W y m a g a n i a e d u k a c y j n e z b i o l o g i i k l a s a I I

Transkrypt

1 W y m a g a n i a e d u k a c y j n e z b i o l o g i i k l a s a I I D z i a ł : O R G A N I Z M C Z Ł O W I E K A poziomy organizacji organizmu układy narządów człowieka. klasyfikuje człowieka jako przedstawiciela naczelnych, wskazuje podane układy narządów na schemacie lub modelu, określa główne funkcje układów narządów przykłady mechanizmów zapewniających równowagę środowiska wewnętrznego organizmu. D z i a ł : A P A R A T R U C H U wyjaśnia pojęcie homeostaza, mechanizmy zapewniające równowagę środowiska wewnętrznego organizmu. analizuje hierarchiczną budowę organizmu wykazuje współdziałanie układów narządów w organizmie termoregulację jako przykład mechanizmu zapewniającego zachowanie równowagi środowiska wewnętrznego organizmu. analizuje na wybranych przykładach współdziałanie układów narządów. typy kości, budowy kości długiej, podaje główne składniki chemiczne kości, rodzaje połączeń kości, podaje główne stawu, rodzaje stawów, podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu, szkieletu osiowego i szkieletu kończyn, budujące czaszkę, podaje funkcję czaszki, budowy kręgu, podaje funkcję kręgosłupa, podaje funkcję klatki piersiowej i wymienia rozpoznaje różne typy kości, budowę kości długiej, określa chemiczną budowę kości, rozpoznaje różne rodzaje połączeń kości, opisuje budowę stawu, rozpoznaje różne rodzaje stawów oraz podaje miejsca ich występowania w organizmie, określa funkcje szkieletu, i rozpoznaje elementy szkieletu, rozpoznaje elementy budujące czaszkę, budowę kręgu, i rozpoznaje odcinki kręgosłupa, wskazuje elementy budowy klatki piersiowej, wskazuje elementy budowy szkieletu określa funkcję różnych typów kości, budowę oraz funkcję części szkieletu, porównuje budowę i działanie różnych rodzajów stawów, budowy czaszki z pełnioną przez nią budowy odcinków kręgosłupa z pełnionymi przez nie funkcjami, budowy klatki piersiowej z pełnioną przez nią budowy szkieletu obręczy i kończyn z pełnionymi przez nie funkcjami, porównuje budowę kończyny górnej i porównuje budowę różnych rodzajów kości, planuje i przeprowadza pokazujące wpływ składu chemicznego kości na jej właściwości fizyczne, między składem chemicznym a właściwościami mechanicznymi kości, określa związek między budową stawu a jego działaniem, określa związek budowy tkanki mięśniowej z pełnioną określa związek budowy włókna mięśniowego z jego opisuje działanie głównych mięśni szkieletowych, porównuje działanie mięśni synergistycznych i antagonistycznych, wyjaśnia przyczyny i skutki wybranych budowy różnych typów kości z pełnioną przez nie analizuje związek między składem chemicznym a właściwościami mechanicznymi kości, budowę wskazanych elementów szkieletu i wykazuje związek tej budowy z pełnioną wyszukuje informacje i planuje działania mające na celu zapobieganie wadom postawy (np. płaskostopiu), demonstruje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku urazów i prostych złamań.

