KONKURS BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM

Transkrypt

1 pieczątka WKK Kod ucznia - - Dzień Miesiąc Rok DATA URODZENIA UCZNIA KONKURS BIOLOGICZNY DLA UCZNIÓW GIMNAZJUM ETAP REJONOWY Drogi Uczniu! GRATULACJE! Witaj na II etapie konkursu biologicznego. Przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj się prawidłowo odpowiedzieć na wszystkie pytania. Arkusz liczy 20 stron i zawiera 32 zadania. Przed rozpoczęciem pracy sprawdź czy Twój test jest kompletny. Jeżeli zauważysz usterki, zgłoś Komisji Konkursowej. Zadania czytaj uważnie i ze zrozumieniem. Odpowiedzi wpisuj czarnym lub niebieskim długopisem bądź piórem. Dbaj o czytelność pisma i precyzję odpowiedzi. W przypadku testu wyboru prawidłową odpowiedź zaznacz stawiając znak X na literze poprzedzającej treść wybranej odpowiedzi. Nie używaj korektora. Jeżeli pomylisz się, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz znakiem X inną odpowiedź. Oceniane będą tylko odpowiedzi, które zostały umieszczone w miejscu do tego przeznaczonym. Brudnopis nie będzie oceniany. Czas pracy: 90 minut Liczba punktów możliwych do uzyskania: 90 Pracuj samodzielnie. Powodzenia!

2 W zadaniach 1-9 zaznacz jedną prawidłową odpowiedź. Zadanie 1. (0-1 pkt) Proces uczenia się, który z pewnością nie był Ci obcy w czasie przygotowywania się do konkursu, jest mocno związany z tworzeniem nowych odruchów warunkowych. Zaznacz zdanie, które zawiera błędną informację o tych odruchach. A. Są utrwalone genetycznie i przebiegają automatycznie. B. Są bardziej złożone od odruchów bezwarunkowych. C. Są związane z działalnością kory mózgowej. D. Nie są stałe, wygasają w czasie życia osobniczego. Zadanie 2. (0-1 pkt) W oparciu o badania anatomiczne i fizjologiczne ustalono, iż poszczególne płaty mózgu związane są z określonymi czynnościami życiowymi. Rozpoznaj na schemacie i zakreśl numer płata mózgu, w którym znajdują się ośrodki kojarzeniowe, miejsca powstawania myśli i pojęć czyli czynności, które w czasie konkursu są niezbędne. A. 1 B. 2 C. 3 D. 4 Zadanie 3. (0-1 pkt) Stres wywołany konkursem u ucznia, który jest dobrze przygotowany: A. wpływa pozytywnie na wynik egzaminu. B. wpływa negatywnie na wynik egzaminu. C. nie wpływa na wynik konkursu. D. powoduje depresję. Strona 2 z 20

3 Zadanie 4. (0-1 pkt) Część współczulna układu autonomicznego, podobnie jak adrenalina uaktywnia się w sytuacjach zagrożenia oraz silnych emocji. W którym punkcie prawidłowo opisano działanie układu współczulnego? A. rozszerza źrenice, zmniejsza pocenie się, zwalnia akcję serca, rozszerza naczynia krwionośne; B. rozszerza źrenice, zwiększa pocenie się, przyśpiesza akcję serca, rozszerza naczynia krwionośne; C. zwęża źrenice, zwiększa pocenie się, zwalnia akcję serca, zwęża naczynia krwionośne; D. rozszerza źrenice, zmniejsza pocenie się, przyśpiesza akcję serca, rozszerza naczynia krwionośne. Zadanie 5. (0-1 pkt) Gruczoł dokrewny, który produkuje adrenalinę, wydziela również inne hormony. Który hormon spośród podanych poniżej produkowany jest przez ten sam gruczoł dokrewny? A. Tymozyna. B. Parahormon. C. Tyroksyna. D. Kortyzol. Zadanie 6. (0-1 pkt) Trzustka jest gruczołem dokrewnym produkującym dwa hormony działające antagonistycznie, przez co zapewniają one zachowanie równowagi cukrowej w organizmie. Wybierz zestaw zawierający prawidłowe nazwy hormonów, które należy wpisać w miejscach X i Y. Strona 3 z 20

