naliza sposobów odpowiedzi na stres zawodowy wśród pielęgniarek
|
|
- Zuzanna Majewska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 P R A C A O R Y G I N A L N A Magdalena Śniegocka 1, Maciej Śniegocki 2 1 Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie Wydział Rehabilitacji, Zakład Podstaw Pielęgniarstwa 2 Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie A naliza sposobów odpowiedzi na stres zawodowy wśród pielęgniarek The analysis of the response to the occupational stress among nurses STRESZCZENIE Wstęp i cel. Czynnikami wpływającymi na zdrowie człowieka są między innymi warunki związane z wykonywaną pracą zawodową. W pracy pielęgniarek silnymi czynnikami stresowymi są kontakty z pacjentami i członkami ich rodzin, konflikty w relacjach ze współpracownikami oraz przełożonymi. Celem pracy była ocena poziomu stresu w wybranej grupie pielęgniarek oraz charakteru strategii związanych z pracą prezentowanych najczęściej przez pielęgniarki zabiegowe (chirurgiczne i operacyjne). Materiał i metody. Badania przeprowadzono metodą sondażu diagnostycznego za pomocą kwestionariusza ankiety wśród 44 pielęgniarek pracujących na oddziałach zabiegowych na terenie Warszawy. Narzędziem badawczym był wielowymiarowy inwentarz do pomiaru radzenia sobie ze stresem COPE Carver i wsp., w polskiej adaptacji Juczyńskiego i Ogińskiej-Bulik. Badania uzupełniono pytaniami socjodemograficznymi dotyczącymi wieku, wykształcenia, charakteru wykonywanej pracy. Zadano również pytania dotyczące subiektywnej oceny poziomu stresu, czynników stresowych oraz metod zaradczych. Wyniki. W badaniu uczestniczyły wyłącznie kobiety. Średni wiek badanej grupy wynosił 40,7 lat. Średni staż pracy wynosił 19,1 lat. Najczęstszymi źródłami stresu wskazywanymi przez respondentki były niskie zarobki, nadmiar obowiązków, zwłaszcza czynności administracyjnych, oraz niedobory kadrowe. Odczuwany subiektywny poziom stresu wśród respondentek kształtował się na poziomie 7,1 (w skali 1 10). Analiza danych wykazała, że pielęgniarki < 40. roku życia w pracy zawodowej częściej stosują strategie skoncentrowane na planowaniu i aktywnym radzeniu sobie z problemem oraz zachowania unikowe, polegające głównie na akceptacji sytuacji stresowej. Wnioski. Poziom odczuwanego stresu wśród pielęgniarek zabiegowych należy uznać za wysoki. Stosowanie strategii planowania i aktywnego radzenia sobie z czynnikiem stresowym zależy od wykształcenia. Wiek wpływa na częstość stosowania strategii unikania działań konkurencyjnych oraz poczucie humoru jako sposób łagodzenia przykrych sytuacji. Staż pracy predysponuje do stosowania stylu zachowań skoncentrowanym na problemie i zachowań unikowych. Poziom odczuwanego stresu determinuje zachowania zmierzające do aktywnego rozwiązywania problemu oraz zmierzające do przewartościowania i rozwoju. Problemy Pielęgniarstwa 2014; 22 (4): Słowa kluczowe: stres; strategia; pielęgniarki ABSTRACT Introduction and aims. Factors influencing human health are, among others, conditions connected with work performed by them professionally. As far as nurses are concerned, stress factors arise due to contacts with patients and members of their families, conflicts in relations with their colleagues, as well as their superiors. The aim of this article was the assessment of the stress levels on the basis of a selected group of nurses, together with the nature of work-related strategies selected most often by surgery nurses (surgical or perioperative nurses). Material and methods. The study was conducted by diagnostic poll method using a questionnaire survey distributed among 44 nurses working in surgical departments in Warsaw. For the purpose of this analysis, COPE questionnaire was applied, i.e. a multilevel inventory measuring ways of coping with stress by Carver et al., adapted into Polish by Juczyński and Ogińs- Adres do korespondencji: mgr Magdalena Śniegocka, Zakład Podstaw Pielęgniarstwa, Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, ul. Marymoncka 34, Warszawa 45, tel.: magdalena.sniegocka@awf.edu.pl 503
2 PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2014, tom 22, zeszyt nr 4 ka-bulik. The study was complimented with socio-demographic questions concerning age, education and the character of work performed. Furthermore, questions regarding stress factors along with manners of coping with it were asked. Results. Only women took part in the study. The average age of the research group was 40.7 years, while the average time of practicing their profession was 19.1 years. The most frequent sources of stress indicated by the respondents were work overload, in particular administrative duties, low payment and staff shortages. Subjectively perceptible stress levels among the respondents reached high levels and amounted to 7.1 (on a 1 10 scale). The data analysis showed that nurses under the age of 40 while practicing their profession tend to apply techniques focusing on planning and active coping with problems, as well as employ avoidance behaviours, consisting in acceptance of stressful situations. Conclusions. Stress levels perceived by the surgery nurses should be considered high. The application of the planning strategy and active coping with stress factor depends on education. Age influences how frequently both the strategy of avoidance of competitive behaviour, as well as the sense of humour as a means of relieving tense situations are applied. The time of work in their profession contributes to application of techniques focusing on a problem, together with avoidance behaviours. The levels of perceived stress determines behaviours aiming at active solving of a problem, as well as revaluation and development. Nursing Topics 2014; 22 (4): Key words: stress; strategy; nurses Wstęp Praca zawodowa w istotny sposób wpływa na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka. Mogą wiązać się z nią uczucia negatywne: lęku, depresji, ale również może wpływać pozytywnie na samoocenę pracownika i jego poczucie skuteczności zawodowej. Sukcesy osiągane w pracy są podstawą do pozytywnej oceny własnych możliwości, co w rezultacie wpływa na poziom aspiracji pracownika. Na zadowolenie z pracy i jednocześnie wydajność wpływa kilka właściwości miejsca pracy i jej charakteru, miedzy innymi: właściwości psychospołeczne, możliwość swobody postępowania i wykorzystywania własnych umiejętności, zbyt niskie lub zbyt wysokie wymagania stawiane pracownikom, jasność reguł w środowisku pracy, możliwość uzyskania wsparcia interpersonalnego. Szczególnie niekorzystne i wręcz szkodliwe jest stawianie wysokich wymagań przez dłuższy czas, szczególnie połączone z ograniczoną możliwością kierowania własnymi działaniami. Stan taki może doprowadzić do powstania chorób psychosomatycznych, na przykład chorób układu krążenia, jak również chorób psychicznych, w szczególności depresji [1]. Odpowiedzią organizmu na czynniki płynące ze środowiska zewnętrznego (otoczenia) jest stres. Pojęcie to różnie interpretowane przez teoretyków zawiera w sobie ideę, że doświadczenie stresu przez człowieka jest obecne w sytuacji, gdy podejmuje on próbę sprostania wymaganiom stawianym przez otoczenie, ale również w sytuacji, gdy sprostanie tym wymaganiom przekracza jego możliwości albo też nie jest w stanie poradzić sobie z emocjami wywołanymi przez sytuację [2]. W badaniach nad stresem i radzeniem sobie z nim najczęściej opierano się na transakcyjnej teorii stresu Lazarusa. Według niego na doznanie stresu psychicznego wpływają trzy składniki: ocena pierwotna, w której dostrzegane jest zagrożenie w otaczającym środowisku, ocena