MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO

Transkrypt

1 Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego. MATERIAŁY Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO

2 J. Szczepański określa grupę jako... system czyli układ zamknięty, wydzielony z całości rzeczywistości społecznej, oddzielony wyraźnie od innych zbiorowości, a funkcjonalnie włączony w tę całość.

3 GRUPA - zbudowana z co najmniej trzech osób, które połączone są trwałymi więziami społecznymi. (Takie więzi mogą powstać dzięki wspólnym ideałom, celom, interesom i potrzebom)

4 Ze względu na wielkość grupy społeczne dzielimy na: grupy małe kilku lub kilkunastoosobowe, umożliwiające bezpośrednie stosunki między jej członkami (np. rodzina, grupa rówieśnicza). grupy duże o strukturze składającej się z różnych podgrup, co uniemożliwia bezpośrednie stosunki pomiędzy członkami tej grupy (np. klasa społeczna, grupa zawodowa).

5 Ze względu na stopień ograniczoności liczby członków wyróżnia się następujące grupy społeczne: grupy ekskluzywne (zamknięte) stosujące liczne i rygorystyczne kryteria przyjęć nowych członków, na przykład rodzaj wykonywanego zawodu, majątek, pochodzenie społeczne itp. grupy ograniczone stosujące mniej rygorystyczne kryteria przyjęcia, takie jak np. wiek, miejsce zamieszkania lub konieczność wypełnienia deklaracji członkowskiej. grupy inkluzywne otwarte dla wszystkich.

6 Ze względu na typy więzi w grupie społecznej wyróżnia się: grupy pierwotne charakteryzujące się osobistym i emocjonalnym typem więzi między członkami, przy czym przynależność do grupy nie zawsze jest dobrowolna (np. rodzina, grupa rówieśnicza). grupy wtórne tworzone dla osiągnięcia konkretnego celu, charakteryzujące się formalnym i rzeczowym typem więzi, przy czym komunikacja między członkami grupy ma charakter nieosobowy (np. partie polityczne).

7 Możemy również wyróżnić: grupy celowe tworzone dla realizacji określonych zadań (np. stowarzyszenia, fundacje). grupy terytorialne ludność wiejska, ludność miejska. klasy i warstwy społeczne.

8 Specyficzne cechy klasy wg A. Janowskiego: Niedobrowolny przydział uczniów, niejako przymusowa przynależność do określonego zespołu. Główne cele, które realizuje klasa szkolna i osoby kierujące realizacją tych celów pochodzą z zewnątrz, są narzucane. Klasa jest częścią struktury organizacyjnej szkoły. Szkoła czuwa nad przestrzeganiem istotnych dla wychowania i życia szkoły norm (np. regulamin szkoły). Natomiast w wielu ważnych dla uczniów sprawach normy w klasie tworzą się spontanicznie (np. norma, że należy podpowiadać kolegom). W klasie, zazwyczaj dość licznej tworzą się mniejsze grupy koleżeńskie, w których porozumiewanie się jest znacznie ułatwione.

9 KLASA to: struktura utworzona w sposób spontaniczny charakteryzująca sie następującymi elementami: Między członkami grup nawiązują sie trwałe stosunki osobiste, na tle tych stosunków powstają normy regulujące, zachowanie członków grupy oraz gdy w ramach funkcjonują cele autonomiczne, wpływające na układ pozycji i ról

10 Właściwości klasy: 1) Głównym celem zespołu klasowego jest nauka. 2) Przynależność do zespołu ma charakter przymusowy, główne zadania zespołu narzucane są z zewnątrz przez kierującego zespołem nauczyciela. 3) Na zespół klasowy oddziałuje nie jeden wychowawca, lecz wielu nauczycieli, każdy z nich może kształtować inny układ stosunków między uczniami. 4) Klasa szkolna jest grupą względnie jednorodną (wiek, poziom rozwoju psychicznego i fizycznego miejsce zamieszkania uczniów). 5) Uczestnictwo w życiu klasy trwa długo (kilka do kilkunastu lat) i przypada na okres szczególnie podatny na wpływy otoczenia. 6) Uczestnictwo w życiu klasy angażuje niemal całość jej członków. 7) Klasa szkolna jest powiązana z innymi grupami na terenie szkoły, np. z klasami równoległymi, organizacjami młodzieżowymi, kołami zainteresowań

11 Panujące relacje w klasie: dominacji, podporządkowania, wzajemnej zależności, sympatii, antypatii, przewodzenia i zwolennictwa.

