STAN OBECNY I PRZYSZŁOŚĆ PRYWATNYCH FIRM. Janusz Kocel Instytut Badawczy Leśnictwa

Transkrypt

1 STAN OBECNY I PRZYSZŁOŚĆ PRYWATNYCH FIRM LEŚNYCH Janusz Kocel Instytut Badawczy Leśnictwa w Sękocinie S Starym

2 Przesłanki powstania prywatnego sektora usług ug leśnych 1.. Poprawa efektywności ekonomicznej nadleśnictw, nictw, dzięki: - wyŝszej konkurencyjności ci firm leśnych pod względem cen usług, ug, terminowości realizacji zleceń,, kompleksowości usług ug oraz dyspozycyjności; ci; - zamianie kosztów w stałych nadleśnictw nictw związanych zanych z zatrudnianiem robotników w własnych w nadleśnictw nictw na koszty zmienne ponoszone z chwilą zlecenia firmom leśnym wykonania określonych zadań gospodarczych. 2. Stworzenie S przesłanek do efektywniejszego zarządzania gospodarką leśną,, pomimo pozostawania lasów w w gestii zarządu Skarbu Państwa.

3 Prywatny sektor usług ug w Lasach Państwowych - w ujęciu retrospektywnym Rok rozwiązanie zanie organizacyjne przyjęte w Nadleśnictwie Dobrocin ( Prywatne nadleśnictwo nictwo w Trybunie Leśnika z 1990 nr 7) oraz w okresie późniejszym p w Nadleśnictwie Olsztynek i Rudziniec. Rok Wytyczne ramowe Prywatyzacja prac leśnych nych Rok 1992 powstanie Stowarzyszenia Przedsiębiorc biorców w Leśnych im. Mieczysława Wierzbickiego Rok Wytyczne ramowe Prywatyzacja działalno alności gospodarczej nadleśnictw nictw W preambule wytycznych zostało o jednoznacznie określone stanowisko kierownictwa Lasów w Państwowych prywatyzacja działalno alności gospodarczej nadleśnictw nictw została a uznana za integralną część strategii Lasów Państwowych

4 Wielkość prywatnych firm leśnych pod względem liczby zatrudnionych Rok Ogółem liczba firm prywatnych Liczba firm jednoosobowych Liczba firm wieloosobowych zatrudniająca robotników w stałych > * 2006 * * *Źródło: Dyrekcja Generalna Lasów w Państwowych

5 Ryc. 1. Struktura wielkości prywatnych firm leśnych pod względem zatrudnienia w roku 2010

6

7 Przedsiębiorcy leśni Wykształcenie Tylko 68 szefów firm wieloosobowych (6,9%) posiadało wykształcenie wyŝsze leśne lub pozaleśne. Z wykształceniem podstawowym kierowało firmami wieloosobowymi 113 przedsiębiorców (11,4%), co naleŝy uznać za niepokojące zjawisko. Wśród właścicieli firm jednoosobowych dominowały równieŝ osoby, z których 55,37% posiadało wykształcenie zawodowe pozaleśne, a 25,61 % tylko podstawowe Podstawowa przyczyna: przejęcie przez prywatny sektor usług leśnych pracowników, którzy odeszli z sektora państwowego (np. z nadleśnictw i byłych PGR). Wiek Przedsiębiorcy leśni starzeją się a prywatny sektor usług leśnych jest sektorem prawie zamkniętym Uzasadnienie: W roku 1999 dominowali przedsiębiorcy między 31 a 40 rokiem Ŝycia. roku 2002 i dominowali przedsiębiorcy będący między 41 a 50 rokiem Ŝycia. W roku 2003 w sektorze usług pracowało do 1 roku - 12,1-16,4% właścicieli firm. W roku 2006 staŝem pracy do 1 roku legitymowało się 6,2-10,1% właścicieli firm.

8 Liczba maszyn specjalistycznych i ich szacunkowy stopień wykorzystania w prywatnych firm leśnych Maszyny specjalistyczne Liczba maszyn* specjalistycznych Stopień wykorzystania [%] Harwestery Skidery Forwardery Procesor 1 - *Źródło: DGLP Harwestery: RDLP Białystok 19 szt., RDLP Olsztyn i Szczecin po 16 szt., RDLP Gdańsk i Zielona Góra po 14 szt. Forwardery: RDLP Szczecinek 35 szt., RDLP Gdańsk 30 szt., RDLP Zielona Góra 25 szt. RDLP Szczecin 24 szt.