wtórna, w której podejmowane są decyzje, jak na to zagrożenie zareagować, i trzeci proces: radzenie sobie, w którym te reakcje są realizowane. Ocena zdarzenia może być oceniana w kategorii zagrożenia (gdy człowiek przewiduje nieprzyjemny lub szkodliwy skutek zdarzenia), wyzwania (gdy człowiek przewiduje uzyskanie dobrego lub pożądanego wyniku, przy założeniu konieczności własnego zaangażowania) lub utraty (gdy oczekiwany stan negatywny jest nieodwracalny, np. w przypadku śmierci osoby bliskiej) [3, 4]. Styl radzenia sobie ze stresem ma odniesienie bezpośrednie do zachowania w sytuacji stresowej. Lazarus i Folkman twierdzą, ze ludzie stosują różne sposoby radzenia sobie ze stresem w zależności od stopnia trudności sytuacji w jakiej się znaleźli. Reakcje wywołane stresem zasadniczo podzielili na dwie kategorie: radzenie sobie skoncentrowane na problemie (strategia zadaniowa) oraz radzenie sobie skoncentrowane na emocjach (strategia emocjonalna). Endler i Parker wyróżnili trzy style: styl skoncentrowany na zadaniu, stosowany przez osoby podejmujące wysiłek w sytuacji stresowej, zmierzający do rozwiązania problemu. Osoby takie dążą do zrozumienia sytuacji, aby móc wprowadzić w niej zmiany; styl skoncentrowany na emocjach charakteryzujący osoby, które w sytuacji stresowej koncentrują się na własnych przeżyciach emocjonalnych i na własnej osobie; styl skoncentrowany na unikaniu stosowany przez osoby, które wystrzegają się przeżywania stresu i myślenia o nim [5, 6]. Skutki działania stresu można podzielić na pozytywne eustres, gdzie krótkotrwałe działanie bodźca wpływa na człowieka mobilizująco, często można ocenić taką sytuację jako korzystną dla zdrowia. Długotrwałe działanie czynnika stresowego może 504
3 Magdalena Śniegocka, Maciej Śniegocki, Analiza sposobów odpowiedzi na stres zawodowy wśród pielęgniarek natomiast powodować distress, co skutkować może lękiem, frustracją, poczuciem niezaspokojenia potrzeb, a nawet depresją [7]. Materiał i metody W badaniu zastosowano dobór celowy. Uczestniczkami badania były 44 pielęgniarki pracujące na oddziałach zabiegowych na terenie Warszawy. Narzędziem badawczym wykorzystanym w badaniach był Wielowymiarowy Inwentarz do Pomiaru Radzenia Sobie Ze Stresem COPE, skonstruowany przez zespół Carvera w 1989 roku. Podstawą teoretyczną testu jest model stresu Lazarusa i model samoregulacji zachowania [8]. Inwentarz służy do badania sposobu, w jaki ludzie reagują na stres. COPE składa się z 60 twierdzeń wchodzących w skład 15 skal (po 4 twierdzenia dla każdej strategii). Skale te mogą określać zarówno stałą tendencję do radzenia sobie w określony sposób (dyspozycyjne radzenie sobie), jak i radzenie sobie w konkretnej sytuacji stresowej (sytuacyjne radzenie sobie). Reakcje na bodziec lub sytuację stresową zależą zasadniczo od sytuacji, ale również od właściwości osobowości. Słabe lub umiarkowane korelacje pomiędzy skalami świadczą o zróżnicowanych strategiach zaradczych stosowanych przez ludzi, na przykład akceptacja i zaprzeczanie [9]. Poszczególne skale mogą być analizowane oddzielnie, co może przysparzać trudności w interpretacji wyników, ale możliwa jest również analiza czynnikowa. Pierwszy czynnik: aktywne radzenie sobie, tworzony jest przez pięć strategii (planowanie, pozytywne przewartościowanie i rozwój, aktywne radzenie sobie, unikanie konkurencyjnych działań, powstrzymywanie się od działania). Drugi czynnik zachowania unikowe tworzy sześć strategii (zaprzeczanie, zaprzestanie działań, poczucie humoru, odwracanie uwagi, zażywanie alkoholu, akceptacja). Trzeci czynnik poszukiwanie wsparcia i koncentracja na emocjach stanowią cztery skale (poszukiwanie emocjonalnego wsparcia społecznego, koncentracja na emocjach i ich wyładowanie, poszukiwanie instrummentalnego wsparcia społecznego, zwrot ku religii) [9]. Otrzymane wyniki poddano analizie statystycznej. Dla uzyskanych wartości podawano liczebność grup, średnią arytmetyczną, odchylenie standardowe oraz odsetek, medianę, wartość minimum i maksimum. Do analizy zmiennych nieparametrycznych zastosowano test U Manna-Whitneya oraz chi 2. Za poziom istotności przyjęto wartość p < Obliczeń dokonano za pomocą programu komputerowego Statistica 10.0 PL dla Windows (StatSoft, Polska). Wyniki W badaniu uczestniczyły 44 pielęgniarki pracujące na oddziałach zabiegowych (chirurgii i bloku operacyjnego) warszawskich szpitali. Średnia wieku badanej grupy wynosiła 40,7 lat, większość badanych pozostawała w związku małżeńskim (55%), stanu wolnego było 27%, natomiast 14% respondentek było rozwiedzionych. Wykształcenie wyższe posiadało 66% badanych pielęgniarek (studia licencjackie i magisterskie), 24% średnie (studium i liceum medyczne). Większość badanych była zatrudniona w ramach umowy o pracę 84%, a 16% prowadziło własną działalność gospodarczą. W systemie zmianowym pracowało 68% respondentek. Średni staż pracy wynosił 19,1 lat. Średni miesięczny czas pracy powyżej 200 godzin deklarowało 27% badanych, w przeciwieństwie do 73% badanych, wskazujących na pracę w mniejszym wymiarze godzin. Poziom stresu w pracy w ocenie subiektywnej kształtował się na poziomie 7,1 w 10 stopniowej skali ± 2,0 [7 (2 10)]. Niski poziom stresu (1 4) deklarowało 16% respondentek, średni (5 7) 38%, a wysokie nasilenie stresu (8 10) 45% badanych. Najczęstsze wskazywane przyczyny stresu związanego z miejscem pracy dotyczyły: niskich zarobków (89%), nadmiaru obowiązków (61%), w tym nadmiaru czynności administracyjnych (50%), oraz zbyt małej liczby personelu w stosunku do liczby pacjentów (45%). Czynniki interpersonalne mające zdaniem respondentek istotny wpływ na poziom odczuwanego stresu w pracy (52%), to niewłaściwe relacje z innymi pielęgniarkami (27%) oraz nieporozumienia i niewłaściwe relacje z lekarzami (25%). Najrzadziej wskazywane były takie czynniki, jak: praca z trudnymi pacjentami (9%), konflikty z przełożonymi (7%), trudności w komunikowaniu się z pacjentem (2%) oraz lekceważenie ze strony pacjenta (7%). Najczęściej wykorzystywane sposoby radzenia sobie ze stresem w miejscu pracy to według respondentek korzystanie z pomocy przyjaciół (63%) i czytanie książek (59%). Najrzadszymi sposobami radzenia sobie ze stresem zawodowym było picie alkoholu (9%), stosowanie substancji psychoaktywnych (2%) oraz poszukiwanie pomocy u specjalisty (2%). Przeprowadzona analiza poszczególnych skal kwestionariusza pod względem wykształcenia wykazała istotne statystycznie różnice. Pielęgniarki z wyższym wykształceniem częściej stosowały strategie aktywnego radzenia sobie ze stresem, polegające na zmniejszeniu siły działającego stresora, oraz strategię planowanie, polegającą na zastanawianiu się nad sposobami poradzenia sobie z zaistniałą (niekorzystną) sytuacją. Jednocześnie unikały działań niezwiązanych z zaistniałym stresem, przez co radzenie sobie z bodźcem stawało się jeszcze bardziej skuteczne. Wyniki zbiorczych analiz przedstawiono w tabeli 1. Analiza czynnikowa strategii względem wykształcenia badanych osób nie wykazała natomiast istotnych 505