2 jej główne elementy, budowy szkieletu kończyn i obręczy, główne mięśnie szkieletowe, określa rolę aktywności fizycznej dla prawidłowego naturalne krzywizny kręgosłupa, najczęściej występujące wady postawy, podaje przyczyny wad postawy, najczęściej występujące choroby i urazy aparatu ruchu. kończyn i obręczy, rozpoznaje tkankę mięśniową szkieletową obserwowaną pod mikroskopem lub na schemacie, określa budowę i funkcję mięśnia szkieletowego, przedstawia mechanizm pracy mięśni, wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni, przedstawia negatywne skutki stosowania dopingu, wskazuje naturalne krzywizny kręgosłupa, rozpoznaje i nazywa zilustrowane wady postawy, podaje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów i prostych złamań. dolnej, budowę włókna mięśniowego, rozpoznaje główne mięśnie szkieletowe na schemacie, mięśni działających synergistycznie i antagonistycznie, przyczyny i skutki wad postawy, aktywności fizycznej z zachowaniem zdrowia i sprawności, podaje przyczyny wybranych chorób i urazów aparatu ruchu.. chorób i urazów aparatu ruchu. D z i a ł : U K Ł A D P O K A R M O W Y pierwiastki biogenne, główne składniki odżywcze i podaje ich podstawową rolę, podstawowe makroelementy i określa rolę wybranego, przykłady mikroelementów i witamin oraz podaje ich źródła, podaje rolę wybranego mikroelementu i witaminy, określa, na czym polega proces trawienia i wskazuje miejsce jego zachodzenia, podaje nazwy procesów zachodzących w kolejnych odcinkach przewodu klasyfikuje składniki odżywcze według podanego kryterium, określa rolę podstawowych składników odżywczych oraz podaje ich przykładowe źródła, makroelementy i określa ich znaczenie dla mikroelementów i witamin, określa ich rolę oraz wymienia ich przykładowe źródła, procesy zachodzące w kolejnych odcinkach przewodu pokarmowego, określa funkcję elementów budowy składniki odżywcze i ich rolę w funkcjonowaniu określa funkcję, jaką pełnią w organizmie wybrane mikroelementy oraz witaminy, obserwację mikroskopową preparatów ścian wybranych części przewodu pokarmowego (żołądka, jelita), określa rolę rodzajów zębów, określa działanie enzymów trawiennych, podaje funkcję kosmków jelitowych, rolę makroelementów i wykazuje ich znaczenie dla porównuje makro- i mikroelementy, przedstawia skutki niedoboru wybranych witamin, procesu trawienia dla budowę elementów budowy pokarmowego i wykazuje jej związek z zachodzącym w danym odcinku procesie, rozpoznaje preparaty mikroskopowe ścian wybranych części przewodu analizuje skutki niedoboru wybranych makro- i mikroelementów oraz witamin, procesu trawienia dla wykazuje znaczenie prawidłowego odżywiania się dla sprawnego planuje wykazujące obecność w ślinie enzymu rozkładającego skrobię, opracowuje zasady, których należy przestrzegać, aby zapewnić sprawne działanie pokarmowego,

3 pokarmowego, pokarmowego, rozpoznaje elementy pokarmowego, rozpoznaje wątrobę i trzustkę, rodzaje zębów, zasady prawidłowego odżywiania, wskazuje wybrane grupy produktów w piramidzie żywieniowej, oblicza wskaźnik masy ciała, skutki niewłaściwej diety, wybrane choroby pokarmowego zasady higieny pokarmowego. pokarmowego, podaje rolę ślinianek, wątroby i trzustki w procesie trawienia, rozróżnia rodzaje zębów, miejsce działania wybranych enzymów trawiennych, podaje rolę wybranych enzymów trawiennych w procesie trawienia, określa zapotrzebowanie na składniki odżywcze, odczytuje informacje z piramidy żywieniowej, określa czynniki wywołujące choroby pokarmowego, zasady pokarmowego. planuje dietę uwzględniającą określone potrzeby i warunki, wyszukuje i odczytuje informacje umieszczone na produktach spożywczych, określa rolę pokarmu jako źródła energii, czynniki wywołujące choroby pokarmowego, uzasadnia stosowanie pokarmowego. pokarmowego (żołądka, jelita), budowy rodzajów zębów z pełnioną przez nie wykazujące obecność w ślinie enzymu rozkładającego skrobię, budowy kosmka jelitowego z pełnioną interpretuje informacje umieszczone na produktach spożywczych, zagrożenia zdrowia wynikające z niedowagi, otyłości i anoreksji, rolę pokarmu jako źródła energii. między stosowaniem zasad prawidłowego odżywiania się a profilaktyką chorób pokarmowego. D z i a ł : U K Ł A D O D D E C H O W Y oddechowego, rozróżnia wentylację płuc i oddychanie komórkowe, chorób oddechowego, główne czynniki wywołujące choroby oddechowego, podaje sposoby