Polityka społeczna dr hab. Ryszard Szarfenberg. Resocjalizacja

Transkrypt

1 Polityka społeczna dr hab. Ryszard Szarfenberg Resocjalizacja

2 Obszar polityki społecznej: zachowania antyspołeczne, przestępczośd Identyfikacja dobra/usługi oraz jej cech: usługi karne, usługi resocjalizacyjne Rynek na wyszczególnione dobro/usługę: rynek usług karnych, resocjalizacyjnych Ewentualne rozwiązania rynkowe Identyfikacja problemów z rynkiem dóbr/usług karnych, resocjalizacyjnych Reakcje społeczne na problemy z rynkiem i problemy z tym związane Reakcje paostwa na problemy z rynkiem i reakcjami społecznymi i problemy z tym związane

3 Zaburzenia w funkcjonowaniu a niedostosowanie społeczne Wysocka, Diagnoza w resocjalizacji, s. 23

4 Trzy stadia wykolejenia społecznego Stadium I Stadium II Stadium III Koncepcja: Czapów, 1978, schemat: Wysocka, Diagnoza w resocjalizacji, s. 28

5 Kryteria diagnostyczne osobowości antyspołecznej Radochoński, Osobowość antyspołeczna, 2000, s. 31

6 Kryteria osobowości dojrzałej - przykłady Wysocka, Diagnoza w resocjalizacji, s. 31

7 Asocjalnośd i przestępczośd Zbiorowości sprawców A B C Asocjalność = 0 Poziom asocjalności Przestępstwa niezamierzone, np. zależne od sytuacji Czyny asocjalne nieprzestępcze Asocjalność przestępcza Lewicki za: Polska myśl resocjalizacyjna, 1993, s. 117, z dodatkiem

8 Symptomy niedostosowania społecznego u dzieci i młodzieży oraz ich źródła Środowisko rodzinne Środowisko szkolne Struktura psychofizyczna Na podstawie: Wysocka, Diagnoza w resocjalizacji, s. 79 Systematyczne wagary. Spędzanie czasu w sposób niekontrolowany poza domem. Przebywanie w towarzystwie zdemoralizowanych kolegów. Ucieczki z domu. Picie alkoholu. Wandalizm. Kradzieże. Zażywanie środków uzależniających. Demoralizacja seksualna. Środowisko rówieśnicze Warunki społecznokulturowe i fizyczne

9 Patologia środowiska społecznego a rozwój jednostki Radochoński, Osobowość antyspołeczna, 2000, s. 71

10 Model wyjaśniający zachowania antyspołeczne ujęcie tradycyjne Radochoński, Osobowość antyspołeczna, 2000, s. 146

11 Czynniki korelujące dodatnio z nieprzystosowaniem społecznym Kontakt dziecka z podkulturą przestępczą w rodzinie Pytka, Pedagogika resocjalizacyjna, s. 114

12 Model wyjaśniający zachowania antyspołeczne ujęcie interakcyjne Reaktywność: względnie stała i charakterystyczna dla jednostki intensywność (wielkość) reagowania na bodźce. Jedna z zasadniczych cech temperamentu. Za: Portal wiedzy Onet Radochoński, Osobowość antyspołeczna, 2000, s. 146

13 Model skumulowanych czynników ryzyka generujących trwały antyspołeczny styl życia Przekazywanie międzypokoleniowe Niewydolność wychowawcza, rodzina problemowa Deficyty więzi Odrzucenie przez rówieśników Rówieśnicy zdemoralizowani (deviant) Problemy w relacjach heteropłciowych Środowisko wieloproblemowe, niska pozycja społ.-ekonom. Trudny charakter, niski poziom samokontroli Negatywne odbieranie informacji społecznych Problemowe postawy wobec siebie, przekonania dewiacyjne Trwały antyspołeczny styl życia Czynniki genetyczne, uszkodzenia neurologiczne Deficyty poznawcze, problemy z koncentracją uwagi Problemy w szkole Deficyt kwalifikacji zawodowych Problemy z zatrudnieniem Różne typy przejawów asocjalności Dzieciństwo Nastoletniość Wczesna dorosłość Jawne problemy z zachowaniem, ukryte problemy z zachowaniem, przeciwstawianie się władzy (np. agresja, kłamanie, kradzieże, wagary) Poważne naruszenia prawa z użyciem przemocy, pierwsze aresztowania, syndrom zachowań problemowych (np. nadużywanie substancji psychoaktywnych, zachowania ryzykowne) Poważna przestępczość z użyciem przemocy, osobowość antyspołeczna Lösel, Bender w: Farrington, Coid red., Early Prevention of Adult Antisocial Behavior, 2004 s. 144

14 Ilustracje empiryczne - uczeo problemowy Diagnoza szkolna 2009, w: Raport roczny programu społecznego Szkoła bez przemocy, s. 45