4 PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2014, tom 22, zeszyt nr 4 Tabela 1. Strategie radzenia sobie ze stresem u pielęgniarek względem wykształcenia Table 1. Strategies of dealing with stress by nurses depending on their education Zmienna Suma Rang średnie (n = 15) Względem zmiennej: wykształcenie Suma Rang wyższe (n = 29) U Z P Aktywne radzenie sobie 245,0 745,0 125,0 2, , Planowanie 258,0 732,0 138,0 1, , Poszukiwanie wsparcia instrumentalnego 259,5 730,5 139,5 1, , Poszukiwanie wsparcia emocjonalnego 277,0 713,0 157,0 1, , Unikanie konkurencyjnych działań 244,5 745,5 124,5 2, , Zwrot ku religii 370,5 619,5 184,5 0, , Pozytywne przewartościowanie i rozwój 270,5 719,5 150,5 1, , Powstrzymywanie się od działania 346,0 644,0 209,0 0, , Akceptacja 310,5 679,5 190,5 0, , Koncentracja na emocjach i ich wyładowanie 334,5 655,5 214,5 0, , Zaprzeczanie 402,0 588,0 153,0 1, , Odwracanie uwagi 293,0 697,0 173,0 1, , Zaprzestanie działań 414,0 575,5 140,5 1, , Zażywanie alkoholu lub innych środków 366,0 624,0 189,0 0, , psychoaktywnych Poczucie humoru 323,0 667,0 203,0 0, , różnic w stylach radzenia sobie ze stresem u pielęgniarek ze średnim i wyższym wykształceniem. Analiza wyników poszczególnych skal kwestionariusza względem wieku badanych osób wykazała, że pielęgniarki poniżej 40. roku życia istotnie częściej stosowały strategie: unikania konkurencyjnych działań, co sprzyjało radzeniu sobie ze stresem oraz poczucie humoru, jako sposób łagodzenia przykrych emocji. Zestawienie zbiorczych analiz przedstawiono w tabeli 2. Analiza czynnikowa względem wieku wykazała, że pielęgniarki poniżej 40. roku życia istotnie częściej stosują style skoncentrowane na problemie oraz zachowania unikowe, które wyrażone są głównie w strategiach: unikania konkurencyjnych działań oraz poczuciu humoru (tab. 3). Oceny strategii związanych ze stażem pacy dokonano, analizując grupę według stażu pracy (< 20; 20). Najczęściej stosowane strategie radzenia sobie ze stresem prezentowane w badanej grupie pielęgniarek to aktywne radzenie sobie i planowanie, natomiast najrzadziej prezentowane to zażywanie alkoholu oraz poczucie humoru. Analiza poszczególnych skal kwestionariusza nie wykazała jednak istotnych różnic w przyjmowanych strategiach radzenia sobie z czynnikiem stresowym, jakim jest praca. Analiza czynnikowa względem stażu pracy wykazała, że w grupie pielęgniarek pracujących krócej niż 20 lat w zawodzie istotnie częściej stosowane były style zachowań skoncentrowane na problemie i zachowania unikowe (tab. 4). Czynnikiem determinującym zachowania w sytuacji stresu jest poziom subiektywnego odczuwania stresu. Na podstawie wyników badań innych autorów na potrzeby powyższego badania, natężenie stresu odczuwane przez respondentki jako niskie i średnie uznano akceptowalne ( 7), a jako wysokie (> 7). Pielęgniarki oceniające poziom stresu na poziomie wysokim znacząco częściej stosowały strategie aktywnego rozwiązywania problemu oraz strategie prowadzące do przewartościowania i rozwoju (tab. 5). Analiza czynnikowa skal kwestionariusza pod względem poziomu stresu w badanej grupie potwierdziła istnienie różnic istotnych statystycznie w zakresie stosowanych stylów zachowań (tab. 6). Osoby oceniające poziom stresu jako wysoki częściej stosowały strategie skoncentrowane na problemie, głównie poprzez planowanie rozwiązania sytuacji stresowej oraz postrzegania w tych sytuacjach możliwości własnego rozwoju. 506
5 Magdalena Śniegocka, Maciej Śniegocki, Analiza sposobów odpowiedzi na stres zawodowy wśród pielęgniarek Tabela 2. Strategie radzenia sobie ze stresem u pielęgniarek względem wieku Table 2. Strategies of dealing with stress by nurses depending on their age Zmienna Suma Rang 40 (n = 20) Względem zmiennej wiek Suma Rang > 40 U Z P (n = 24) Aktywne radzenie sobie 469,0 521,0 221,0 0, , Planowanie 447,0 543,0 237,0 0, , Poszukiwanie wsparcia instrumentalnego 492,0 498,0 198,0 0, , Poszukiwanie wsparcia emocjonalnego 470,0 520,0 220,0 0, , Unikanie konkurencyjnych działań 540,0 450,0 150,0 2, , Zwrot ku religii 379,0 611,0 169,0 1, , Pozytywne przewartościowanie i rozwój 515,5 474,5 174,5 1, , Powstrzymywanie się od działania 473,5 616,5 216,5 0, , Akceptacja 517,0 473,0 173,0 1, , Koncentracja na emocjach i ich wyładowanie 439,5 550,5 229,5 0, , Zaprzeczanie 508,0 481,5 181,5 1, , Odwracanie uwagi 524,0 466,0 166,0 1, , Zaprzestanie działań 496,5 493,5 193,5 1, , Zażywanie alkoholu lub innych środków 491,0 499,0 199,0 0, , psychoaktywnych Poczucie humoru 532,5 457,5 157,5 1, , Tabela 3. Analiza czynnikowa strategii radzenia sobie ze stresem u pielęgniarek względem wieku Table 3. Strategy factor analysis of dealing with stress by nurses depending on their age Zmienna Suma Rang 40 (n = 20) Względem zmiennej wiek Suma Rang > 40 U Z P (n = 24) Skoncentrowanie na problemie 534,5 455,5 155,5 1, , Zachowania unikowe 569,0 421,0 121,0 2, , Poszukiwanie wsparcia i emocje 462,5 527,5 227,5 0, , Tabela 4. Analiza czynnikowa strategii radzenia sobie ze stresem u pielęgniarek względem stażu pracy Table 4. Strategy factor analysis of dealing with stress by nurses depending on their work experience Zmienna Suma Rang 20 (n = 24) Względem zmiennej staż pracy Suma Rang > 20 U Z p (n = 20) Skoncentrowanie na problemie 646,0 344,0 134,0 2, , Zachowania unikowe 628,5 361,0 151,5 2, , Poszukiwanie wsparcia i emocje 568,0 422,0 212,0 0, ,
6 PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2014, tom 22, zeszyt nr 4 Tabela 5. Strategie radzenia sobie ze stresem u pielęgniarek względem poziomu stresu Table 5. Strategies of dealing with stress by nurses depending on stress level Zmienna ` Suma Rang akceptowalny (n = 24) Względem zmiennej poziom stresu Suma Rang wysoki (n = 20) U Z P Aktywne radzenie sobie 438,0 552,0 138,0 2, , Planowanie 500,0 490,0 200,0 0, , Poszukiwanie wsparcia instrumentalnego 506,0 484,0 206,0 0, ,4297,60 Poszukiwanie wsparcia emocjonalnego 514,0 476,0 214,0 0, , Unikanie konkurencyjnych działań 506,0 484,0 206,0 0, , Zwrot ku religii 523,0 467,0 223,0 0, , Pozytywne przewartościowanie i rozwój 448,0 542,0 148,0 2, , Powstrzymywanie się od działania 527,0 462,0 227,5 0, , Akceptacja 481,0 508,0 181,5 1, , Koncentracja na emocjach i ich wyładowanie 532,0 457,0 232,5 0, , Zaprzeczanie 477,0 512,0 177,5 1, , Odwracanie uwagi 513,0 477,0 213,0 0, , Zaprzestanie działań 568,0 421,0 211,0 0, , Zażywanie alkoholu lub innych środków 536,0 454,0 236,0 0, , psychoaktywnych Poczucie humoru 522,0 467,0 222,5 0, , Tabela 6. Analiza czynnikowa strategii radzenia sobie ze stresem u pielęgniarek względem poziomu stresu Table 6. Strategy factor analysis of dealing with stress by nurses depending on stress level Analiza czynnikowa Zmienna Suma Rang akceptowalny (N = 24) Względem zmiennej poziom stresu Suma Rang wysoki (N = U Z p 20) Skoncentrowanie na problemie 455,5 534,5 155,5 1, , Zachowania unikowe 497,0 493,0 197,0 1, , Poszukiwanie wsparcia i emocje 507,5 482,5 207,0 0, , Dyskusja W prezentowanej pracy podjęto próbę oceny poziomu stresu wśród pielęgniarek zabiegowych, jak również oceny strategii związanych z pracą, prezentowanych przez pielęgniarki. Ocenę poziomu stresu oparto wyłącznie na subiektywnym odczuciu stresu w pracy, kształtującym się na poziomie 7,1 w 10-stopniowej skali, co wydaje się być wynikiem wysokim. W badaniach Siegriesta, mających na celu ocenę wpływu stresu na pracę pielęgniarek w krajach europejskich, pielęgniarki Polskie znalazły się na drugim miejscu pod względem niekorzystnych czynników obciążających i prowadzących do natężenia stresu w pracy [za: 10]. Wysokie natężenie stresu zawodowego, w przypadku braku czynników zaradczych może doprowadzić do zespołu wypalenia zawodowego, na wystąpienie którego pielęgniarki są szczególnie narażone [11]. Czynnik stresowy wskazywany przez respondentki najczęściej dotyczył niskiej gratyfikacji finansowej. Niezadowolenie z zarobków deklarowało niemal 90% badanych kobiet. Problem wynagrodzeń poruszany był w wielu badaniach, 508