12 Rodzaje stosunków społecznych w klasie: Stosunki interpersonalne ze względu na ich treść przedmiotową i indywidualną konstelację można podzielić na: stosunki rzeczowe, stosunki koleżeńskie, stosunki przyjacielskie. Stosunki rzeczowe są funkcją wspólnie wykonanej pracy związanej z określonym podziałem czynności, kierownictwem i podporządkowaniem się oraz z odpowiedzialnością za wykonanie pracy. Stosunki rzeczowe przebiegają więc na płaszczyźnie współpracy w toku realizacji określonych zadań. Stosunki koleżeńskie są produktem przynależności do konkretnego zespołu roboczego (np. klasy, kółka zainteresowań), Stosunki przyjacielskie i koleżeńskie mają charakter bardzo osobisty, prywatne, stąd można je określić mianem stosunków osobowych. W zakresie stosunków międzygrupowych można wyróżnić stosunki pozytywne przyjmujące formę współpracy i współdziałania małych grup, oraz stosunki negatywne, przejawiające się we wzajemnym antagonizmie uczniów oraz w powstających między nimi konfliktach.

13 Struktura popularności i władzy Ze względu na nie możemy wyróżnić: dzieci akceptowane dzieci izolowane dzieci odrzucone.

14 Rodzaj i trwałość struktury grupy zależy od kilku czynników: wymagań stawianych grupie lub zadań, jakie sobie sama określa, możliwości i motywacji poszczególnych członków w realizacji zadań, rodzaju środowiska, w jakim grupa się znajduje.

15 Marek Pilkiewicz badał zależność między popularnością w zespole a postępami w nauce. Badania wykazały, że w niższych klasach szkoły podstawowej dzieci popularne w zespole zazwyczaj są dobrymi uczniami. Tylko bardzo nieliczne jednostki uzyskują dużą popularność nie spełniając powyższego warunku

16 Mechanizmy oddziaływań nauczyciela na przebieg stosunków między uczniami: Modelowanie zachowań wychowanków na drodze uczenia się ich przez naśladownictwo, czyli nauczyciel jest dla swych uczniów wzorem postaw interpersonalnych, demonstrowanych przez siebie w trakcie interakcji z uczniami. Uczenie się określonych postaw interpersonalnych przez wychowanków na drodze warunkowania, wprowadzanego przez stosowanie ze strony nauczyciela wzmocnienia pozytywne i negatywne, jako że nauczyciel jest dla swych uczniów źródłem nagród i kar. Uczenie się przez wychowanków określonych postaw wynikających z doświadczenia zgromadzonego podczas uczestnictwa w sytuacjach społecznych, organizowanych przez

17 4 wymiary postępowania osób prowadzących grupę(k.w.vopel) - emocjonalna stymulacja jest to zachowanie prowadzącego, w którym wyraża on swoje uczucia, nastawienie i poglądy oraz prowokuje i konfrontuje z nimi uczestników; przy pomocy emocjonalnej stymulacji prowadzący koncentruje uwagę grupy na swojej osobie, dla uczestników staje się źródłem inspiracji i charyzmatycznym kierującym; - wyrażanie osobistego szacunku ujawnia się poprzez akceptację i chronienie uczestników oraz gesty sympatii i wsparcia; uczestnicy postrzegają takich prowadzących jako osoby sympatyczne, ciepłe, pełne zrozumienia, otwarte; - proponowanie wyjaśnień to wszelkie wysiłki prowadzące, mające na celu lepsze zrozumienie przez uczestników własnych zachowań i procesów przebiegających w grupie; - strukturalizacja to zachowanie prowadzącego ukierunkowane na ustanowienie norm grupowych oraz stylu pracy i kolejności działań, dzięki strukturalizacji kierujący reguluje tempo pracy grupy; uczestnicy postrzegają prowadzącego realizującego tę funkcję jako pewien rodzaj reżysera

18 Vopel podał również podłoże fachowe do kierowania grupą: - ogólne wiadomości o dynamice grupowej; - zrozumienie dla indywidualnej psychodynamiki; - specjalistyczne wiadomości (związane ze specyficznymi celami danej grupy); - własne doświadczenia jako uczestnika stosowanych metod grupowych.

19 Umiejętności nauczyciela: Znajomości procesów grupowych i dynamiki grupy. Pozwolić na poznanie a się uczniów (trening interpersonalny) oraz umożliwienie każdemu zaistnienia oraz ujawnienia swoich mocnych stron w grupie. efektywnego zarządzania konfliktem, która istotna jest szczególnie w drugiej fazie rozwoju zespołu zwanej przez Truckmana fazą burzy i awantury czyli tzw. docieranie się grupy. Kolejne etapy pracy z grupą wymagają od nauczyciela rozpoznania ról grupowych oraz, co szczególnie ważne, stworzenia struktury i jasnych zasad komunikacji. Czwarty etap związany z realizacją zadań wymaga od nauczyciela animowania umiejętności współdziałania, rozwiązywania problemów, wspólnego podejmowania decyzji itp.

20 Nauczyciel powinien też śledzić proces kształtowania się pozycji społecznej poszczególnych uczniów i ingerować w sposób właściwy w wypadkach zagrożenia.