zapobiegania chorobom oddechowego. podaje funkcję elementów budowy oddechowego, wyjaśnia, na czym polega wentylacja płuc, opisuje przebieg procesu wymiany gazowej w płucach i tkankach, wyjaśnia, w jaki sposób palenie tytoniu wpływa na funkcjonowanie oddechowego, zasady, których należy przestrzegać, aby zapewnić sprawne działanie oddechowego. wyjaśnia różnicę pomiędzy wentylacją płuc a oddychaniem komórkowym, porównuje ruchy przepony i klatki piersiowej podczas wdechu i wydechu, pozwalającego porównać objętość powietrza, jaką można jednorazowo usunąć z płuc podczas wydechów: spokojnego i pogłębionego. budowę i funkcję oddechowego. budowy elementów oddechowego z pełnioną przez nie mechanizm wentylacji płuc, proces wymiany gazowej w płucach i tkankach, planuje pozwalające porównać objętość powietrza, jaką można jednorazowo usunąć z płuc podczas wydechów: spokojnego analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach, przebieg wymiany gazowej podczas intensywnego wysiłku fizycznego, analizuje przyczyny i skutki chorób oddechowego, planuje działania mające na celu zapobieganie chorobom oddechowego, między prowadzeniem zdrowego stylu życia (niepaleniem tytoniu, uprawianiem sportu) a funkcjonowaniem

4 i pogłębionego, przykładowe choroby oddechowego, omawia zasady oddechowego. oddechowego. D z i a ł : U K Ł A D K R Ą Ż E N I A rodzaje naczyń krwionośnych, krwionośnego, wskazuje położenie serca, nazywa główne części serca i naczynia krwionośne z nim połączone, przedstawia na schemacie krążenie krwi w obiegu płucnym i obwodowym, określa rolę krwi w organizmie, główne składniki krwi, grupy krwi w układzie AB0 i Rh, limfatycznego, wybrane choroby krwionośnego, czynniki wywołujące choroby krwionośnego, zapobiegania chorobom krwionośnego, opisuje profilaktykę chorób krążenia. określa funkcję naczyń krwionośnych, krwionośnego na schemacie lub modelu anatomicznym na modelu główne części serca i naczynia krwionośne z nim połączone, omawia krążenie krwi w obiegu płucnym i obwodowym, metody oceny pracy serca, prowadzi obserwację mikroskopową preparatu krwi, podaje rolę głównych składników krwi w organizmie, etapy procesu krzepnięcia krwi, wyjaśnia, co oznaczają grupy krwi w układzie AB0 i Rh, wyjaśnia, co to jest konflikt serologiczny, wyjaśnia społeczne znaczenie krwiodawstwa, określa funkcje limfatycznego, opisuje budowę i podaje funkcję węzłów chłonnych, miejsca występowania największych węzłów chłonnych w organizmie, omawia czynniki wywołujące choroby krwionośnego, opisuje budowę serca, porównuje budowę żył i tętnic, określa rolę zastawek żylnych, omawia cykl pracy serca, porównuje krążenie krwi w obiegu płucnym i obwodowym, dokonuje pomiaru tętna, podaje poprawne wartości tętna i ciśnienia krwi, prezentujące wpływ wysiłku fizycznego na wartość tętna i ciśnienia krwi, główne składniki krwi, rozpoznaje składniki komórkowe krwi podczas obserwacji mikroskopowej preparatu krwi, określa rolę krwi w transporcie gazów oddechowych, podaje znaczenie określania grupy krwi, omawia, na czym polega konflikt serologiczny, analizuje społeczne znaczenie krwiodawstwa, rozpoznaje główne elementy limfatycznego na schemacie, wskazuje miejsca występowania dużych węzłów chłonnych, choroby krwionośnego rodzaje naczyń krwionośnych, budowę krwionośnego, budowę serca, analizuje krążenie krwi w obiegu płucnym i obwodowym, analizuje cykl pracy serca, dokonuje pomiaru ciśnienia krwi, planuje prezentujące wpływ wysiłku fizycznego na wartość tętna i ciśnienia krwi, analizuje przykładowe wyniki laboratoryjne badań krwi, proces krzepnięcia krwi, analizuje wybrane sytuacje pod względem groźby wystąpienia konfliktu serologicznego, budowę i funkcję limfatycznego, wykazuje znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowego odżywiania dla właściwego krążenia. budowy naczyń krwionośnych z pełnioną przez nie budowy serca z pełnioną przez nie analizuje wynik pomiaru ciśnienia krwi, EKG jako metodę oceny pracy serca, wykazuje zależność między układem krążenia a układem oddechowym, określa przystosowania głównych składników krwi do pełnionej funkcji, omawia proces powstawania limfy, czynniki wpływające pozytywnie i negatywnie na funkcjonowanie krwionośnego, opracowuje zasady, których należy przestrzegać, aby zapewnić sprawne funkcjonowanie krążenia. demonstruje udzielanie pierwszej pomocy w przypadku krwawienia lub krwotoku.