7 Magdalena Śniegocka, Maciej Śniegocki, Analiza sposobów odpowiedzi na stres zawodowy wśród pielęgniarek między innymi w badaniach własnych Wzorek, która szacowała, że niskie zarobki są powodem zmiany pracy wśród pielęgniarek oddziałów neurologicznych w 82% i pielęgniarek POZ w 94% [12]. Głównym czynnikiem interpersonalnym powodującym nasilenie stresu wskazywanym przez respondentki był konflikt z lekarzami i innymi pielęgniarkami. Jest to dość niepokojący sygnał, świadczący o braku umiejętności rozwiązywania problemów komunikacyjnych i sporów kompetencyjnych w zespołach terapeutycznych. Złe relacje między pracownikami cechują się brakiem wzajemnego zaufania, wsparcia oraz obojętnością. Przyczyną mogą być między innymi niewłaściwy skład grupy, sposób kierowania, trudności w przepływie informacji [12], będące wynikiem braku systemu wsparcia instytucjonalnego w zakresie poprawy umiejętności interpersonalnych. Jako czynnik zaradczy wobec stresu zawodowego pielęgniarki wskazują wsparcie emocjonalne przyjaciół i rodziny. Wysokie natężenie sytuacji stresowych w pracy może powodować obniżenie zadowolenia z życia osobistego i zawodowego, zmniejszenie zaangażowania w pracę, a w konsekwencji zaburzenia zdrowia somatycznego i psychicznego. Powyższe obserwacje są tożsame z wynikami badań Łobody [14], Ratajczaka [15] czy Terelaka i Izwantowskiej [16]. Badacze stwierdzili, że dobre relacje w grupie pracowniczej są najważniejszym warunkiem zdrowia jednostki i dobrego funkcjonowania zespołu. Znaczenie środowiska pracy, jako istotnego źródła sytuacji stresowych jest w ostatnich latach częstym tematem badań. Miejsce pracy może stanowić czynnik motywujący pracownika do działania i rozwoju, ale również działać negatywnie, powodując narastanie niepokoju, frustracji, aż do pogorszenia stanu zdrowia i samopoczucia. Skutki zdrowotne stresu w pracy powodują obniżenie jakości pracy, a w rezultacie pogarszają również kondycję ekonomiczną firm. Analiza uzyskanych wyników wskazuje, że pielęgniarki w zakresie radzenia sobie ze stresem najczęściej przyjmują strategię aktywnego działania, polegającą na zmniejszeniu działania siły stresora, jakim jest praca. Drugą najczęściej stosowaną strategią jest planowanie, które polega na ocenie stresora i próbie analizy, w jaki sposób można sobie z nim poradzić. Powyższe wyniki są zbliżone do wyników Jachimowicz-Wołoszynek i wsp., w których pielęgniarki zabiegowe charakteryzowały się niskim znaczeniem subiektywnym pracy, wysokim dążeniem do perfekcji, przyjmowaniem ofensywnych strategii rozwiązywania problemów, a także dość wysokim poczuciem wsparcia społecznego [17]. Pielęgniarki posiadające wyższe wykształcenie częściej stosują strategie planowania i aktywnego radzenia sobie z czynnikiem stresowym. Powyższe wyniki różnią się od tych otrzymanych przez Żóralską i wsp., w których wykazano, że wykształcenie nie ma wpływu na stosowany styl radzenia sobie ze stresem [18]. W zaprezentowanych wynikach pielęgniarki poniżej 40. roku życia częściej stosowały style skoncentrowane na problemie i zachowania unikowe, co sprzyjało radzeniu sobie ze stresem. Po 40. roku życia wzrastała natomiast tendencja do przyjmowania strategii zwrot ku religii, co może świadczyć o poszukiwaniu wsparcia emocjonalnego. Granica wieku 40 lat wiąże się z występowaniem tak zwanego kryzysu środka kariery [13]. W tym czasie człowiek dokonuje niejako podsumowania osiągnięć zawodowych, a także postrzega możliwości dalszego rozwoju. Zupełnie inne wyniki uzyskały Basińska i Andruszkiewicz, badając pracowników socjalnych za pomocą testów AVEM i SOC-29. Autorki nie wykazały związku pomiędzy wiekiem i stażem pracy respondentów a strategiami aktywnego radzenia sobie ze stresem, które w ich pracy wyrażone były globalnym poczuciem koherencji i typami zachowań w pracy zawodowej [19]. Zaprezentowane wyniki jednoznacznie wskazują na konieczność prowadzenia dalszych badań uzupełnionych o ocenę zasobów wsparcia i ocenę osobowości. Czynniki osobowości, takie jak niezrównoważenie emocjonalne, brak inicjatywy, trudności adaptacyjne czy niska motywacja, mogą sprzyjać postrzeganiu wymagań stawianych w pracy, jako nadmiernie stresujących [13]. Wnioski Analiza materiału badawczego pozwoliła na sformułowanie następujących wniosków: Poziom odczuwanego stresu wśród pielęgniarek zabiegowych należy uznać za wysoki. Pielęgniarki posiadające wyższe wykształcenie częściej stosują strategie planowania i aktywnego radzenia sobie z czynnikiem stresowym. Wiek wpływa na częstość stosowania strategii unikania działań konkurencyjnych oraz poczucie humoru, pielęgniarki poniżej 40. roku życia częściej stosują style skoncentrowane na problemie oraz zachowania unikowe. Wysoki poziom odczuwanego stresu determinuje zachowania zmierzające do aktywnego rozwiązywania problemu oraz zmierzające do przewartościowania i rozwoju. Piśmiennictwo 1. Manstead A., Hewstone M. Psychologia społeczna encyklopedia Blackwella. Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa Zeidner M., Endler N.S. (red.). Handbook of coping: Theory, research, applications. New York, Wiley 1995:
8 PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2014, tom 22, zeszyt nr 4 3. Lazarus R.S., Folkman S. Transactional theory and reseach on emotions and coping. Europ. J. Person. 1987; 1: Lazarus R. Paradygmat stresu i radzenia sobie. Nowiny Psychologiczne 1986; 3 4: Endler N.S., Parker J.D.A. Multidimensional assessment of coping: A critical evaluation. Journal of Personality and Social Psychology 1990; 58: Parker J.D.A, Endler N.S. Coping with coping assessment: A critical review. Europ. J. Person. 1992; 6: Selye H. Stres okiełznany. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa Scheier, MF, Carver, CS. A model of behavioral self- -regulation: Translating intention into action. In: Berkovitz L., editors, Advances in experimental social psychology. New York, Academic Press: 1988; Juczyński Z., Ogińska-Bulik N. Narzędzia pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem. Pracownia Testów Psychologicznych, Warszawa Widerszal-Bazyl M., Radkiewicz P. Stres w pracy pielęgniarek projekt badawczy NEXT. Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2005; 8: Sęk H. (red.). Wypalenie zawodowe. Przyczyny i zapobieganie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa Wzorek A. Porównanie przyczyn stresu wśród pielęgniarek pracujących na oddziałach o różnej specyfice. Studia Medyczne 2008; 11: Ogińska-Bulik N. Stres zawodowy w zawodach usług społecznych. Wydawnictwo Difin, Warszawa Łoboda M. Czynniki stresogenne w organizacji. W: Biela A. (red.). Stres w pracy zawodowej. Wybrane zagadnienia. Wydawnictwo KUL, Lublin 1990: Ratajczak Z. Wsparcie społeczne w środowisku pracy a stres i jego skutki zdrowotne. W: Ratajczak Z. (red.). Psychologiczna problematyka wsparcia społecznego i pomocy. Psychologiczne problemy funkcjonowania człowieka w sytuacji pracy. Prace Naukowe U. Śl., Katowice 1994: 11 (20). 16. Terelak, J.F., Izwantowska A. Niektóre czynniki organizacji a wypalenie zawodowe. Miscellanea Oeconomicae 2008;12 (2): Jachimowicz-Wołoszynek D., Jakubowska M., Leźnicka M. Analiza zachowań i przeżyć związanych z pracą na przykładzie pielęgniarek. Probl. Hig. Epidemiol. 2011; 92 (4): Żuralska R., Majkowicz M., Gaworska-Krzemińska A. Psychologiczna ocena stylów radzenia sobie ze stresem a cechy osobowości studentów pielęgniarstwa i położnictwa Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. Probl. Piel. 2012; 20 (2): Andruszkiewicz A., Basińska M. Poczucie koherencji jako predyktor zdrowego funkcjonowania w pracy badania pracowników socjalnych. W: Wrona-Polańska H. (red.). Zdrowie stres choroba w wymiarze psychologicznym. Oficyna Wydawnicza Impuls Kraków
Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości
Strategie radzenia sobie ze stresem u osób z głuchotą prelingwalną, korzystających z implantu ślimakowego od okresu dorosłości Joanna Kobosko, Edyta Piłka, Agnieszka Pankowska, Henryk Skarżyński STRESZCZENIE
ypalenie zawodowe a radzenie sobie ze stresem pielęgniarek
P R A C A O R Y G I N A L N A Miłosz Marcysiak 1, Olga Dąbrowska 2, Małgorzata Marcysiak 3 1 Gabinet Psychologiczny, Ciechanów 2 licencjat pielęgniarstwa 3 Zakład Propedeutyki Pielęgniarstwa i Nauk Społecznych,
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE. Wydział Nauk o Zdrowiu. Mariola Kicia
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Mariola Kicia OCENA POZIOMU LĘKU I STRESU W GRUPIE KOBIET HOSPITALIZOWANYCH Z POWODU PORONIENIA Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
WYZNACZNIKI STANU ZDROWIA PERSONELU RATOWNICTWA MEDYCZNEGO
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 8, 2004 MARTYNA KAFLIK-PIERÓG*, NINA OGIŃSKA-BULIK** * Katedra Psychologii Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna ** Zakład Psychoprofilaktyki Instytut
STRESZCZENIE BIANKA MISIAK. Ocena zasobów zdrowotnych personelu pielęgniarskiego po 40 roku życia z województwa podlaskiego
BIANKA MISIAK Ocena zasobów zdrowotnych personelu pielęgniarskiego po 40 roku życia z województwa podlaskiego STRESZCZENIE Pielęgnowanie jest tym rodzajem działalności, który przez swój szeroki zakres
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Środowisko zawodowe, w jakim przebywa pracownik, jest bardzo ważnym elementem, który może wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne oraz funkcjonowanie społeczne. Pielęgniarki
WYZNACZNIKI STANU ZDROWIA FUNKCJONARIUSZY POLICJI
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 8, 2004 NINA OGIŃSKA-BULIK Zakład Psychoprofilaktyki Instytutu Psychologii UŁ WYZNACZNIKI STANU ZDROWIA FUNKCJONARIUSZY POLICJI WPROWADZENIE Funkcjonariusze
SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu w języku polskim SYLABUS/ OPIS PRZEDMIOTU Psychologia radzenia sobie ze stresem 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim Psychology of coping with stress 3. Jednostka prowadząca przedmiot
atężenie spostrzeganego stresu oraz strategie radzenia sobie ze stresem w grupie małopolskich funkcjonariuszy Państwowej Straży Pożarnej
P R A C A O R Y G I N A L N A Agata Wojcieszek 1, Anna Nawalana 2, Anna Majda 2 1 Wydział Nauk o Zdrowiu, Collegium Medicum, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2 Pracownia Teorii i Podstaw Pielęgniarstwa,
Dorota Molek-Winiarska, Katedra Zarządzania Kadrami
Dr Dorota Dr Molek-Winiarska Dorota Molek-Winiarska, Katedra Zarządzania Kadrami Katedra Zarządzania Kadrami CZYM JEST STRES? Czym jest stres? BODŹCEM wywołuje określone emocje; REAKCJĄ na zaburzenie równowagi
Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M
Psychologia zdrowia i choroby S T R E S I R A D Z E N I E S O B I E Z E S T R E S E M Skala zdarzeń życiowych (Holmes i Rahe, 1967) 150 punktów kryzys życiowy 300 punktów bardzo poważny kryzys życiowy
Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa. Michał Ziarko Poznań 2018/2019
Psychologia kryzysu Wykład III Kryzys jako sytuacja stresowa Michał Ziarko Poznań 2018/2019 Zmaganie się z krytycznymi wydarzeniami życiowymi w ujęciu interackycjnym Stres jako interakcja ujęcie fenomenologiczno
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM
POROZUMIENIE CZY KONFLIKT? O AKCEPTACJI CHOROBY. PSYCHOLOGICZNE ASPEKTY NF1 W KONTEKŚCIE RODZINNYM dr n. med. Magdalena Trzcińska Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr. A. Jurasza w Bydgoszczy NF1 W RODZINIE
JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ZAKŁAD PODSTAW POŁOŻNICTWA Marta Izabela Zarajczyk JAKOŚĆ ŻYCIA A WSPARCIE SPOŁECZNE KOBIET Z HIPERGLIKEMIĄ W OKRESIE CIĄŻY Rozprawa na stopień doktora
MATERIAŁY I DOKUMENTY
MATERIAŁY I DOKUMENTY Mazowieckie Studia Humanistyczne Jan Chodkiewicz Nr 2,1999 CHARAKTERYSTYKA PSYCHOLOGICZNA OSÓB PODEJMUJĄCYCH LECZENIE ODWYKOWE - DONIESIENIE WSTĘPNE Wprowadzenie Osoby podejmujące
Strategie radzenia sobie ze stresem w opinii pielęgniarek
Strategie radzenia sobie ze stresem w opinii pielęgniarek Strategies for coping with stress in the opinion of nurses AGNIESZKA PIERNIKOWSKA 1, DOMINIKA PODSIADŁY 2 1 Wojewódzki Szpital Specjalistyczny
Radzenie sobie w sytuacjach trudnych. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Radzenie sobie w sytuacjach trudnych Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Stres Stres (ang. stress) zespół powiązanych procesów w organizmie i systemie nerwowym, stanowiących ogólną reakcje osobnika
posoby radzenia sobie ze stresem młodzieży gimnazjalnej zamieszkałej w mieście i na wsi
P R A C A O R Y G I N A L N A Anna Nawalana 1, Magdalena Baran 2 1 Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego, Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersytet Jagielloński, Collegium
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456
Polskie Forum Psychologiczne, 2013, tom 18, numer 4, s. 441-456 Anna Ratajska 1 2 1 1 Instytut Psychologii, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego Institute of Psychology, Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz
Martyna Kaflik-Pieróg, Nina Ogińska-Bulik Stres w pracy, poczucie własnej skuteczności a zespół wypalenia zawodowego u strażaków
Martyna Kaflik-Pieróg, Nina Ogińska-Bulik Stres w pracy, poczucie własnej skuteczności a zespół wypalenia zawodowego u strażaków Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica 7, 37-47 2003 ACTA UNIVERSITATIS
Kamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
PRZEDMIOT: Promocja zdrowia psychicznego
00-968 Warszawa 45, ul. Marymoncka 34, skr. poczt. 55; tel: (0 22) 834 06 36; cent. (0 22) 834 04 3; PRZEDMIOT: Promocja zdrowia psychicznego I. Informacje ogólne Wydział REHABILITACJI Jednostka organizacyjna
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM
STRESZCZENIE W JĘZYKU POLSKIM Wstęp Choroby nowotworowe są poważnym problemem współczesnych społeczeństw. Rozpoznawanie trudności w funkcjonowaniu psychosomatycznym pacjentów jest konieczne do świadczenia
Raport z badania procesu kształcenia na Wydziale Turystyki i Zdrowia w roku akademickim 2014/2015
Filia AWF Warszawa w Białej Podlaskiej Zespół ds. oceny procesu kształcenia Raport z badania procesu kształcenia na Wydziale Turystyki i Zdrowia w roku akademickim 2014/2015 W wyniku przeprowadzonych analiz
Colorful B S. Autor: Alicja Jakimczuk. Wydawca: Colorful Media. Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012
Autor: Alicja Jakimczuk Wydawca: Colorful Media Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: 83-919772-5-0 Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012 Okładka: Colorful Media Skład i łamanie: Colorful Media Colorful B
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Potencjały zdrowia i szczęścia człowieka./ Moduł 102..: Człowiek w zdrowiu i chorobie 2. Nazwa przedmiotu w języku angielskim The stress
Pielęgniarstwo. Nauki społeczne
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające/wymagania wstępne: Nazwa modułu / przedmiotu (przedmiot lub grupa przedmiotów) Osoby prowadzące:
Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe Kod przedmiotu
Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Stres, sytuacje trudne i wypalenie zawodowe Kod przedmiotu 14.4-WP-PSChM-SStiWZ-W-S14_pNadGenFWT0D Wydział
Standardowe techniki diagnostyczne
Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego Standardowe techniki diagnostyczne Zajęcia nr 13: Pomiar stylów radzenia sobie ze stresem Mgr Karolina Stala Co powinno znaleźć się w raporcie zbiorczym?
