POMIARY OPTYCZNE Współczynnik załamania #1. Damian Siedlecki

Transkrypt

1 POMIARY OPTYCZNE 1 { 6. Współczynnik załamania #1 Damian Siedlecki

2 Przypomnienie: Współczynnik załamania ośrodka opisuje zmianę prędkości fali w ośrodku: n c v = εμ c prędkość światła w próżni; v prędkość światła w ośrodku;, - względne przenikalności: elektryczna i magnetyczna ośrodka. PRAWO SNELIUSA [Snella] (załamania) między kątem załamania i kątem padania zachodzi związek: sin θ 1 sin θ 2 = v 1 v 2 = n 2 n 1 n 21 Definicja

3 Wsp. załamania a gęstość

4 Przypomnienie: Dyspersja właściwość materiału: zależność prędkości fazowej fal (a więc również współczynnika załamania) od częstotliwości, długości fali albo wektora falowego. Efektem jest dyspersja zjawisko rozszczepienia światła polichromatycznego na monochromatyczne; Ale dyspersja to też liczba parametr, określający liczbowo dyspersję materiału. Dyspersja

5 Liczbowo dyspersję opisują: - dyspersja cząstkowa n = n λ1 n λ2 - współczynnik dyspersji (dyspersja średnia) - liczba Abbego: ν d = n d 1 n F n C n = n F n C - dyspersja cząstkowa względna: P λ1,λ2 = n λ1 n λ2 n F n C n d - współczynnik załamania ośrodka dla żółtej linii He, nm n F - współczynnik załamania ośrodka dla niebieskiej linii H, nm n C - współczynnik załamania ośrodka dla czerwonej linii H, nm Dyspersja

6 Dyspersja Źródło: Schott AG

7 Dyspersja Źródło: Schott AG

8

9

10 Dyspersja

11 Schotta: Sellmeiera: Herzbergera: Conrady ego: Cauchy ego: Hartmanna: n( ) N K ( D) Wzory dyspersyjne

12 Nazwa cieczy Współczynnik załamania Nazwa cieczy Współczynnik załamania Alkohol metylowy 1.33 Olejek anyżowy 1.56 Woda destylowana Monobromobezen Alkohol etylowy 1.36 Anilina 1.58 Heksan Bromoform Alkohol amylowy Olejek migdałowy 1.60 Czterochlorek węgla 1.46 Monojodobenzen Oliwa z oliwek Dwusiarczek węgla 1.63 Ksylol monochloronaftalen Benzol monobromonaftalen Olejek cedrowy Jodek rtęciowo potasowy Monochlorobenzen Jodek metylenu 1.74 Olejek goździkowy Nasycony roztów siarki w jodku metylenu Nitrobenzen Wsp. załamania cieczy

13 Po co mierzy się współczynnik załamania? Pomiary wsp. załamania

14 Metody pomiaru współczynnika załamania: o spektrometryczne o interferencyjne o opierające się na pomiarze kąta granicznego o inne Pomiary wsp. załamania

15 W przypadku metod spektrometrycznych, badany materiał musi mieć kształt pryzmatu o kącie łamiącym φ (ograniczenie) φ Metody spektrometryczne

16 Metoda autokolimacyjna α p γ = 180 (α l α p ) Pomiar kąta łamiącego

17 Metoda promieni odbitych od ścian bocznych γ = α l α p 2 Pomiar kąta łamiącego

18 Przy symetrycznym biegu promieni przez pryzmat: n = sin φ + ε min 2 sin φ 2 ε min - kąt minimalnego odchylenia Metody spektrometryczne

19 ε = i i φ + arcsin n 2 sin 2 i 1 sin φ cos φ sin i 1 n 1 =1.52 n 2 =1.53 j 60 0 Metody spektrometryczne

20 Metoda Fraunhofera bazuje właśnie na wzorze: n = sin φ + ε min 2 sin φ 2 ε min 2ε min Metody spektrometryczne

21 Pomiaru można wykonać, gdy: (dlaczego?) φ < 2 arcsin 1 n Dla kąta minimalnie odchylonego: i 1 = i 2 Kąt padania na drugą ścianę wynosi: i 2 = φ 2 Stąd: n sin i 2 = n sin φ 2 < sin sin φ 2 < 1 n φ < 2 arcsin 1 n kat lamiacy pryzmatu wspo lczy nnik zalamania Metody spektrometryczne

22 Metoda Fraunhofera cd. Czynniki praktyczne decydujące o jakości i dokładności pomiaru: - Szerokość szczeliny lunety kolimatora a rodzaj kresek celownika lunety autokolimacyjnej; - Wymagania na równoległość wiązki: ogniskowe lunety i kolimatora min. 500 mm przy średnicy nie mniejszej niż 35 mm, powiększenie nie mniejsze niż 30 x; - Ściany łamiące pryzmatu powinny być wykonane z dokładnością nie mniejszą niż 0,25 prążka interferencyjnego; - Kontrola temperatury. Metody spektrometryczne

23 Metoda Fraunhofera cd. Niepewność określenia współczynnika załamania: Błąd średni kwadratowy: Można pokazać, że do pomiaru współczynnika załamania szkła z dokładnością 10-5 należy użyć goniometru jednosekundowego. Metody spektrometryczne

24 Metoda Rydberga-Martensa. (Pomiar kąta padania promieni na pryzmat) 1) Celujemy lunetą bezpośrednio w szczelinę kolimatora, odczytujemy położenie; 2) Obracamy lunetę o wyliczony kąt i unieruchamiamy ją w tym położeniu; ξ = 180 2i i i 1 = 180 ξ 2 3) Stawiamy pryzmat na stolik i obracamy go tak, aby obraz szczeliny kolimatora pokrył się z krzyżem lunety; 4) Obracamy lunetę tak, by znaleźć kąt odchylenia promieni po przejściu przez pryzmat. Metody spektrometryczne