5 omawia sposoby zapobiegania chorobom krwionośnego. oraz analizuje czynniki je wywołujące, omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku krwawienia lub krwotoku. D z i a ł : U K Ł A D O D P O R N O Ś C I O W Y wyjaśnia pojęcie odporność, wyróżnia odporność nieswoistą i swoistą, wyjaśnia, co to jest kompleks zgodności tkankowej, etapy stanu zapalnego, rozróżnia odporność czynną i bierną oraz nabytą i sztuczną, podaje skład szczepionki, przykładowe zalecane szczepienia, narządów, które się przeszczepia, wybrane choroby zarażenia się wirusem HIV. określa funkcję elementy odpornościowego na schemacie lub modelu anatomicznym określa funkcję limfocytów i przeciwciał, wyjaśnia, na czym polega kompleks zgodności tkankowej, wskazuje szczepionkę jako czynnik zapewniający odporność nabytą, określa czynniki chorób wyjaśnia, na czym polega transplantacja narządów, działania zmniejszające ryzyko zakażenia się wirusem HIV i zachorowania na AIDS. D z i a ł : U K Ł A D W Y D A L N I C Z Y określa rolę elementów wyjaśnia znaczenie limfocytów i przeciwciał w reakcji odpornościowej omawia sposoby działania szczepionki, nadwrażliwość jako zaburzenie czynności sytuacje, w których konieczna jest transplantacja narządu, odporność czynną i bierną oraz nabytą i sztuczną, porównuje skład szczepionki i surowicy, wyjaśnia konieczność wykonywania szczepień obowiązkowych, wybrane zaburzenia czynności wybrane choroby zasady odpornościowego. strukturę odpornościowego oraz sposób jego działania w zależności od czynnika chorobotwórczego, kompleks zgodności tkankowej, reakcję obronną organizmu na skutek infekcji, porównuje odporność czynną i bierną oraz nabytą i sztuczną, porównuje sposób działania szczepionki i surowicy, wykazuje społeczne znaczenie przeszczepów. pomiędzy elementami odpornościowego a pełnioną przez nie przedstawia etapy fagocytozy, wyjaśnia sposób działania przeciwciał, analizuje informacje zawarte w kalendarzu szczepień, wykonywania szczepień nieobowiązkowych, wyjaśnia znaczenie wyrażenia zgody na transplantację narządów po śmierci, ocenia działanie organizacji ułatwiających wykonywanie przeszczepów, np. prowadzących rejestr dawców. określa funkcję wydalniczego, budowę i funkcję budowy i funkcji wskazuje związek między spożywaniem

6 wydalniczego, związków wydalanych z organizmu za pomocą wydalniczego, etapy powstawania moczu, przykłady chorób wydalniczego, podaje zasady higieny wydalniczego, podaje czynniki wywołujące choroby wydalniczego, zapobiegania chorobom wydalniczego. wydalniczego na schemacie lub modelu, określa funkcję elementów wydalniczego, określa skład moczu ostatecznego, wskazuje sytuację wymagającą dializy, wyjaśnia znaczenie wykonywania badań moczu i analizy ich wyników dla celów diagnostycznych, wyników badania moczu świadczących o wystąpieniu choroby. wydalniczego, opisuje budowę nerek, opisuje budowę nefronu, badanie ph moczu, porównuje skład moczu pierwotnego i ostatecznego, sytuację wymagającą dializy, wyjaśnia konieczność systematycznego wykonywania badań profilaktycznych, m.in. moczu, wyjaśnia konieczność przestrzegania higieny wydalniczego. elementów budowy układy wydalniczego, budowę nerek, budowy nefronu z pełnioną budowy i funkcji elementów wydalniczego, analizuje przykładowe wyniki laboratoryjnego badania różnych próbek moczu, analizuje czynniki wywołujące choroby wydalniczego oraz sposoby zapobiegania im. dużej ilości wody a funkcjonowaniem nerek, wskazuje rolę dializy jako zabiegu ratującego życie, interpretuje przykładowe wyniki laboratoryjnego badania różnych próbek moczu, D z i a ł : U K Ł A D N E R W O W Y funkcje nerwowego, dzieli układ nerwowy ze względu na położenie (ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy), budowy ośrodkowego i obwodowego nerwowego, nerwowego na schemacie lub modelu, na modelu lub schemacie najważniejsze części budowy mózgowia, rodzaje odruchów, odruchów bezwarunkowych i warunkowych, omawia budowę obwodowego nerwowego, rodzaje nerwów, określa funkcję ośrodkowego i obwodowego nerwowego, określa rozmieszczenie komórek nerwowych w układzie nerwowym, na schemacie elementy budowy rdzenia kręgowego, omawia budowę synapsy, określa funkcję synapsy, omawia budowę mózgowia, określa czynności