Techniki radzenia sobie ze stresem. mgr Katarzyna Kulwicka-Durmowicz
Techniki radzenia sobie ze stresem mgr Katarzyna Kulwicka-Durmowicz Plan wykładu Część pierwsza: Stres koncepcje stresu objawy stresu przyczyny stresu Część druga: Sposoby radzenia sobie ze stresem Koncepcje
[5ZSTZS/KII] Psychologia stresu
1. Ogólne informacje o module [5ZSTZS/KII] Psychologia stresu Nazwa modułu PSYCHOLOGIA STRESU Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS PRZEDMIOTU. Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012
PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W NOWYM SĄCZU SYLABUS Obowiązuje od roku akademickiego: 2011/2012 Instytut Zdrowia Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Kod kierunku: 12. Specjalność: pielęgniarstwo 1. PRZEDMIOT
Opinie pielęgniarek na temat stresu zawodowego i czynników determinujących
Polish Journal of Health and Fitness 1, 1-13, 2018 ISSN 2451-0351 Agnieszka Rutkowska 1, Bożena Zboina 2, Kazimiera Zdziebło 1,3, Edyta Górka 2 1 Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie Oddział w Kielcach 2
Promocja zdrowia i edukacja prozdrowotna
Promocja zdrowia i edukacja prozdrowotna Kształcenie w zakresie podstaw promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej Zdrowie, promocja zdrowia, edukacja zdrowotna, zapobieganie chorobom. Historia promocji zdrowia.
Work Extrinsic and Inrinsic Motivation Scale
Psychologia Spoeczna 2016 tom 11 3 (38) 339 355 Skala motywacji zewntrznej i wewntrznej do pracy Work Extrinsic and Inrinsic Motivation Scale Instytut Psychologii, Uniwersytet lski w Katowicach Work Extrinsic
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową. Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem
Rola religii i duchowości w radzeniu sobie z chorobą nowotworową Opieka duszpasterska i wsparcie duchowe u pacjentów ze szpiczakiem Duchowość 1. Duchowość = religijność 2. Duchowość versus religijność
Opis przedmiotu (sylabus) na rok akademicki 2018/2019. Psychologia kliniczna. Fizjoterapia Studia II stopnia Profil praktyczny Studia stacjonarne
Opis przedmiotu (sylabus) na rok akademicki 2018/2019 1. Metryczka Nazwa modułu/ przedmiotu: Kod przedmiotu: Jednostki prowadzące kształcenie: Kierownik jednostki/jednostek: Program kształcenia (Kierunek
Cechy osobowości a style radzenia sobie ze stresem w okresie wczesnej starości. Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II
Cechy osobowości a style radzenia sobie ze stresem w okresie wczesnej starości Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Starość wyzwaniem współczesności Demograficzne starzenie się społeczeństw
STRES W PRACY PRACOWNIKÓW MEDYCZNYCH
STRES W PRACY PRACOWNIKÓW MEDYCZNYCH 1. Metryczka Nazwa Wydziału: Program : Rok akademicki: 2018/2019 Nazwa modułu/ przedmiotu: Kod przedmiotu: II Wydział Lekarski, I Wydział Lekarski, WNoZ 5 i 6 rok jednolite
DIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska
DIAGNOZA I CO DALEJ? Hanna Wiśniewska-Śliwińska KRYZYS stan dezorganizacji, w którym ludzie doświadczają frustracji ważnych celów życiowych lub naruszenia cyklów życiowych, a także zawodności metod
Milena Pyra Samodzielny Publiczny Dziecięcy Szpital Kliniczny
Milena Pyra Samodzielny Publiczny Dziecięcy Szpital Kliniczny 1. Stres jako reakcja na wymagania stawiane organizmowi 2. Stres jako układ warunków stanowiących obciążenie człowieka 3. Stres jako specyficzny
Dr Sztembis. Dr Sztembis. Rok akademicki 2015/2016. (1) Nazwa przedmiotu Psychologia kliniczna (2) Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot
(1) Nazwa przedmiotu Psychologia kliniczna (2) Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Rok akademicki 2015/2016 Wydział Medyczny Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego Katedra: Położnictwa (3) Kod
Osoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu.
Osoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu. Zależy jej na Twoim sukcesie, w każdej sferze życia. Im więcej szczęśliwych ludzi na świecie,
Staż pracy, poziom wypalenia zawodowego i strategie radzenia sobie ze stresem wśród położnych
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 3, 276 281 www.monz.pl PRACA ORYGINALNA Staż pracy, poziom wypalenia zawodowego i strategie radzenia sobie ze stresem wśród położnych Magdalena Gruszczyńska
Agnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE Wydział Nauk o Zdrowiu Agnieszka Skurzak WSPARCIE SPOŁECZNE, STRES I POCZUCIE SATYSFAKCJI Z ŻYCIA KOBIET CIĘŻARNYCH Rozprawa na stopień doktora nauk o zdrowiu Promotor:
Psychologia - opis przedmiotu
Psychologia - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Psychologia Kod przedmiotu 14.4-WP-PielP-CHOL-Sk-S14_pNadGenUY423 Wydział Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu Kierunek Pielęgniarstwo Profil
SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z TRUDNOŚCIAMI PRZEZ PIELĘGNIARKI PRACUJĄCE NA ODDZIAŁACH PEDIATRYCZNYCH
SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z TRUDNOŚCIAMI PRZEZ PIELĘGNIARKI PRACUJĄCE NA ODDZIAŁACH PEDIATRYCZNYCH WAYS TO COPE WITH THE DIFFICULTIES OF NURSES WORKING IN PEDIATRIC WARDS Aneta Grochowska 1, Iwona Bodys-Cupak
oczucie własnej skuteczności a wybrane zmienne związane z funkcjonowaniem zawodowym w grupie pielęgniarek
P R A C A O R Y G I N A L N A Anna Andruszkiewicz 1, Mariola Banaszkiewicz 2, Mirosława Felsmann 3, Alicja Marzec 4, Bogumiła Kiełbratowska 5, Anna Kocięcka 6 1 Katedra i Zakład Promocji Zdrowia Collegium
Atmosfera w pracy jako istotny element marketingu wewnętrznego firm ubezpieczeniowych
Wiadomości Ubezpieczeniowe 3/2009 BEATA NOWOTARSKA-ROMANIAK Atmosfera w pracy jako istotny element marketingu wewnętrznego firm ubezpieczeniowych W działalności firm usługowych w tym i firm ubezpieczeniowych
Stres i style radzenia sobie z nim przez polskie pielęgniarki metaanaliza badań
Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2018, Tom 24, Nr 2, 120 125 www.monz.pl PRACA ORYGINALNA Stres i style radzenia sobie z nim przez polskie pielęgniarki metaanaliza badań Magdalena Kwak 1, Iwona Zaczyk
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego
Jak rozmawiać z rodziną po stracie osoby bliskiej? szkolenie dla lekarzy i personelu medycznego Cele szkolenia Celem szkolenia jest przedstawienie lekarzom i personelowi medycznemu technik właściwej komunikacji
Część pierwsza KLUCZOWE KONTEKSTY PROWADZENIA NEGOCJACJI W SPRAWIE PRACY
SPIS TREŚCI Wstęp 9 Część pierwsza KLUCZOWE KONTEKSTY PROWADZENIA NEGOCJACJI W SPRAWIE PRACY Rozdział 1. Praca, rynek pracy i bezrobocie w perspektywie psychospołecznej... 15 Wprowadzenie 15 1.1. Praca
mgr Jarosława Belowska
mgr Jarosława Belowska BADANIA NAUKOWE W PRAKTYCE PIELĘGNIARSKIEJ - OCENA WPŁYWU KSZTAŁCENIA NA ODLEGŁOŚĆ NA WIEDZĘ I POSTAWY PIELĘGNIAREK WOBEC PRAKTYKI ZAWODOWEJ OPARTEJ NA DOWODACH NAUKOWYCH Streszczenie
Wybrane zmienne biograficzne a zakres normy seksualnej prezentowany w opiniach młodych kobiet
Seksuologia Polska 2005, 3, 1, 13 17 Copyright 2005 Via Medica, ISSN 1731 667 P R A C A O R Y G I N A L N A Barbara Jankowiak, Zmienne biograficzne a zakres normy seksualnej prezentowany w opiniach młodych
(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu)
Iwona Jończyk (imię i nazwisko nauczyciela) Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej (przedmiot) 2407MR i GŻ 1997.08.18 (numer programu) Klasa IV TŻa, IV TŻb Lp. Cele kształcenia i wychowania Treści
Krytyczne czynniki sukcesu w zarządzaniu projektami
Seweryn SPAŁEK Krytyczne czynniki sukcesu w zarządzaniu projektami MONOGRAFIA Wydawnictwo Politechniki Śląskiej Gliwice 2004 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE 5 1. ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI W ORGANIZACJI 13 1.1. Zarządzanie
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. Psychologia
YL AB U MODUŁ U ( PRZDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu BPsych Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Psychologia Obowiązkowy Wydział
JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ. mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk
JAKOŚĆ ŻYCIA DZIECI Z ADHD W ŚWIETLE BADAŃ mgr Katarzyna Naszydłowska-Sęk Wstęp Problematyka jakości życia dzieci i młodzieży, mimo iż niezwykle istotna z perspektywy zarówno teoretycznej jak i aplikacyjnej,
Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki
Czynniki kształtujące akceptację endometriozy wstępne wyniki Aleksandra Andysz andysz@imp.lodz.pl Zakład Psychologii Zdrowia i Pracy Międzynarodowa Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Jubileusz 40-lecia Wydziału
Stres związany z pracą w pielęgniarstwie *
Stres związany z pracą w pielęgniarstwie * Obecnie niemal powszechnie uznaje się, że pielęgniarstwo ze swej natury jest zawodem stresującym. Pielęgniarka, jak rzadko kto, codziennie staje w obliczu skrajnego
Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości
Poczucie bezpieczeństwa i prężność osobowa a umiejscowienie kontroli zdrowia u osób w okresie późnej dorosłości Ks. dr Paweł Brudek Instytut Psychologii KUL Jana Pawła II Konferencja Międzynarodowa Zdrowie
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne. II rok. Formy prowadzenia zajęć Wykłady 10, Seminaria 20, Ćwiczenia 20,
S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Kod modułu Rodzaj modułu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok studiów Nazwa modułu Psychologia zarządzania z elementami
OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY
OCENA SATYSFAKCJI ŻYCIOWEJ I SAMOPOCZUCIA PSYCHICZNEGO PACJENTÓW PRZED OPERACJĄ TĘTNIAKA AORTY EVALUATION OF LIFE SATISFACTION AND PSYCHOLOGICAL WELL-BEING OF PATIENTS BEFORE SURGERY AORTIC ANEURYSM Emilia
Osoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu.
Osoba, która Ci przekazała tego ebooka, lubi Cię i chce, abyś poświęcał wiele uwagi swojemu rozwojowi osobistemu. Zależy jej na Twoim sukcesie, w każdej sferze życia. Im więcej szczęśliwych ludzi na świecie,
Cz. II. Metodologia prowadzonych badań. Rozdz. 1. Cele badawcze. Rozdz. 2. Metody i narzędzia badawcze. Celem badawczym niniejszego projektu jest:
Cz. II. Metodologia prowadzonych badań Rozdz. 1. Cele badawcze Celem badawczym niniejszego projektu jest: 1. Analiza zachowań zdrowotnych, składających się na styl życia Wrocławian: aktywność fizyczna,
Janusz Kidacki. Sposób rozwiązania ciąży a predyspozycje kobiet do radzenia sobie z trudnościami życiowymi
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU Janusz Kidacki Sposób rozwiązania ciąży a predyspozycje kobiet do radzenia sobie z trudnościami życiowymi Streszczenie rozprawy na stopień doktora
Promotorem rozprawy doktorskiej jest prof. dr hab. n. med. Przemysław Nowak z Katedry Toksykologii i Ochrony Zdrowia w Środowisku Pracy,
Prof. dr hab. n. med. Robert Hese Piekary Śl. 09.05.2018 Wydział Opieki Zdrowotnej Wyższa Szkoła Nauk: Stosowanych Ul. Królowej Jadwigi 18 41-704 Ruda Śląska RECENZJA Rozprawy na stopień doktora nauk o
dr hab. Mieczysław Ciosek, prof. UG, kierownik Zakładu Psychologii Penitencjarnej i Resocjalizacji Instytutu Psychologii UG:
Niedostosowanie społeczne nieletnich. Działania, zmiana, efektywność. Justyna Siemionow Publikacja powstała na podstawie praktycznych doświadczeń autorki, która pracuje z młodzieżą niedostosowaną społecznie
Źródła stresu zawodowego w pracy pielęgniarek zatrudnionych w oddziałach o dużym obciążeniu fizycznym i psychicznym hospicjum oraz chirurgii ogólnej
Ann. Acad. Med. Gedan., 2009, 39, 145 153 Małgorzata Tartas 1, Grażyna Derewicz 2, Maciej Walkiewicz 1, Waldemar Budziński 1 Źródła stresu zawodowego w pracy pielęgniarek zatrudnionych w oddziałach o dużym
Sylabus z modułu. [45C] Psychologia. Interpretowanie i rozumienie podstawowych zjawisk życia psychicznego. Student po zakończeniu modułu:
1. Ogólne informacje o module Sylabus z modułu [45C] Psychologia Nazwa modułu PSYCHOLOGIA Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status
Michał Janiszewski. Rok: 2003 Czasopismo: Świat Problemów Numer: 11, 130
Michał Janiszewski Rok: 2003 Czasopismo: Świat Problemów Numer: 11, 130 Terapeuci zatrudnieni w placówkach lecznictwa odwykowego spotykają się swojej pracy z dużymi wymaganiami i oczekiwaniami. Ponad 90%
PSYCHOLOGIA KARTA PRZEDMIOTU. CPS01c. polski. obowiązkowy. nauki podstawowe. studia magisterskie. II rok/semestr 4.
