

4 KONCEPCJA MANDATU WOLNEGO Zakłada ona, że parlamentarzysta: 1. jest przedstawicielem całego narodu (a nie tylko swego okręgu wyborczego); 2. samodzielnie decyduje o swych działaniach nie ma prawnych instrumentów pozwalających mu narzucić określony sposób sprawowania mandatu, np. instrukcji wyborców; 3. jest nieodwołalny nie istnieją co do zasady mechanizmy wykluczenia parlamentarzysty z grona posłów lub senatorów (choć mogą istnieć mechanizmy wygaśnięcia mandatu posła). Pewien wyłom w koncepcji mandatu wolnego w Polsce stanowi możliwość zarządzenia dyscypliny klubowej podczas głosowania, za co można zostać wykluczonym z klubu poselskiego.

5 FUNKCJE PARLAMENTU RP Parlament RP pełni trzy zasadnicze funkcje: ustawodawczą kontrolną oraz kreacyjną.

6 FUNKCJA USTAWODAWCZA Parlament jest jedynym organem w Polsce, który może stanowić akty o randze ustawy (w normalnych warunkach; podczas stanu wojennego Prezydent może wydawać rozporządzenia z mocą ustawy). Akty prawne innych organów państwa (np. rozporządzenia Rady Ministrów) muszą być podporządkowane ustawom.

7 PRZEBIEG PROCESU USTAWODAWCZEGO. INICJATYWA USTAWODAWCZA Inicjatywa ustawodawcza (uprawnienie do wiążącego skierowania projektu ustawy do Sejmu, co zwie się wniesieniem do laski marszałkowskiej ) przysługuje: 1. grupom posłów musi to być 15 posłów lub komisja sejmowa; 2. Senatowi jako całości potrzebna jest uchwała całej izby; 3. Prezydentowi; 4. Radzie Ministrów to właśnie z inicjatywy RM w każdej kadencji Sejmu wydawano najwięcej ustaw (projekty rządowe najczęściej przekładały się ostatecznie na obowiązujące ustawy). Zarazem wyłącznie RM może złożyć projekt budżetu oraz tzw. projekt pilny, który procedowany jest przed innymi; 5. grupie obywateli. Projektowi musi towarzyszyć uzasadnienie.

8 ROZPATRZENIE PROJEKTU PRZEZ SEJM Sejm rozpatruje projekt w trzech tzw. czytaniach, polegających na przedstawieniu projektu, dyskusji nad nim, dokonaniu poprawek oraz głosowaniu o całości projektu. Pierwsze czytanie z reguły odbywa się na posiedzeniu komisji sejmowej, choć może się odbyć także na posiedzeniu plenarnym. Już na tym etapie można wnioskować o odrzucenie projektu w całości. Komisja może zmieniać treść projektu.

9 Drugie czytanie odbywa się zawsze na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Wnioskodawca i posłowie mogą zgłaszać poprawki do projektu. Jeżeli zgłoszono poprawki, projekt z reguły kierowany jest znów do komisji. Jeżeli nie ma poprawek, może odbyć się od razu trzecie czytanie. Trzecie czytanie obejmuje głosowanie nad ewentualnym wnioskiem o odrzucenie projektu w całości, nad ewentualnymi poprawkami, a w końcu nad projektem w całości, wraz ze zmianami wynikającymi z poprawek. Sejm uchwala ustawę zwykłą większością głosów. Od tego momentu przestaje być ona projektem.

10 ROZPATRZENIE USTAWY PRZEZ SENAT Ustawa trafia do Senatu, który może podjąć uchwałę wnioskującą o: 1. przyjęcie ustawy bez zmian (wtedy ustawa trafia dalej do Prezydenta), albo 2. przyjęcie poprawek lub odrzucenie w całości (wtedy ustawa wraca do Sejmu). Sejm może odrzucić poprawki Senatu lub wniosek o odrzucenie ustawy bezwzględną większością głosów.

11 ROLA PREZYDENTA W PROCESIE USTAWODAWCZYM Ustawa trafia do Prezydenta RP, który może: 1. podpisać ją i zarządzić ogłoszenie w Dz. U., 2. skierować do Trybunału Konstytucyjnego jeżeli TK stwierdzi niezgodność ustawy z Konstytucją, Prezydent jej nie podpisuje; w tym przypadku Prezydent nie może już skorzystać z weta ustawodawczego. 3. odmówić podpisania, przekazując ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia (weto ustawodawcze). Weto Sejm odrzuca większością 3/5 głosów. Podpisana ustawa jest publikowania w Dzienniku Ustaw i wchodzi w życie po upływie 14 dni.

12 FUNKCJA KONTROLNA Sejm (ale już nie Senat) ma możliwość kontrolowania rządu. W ramach tej funkcji Sejm może: żądać od rządu udzielenia informacji związanych z jego zadaniami, powołać komisję śledczą do zbadania konkretnej sprawy, dokonywać ocen przedstawionych informacji i formułować sugestie, do których rząd musi się ustosunkować (ale nie musi ich wykonać podział władzy), spowodować dymisję poszczególnych ministrów lub rządu jako całości (votum nieufności dla całego rządu wymaga przegłosowania większością ustawowej liczby posłów na wniosek co najmniej 46 posłów; wniosek musi być konstruktywny; dla wotum nieufności wobec ministra także wymagana jest większość ustawowej liczby posłów, ale na wniosek co najmniej 69 posłów).

13 FUNKCJA KREACYJNA W ramach funkcji kreacyjnej, parlament obsadza lub ma wpływ na obsadzenie licznych stanowisk w organach władzy publicznej, np. Sejm wybiera sędziów Trybunału Konstytucyjnego, Sejm za zgodą Senatu wybiera Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Sejm za zgodą Senatu wybiera Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Rzecznika Praw Dziecka.