4 X Y A. glukagon insulina B. insulina glukagon C. insulina parathormon D. kalcytonina insulina Zadanie 7. (0-1 pkt) Zdolności chwytne kończyny górnej człowieka przewyższają w sposób nieporównywalny te same zdolności małp człekokształtnych. Dzięki temu możemy wykonywać bardzo precyzyjne czynności jak chociażby posługiwanie się długopisem czy piórem. Jednak większość badanych cech u naczelnych, to cechy wspólne, a tylko 1/3 to cechy swoiste dla człowieka. Wybierz zestaw, który zawiera wyłącznie cechy wspólne dla człowieka i innych naczelnych. A. 7 kręgów szyjnych, kończyny górne krótsze od dolnych, pęcherzykowate płuca; B. nieprzeciwstawny paluch, żyworodność, skóra pokryta sierścią; C. wysklepiona stopa, wklęsłe kości biodrowe, wystający nos i podbródek; D. pięciopalczaste kończyny, rozróżnianie barw, wykształcenie łożyska. Zadanie 8. (0-1 pkt) Prawie wszystkie gatunki naczelnych mają ponad 90% DNA wspólnego z ludźmi. Czym różni się DNA człowieka i szympansa? A. Rodzajem zasad azotowych. B. Rodzajem wiązań chemicznych pomiędzy parami zasad azotowych. C. Sekwencją nukleotydów. D. Odpowiedzi A, B i C są poprawne. Zadanie 9. (0-1 pkt) Replikacja DNA to proces prowadzący do wytworzenia dwóch cząsteczek DNA z jednej cząsteczki macierzystej. W procesie tym do nici DNA o sekwencji CAATGTACT zostaje dobudowany łańcuch o sekwencji: A. CAATGTACT, B. CAAUGUACU, C. GTTACATGA, D. GUUACAUGA. Strona 4 z 20

5 Zadanie 10. (0-3 pkt.) Rozwiąż następujące zadanie: Ciemnooki mężczyzna, którego ojciec miał oczy piwne, a matka niebieskie, poślubił ciemnooką kobietę. Ich dziecko ma oczy niebieskie. W wyznaczonych miejscach wpisz wszystkie możliwe genotypy pięciu wymienionych osób. A allel warunkujący oczy ciemne a - allel warunkujący oczy jasne x matka ojciec x syn żona dziecko Zadanie 11. (0-3 pkt.) Zespół Downa to jedna z najczęściej spotykanych anomalii chromosomowych. Szansa urodzenia się dziecka z tym defektem genetycznym zwiększa się wraz z wiekiem matki. W tabeli przedstawiono zależność między wiekiem matek a częstością występowania zespołu Downa u noworodków. Wiek matki (w latach) Ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Downa (w procentach) Wiek matki (w latach) Ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Downa (w procentach) 16 0, , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0357 Uzupełnij poniższe zdania: U osób dotkniętych zespołem Downa, chromosom występuje w trzech kopiach. Strona 5 z 20

6 U chorych występują następujące objawy:,,. Zakładając, że u matki nie nastąpi poronienie, ryzyko urodzenia dziecka z zespołem Downa u kobiety 34-letniej w porównaniu z 25- letnią zwiększa się -krotnie. W drugim zdaniu należy podać 3 objawy tej choroby. Zadanie 12. (0-2 pkt.) Anemia sierpowata to jedna z chorób genetycznych, występująca na znacznych terenach Afryki zazwyczaj u rasy czarnej. Allel anemii sierpowatej (s) warunkuje powstanie w erytrocytach człowieka zmienionej hemoglobiny, która ma słabą możliwość wiązania tlenu. Allel (S) warunkuje występowanie normalnych krwinek czerwonych. Osoby homozygotyczne (ss) umierają w bardzo młodym wieku. Osoby o genotypie (SS) nie chorują na anemię sierpowatą. Jednak to przeżywalność heterozygot (Ss) jest największa. Wyjaśnij dlaczego? Zadanie 13. (0-5 pkt.) Dzięki badaniu krwi można szybko ocenić stan zdrowia człowieka. O funkcjonowaniu układu krwionośnego ważnych informacji dostarczają pomiary ciśnienia krwi. Poniżej przedstawiono niektóre wyniki badań trzech osób. A. Zakreśl ten wynik, który jest nieprawidłowy tzn. nie mieści się w przyjętych normach. Parametr krwi Osoba 1 Osoba 2 Osoba 3 Hematokryt 47% 35% 50% Erytrocyty 4,3 mln/1mm 3 5,075 mln/mm 3 4,89 mln/mm 3 Ciśnienie 155/95 mm Hg Hematokryt: norma 37% 52% 120/70 mm Hg 125/75 mm Hg Strona 6 z 20

