WPROWADZENIE DO FILOZOFII

Transkrypt

1 ARNO ANZENBACHER WPROWADZENIE DO FILOZOFII Przek³ad na podstawie wydania VIII zmienionego i poszerzonego Prze³o y³ Juliusz Zychowicz Wydawnictwo WAM Kraków 2010

2 SPIS TREŒCI Przedmowa do wydania w jêzyku polskim Przedmowa do wydania w jêzyku polskim Od Autora CO TO JEST FILOZOFIA? Refleksja wstêpna Pochodzenie nazwy Problem pocz¹tku Doœwiadczenie Zdziwienie W¹tpienie Bezza³o eniowoœæ Rozgraniczenie Filozofia a nauki szczegó³owe Klasyfikacja nauk szczegó³owych Nauki realne Filozofia a nauki realne Filozofia a nauki formalne Filozofia a religia Filozofia a sztuka Próba definicji Nauka Wiedza fundamentalna Wiedza uniwersalna Wiedza rozumowa Wiedza krytyczna Przyk³ady z dziejów pojêcia PLATON ARYSTOTELES TOMASZ Z AKWINU KARTEZJUSZ THOMAS HOBBES IMMANUEL KANT JOHANNGOTTLIEB FICHTE GEORGWILHELM FRIEDRICHHEGEL KAROL MARKS LUDWIG WITTGENSTEIN MARTIN HEIDEGGER KARL JASPERS 44

3 6 Spis treœci KARL POPPER JÜRGEN HABERMAS Jednoœæ filozofii wieloœæ systemów Podstawowe problemy filozofii trójk¹t platoñski Przypowieœæ o jaskini Krytyka doœwiadczenia Trójk¹t platoñski Praktyka G³ówne kierunki pytañ filozoficznych Podzia³ filozofii FILOZOFIA BYTU Byt w³aœciwy i byt nie-w³aœciwy Myœl przedsokratyczna TALES Z MILETU HERAKLIT Z EFEZU PARMENIDES Z ELEI Podsumowanie Mechanicyzm KARTEZJUSZA Labirynt kontinuum (LEIBNIZ) Atomizm Substancja (ARYSTOTELES) Byt nie-w³aœciwy Akt i potencja ród³o i znaczenie rozró nienia Dialektyka Substancja i przypad³oœæ Kategorie Materia a forma (hilemorfizm) Ontologiczne pojêcie materii Istota a istnienie System ró nic Przyczynowoœæ ontologiczna Arystotelesowska teoria przyczyn Przyczynowoœæ a teoria aktu i potencji Transcendentalia Jedno Prawda Dobro Piêkno Przyroda Nauki przyrodnicze a filozofia przyrody Drzewo PORFIRIUSZA Cia³o 97

4 Spis treœci Przestrzeñ Czas Przyroda nieorganiczna Istota yj¹ca Cia³o jako organizm Teleologia Animalnoœæ Organizm animalny Ewolucja FILOZOFIA PODMIOTU Filozofia podmiotu: refleksja transcendentalna Filozoficzny problem poznania Teoria odbicia Przewrót kopernikañski KANTA Ró nica transcendentalna Pojêcie graniczne: rzecz sama w sobie Spór o istnienie œwiata Poznanie zmys³owe i duchowe Zmys³owoœæ zewnêtrzna i wewnêtrzna Zmys³owoœæ a duch Podmiotowoœæ Uniwersalnoœæ Ca³oœciowoœæ Umiejêtnoœæ mowy Samostanowienie na zasadzie wolnoœci Empiryzm i racjonalizm Empiryzm Racjonalizm Oœwiecenie Przezwyciê enie empiryzmu i racjonalizmu przez KANTA Struktura poznania Struktura poznania wed³ug TOMASZA Z AKWINU Ró nica pierwsza Ró nica druga Struktura poznania wed³ug KANTA Estetyka transcendentalna Logika transcendentalna Analityka transcendentalna Dialektyka transcendentalna Podsumowanie 155