21 NAUCZYCIEL jako: MENADŻER posiadający mający umiejętności zarządzania klasą. Kreuje środowisko klasy, stwarza pozytywną atmosferę, dba o porządek i dyscyplinę. Jego zadaniem jest również utrzymanie zainteresowania uczniów na zajęciach, organizując proces kształcenia dobiera zadania i aktywności tak, by zdobyć zaciekawienie uczniów i odpowiednio zmotywować ich do pracy. FACYLITATOR z kolei ułatwia uczniom odnajdywanie i zrozumienie zarówno celów własnych, jak i bardziej ogólnych, stojących przed grupą, wspomaga jednostkę w odkrywaniu własnych dążeń i wykorzystywaniu ich jako sił sprawczych i motywacyjnych w procesie uczenia się.

22 Pozycja ucznia w grupie zależy od: - wpływ środowiska rodzinnego - wygląd zewnętrzny - cechy temperamentu - cechy aktywności dziecka - stosunek do innych uczniów - stosunek do dorosłych - pełnienie formalnych ról społecznych - wyniki w nauce - poziom inteligencji - umiejętność współżycia w grupie. - zdolność do współpracy - życzliwość - energię - bezpośredniość.

23 Cechy ucznia powodujące niepopularność: - nieśmiałość - powściągliwość - brak energii, ociężałość - nieprzystępność - zbytnie odstawanie od grupy - agresywność - niesolidność - nielojalność łamanie umów - egocentryzm.

24 Stałe zjawiska wśród członków klasy: 1. Uczniowie akceptowani cieszą się uznaniem. W stosunku do nich występują bardzo silne postawy pozytywne. Dzieci te mają największe możliwości zaspokajania potrzeb psychicznych w grupie. Są to dzieci dobrze przystosowane do wymogów szkoły, a klasa jest dla nich źródłem sukcesów. 2. Uczniowie przeciętnie akceptowani są raczej lubiane, ale nie zajmują ważnych miejsc w strukturze grupy. Przebywanie w grupie nie dostarcza im zbyt wielu bodźców pozytywnych, ani negatywnych. 3. Uczniowie o statusie niezrównoważonym polaryzujące opinię grupy. Część uczniów ma do nich stosunek pozytywny, lubi je i akceptuje, część wręcz przeciwnie. Sytuacja tych uczniów jest szczególna: są to osoby jednocześnie akceptowane i odrzucane. Dzieci takie często pojawiają się w klasach skłóconych, podzielonych na kilka mniejszych grup. 4. Uczniowie izolowani funkcjonują na marginesie życia klasy, nie podejmują działań na rzecz klasy, często są określane jako bierne społecznie. Członkowie grupy nie okazują im ani sympatii ani niechęci. Traktują je obojętnie. Pod pojęciem izolacji będziemy więc rozumieć zarówno takie sytuacje gdy dziecko jest izolowane przez grupę jak i gdy ono samo się izoluje. Sytuacja dziecka izolowanego jest bardzo niekorzystna, ponieważ dziecko takie nie ma możliwości zebrania doświadczeń społecznych. 5. Uczniowie odrzucani są przedmiotem jawnej niechęci grupy. Nie znajdują one w ramach klasy warunków dla zaspokojenia ważnych potrzeb. Klasa ich nie lubi i nie uznaje. Dzieci te nie mają wpływu na to co dzieje się w klasie. Uczniowie odrzucani zwykle znajdują się w konflikcie z grupą. Sytuacja takiego dziecka w klasie jest trudna przebywanie bowiem w grupie jest dla niego źródłem negatywnych przeżyć.

25 Uczniowie nieakceptowani Uczniowie nieakceptowani przejawiają niższy niż akceptowani stopień uspołecznienia. Uczniowie nieakceptowani mają niższe poczucie przynależności do grupy, mniej trafnie oceniają własną pozycję i popularność w grupie. Uczniowie nieakceptowani charakteryzują się wyraźnie obniżonym stopniem samoakceptacji. Pozycje w grupie są względnie stałe, zwłaszcza w odniesieniu do uczniów nieakceptowanych. Poprawa sytuacji tych dzieci jest więc bardzo trudna wymaga długotrwałej pracy terapeutycznej.

26 Wybrana bibliografia: Ekiert Grabowska D., Dzieci nieakceptowane w klasie szkolnej, Warszawa 1982 Janowski A., Poznawanie ucznia, Warszawa 1975, Janowski A., Psychologia społeczna a zagadnienia wychowania. Wrocław- Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980, Przetacznik-Gierowska, Maria, Psychologia wychowawcza, Warszawa 1994 Sowińska H., Klasa szkolna jako zespół wychowawczy, Warszawa 1974, Sowińska H., Klasa szkolna jako zespół wychowawczy, Warszawa 1974, Skorny Z., Proces socjalizacji dzieci i młodzieży, Warszawa 1987, Skorny Z., Psychologia wychowawcza dla nauczycieli, Warszawa 1992, Wroczyński R., Pedagogika społeczna, Warszawa 1979.