7 B. Na co może być chora badana osoba? C. Choroba, o której mowa w zadaniu należy do bardzo groźnych chorób. Za pomocą dwóch argumentów, wykaż że tak właśnie jest D. Podaj dwie propozycje zapobiegania tej chorobie E. Wyjaśnij pojęcie hematokrytu. Zadanie 14. (0-2 pkt.) Konflikt serologiczny prowadzi do chorób krwi dziecka, jest też powodem wielu poronień. Przyczyną konfliktu serologicznego pomiędzy matką a płodem bywa antygen D, którego obecność na erytrocytach wyznacza grupę krwi Rh +.. Uzupełnij schemat ilustrujący konflikt serologiczny odpowiednimi określeniami grup krwi: Rh + lub Rh -. Strona 7 z 20

8 Zadanie 15. (0-5pkt.) Łożysko to wspólny narząd matki i dziecka, który powstaje i funkcjonuje w czasie ciąży, a w czasie porodu jest wydalany. Zapewnia ono wymianę substancji między krwią matki i płodu bez ich mieszania. Schemat przedstawia transport różnych substancji przez łożysko. A. Określ kierunki przechodzenia przez łożysko tlenu, dwutlenku węgla, substancji odżywczych i mocznika, przyporządkowując je strzałkom B. Uzupełnij zdania dotyczące tego narządu: Łożysko składa się z części płodowej powstałej z - oraz części matczynej -. Łożysko zaczyna tworzyć się około dnia po zagnieżdżeniu się zarodka w macicy. Rozwija się i rośnie do miesiąca życia płodowego. Zadanie 16. (0-2 pkt.) Nerka to narząd, który ma za zadanie filtrowanie osocza krwi w celu usunięcia wszystkich zbędnych substancji. Najmniejszą częścią strukturalną i funkcjonalną nerki jest nefron. Na rysunku przedstawiono fragment nefronu kłębuszek nerkowy, zbudowany z sieci naczyń włosowatych otoczonych tzw. torebką Bowmana. Strona 8 z 20

9 A. Zaznacz i podpisz na schemacie tętniczkę doprowadzającą krew do kłębuszka nerkowego oraz tętniczkę odprowadzającą krew. Zastosuj oznaczenia literowe: D - tętniczka doprowadzającą krew O - tętniczka odprowadzającą krew B. Następnie korzystając z rysunku wyjaśnij, jakie znaczenie ma w procesie powstawania moczu pierwotnego zróżnicowana średnica tętniczki doprowadzającej i odprowadzającej. Zadanie 17. (0-3 pkt.) Badanie moczu podobnie jak badanie krwi jest proste do przeprowadzenia i dostarcza wielu informacji o stanie zdrowia. W tabeli przedstawiono wyniki laboratoryjnych badań moczu dwóch pacjentów. Parametr Pacjent 1 Pacjent 2 barwa moczu żółta jasnożółta odczyn kwaśny kwaśny białko (mg/ 100g krwi) 0,5 brak cukier (mg /100 g krwi) brak 140 erytrocyty( w polu widzenia) 70 brak leukocyty ( w polu widzenia) 45 brak bakterie ( w polu widzenia) liczne brak Po przeanalizowaniu danych umieszczonych w tabeli wykonaj następujące polecenia. Strona 9 z 20

10 A. Określ u każdego pacjenta, czy wyniki ogólnego badania moczu mogą wskazywać na chorobę. Jeżeli tak to podaj jej nazwę. B. Podaj parametry moczu pacjenta (pacjentów), które o tym świadczą. C. Napisz, do jakiego lekarza specjalisty powinien udać się pacjent 2? PACJENT 1 A B PACJENT 2 A B C Zadanie 18. (0-2 pkt.) Dodatkowym narządem wydalniczym u człowieka jest skóra, która pełni szereg innych funkcji. Zapoznaj się ze schematem przedstawiającym przekrój przez ten narząd, a następnie podaj nazwę elementu X wchodzącego w skład skóry. Przedstaw jego działanie w trakcie intensywnego wysiłku fizycznego. element X - działanie Strona 10 z 20