5 8 Spis treœci 3.4 Przejawy zwrotu ku podmiotowi Fenomenologia EDMUNDA HUSSERLA Egzystencjalizm Hermeneutyka Filozofia œwiadomoœci TRZECI PUNKT WYJŒCIA Neoplatonizm System HEGLA Materializm historyczny u MARKSA Filozofia analityczna Pozytywizm WITTGENSTEIN I Neopozytywizm Ko³a Wiedeñskiego Racjonalizm krytyczny WITTGENSTEIN II Semiotyka Cud jêzyka Ponadznakowy charakter jêzyka Trójkierunkowoœæ jêzyka Jêzykowy obraz œwiata Dialektyka jêzyka Gramatyka uniwersalna (N. CHOMSKY) Pragmatyka: poszczególne stanowiska Rekonstrukcja dialogiczna (Szko³a Erlangska) Pragmatyka uniwersalna (J. HABERMAS) Transcendentalna pragmatyka jêzyka (K.O. APEL) FRIEDRICH NIETZSCHE Punkt wyjœcia Cz³owiek a ludzkoœæ Nadcz³owiek Postmodernizm Prawda LOGIKA I TEORIA NAUKI Logika Co to jest logika? Dzieje logiki formalnej Filozofia a logika formalna Logistyka i metalogika S³owo i znaczenie Nazwy i predykaty Jedno- i wieloznacznoœæ 232

6 Spis treœci Definicja Problem uniwersaliów Rachunek zdañ Koniunkcja Alternatywa Implikacja Dysjunkcja Równowa noœæ Prawa logiczne Rachunek predykatów Predykaty jedno- i wieloargumentowe Zdanie proste i forma zdaniowa Kwantyfikatory Formalizacja Prawa logiczne Zdania typu A, E, I, O Rachunek klas Operacje na klasach S¹dy o klasach Kwadrat logiczny Sylogistyka Grupy trójkowe dopuszczaj¹ce zachodzenie sylogizmów Figury sylogizmu Inne dzia³y logiki Teoria nauki System teoria nauka Dedukcja i system aksjomatyczny Indukcja Obserwacja opis klasyfikacja Hipoteza Teoria Wyjaœnienie Objaœnienie niektórych pojêæ Znaczenie teorii empirycznych CZ OWIEK Cz³owiek jako temat nauki Animalnoœæ i duch Cz³owiek jako fenomen Cia³o a dusza Dusza a duch Próby rozwi¹zania Duch jako dusza 273

7 10 Spis treœci 6.5 Problem nieœmiertelnoœci Dziejowoœæ Bycie ku œmierci Dziejowoœæ a dzieje Przyroda a dzieje Filozofia dziejów Charakter spo³eczny i spo³eczeñstwo Sfery spo³ecznej interakcji Integralizm i wyodrêbnienie Pañstwo i prawo Spo³eczeñstwo Gospodarka Wiedza i umiejêtnoœci Rodzina Sfera religijno-kulturowa Podsumowanie Ekskurs: Filozofia feministyczna ETYKA Wolnoœæ woli Teoria i praktyka Wolnoœæ zewnêtrzna i wewnêtrzna Wolnoœæ wewnêtrzna jako upraktycznienie siê rozumu Dobro i z³o Wolnoœæ a determinizm Sumienie Etyczne apriori Aplikacja Autonomia sumienia Sumienie przed- i pouczynkowe Problem norm Sumienie a norma Koniecznoœæ norm Uzasadnienie norm Argumentacja utylitarystyczna Argumentacja na podstawie teorii sprawiedliwoœci Argumentacja na podstawie klasycznego prawa natury Problem sensu Cele, które s¹ zarazem obowi¹zkami Roszczenia do sensu ludzkiej praktyki Wolnoœæ na zasadzie natury Wolnoœæ na zasadzie cz³owieczeñstwa 354

8 Spis treœci Etyka a wiara Przechodnioœæ sensu Nierozporz¹dzalnoœæ tego, co zupe³ne Problem winy Kategoryczne roszczenie sumienia Etyka spo³eczna Liberalizm Socjalizm Etos praw cz³owieka Prawo Podsumowanie BÓG Krytyka religii FEUERBACH MARKS NIETZSCHE FREUD CARNAP SARTRE SÖLLE Podsumowanie Filozoficzna nauka o Bogu Problem Boga z punktu widzenia filozofii bytu Argument kosmologiczny i teleologiczny Argument kosmologiczny Argument teleologiczny Bóg w orzekaniu analogicznym Pojêcie Boga w filozofii bytu Problem Boga w filozofii podmiotu Kantowska krytyka argumentów z dziedziny filozofii bytu Bóg jako idea regulatywna Bóg jako postulat praktycznego rozumu Problem Boga w filozofii ducha Argument ontologiczny Krytyka argumentu ontologicznego Nowsze stanowiska Wiara religijna Wiara a filozofia S³uchacze S³owa Eksperyment ca³oœciowy 412

9 12 Spis treœci G³ówne dzie³a filozofii zachodniej 415 Wykaz wykorzystanej literatury 419 Zalecane lektury 428 Skorowidz nazwisk 429