mózgowia, ośrodki funkcjonalne w korze mózgowej, na schemacie lub modelu mózgowia wybrane ośrodki w korze mózgowej, omawia działanie łuku odruchowego, obserwację reakcji odruchowej na bodziec mechaniczny w odruchu budowę i funkcję synapsy, działanie ośrodkowego i obwodowego nerwowego, budowę i czynności mózgowia, lokalizuje ośrodki funkcjonalne w korze mózgowej, budowę i czynności rdzenia kręgowego, działanie łuku odruchowego, rozróżnia odruchy bezwarunkowe i warunkowe, odruchów warunkowych w procesie uczenia się, działanie autonomicznego nerwowego, ośrodki funkcjonalne w korze mózgowej, wyjaśnia działanie półkul mózgowych, porównuje odruchy bezwarunkowe i warunkowe, analizuje znaczenie odruchów warunkowych w procesie uczenia się, budowę obwodowego nerwowego, porównuje działanie współczulnego i przywspółczulnego, przykładowe choroby nerwowego określa ich objawy, przyczyny i skutki, pozytywne i negatywne skutki stresu, zasady higieny pracy umysłowej oraz pozwalające na umiejętne radzenie sobie ze stresem. nerwowego z pełnioną wykazuje nadrzędną rolę mózgowia w funkcjonowaniu nerwowego, wyjaśnia, jaką role pełnią odruchy w funkcjonowaniu wykazuje, że samoakceptacja oraz świadomość własnych zalet i wad pozwala na radzenie sobie w sytuacjach stresu, analizuje przyczyny, objawy i skutki chorób nerwowego, uzależnienia jako problem społeczny, między prowadzonym stylem oraz trybem życia a funkcjonowaniem nerwowego. opracowuje zasady dotyczące higieny pracy umysłowej oraz

7 nerwów czaszkowych i rdzeniowych, dokonuje podziału nerwowego pod względem czynnościowym, działania współczulnego i przywspółczulnego, przykłady chorób nerwowego, objawy stresu, radzenia sobie ze stresem, omawia zasady higieny pracy umysłowej, czynniki niekorzystnie działające na funkcjonowanie nerwowego, wskazuje uzależnienia jako problem społeczny. kolanowym, odruchów bezwarunkowych, rozróżnia nerwy czuciowe i ruchowe, nerwy czaszkowe i określa ich funkcje, nerwy rdzeniowe i określa ich funkcje, efekty działania współczulnego i przywspółczulnego, określa wpływ substancji uzależniających na działanie nerwowego przedstawia zasady profilaktyki niektórych chorób nerwowego. przyczyny stresu oraz wyjaśnia wpływ stresu na funkcjonowanie omawia zasady radzenia sobie ze stresem, opisuje uzależnienia jako problem społeczny. pozwalające na umiejętne radzenie sobie ze stresem. D z i a ł : N A R Z Ą D Y Z M Y S Ł Ó W narządy zmysłów, przedstawia ogólną charakterystykę narządów zmysłów, określa rolę narządu węchu, określa lokalizację receptorów węchowych, określa rolę narządu smaku, określa lokalizację receptorów smaku, rodzaje receptorów znajdujących się w skórze, główne oka, główne elementy budowy oka na schemacie lub modelu, określa rolę narządu wzroku, wady wskazuje kubki smakowe jako narząd smaku, przedstawia budowę i podaje funkcję narządu smaku, przedstawia budowę narządu węchu, przedstawia budowę narządu dotyku, obserwację wykazującą obecność receptorów węchowych w jamie nosowej, obserwację wykazującą współdziałanie receptorów smaku i węchu przy pełnej ocenie smaku różnych potraw, sprawdzające gęstość rozmieszczenia receptorów w skórze różnych części ciała, określa rolę narządów zmysłów w funkcjonowaniu wyróżnia receptory w zależności od rodzaju bodźca, wyjaśnia sposób narządu smaku, wyjaśnia sposób narządu węchu, sprawdzające gęstość rozmieszczenia receptorów w skórze różnych części ciała oraz interpretuje wyniki, wyjaśnia zasadę oka, przedstawia mechanizm powstawania obrazu, obserwację wykazującą obecność plamki ślepej wyróżnia receptory w zależności od rodzaju bodźca, budowę i sposób narządu smaku, budowę i sposób narządu węchu, budowę i zasadę oka, analizuje mechanizm powstawania obrazu, analizuje przyczyny powstawania wad wzroku oraz charakteryzuje sposoby ich korygowania, zasadę narządu słuchu i równowagi, wykazujące, że ucho budowy elementów oka z pełnionymi funkcjami, budowy elementów ucha z pełnionymi funkcjami, wykazuje współdziałanie różnych narządów zmysłów, planuje sprawdzające gęstość rozmieszczenia receptorów w skórze różnych części ciała, planuje wykazujące, że ucho jest bardziej czułe na przewodnictwo powietrzne niż kostne, opracowuje zasady higieny narządów wzroku i słuchu.