9 Przyczyny niskiego wykorzystania środków technicznych prywatnych firm leśnych Przedwczesne reakcje przedsiębiorc biorców w leśnych na zwiększenie popytu (lata ) 2008) na usługi ugi oraz chęć wyprzedzenia konkurencji w ekspansji rynkowej; sąs one przyczyną przeinwestowania albo nietrafionych inwestycji; ; działania ania te prowadzą w konsekwencji do powstania nadmiaru zdolności produkcyjnych firm w sektorze usług ug leśnych. NiemoŜliwość zapewnienia przez nadleśnictwa nictwa frontu pracy, gwarantującego efektywne wykorzystanie maszyn wielooperacyjnych, Niskie stawki za usługi ugi wykonywane maszynami wielooperacyjnymi Większość zakupionych maszyn pochodzi z drugiego obiegu Brak odpowiedniej wiedzy i przekonania pracowników w nadleśnictw nictw do wprowadzania technologii z zastosowaniem maszyn wielooperacyjnych. Nierozwiązane zane problemy dotychczas to m.in.: - dostępno pność powierzchni (brak szlaków w zrywkowych), - brak unifikacji sortymentowej, pomiaru i ewidencji drewna pozyskiwanego przez maszyny wielooperacyjne (zwłaszcza kłodowanego), k - znaczna liczba wyrabianych sortymentów w drzewnych na jednej pozycji cięć ęć,, co powoduje zmniejszenie wydajności pracy (szczególnie przy zastosowaniu maszyn wielooperacyjnych).

10 Lasy Państwowe jako specyficzny rynek usług ug PGL LP sąs dla większo kszości firm jedynym odbiorcą oferowanych usług. ug. W okresie dekoniunktury na rynku drzewnym Lasy Państwowe ograniczają zakres realizowanych zadań,, co znajduje niekorzystne odzwierciedlenie w sytuacji ekonomicznej firm leśnych Konieczność wykonywania usług ug w określonych reŝimach biologicznych w Lasach Państwowych jest przyczyną pojawiania się trudności finansowych firm w ciągu roku gospodarczego (w grudniu i styczniu oraz lipcu). Sezonowość wykonywanych w PGL LP zadań gospodarczo- leśnych wymusza, aby działalno alność gospodarcza leśnych firm usługowych ugowych nie ograniczała a się wyłą łącznie do usług ug świadczonych na rzecz gospodarki leśnej ( us( usługi ugi leśne plus ).

11 Fazy rozwoju prywatnego sektora usług ug leśnych Faza sektora pojawiającego się (lata ) 1996) przypadła a na pierwszy okres transformacji polskiej gospodarki i charakteryzowała a się niewielką liczbą małych firm, w których niejednokrotnie ich właściciele w pracowali na równi r z własnymi w robotnikami. Faza sektora dojrzewającego (lata ) znaczny wzrost liczby firm leśnych spowodował nasilenie konkurencji na rynku usług ug leśnych. Zaczął występowa pować nadmiar zdolności produkcyjnych firm. Chęć zakupu nowocześniejszego niejszego i wydajniejszego specjalistycznego sprzętu aniŝeli posiadali konkurenci doprowadziło o w wielu przypadkach do przeinwestowania. Faza sektora o cechach globalnych (od 1 maja 2004 r. do chwili obecnej) Pierwszym negatywnym skutkiem był zakaz pomocy ze strony PGL LP (zakaz pomocy publicznej) oraz odczuwalny brak wykwalifikowanych robotników w do pracy w lesie. Reakcją rynku usług ug leśnych na zwiększony rozmiar pozyskania drewna przez PGL LP w latach był kolejny wyraźny wzrost zakupu przez firmy leśne specjalistycznego sprzętu.

12 Przyszłość prywatnych firm leśnych I. Usługi bez granic - swobodny przepływ kapitału, ludzi i usług oraz nadmiar zdolności produkcyjnych spowoduje, Ŝe firmy leśne będą podejmować pracę w miejscach, gdzie zasoby produkcyjne firm zostaną bardziej efektywnie wykorzystane, Przykład: nasze firmy wchodzą do Europy Wschodniej (na Litwę i Białoruś,), pracują w Niemczech, w polskich firmach pracują operatorzy maszyn z Finlandii, polskim rynkiem usług leśnych interesują się firmy leśne z Republiki Czeskiej i Niemiec.

13 Przyszłość prywatnych firm leśnych c.d. II. Kurczenie się sektora usług ug leśnych - ograniczenie wolumenu prac leśnych na skutek ekologizacji i ekonomizacji działań gospodarki leśnej (Natura 2000, wprowadzanie odnowień naturalnych, rezygnacja lub znaczna modyfikacja niektórych prac z zakresu zagospodarowania lasu), - świadoma rezygnacja z prowadzenia gospodarki leśnej na niektórych obszarach leśnych (np. rezygnacja pozyskiwania surowca drzewnego z terenów trudno dostępnych oraz zagospodarowywanie tych terenów.