11 Zadanie 19. ( 0-5 pkt.) Rozwiąż logogryf. Wszystkie hasła dotyczą głównie układu szkieletowego oraz połączeń kości. Następnie wpisz we właściwym miejscu rozwiązanie logogryfu wklęsła powierzchnia stawowa; 2. dodatkowe kości, powstałe na skutek kostnienia ścięgien, ułatwiają współpracę między mięśniami a elementami szkieletu; 3. najmniejsza kosteczka w organizmie człowieka; 4. elastyczne, łącznotkankowe połączenia kości w czaszce noworodka; 5. żebra łączące się z mostkiem za pomocą chrząstek; 6. staw, w którym możliwy jest ruch tylko w jednej płaszczyźnie np. staw kolanowy; 7. bogato unaczyniona i unerwiona błona pokrywająca powierzchnię kości; 8. substancja wypełniająca jamę stawową rozwiązanie logogryfu Strona 11 z 20

12 Zadanie 20. (0-4 pkt.) Oceń zdania dotyczące budowy i funkcjonowania układu oddechowego człowieka, wpisując obok każdego z nich literę P zdanie prawdziwe lub F zdanie fałszywe. 1. W czasie wdechu następuje skurcz mięśni międzyżebrowych, które unoszą żebra i równoczesny skurcz przepony, która unosi się do góry, co powoduje zasysanie powietrza. 2. Więzadła głosowe mogą napinać się lub rozluźniać, dzięki czemu szpara głosowa zwęża się podczas mówienia, a rozszerza podczas oddychania, powietrze płynące z płuc wprawia więzadła głosowe w drgania co powoduje powstawanie dźwięku. 3. Tchawica ma kształt rury zbudowanej z chrząstek w kształcie podkowy, połączonych więzadłami, taka budowa zapobiega zapadaniu się tchawicy i nadaje jej elastyczność. 4. Ściany pęcherzyków płucnych zbudowane są z nabłonka jednowarstwowego płaskiego, co ułatwia wymianę gazową między krwią a wnętrzem pęcherzyka płucnego. 5. Płuca kobiet mają pojemność od 3 do 4,5 litra, natomiast mężczyzn od 4,5 do 6 litrów. Zadanie 21. (0-3 pkt.) Trawienie pokarmu jest procesem wieloetapowym i odbywa się sukcesywnie w czasie przechodzenia pokarmu przez kolejne odcinki przewodu pokarmowego. Chemiczny rozkład składników pokarmowych przeprowadzany jest przez enzymy, których aktywność wiąże się ze środowiskiem o określonym ph. Teraz możesz przystąpić do uzupełnienia poniższej tabeli. Enzym Miejsce działania Odczyn środowiska, w którym działa jama ustna Trawiona substancja lipidy kwaśne białka Strona 12 z 20

13 Zadanie 22. (0-2 pkt.) Kosmki jelitowe widoczne na rysunku, człowieka. Wskaż jedną ich funkcję. to element budowy układu pokarmowego Wyjaśnij, jaką funkcję pełnią naczynia limfatyczne wnikające do kosmka jelitowego. Zadanie 23. (0-4 pkt.) Jadłospis każdego z nas zapewniający zdrowie organizmu powinien być zgodny z piramidą żywienia. Piramida żywieniowa to schemat przedstawiający proporcje, w jakich należy spożywać pokarmy w ciągu jednego dnia. Na najniższym poziomie znajdują się produkty, które powinniśmy jeść jak najczęściej. Im wyżej umieszczony jest dany pokarm, tym mniej należy go spożywać. Poniżej wypisano 15 produktów żywnościowych, którym przyporządkowano numery. Należy je pogrupować i wpisać numery odpowiadające pokarmom do odpowiedniego poziomu piramidy żywieniowej wg podanego wzoru: Strona 13 z 20