8 wzroku, korygowania wad wzroku, zasady higieny oczu, określa rolę narządu słuchu i równowagi, na schemacie lub modelu ucha elementy budowy narządu słuchu, wskazuje na schemacie lub modelu położenie narządu równowagi, przykłady chorób narządu słuchu, określa zasady higieny uszu. określa lokalizację receptorów wzroku, przedstawia drogę światła w oku, wyjaśnia pojęcie akomodacja, wyjaśnia, co oznacza widzenie stereoskopowe, obserwację potwierdzającą widzenie stereoskopowe, przyczyny powstawania wad wzroku, przedstawia budowę narządu słuchu i równowagi, określa lokalizację receptorów słuchu i równowagi, przedstawia drogę fal dźwiękowych w uchu, określa funkcję części ucha, wskazuje hałas jako czynnik negatywnie wpływający na funkcjonowanie ucha. w siatkówce oka, widzenie stereoskopowe, omawia zasadę narządu słuchu i równowagi, wyjaśnia proces powstawania wrażenia dźwiękowego. jest bardziej czułe na przewodnictwo powietrzne niż kostne, choroby narządu słuchu: określa czynniki je wywołujące oraz podaje skutki, analizuje wpływ hałasu na zdrowie. D z i a ł : U K Ł A D D O K R E W N Y wyjaśnia, co to są hormony, hormonów, nazwy gruczołów dokrewnych, położenie głównych gruczołów dokrewnych, skutki przykładowych zaburzeń dokrewnego. określa sposób działania hormonów, określa rolę wybranych hormonów w regulacji procesów życiowych nazwy gruczołów dokrewnych oraz wydzielane przez nie hormony, określa położenie gruczołów dokrewnych, przedstawia antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu. elementy dokrewnego, podaje charakterystyczne cechy hormonów, działanie wybranych hormonów, antagonistyczne działanie hormonów, omawia mechanizm kontroli poziomu glukozy we krwi, określa zagrożenia związane z przyjmowaniem leków hormonalnych (np. sterydów lub tabletek antykoncepcyjnych) bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem. antagonistyczne działanie hormonów, analizuje mechanizm kontroli poziomu glukozy we krwi, porównuje sposób działania układów nerwowego i hormonalnego, wykazuje, że cukrzyca jest wynikiem niedoboru insuliny, skutki zaburzeń dokrewnego na przykładzie zaburzenia wydzielania hormonu wzrostu oraz zaburzenia działania wykazuje rolę nerwowego i dokrewnego w utrzymaniu równowagi w organizmie.

9 tarczycy i trzustki. D z i a ł : S K Ó R A budowy skóry, określa podstawowe funkcje skóry, wytwory naskórka, przykładowe choroby skóry, wyjaśnia konieczność dbania o higienę skóry. zasady higieny skóry. rozpoznaje elementu budowy skóry na schemacie, funkcje warstw skóry, określa funkcje gruczołów skórnych, prowadzi obserwacje mikroskopowe i makroskopowe skóry oraz jej wytworów. skóry, wytwory naskórka, omawia przyczyny i skutki uszkodzeń oraz chorób skóry. budowy elementów skóry z pełnioną wyjaśnia potrzebę konsultacji z lekarzem po pojawieniu się niepokojących zmian skórnych, opracowuje zasady pielęgnacji i higieny skóry. demonstruje zasady niesienia pierwszej pomocy przy odmrożeniach i poparzeniach. D z i a ł : U K Ł A D R O Z R O D C Z Y budowy męskiego rozrodczego, na schemacie męskiego rozrodczego, budowy żeńskiego rozrodczego, na schemacie żeńskiego rozrodczego, omawia proces zapłodnienia, główne etapy rozwoju zarodkowego i płodowego, podaje objawy dojrzewania płciowego, błony płodowe, diagnostyki prenatalnej, omawia proces porodu określa rolę rozrodczego, budowy jądra, opisuje budowę plemnika, określa rolę plemnika, etapy cyklu miesiączkowego kobiety, opisuje główne etapy rozwoju zarodkowego i płodowego, podaje funkcje błon płodowych, określa rolę łożyska w rozwoju zarodka i płodu, przykładowe metody antykoncepcyjne, czynniki mające wpływ na rozwój ciąży, omawia rozwój płciowy podaje podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową. elementy budowy oraz funkcję męskiego rozrodczego, funkcję elementów budowy plemnika, elementy budowy oraz funkcję żeńskiego rozrodczego, przedstawia sposób powstawania komórki jajowej, etapy cyklu miesiączkowego, proces zapłodnienia, rozwój zarodkowy i płodowy, wyjaśnia funkcję błon płodowych, zasady higieny ciąży, proces porodu i połogu, zmiany interpretuje schemat cyklu miesiączkowego, rolę plemnika i komórki jajowej w procesie zapłodnienia, budowę i rolę łożyska w rozwoju zarodka i płodu, metody diagnostyki prenatalnej, porównuje naturalne i sztuczne metody antykoncepcji, analizuje pozytywny i negatywny wpływ różnych czynników na rozwój ciąży, analizuje zmiany zachodzące w organizmie w trakcie dojrzewania płciowego, wybrane choroby przenoszone drogą płciową. budowy narządów rozrodczych z pełnioną przez nie budowy plemnika i komórki jajowej z pełnioną przez nie wykazuje, że funkcjonowanie rozrodczego jest zależne od działania hormonów, opracowuje zasady higieny rozrodczego.

