opracował: dr Tomasz Knopik

Transkrypt

1 opracował: dr Tomasz Knopik

2 Wg D. Hebba inteligencja A to podstawowy potencjał intelektualny zdeterminowany przez genotyp. Inteligencja B to zdolności intelektualne przejawiające się w zachowaniu, stanowią wynik interakcji między inteligencją A a środowiskiem (determinacja fenotypowa). Inteligencja typu C to wg P. Vernona inteligencja psychometryczna (mierzona testami zdolności poznawczych)

3 A B C

4 Inteligencja jest zdolnością do rozwiązywania problemów lub wytwarzania nowych pomysłów (silne związki inteligencji z twórczością) H. Gardner wyodrębnił 7 zdolności: inteligencję językową inteligencję matematyczno-logiczną inteligencję muzyczną inteligencję kinestetyczną inteligencję przestrzenną inteligencję intrapersonalną inteligencję interpersonalną

5 Inteligencja to rozwinięta forma adaptacji biol0gicznej, podmiot sam podejmuje aktywność poznawczą i zdobywa wiedzę o świecie (konstruktywizm poznawczy) poprzez przystosowanie Przystosowanie to równowaga między asymilacją a akomodacją (samoregulacja umysłu) Istotą inteligencji jest aktywność podmiotu przejawiająca się w procesie strukturalizacji (schematy poznawcze) dla Piageta biologiczne wyposażenie człowieka stanowi podstawę (matrycę) do podejmowania samodzielnych działań o charakterze poznawczym przez podmiot

6 okres sensoryczno-motoryczny (0 2 r. ) okres przedoperacyjny (2-7 r.ż) okres operacji konkretnych (7-11 r.ż.) okres operacji formalnych (11-15 r.ż.)

7 3 subteorie: kontekstu, doświadczenia oraz składników Subteoria kontekstu ujmuje inteligencję w relacji do świata zewnętrznego i podkreśla rolę kontekstu środowiskowego w determinowaniu zachowania inteligentnego; w tym ujęciu inteligencja to celowa adaptacja do realnie istniejącej rzeczywistości (jeśli adaptacja jest niemożliwa jednostka podejmuje działania zmierzające w kierunku modyfikacji środowiska lub też jego selekcji) Subteoria doświadczenia odwołuje się do dwóch zdolności: radzenia sobie z nowymi zadaniami oraz automatyzacji procesów informacyjnych; rozwiązywanie nowych zadań wymaga udziału tzw. ogólnego systemu przetwarzania informacji (przetwarzanie świadome i kontrolowane)

8 rozwiązywanie zadań znanych wymaga zaangażowania lokalnego systemu informacyjnego (proces automatyzacji przetwarzania pod wpływem doświadczenia) im bardziej zautomatyzowane jest wykonywanie zadań znanych tym bardziej skuteczne jest przetwarzanie danych przez system ogólny Subteoria składników (komponentów): metaskładniki (metakomponenty), składniki wykonawcze, składniki nabywania wiedzy Subteorię komponentów można określić (w dużym przybliżeniu) jako inteligencję analityczną, subteorię kontekstu jako inteligencję praktyczną, zaś subteorię doświadczenia jako inteligencję twórczą.

9 dostrzeżenie problemu zdefiniowanie problemu wybór odpowiednich komponentów wykonawczych wybór strategii decydującej o kolejności i układzie komponentów wybór poznawczej reprezentacji problemu (np. wyobrażeniowej lub werbalnej) właściwe ulokowanie zasobów uwagi monitorowanie przebiegu procesu poznawczego odbiór wewnętrznych i zewnętrznych informacji zwrotnych na temat tego, jak zadanie jest wykonywane decydowanie, czy i w jaki sposób informacja zwrotna ma być wykorzystana praktyczne wykorzystanie wniosków płynących z analizy informacji zwrotnych

10

11 R. Sternberg wyodrębnia 3 rodzaje inteligencji: analityczną, twórczą oraz praktyczną. Analityczna sprawne funkcjonowanie procesów poznawczych (np. dobra pamięć, podzielność, selektywność uwagi) Twórcza oryginalność myślenia, otwartość na nowe problemy, tolerancja dla odmienności, podejmowanie ryzyka, Praktyczna rozwiązywanie praktycznych, życiowych problemów, zdolności społeczne, sukces zawodowy Sukces życiowy, wysokie osiągnięcia uzależnione są od stopnia równowagi miedzy tymi inteligencjami.