14 1. cytryny 6. czekolada 11. orzechy 2. chleb razowy 7. bułki pszenne 12. otręby owsiane 3. makaron 8. ryby 13. groch 4. pomidory 9. ziarna fasoli 14. smalec 5. kalafior 10.jaja 15. mleko Zadanie 24. (0-5 pkt.) W tym zadaniu opisano przyczyny i objawy pięciu chorób występujących u człowieka. Zapoznaj się z tymi opisami, a następnie w wyznaczonych miejscach wpisz nazwę jednostki chorobowej. 1. Choroba polegająca na zaburzeniach trawienia jelitowego i wchłaniania substancji pokarmowych. Zaburzenia te związane są z zanikiem kosmków jelitowych, zmniejszeniem wydzielania enzymów trawiennych przez błonę śluzową jelita i zaburzeniami ruchów jelit. Przyczyną choroby jest nietolerancja glutenu białka zawartego w zbożach, dlatego chorzy muszą stosować dietę bezglutenową. 2. Choroba polegająca na obumieraniu nerwu wzrokowego, co prowadzi do ślepoty. Jej przyczyną może być zbyt wysokie ciśnienie wewnątrz gałki ocznej lub zablokowanie światła naczyń krwionośnych w oku, a co za tym idzie brak dostawy tlenu i pokarmu do nerwu. Na tę chorobę szczególne narażone są osoby z nadciśnieniem, cukrzycą, miażdżycą i w podeszłym wieku. 3. Bardzo groźna choroba bakteryjna, stopniowo wyniszczająca organizm człowieka. Chory chudnie, ma suchy kaszel, jest stale zmęczony i brakuje mu apetytu. Długotrwały kaszel uszkadza pęcherzyki płucne, stąd pojawiająca się w plwocinie krew. Bakterie atakują również kości, nerki i układ pokarmowy. Choroba ta występuje również u zwierząt. Przeciwko drobnoustrojom wywołującym te chorobę stosuje się szczepienia ochronne. 4. Choroba występująca u ludzi w podeszłym wieku. Pojawiają się u nich zakłócenia w przewodzeniu impulsów nerwowych. Dochodzi również do obumierania komórek nerwowych. Powoduje zanik pamięci i kłopoty z przyswajaniem nowych wiadomości. Chory ma coraz większe problemy z wykonywaniem nawet prostych czynności. Nie rozpoznaje znajomych, może nawet zapomnieć jak wrócić do domu. Objawy te nasilają się z upływem lat i chory nie jest zdolny do samodzielnego życia. 5. Jedna z najgroźniejszych chorób skóry nowotwór złośliwy o dużej skłonności do wczesnych przerzutów oraz niewielkiej podatności na leczenie. Chorobę powodują melanocyty, które pod wpływem nadmiernego promieniowania ultrafioletowego przekształcają się w komórki nowotworowe i zaczynają się mnożyć w niekontrolowany sposób. Strona 14 z 20

15 Zadanie 25. (0-5 pkt.) Schemat przedstawia cykl rozwojowy paproci nerecznicy samczej. Przyporządkuj symbolom literowym poniższe stadia rozwojowe: zygota / zarodnik / plemnia / młoda paproć / zarodnia / plemnik / paproć / przedrośle / rodnia / kupki zarodni A B C D E F G H I J Nerecznica samcza to pospolicie występująca paproć, która nie jest gatunkiem chronionym. Napisz nazwy gatunkowe trzech paproci, które są w Polsce pod ścisłą ochroną gatunkową Strona 15 z 20

16 Zadanie 26. (0-4 pkt.) Poniżej podane są cechy charakterystyczne dwóch chronionych roślin nagonasiennych: kosodrzewiny i limby. Twoim zadaniem jest przyporządkować poniższe cechy tych dwóch roślin do właściwej części tabeli. Posłuż się oznaczeniami literowymi. a) krzew o wznoszących się gałęziach osiągający max. 3 metry wysokości b) drzewo osiągające metrów, występuje w Tatrach c) ma 5 igieł w pęczku d) korzenie chronią glebę przed zsuwaniem się ze zboczy i wymywaniem przez deszcze e) ma krótkie, gęsto osadzone ciemnozielone igły wyrastające po 2 z krótkopędu f) nasiona pozbawione skrzydełek ułatwiających rozsiewanie przez wiatr g) szyszki po dojrzeniu rozpadają się h) wyniszczona w wyniku pozyskiwania młodych pędów do produkcji olejku terpentynowego KOSODRZEWINA LIMBA Zadanie 27. (0-3 pkt.) Budowa wewnętrzna liścia rośliny okrytonasiennej jest wyrazem przystosowania do pełnionych przez liść funkcji. Na rysunku przedstawiającym przekrój przez liść zaznacz i podpisz te elementy, które pełnią niżej wymienione funkcje. Należy posłużyć się oznaczeniami literowymi. a) przeprowadzanie procesu fotosyntezy b) ochrona przed transpiracją c) zapewnienie sprawnej wymiany gazowej oraz przemieszczanie się tlenu, dwutlenku węgla i pary wodnej w liściu d) transportowanie wody i soli mineralnych e) transportowanie asymilatów f) regulowanie wymiany gazowej oraz transpiracji Strona 16 z 20