10 i połogu dokonuje podziału metod antykoncepcji na naturalne i sztuczne, czynniki mające wpływ na rozwój ciąży, przykładowe choroby przenoszone drogą płciową, podaje zasady higieny rozrodczego. zachodzące w organizmie w kolejnych okresach rozwojowych podstawowe zasady przenoszonych drogą płciową. D z i a ł : Z D R O W I E A C Y W I L I Z A C J A Ocena dopuszczającą Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Ocena celująca wyjaśnia pojęcie zdrowie, omawia wpływ aktywności fizycznej na funkcjonowanie wyjaśnia pojęcie choroba, przykłady chorób zakaźnych, chorób nowotworowych, wskazuje uzależnienia jako czynnik negatywnie wpływający na zdrowie. działań profilaktycznych mających na celu zachowanie zdrowia, przenoszenia chorób zakaźnych, podaje zasady zakaźnych, podaje zasady nowotworowych, podaje zasady, których należy przestrzegać podczas zażywania leków, wskazuje negatywny wpływ niektórych substancji psychoaktywnych na zdrowie pojęcie zdrowie, pojęcie choroba, między aktywnością fizyczną a funkcjonowaniem choroby nowotworowe, wyjaśnia konieczność wykonywania badań profilaktycznych, wpływ niektórych substancji psychoaktywnych na zdrowie człowieka. działania profilaktyczne mające na celu zachowanie zdrowia, drogi zakażenia oraz sposoby zapobiegania zachorowaniu na choroby zakaźne, analizuje zasady profilaktyki nowotworów, uzasadnia konieczność wykonywania badań profilaktycznych oraz samokontroli stanu własnego analizuje skutki uzależnień. między działalnością człowieka a chorobami cywilizacyjnymi, analizuje przykładowe informacje dołączane do leków, wykazuje zależność między trybem i stylem życia a zachowaniem zdrowia. omawia skutków uzależnień. D z i a ł : B E Z K R Ę G O W C E określa środowisko występowania i tryb życia parzydełkowców, rozróżnia dwie formy parzydełkowców: polipa i meduzę, rozpoznaje wybrane gatunki podaje charakterystyczne cechy parzydełkowców, porównuje budowę dwóch form parzydełkowców: polipa i meduzy, rozmnażania się budowę parzydełkowców, budowę zewnętrzną grup płazińców, budowy tasiemców z ich pasożytniczym budowy parzydełkowców ze środowiskiem i trybem ich życia, wyjaśnia działanie komórek parzydełkowych, analizuje cykl budowę życiowe parzydełkowców, budowę życiowe płazińców na

11 parzydełkowców, parzydełkowców w środowiska i tryby życia płazińców, nazwy gatunków płazińców, wyjaśnia znaczenie pojęć: żywiciel pośredni, żywiciel ostateczny, zakażania się człowieka pasożytniczymi płazińcami, uniknięcia zakażenia pasożytniczymi płazińcami, płazińców w środowiska i tryb życia nicieni, nazwy gatunków nicieni, zakażania się pasożytniczymi nicieniami, uniknięcia zakażenia pasożytniczymi nicieniami, nicieni w przyrodzie i dla charakterystyczne cechy budowy pierścienic, środowiska życia pierścienic, rozpoznaje pierścienice na zdjęciach i w środowisku naturalnym, pierścienic w wspólne cechy budowy wszystkich grup stawonogów, rozpoznaje grup stawonogów na zdjęciach i wśród okazów naturalnych, środowiska i tryb życia parzydełkowców, charakterystyczne cechy płazińców, rozpoznaje grup płazińców na podstawie cech ich budowy zewnętrznej, omawia sposób rozmnażania się płazińców, opisuje cykl rozwojowy tasiemca uzbrojonego, omawia profilaktykę chorób wywołanych przez pasożytnicze płazińce, charakterystyczne cechy nicieni, rozpoznaje nicieni na podstawie cech ich budowy zewnętrznej, opisuje cykl rozwojowy glisty ludzkiej, omawia profilaktykę chorób wywołanych przez pasożytnicze płazińce, charakterystyczne cechy pierścienic, rozpoznaje grup pierścienic na podstawie charakterystycznych cech ich budowy zewnętrznej, omawia sposoby