12 mądrość zajmuje się ważnymi i trudnymi pytaniami oraz strategiami dotyczącymi stylu i sensu życia mądrość obejmuje wiedzę dotyczącą granic wiedzy i elementu niepewności w świecie mądrość reprezentuje najwyższy poziom wiedzy, zdolności sądzenia i kompetencji doradczych mądrość wymaga doskonałej synergii umysłu i charakteru, współgrania wiedzy i cnót mądrość obejmuje wiedzę wykorzystywaną dla dobra lub dobrostanu własnego i innych ludzi mądrość, choć trudno ją zdobyć i określić, łatwo rozpoznać w jej przejawach

13 czynnik 1 wyjątkowa wiedza: rozumie istotę ludzkiej egzystencji i próbuje uczyć się na własnych błędach czynnik 2 wiedza, jak wykorzystywać wiedzę: wie, kiedy udzielić i kiedy powstrzymać się od udzielenia rady, jest osobą, do której można się zwrócić po radę w sprawach życiowych czynnik 3 wyjątkowa wiedza dotycząca kontekstu życia: wie, że priorytety życiowe mogę się zmieniać w ciągu życia, wie o możliwych konfliktach między różnymi sferami życia czynnik 4 wyjątkowa osobowość i funkcjonowanie społeczne: jest dobrym słuchaczem, jest bardzo ludzką osobą (za: Baltes, 2002)

14 punktem wyjścia jest pragmatyczna koncepcja doświadczenia (James, Dewey), akceptacja nieprzewidywalności w sferze doświadczeń, tolerancja niepewności w poznaniu, akceptacja wieloznaczności, zadowolenie z życia przy jednoczesnym poszanowaniu norm społecznych i etycznych (inklinacji innych do realizowania własnych celów orientacja eudajmonistyczna), umiejętność dokonywania wglądu, brak silnego związku z inteligencją analityczną, mądrość związki z pragmatyką inteligencji,

15 mechanika: podstawowe procesy przetwarzania informacji, mają biologiczny i uniwersalny charakter (nie zależą od treści), pragmatyka: wiedza o faktach i wiedza proceduralna, uwarunkowana kulturowo, kontekstowa, jądrem jest wiedza na temat dynamiki życia, dylematów egzystencjalnych.

16 pragmatyka: kontekst, ocena intelekt mechanika: szybkość, zasoby

17 wiedza o faktach, wiedza proceduralna, kontekstowe ujęcie własnego rozwoju, relatywizm, niepewność i nieprzewidywalność życia. Aktualnie autorzy podkreślają znaczenie umiejętności godzenia celów indywidualnych z celami realizowanymi przez otoczenie. Z wiekiem zmniejsza się udział mechaniki inteligencji na rzecz pragmatyki (stąd ujmowanie mądrości jako atrybutu osób starszych).

18

19 Technika głośnego myślenia, przykład Baltesa i Glucka: Piętnastoletnie dziewczynka chce natychmiast wyjść za mąż. Co należy rozważyć i zrobić? Odp. Oceniona jako niezbyt mądra: Nie, w żadnym przypadku, wychodzenie za mąż w wieku 15 lat jes t zdecydowanie niewłaściwe. Powinno się powiedzieć dziewczynie, że małżeństwo jest całkowicie niemożliwe. Nie, to jest szalony pomysł. Odp. Oceniona jako mądra: Cóż, na pierwszy rzut oka problem wydaje się prosty. Generalnie małżeństwo nie jest dobrą rzeczą dla 15-latki. Ale zdarzają się sytuacje, które nie pasują do przeciętnego obrazu. Być może w tym przypadku w grę wchodzą szczególne okoliczności życiowe, takie jak śmiertelna choroba dziewczynki. Albo utrata rodziców. Dziewczynka może także żyć w innej kulturze lub innym okresie historycznym.

20 równowaga między potrzebami człowieka a środowiskiem, triada: inteligencja twórcza, analityczna, praktyczna (harmonia), rola doświadczenia (rozwój wglądu w siebie, metapoznania, tolerancji wieloznaczności).

21 Zastosowanie ukrytej, jak również jawnej wiedzy dla wspólnego pożytku przez równoważenie interesów osobistych, interpersonalnych i pozaosobowych służące osiągnięciu równowagi między adaptacją do istniejącego środowiska, modyfikacją istniejącego środowiska oraz wyborem nowego środowiska.

22 Wyspę X zamieszkują tylko Rycerze i Łotrzy. Wyglądają dokładnie tak samo, ale Rycerze są zawsze prawdomówni, a Łotrzy zawsze kłamią. Pewien człowiek przybywając na Wyspę X spotyka trzech jej mieszkańców. Zadaje pierwszemu pytanie: "Kim jesteś?", na co ten odpowiada, lecz bardzo niewyraźnie. Drugi tłumaczy: "On powiedział że jest Łotrem", a trzeci natychmiast reaguje: "Nie wierz mu. On kłamie". Kogo spotkał człowiek na Wyspie X?