17 Zadanie 28. (0-3 pkt.) W niektórych środowiskach występują rośliny chwytające i trawiące drobne zwierzęta np. owady. Przykładem jest owadożerna rosiczka. Wiele osób uważa, że są to rośliny cudzożywne. Jednak w zielonych częściach tych roślin zachodzi proces fotosyntezy. Dlaczego więc, rośliny te łapią i pożerają owady? Jakie znasz inne rośliny owadożerne? Napisz trzy nazwy rodzajowe takich roślin Zadanie 29. (0-5 pkt.) Rysunek przedstawia budowę jednego z pasożytniczych płazińców tasiemca. Po zapoznaniu się z nim podpisz zaznaczone kreskami części ciała tego bezkręgowca, a następnie odpowiedz na pytania. 1. Jaka jest nazwa gatunkowa przedstawionego na rysunku pasożyta? 2. Jaka charakterystyczna cecha umożliwiła Ci jego rozpoznanie? 3. Jaki układ w budowie wewnętrznej tasiemca jest najlepiej rozwinięty? ( układ ten zaznaczony jest na rysunku). Strona 17 z 20

18 4. Kto jest żywicielem pośrednim, a kto ostatecznym tego pasożyta? żywiciel pośredni żywiciel ostateczny 5. Jaką nazwę nosi larwa tego zwierzęcia? 6. Jakiej zasady należy przestrzegać, aby człowiek nie zaraził się tym pasożytem? Zadanie 30. (0-4 pkt.) Uzupełnij poniższy tekst, dotyczący budowy zewnętrznej znanych przedstawicieli typu pierścienic. W pustych miejscach tekstu wpisz brakujące słowa, tak aby zdania po uzupełnieniu były prawdziwe. Ciało pierścienic składa się z trzech odcinków: głowowego, tułowiowego i odbytowego. Odcinek tułowiowy składa się z wielu, w których powtarzają się te same elementy budowy. U pierścienic morskich np. u każdy segment tułowiowy zaopatrzony jest w narządy ruchu odnóża zwane. Są one zakończone pęczkami cienkich, twardych wyrostków -. U pierścienic lądowych - dżdżownicy brak jest odnóży, występują tylko ułatwiające poruszanie się. Kilka segmentów ma zgrubiałe ściany, tworzą tzw., niezbędne do przeprowadzenia rozrodu. Słodkowodne, pasożytnicze pierścienice - również nie posiadają odnóży, natomiast występują u nich dwie, z przodu i tyłu ciała. Strona 18 z 20

19 Zadanie 31. (0-4 pkt.) Wypisane poniżej nazwy gatunków zwierząt które razem stanowią typ mięczaki. przyporządkuj właściwym gromadom, ślimak winniczek, perłopław perłorodny, kałamarnica olbrzymia, mątwa zwyczajna, pomrów wielki, ośmiornica pospolita, ostryga wielka, omułek jadalny, stożek królewski ŚLIMAKI MAŁŻE GŁOWONOGI Które z wymienionych gatunków mięczaków znajdują się w Polsce na liście zwierząt będących pod ścisłą ochroną gatunkową? Zadanie 32. (0-3 pkt.) Gromadę ssaki, których sympatycznych przedstawicieli widzimy na zdjęciach podzielono na trzy grupy (podgromady). Do jakiej podgromady zaliczane są niżej przedstawione zwierzęta? podgromada: Podaj nazwy rodzajowe przedstawionych zwierząt. A B Wymień dwie cechy charakterystyczne dla tej podgromady, które odróżniają tę grupę od pozostałych ssaków Strona 19 z 20

20 BRUDNOPIS Strona 20 z 20