25 Metoda Rydberga-Martensa. (Pomiar kąta padania promieni na pryzmat) n = sin ε + φ i 1 + cos φ sin i 1 sin φ 2 + sin 2 i 1 Metody spektrometryczne

26 Metoda promienia prostopadle wychodzącego z pryzmatu. ε Jeśli promień wychodzi z pryzmatu prostopadle do ściany wyjściowej, to muszą być zachowane następujące warunki: i 2 = 0, i i = φ oraz i 1 = i 1 + ε a ponieważ: n = sin i 1 sin i i więc: n = sin(φ + ε) sin φ 1) Lunetą goniometru celujemy na szczelinę nieruchomego kolimatora; 2) Kładziemy pryzmat na stolik i ustawiamy go tak, aby jego ściana wyjściowa była prostopadła do osi lunety (autokolimacyjnej); 3) Stolik i lunetę blokujemy tak, aby obracały się razem; obracając ten moduł, szukamy obrazu szczeliny po przejściu przez pryzmat; 4) Z różnicy odczytów otrzymujemy wartość kąta odchylenia i obliczamy n. Kąt łamiący pryzmatów w tej i następnej metodzie musi być dwa razy mniejszy, niż w metodzie Fraunhofera. Metody spektrometryczne

27 Metoda promienia prostopadle wchodzącego do pryzmatu. Jeśli promień wchodzi do pryzmatu prostopadle do ściany wejściowej, to muszą być zachowane następujące warunki: ε i 2 = φ oraz i 2 = i 2 + ε = φ + ε a ponieważ: n = sin i 1 sin i i więc: n = sin(φ + ε) sin φ 1) Kolimator i lunetę ustawiamy pod niewielkim kątem względem siebie; 2) Obracamy pryzmat na stoliku tak, aby luneta celowała w obraz szczeliny kolimatora utworzony przez promienie odbite od wejściowej ściany pryzmatu; 3) Obracamy lunetę tak, aby celowała w kolimator (szczelina widziana przez pryzmat); 4) Różnica obu położeń wyznacza podwojony kąt, o który obracamy stolik z pryzmatem; 5) Blokujemy stolik; mierzymy kąt odchylenia pryzmatu celując na obraz szczeliny kolimatora po przejściu przez pryzmat; 6) Różnica odczytów przy celowaniu lunetą bezpośrednio i przez pryzmat daje szukaną wartość kąta odchylenia. Metody spektrometryczne

28 Metoda Abbego Pęk promieni osiowych wychodzących z lunety autokolimacyjnej po wejściu do pryzmatu i odbiciu od jego tylnej ściany wychodzi z pryzmatu pod tym samym kątem, pod jakim wszedł. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy promienie te padają prostopadle na tylną ścianę pryzmatu. Metody spektrometryczne

29 Metoda Abbego cd. Z prawa załamania: n = sin i 1 sini i ale: i 1 = φ więc: n = sin i 1 sin φ Podobieństwo metod Fraunhofera i Abbego: φ < 2 arcsin 1 n φ < arcsin 1 n Metody spektrometryczne

30 Metoda Kohlrauscha Pomiar opiera się na zjawisku całkowitego wewnętrznego odbicia. n = 1 sin i 1max Metody z kątem granicznym

31 Metoda Kohlrauscha - cd. Metody z kątem granicznym

32 Metoda Kohlrauscha cd. Modyfikacja metody promienie odbijają się od górnej powierzchni tu lepiej widać zjawisko całkowitego wewnętrznego odbicia. Metody z kątem granicznym

33 Metoda Kohlrauscha cd. Dwa przypadki wyjścia promienia z pryzmatu n 2 = 1 + cos φ sin i 2 sin φ 2 Metody z kątem granicznym

34 Metoda Wollastona Pomiar polega również na pomiarze kąta granicznego całkowitego wewnętrznego odbicia, ale badane ciało pozostaje w kontakcie nie z powietrzem, ale z innym pryzmatem o znanym współczynniku załamania (większym od badanego!), najczęściej o kącie łamiącym 90. Metody z kątem granicznym

35 Metoda Wollastona-Kohlrauscha Badane ciało musi mieć wypolerowaną powierzchnię; konieczna jest ciecz immersyjna. n = sin φ n 0 2 sin 2 i 2 ± cos φ sin i 2 Dla φ=90 : n = n 0 2 sin 2 i 2 Metody z kątem granicznym

36 Metoda Wollastona-Kohlrauscha Rola immersji między pryzmatami n = n i sin i n i sin i = n 0 sin i 1 n = n 0 sin i 1 Metody z kątem granicznym

37 Rola cieczy immersyjnych w układach optycznych: 1. Zapewnia jednorodny bieg promieni (zmniejsza ugięcie światła i jego rozproszenie); 2. Zapobiega niepożądanemu zjawisku całkowitego wewnętrznego odbicia; 3. Wykorzystywane są w pomiarach współczynnika załamania oraz w układach mikroskopowych (obiektywy, kondensory). Metody z kątem granicznym

38 Refraktometr Pulfricha Specjalnego kształtu goniometr, który służy do szybkiego pomiaru współczynnika załamania szkła metodą Wollastona-Kohlrauscha. Pryzmat wzorcowy wykonany jest z bezsmużystego szkła o kącie łamiącym 90 n = n 0 2 sin 2 i 2 Metody z kątem granicznym

39 Refraktometr Pulfricha Metody z kątem granicznym