rozmnażania pierścienic, charakterystyczne cechy stawonogów, rozpoznaje stawonogi na podstawie charakterystycznych cech budowy, omawia budowę zewnętrzną omawia sposoby rozmnażania omawia budowę zewnętrzną pajęczaków, omawia sposoby rozmnażania pajęczaków, omawia choroby wywoływane przez pajęczaki pasożytnicze, trybem życia, budowę zewnętrzną nicieni, wybranych nicieni jako pasożyty, budowę zewnętrzną grup pierścienic, budowę zewnętrzną stawonogów, porównuje poszczególne grupy stawonogów, budowę zewnętrzną, środowisko i tryb życia analizuje przystosowania skorupiaków do środowiska i trybu życia, omawia różnorodność gatunkową w grupie budowę zewnętrzną, środowisko i tryb życia pajęczaków, analizuje przystosowania pajęczaków do środowiska i trybu życia, omawia różnorodność gatunkową w grupie pajęczaków, budowę zewnętrzną, środowisko i tryb życia owadów, analizuje przystosowania owadów do środowiska i trybu życia, omawia różnorodność budowy aparatów gębowych i odnóży owadów w zależności od pełnionej funkcji, omawia różnorodność gatunkową w grupie budowę zewnętrzną grup mięczaków. rozwojowy parzydełkowców na przykładzie chełbi modrej, ocenia znaczenie parzydełkowców w analizuje przystosowania płazińców do pasożytniczego trybu życia, analizuje cykl rozwojowy tasiemca uzbrojonego, ocenia znaczenie płazińców w analizuje cykl rozwojowy glisty ludzkiej, ocenia znaczenie nicieni w przyrodzie i dla porównuje budowę nicieni i płazińców, budowy pierścienic w zależności od środowiska i trybu życia, ocenia znaczenie pierścienic w porównuje budowę pierścienic z wcześniej poznanymi grupami zwierząt, uzasadnia zakwalifikowanie pajęczaków i owadów do jednej grupy zwierząt, budowy aparatów gębowych i odnóży owadów z pełnioną przez nie funkcją i trybem życia, ocenia znaczenie stawonogów w wykazuje zróżnicowanie budowy w grupie mięczaków jako wynik przystosowania do różnych trybów życia, ocenia znaczenie mięczaków w człowieka. przykładzie wypławka, budowę życiowe nicieni na przykładzie glisty ludzkiej, budowę życiowe pierścienic na przykładzie dżdżownicy, budowę życiowe skorupiaków na przykładzie raka, budowę życiowe pajęczaków na przykładzie pająka, budowę życiowe owadów na przykładzie skorka, budowę życiowe mięczaków na przykładzie ślimaka, porównuje budowę, środowisko i tryb życia grup bezkręgowców, ocenia zagrożenie dla zdrowia człowieka wywoływane przez pasożytniczych bezkręgowców, wykazuje obecność wśród wybranych grup bezkręgowców przystosowań do pasożytniczego trybu życia, dowodzi ogromnego znaczenia bezkręgowców dla przyrody i ocenia, w jaki sposób działalność człowieka wpływa na bioróżnorodność bezkręgowców, uzasadnia potrzebę ochrony gatunkowej bezkręgowców, podaje przykłady gatunków chronionych, samodzielnie prowadzi hodowle i obserwacje bezkręgowców.

12 charakterystyczne cechy budowy rozpoznaje wybranych skorupiaków w przyrodzie i w życiu środowiska i tryb życia pajęczaków, charakterystyczne cechy budowy pajęczaków, rozpoznaje wybranych pajęczaków, pajęczaków w przyrodzie i w życiu nazwy chorób wywoływanych przez pajęczaki pasożytnicze, środowiska i tryb życia owadów, charakterystyczne cechy budowy owadów, typy rozwoju owadów, podaje przykłady owadów o danym typie rozwoju, rozpoznaje wybranych owadów, owadów w przyrodzie i życiu charakterystyczne cechy mięczaków i określa środowisko ich życia, rozpoznaje grup mięczaków na zdjęciach i wśród okazów naturalnych, rozpoznaje ślimaków, małży i głowonogów. omawia budowę zewnętrzną owadów, omawia typy rozwoju owadów rozróżnia przeobrażenie zupełne i niezupełne, omawia zróżnicowanie budowy grup mięczaków.