14 Przyszłość prywatnych firm leśnych c.d. III. Przejęcie przez firmy leśne niektórych zadań - dotąd d wykonywanych przez administrację leśną - potrzeba dalszej redukcji przez Lasy Państwowe kosztów administracyjnych spowoduje konieczność stosowania outsourcingu, czyli przejęcia przez firmy leśne części zadań dotychczas wykonywanych przez administrację leśną, jak np. manipulacja i odbiór pozyskanego drewna, wyznaczanie drzew do wycinki, -wprowadzanie na szerszą skalę maszyn wielooperacyjnych do pozyskiwania drewna będących w dyspozycji firm leśnych spowoduje zmniejszenie zatrudnienia w nadleśnictwach (pozyskanie drewna stanowi ok. 40% rocznego czasu pracy leśniczego).

15 Przyszłość prywatnych firm leśnych c.d. IV. Zamiana konsumentów usług na prosumentów - dotychczasowi odbiorcy usług - konsumenci z czasem stawać się będą prosumentami, czyli nabywcami usług, których nie będzie zadawalać standardowa usługa, lecz zaczną aktywnie oddziaływać na kształt i tworzenie usług oraz sposób ich oferowania, - indywidualizacja zamówień i kompleksowość usług świadczonych przez firmy leśne (dostosowywanie środków technicznych, technologii świadczonych usług, czasu wykonania itp. do potrzeb odbiorcy usług).

16 Przyszłość prywatnych firm leśnych c.d. V. Szersze zastosowanie maszyn wielooperacyjnych - stopniowe ograniczanie prac ręcznych r w uŝytkowaniu u głównym lasu w wyniku zaostrzających sie norm bezpieczeństwa i cięŝ ęŝkości prac, - narastający brak rąk r k do pracy w gospodarce leśnej spowodowany poszukiwaniem przez pracowników w pracy bezpieczniejszej i o mniejszym stopniu cięŝ ęŝkości, - migracja ludności ze wsi do miast w wyniku narastających problemów w na rynku pracy w rolnictwie, - wzrost wydajności pracy przy zastosowaniu maszyn wielooperacyjnych (np. w Szwecji w ciągu ostatnich 40 lat wzrosła a ponad dziesięciokrotnie wydajność pracy dzięki zastosowaniu maszyn wielooperacyjnych).

17 Przyszłość prywatnych firm leśnych c.d. VI. Personel firm wzrost wiedzy interdyscyplinarnej, samodzielność w podejmowaniu decyzji oraz wysokie kompetencje takie cechy personelu firm leśnych wymusi wzrost udziału wysokiej techniki (maszyn wielooperacyjnych) oraz konieczność świadczenia usług ug na najwyŝszym poziomie jakościowym, - zmiany w zawodowym szkolnictwie leśnym (np. przekształcenie niektórych techników w leśnych w szkoły y dla robotników na wzór r gospodarki leśnej Niemiec).

18 Przyszłość prywatnego sektora usług ug a samofinansowanie się Lasów w Państwowych WYSZCZEGÓLNIENIE ścinka i wyrób sortymentów Jednostka miary Prognoza zmiennych w 2009 r. Realizacja zmiennych w 2009 r. (wykonanie) RóŜnica [kol.3 kol. 4] Rezultat finansowy [tys. zł] zł/1 m3 25,89 23,97 1,92 zrywka drewna zł/1 m3 22,15 20,48 1,67 ilość pozyskanego drewna ilość zerwanego drewna tys. m , ,0-342, ,1 tys. m , ,9-1634, ,9 R A Z E M

19 Przyszłość sektora usług ug leśnych a samofinansowanie się Lasów w Państwowych Czy moŝliwy jest powrót w Lasach Państwowych do tradycyjnych kosztownych rozwiązań z zakresu organizacji wykonawstwa prac? Problem uwzględnienia w metodzie prywatyzacji przez powierzenie progu bezpieczeństwa wykonawczego - zatrudniania w nadleśnictwach własnych robotników oraz posiadania własnych środków technicznych. Obecnie wysoka stopa bezrobocia w Polsce oraz ograniczone moŝliwości zatrudnienia za granicą nie stwarza to zagroŝenie LP dyktatem cenowym ze strony prywatnego sektora usług. Wysokie bariery wyjścia z sektora usług leśnych; trudności ze sprzedaŝą maszyn specjalistycznych, specjalistyczna wiedza i poziom wykształcenia większości przedsiębiorców leśnych. MoŜliwy powrót PGL LP do droŝszych tradycyjnych rozwiązań w przypadku zaistnienia braku konkurencji na rynku usług leśnych (wówczas wypracowanie rozwiązań stosowanych np. w gospodarce leśnej Niemiec). Im więcej rynku w działalności gospodarczej Lasów Państwowych tym lepsze perspektywy na samofinansowanie się

20 Dziękuj kuję za uwagę!