Projekt OPERACJA SUKCES unikatowy model kształcenia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi odpowiedzią na potrzeby gospodarki opartej na wiedzy współfinansowany ze środków Europejskiego
EFEKTY STUDIÓW PODYPLOMOWYCH MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA. Dr Jarosław Górski Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego
EFEKTY STUDIÓW PODYPLOMOWYCH MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Dr Jarosław Górski Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego Plan wystąpienia 1. Cele badania i metoda 2. Charakterystyka
rudne sytuacje w pracy pielęgniarek pediatrycznych i sposoby radzenia sobie z nimi
P R A C A O R Y G I N A L N A Mieczysława Perek, Maria Kózka, Krystyna Twarduś Zakład Pielęgniarstwa Klinicznego Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa Wydział Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum Uniwersytetu
Sylabus na rok 2014/2015
Sylabus na rok 204/205 () Nazwa przedmiotu Psychologia (2) Nazwa jednostki prowadzącej Wydział Medyczny przedmiot (3) Kod przedmiotu (4) Studia Kierunek studiów Poziom kształcenia Forma studiów Położnictwo
STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI
Wojciech Marcin Orzechowski STOSUNEK HEMODIALIZOWANYCH PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI DEPRESYJNYMI DO LECZENIA TYCH ZABURZEŃ Rozprawa na stopień naukowy doktora nauk o zdrowiu Promotor: prof. dr hab. n. med.,
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ELŻBIETA BARTOŃ
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU ELŻBIETA BARTOŃ PROFESJONALIZM I EMPATIA PIELĘGNIAREK A SATYSFAKCJA PACJENTÓW Z OPIEKI W ODDZIAŁACH NEUROCHIRURGICZNYCH Streszczenie rozprawy na stopień
STRESORY, inaczej źródła stresu
1.8.2 Źródła stresu STRESORY, inaczej źródła stresu Każdego dnia w zewnętrznym świecie i w nas samych spotykamy się z czynnikami wywołującymi stres, czyli stresorami. Bardzo ważna jest umiejętność ich
Dr A. Wołpiuk- Ochocińska. Dr A. Wołpiuk- Ochocińska
(1) Nazwa przedmiotu Psychologia stosowana (2) Nazwa jednostki prowadzącej przedmiot Wydział Medyczny Instytut Położnictwa i Ratownictwa Medycznego Katedra: Położnictwa (3) Kod przedmiotu - () Studia Kierunek
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW II ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Psychologia lekarska 2. NAZWA JEDNOSTKI
Sylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Przedmiot humanistyczny: Podstawy psychologii lekarskiej
Załącznik nr 2 do Uchwały Senatu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu nr 1441 z dnia 24 września 2014 r. Nazwa modułu/przedmiotu Sylabus Część A - Opis przedmiotu kształcenia Przedmiot humanistyczny: Podstawy
Wsparcie społeczne. Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ
Paulina Wróbel Instytut Psychologii UJ Szeroko definiowane wsparcie społeczne to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych (Saranson, 1982, za: Sęk, Cieślak, 2004), jako zaspokojenie potrzeb w
Agresja wobec personelu medycznego
Agresja wobec personelu medycznego Od połowy XX wieku do chwili obecnej obserwuje się gwałtowny postęp w diagnostyce i leczeniu pacjentów. Postęp ten przyczynił się do wczesnego rozpoznawania chorób oraz
Czynniki ryzyka zaburzeń związanych z używaniem alkoholu u kobiet
Czynniki ryzyka zaburzeń związanych z używaniem alkoholu u kobiet Risk factors of alcohol use disorders in females Monika Olejniczak Wiadomości Psychiatryczne; 15(2): 76 85 Klinika Psychiatrii Dzieci i
opracowanie: Maria Kościńska - dla SIP Regionu Gdańskiego NSZZ Solidarność
opracowanie: Maria Kościńska - dla SIP Regionu Gdańskiego NSZZ Solidarność Mówiąc o zagrożeniu mamy na myśli każdy czynnik, który może spowodować wystąpienie szkody. Powszechnie przyjęto podział na zagrożenia:
Aspekty doświadczania bólu w grupie pielęgniarek anestezjologicznych w zależności od wybranych zmiennych socjodemograficznych
Aspekty doświadczania bólu w grupie pielęgniarek anestezjologicznych w zależności od wybranych zmiennych socjodemograficznych The experience of pain in the group of nurse anaesthetists depending on selected
Wpływ spostrzeganego stresu w pracy i radzenia sobie na poziom wypalenia zawodowego w grupie funkcjonariuszy policji
Wpływ spostrzeganego stresu Czasopismo w pracy i Psychologiczne radzenia sobie... Psychological Journal Wpływ spostrzeganego stresu w pracy i radzenia sobie na poziom wypalenia zawodowego w grupie funkcjonariuszy
ZDROWIE I HIGIENA PSYCHICZNA
PRZEDMIOT: ZDROWIE I HIGIENA PSYCHICZNA I. Informacje ogólne Jednostka organizacyjna Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu Język wykładowy Rodzaj modułu kształcenia (obowiązkowy/fakultatywny) Poziom modułu kształcenia
S YL AB US MODUŁ U ( PRZE D MI OTU) I nforma cje ogólne. Nazwa modułu: Psychologia
YL AB U MODUŁ U ( PRZE D MI OTU) I nforma cje ogólne Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów pecjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok 1, semestr (I i II) Liczba
Zastosowanie graficznych metod prezentacji wniosków diagnostycznych w nauczaniu diagnozy
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Instytut Psychologii Anna Słysz Zastosowanie graficznych metod prezentacji wniosków diagnostycznych w nauczaniu diagnozy III Ogólnopolska konferencja Diagnoza
Projekt okładki: Katarzyna Juras Zdjęcie na okładce Nebojsa Markovic, Fotolia # Copyright 2016 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o.
Recenzje: prof. dr hab. Aleksandra Łuszczyńska prof. d r hab. Włodzimierz Oniszczenko Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja i korekta: Magdalena Pluta Projekt okładki: Katarzyna Juras Zdjęcie na
Opis modułu kształcenia
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie Instytut Zdrowia Publicznego Opis modułu kształcenia Nazwa modułu (przedmiotu) Psychologia Kod podmiotu Kierunek studiów Ratownictwo medyczne Profil kształcenia
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 7 SECTIO D 5 1 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Białej Podlaskiej Instytut Pielęgniarstwa Higher State Vocational School
Style radzenia sobie ze stresem wśród ratowników medycznych i studentów ratownictwa medycznego
Pomeranian J Life Sci 2017;63(4):62-66 Style radzenia sobie ze stresem wśród ratowników medycznych i studentów ratownictwa medycznego Styles of coping with stress among paramedics and paramedic students
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Zakład Pielęgniarstwa Kierownik dr hab. n. zdr. Elżbieta Grochans, prof. PUM ul. Żołnierska 48, 71-210 Szczecin tel. +48 91 48 00 910, fax +48 91 48 00 905, e-mail:
STRES W PRACY A SYNDROM WYPALENIA ZAWODOWEGO U FUNKCJONARIUSZY POLICJI
ACTA UNIVERSITATIS LODZIENSIS FOLIA PSYCHOLOGICA 7, 2003 NINA OGIŃSKA-BULIK Zakład Psychoprofilaktyki Instytut Psychologii UŁ Katedra Psychologii w Łodzi Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna STRES W
tres i wypalenie zawodowe wśród pracowników szpitalnych oddziałów ratunkowych
P R A C A O R Y G I N A L N A Sylwia Nowakowska Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu S tres i wypalenie zawodowe wśród pracowników szpitalnych oddziałów ratunkowych Stress and burnout syndrome
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU. Psychologiczne koszty sukcesu w zarządzaniu./ Moduł 175..: Psychologia Zarządzania Zasobami Ludzkimi.
SYLABUS/OPIS PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu/ moduł (w języku polskim) Psychologiczne koszty sukcesu w zarządzaniu./ Moduł 175..: Psychologia Zarządzania Zasobami Ludzkimi. 2. Nazwa przedmiotu w języku
STRES I WYPALENIE ZAWODOWE PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ. PRACA - BIZNES - KARIERA
STRES I WYPALENIE ZAWODOWE PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ. PRACA - BIZNES - KARIERA Dr Bogna Bartosz Instytut Psychologii Uniwersytet Wrocławski plan Stres - zacznijmy od danych. Definicja czym jest stres i jakie są