15 Uwięzieni płeć i wiek Siemaszko i in., Atlas przestępczości 4, s. 176

16 Wiek i płeć a przestępczość Anglia i Walia Liczba na 100 tys. ludności Mężczyźni Kobiety Osoby uznane za winne lub upomniane w związku z przestępstwem, na 100 tys. ludności według płci i wieku 1999 Wiek Coid w: Farrington, Coid red., Early Prevention of Adult Antisocial Behavior, 2004 s. 34

17 Etapy kariery przestępczej Przedprzestępczy (wiek 10-18) drobne wykroczenia, działanie w grupie, zachowania ryzykowne, rzadka specjalizacja, większośd odstępuje od takiej działalności Wczesnoprzestępczy (wiek do 30) z poprzedniego etapu pozostaje mniejszośd, przestępstw mniej, ale poważniejsze, czerpanie dochodów z przestępstwa, odsiadki, kariera przestępcza, status w świecie przestępczym Zaawansowany (wiek 25+ do wczesnych 40.) rozwój przestępczego stylu życia, niewielu wraca na właściwą drogę Wypalenie / dojrzałośd (40+) kolejni porzucają działalnośd przestępczą, zmiany wartości i motywacji, wielu wciąż na granicy między przestępstwem i brakiem odpowiedzialności Coid w: Farrington, Coid red., Early Prevention of Adult Antisocial Behavior, 2004 s. 37

18 Resocjalizacja a inne pojęcia Resocjalizacja społeczna: proces, poprzez który przestępca zajmuje swoje miejsce w społeczeństwie pomoc w rozwiązaniu problemów mieszkaniowych, edukacyjnych, w zatrudnieniu, w uzyskaniu świadczeń itp. więzienna pozawięzienna Lewicki za: Polska myśl resocjalizacyjna, 1993, s. 71, z dodanym poziomem

19 Logika resocjalizacji X resocjalizuje Y ze względu na Z w warunkach W X: podmiot resocjalizujący, resocjalizator (wychowawca resocjalizacyjny, zespół resocjalizacyjny) Y: podmiot resocjalizowany (wychowanek, wychowankowie resocjalizatora) Z: uzasadnienie potrzeby resocjalizacji, np. powtarzające się zaburzenia zachowania, niedostosowanie społeczne, popełnianie czynów zabronionych, osobowośd antyspołeczna W: warunki, miejsce, kontekst resocjalizacji, np. resocjalizacja w więzieniu, resocjalizacja w zakładzie poprawczym, resocjalizacja w środowisku zamieszkania

20 Pytania o rynek Czy powstanie rynek usług resocjalizacyjnych? Kontekst wymiaru sprawiedliwości i jego nierynkowego charakteru (ale co z rynkiem usług więziennych?) Podaż: kto będzie odpłatnie udzielał i komu tego rodzaju usług? Resocjalizatorzy profesjonalni, nieprofesjonalni Firmy resocjalizatorskie zatrudniające resocjalizatorów Popyt: kto będzie nabywał i dla kogo usługi tego rodzaju? Sami niedostosowani społecznie, przestępcy, uwięzieni, skazani? Ktoś inny, np. rodzice, pracodawcy?

21 Reakcje społeczne - przykłady Cele statutowe Fundacji Sławek

22 Reakcje społeczne - przykłady Stowarzyszenie Bractwo Więzienne

23 Reakcje społeczne - przykłady Fundacja Profilaktyki i Resocjalizacji "Druga Szansa realizuje swoje cele poprzez:

24 Reakcje paostwa możliwości według poziomu ingerencji 1. Dofinansowanie i regulowanie karno-resocjalizacyjnej aktywności rynkowej 2. Finansowanie i regulowanie działao i organizacji społecznych o celach karno-resocjalizacyjnych 3. Uchwalenie ustaw karnych, penitencjarnych, resocjalizacyjnych (m.in. wykazy czynów zakazanych, procedury wykonywania kar) 4. Stworzenie systemu publicznych sądów karnych (orzekanie kar, wykonywanie kar i resocjalizowanie nadal rynkowospołeczne) 5. Stworzenie sieci publicznych zakładów karnoresocjalizacyjnych i zatrudnianie kadry resocjalizacyjnej 6. Stworzenie publicznej pomocy postpenitencjarnej

25 Wymiar sprawiedliwości jako proces a resocjalizacja Resocjalizacja penitencjarna w areszcie śledczym, w zakładzie karnym Szkoda społeczna Szymanowski, Działalność kuratorów sądowych, 2003, s. 20 Resocjalizacja postpenitencjarna Schemat: Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizująca, s. 303

26 Zmiany (cele) minimalne i maksymalne resocjalizacji penitencjarnej Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizująca, s. 22

27 Proces resocjalizacji penitencjarnej Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizująca, s. 229

28 Oddziaływanie penitencjarne z możliwymi efektami Brak zindywidualizowanego oddziaływania resocjalizacyjnego lub autoresocjalizacji oddziaływanie penitencjarne Celowe oddziaływanie resocjalizacyjne: zindywidualizowane Brak przesterowania zupełny brak zmiany postaw Słaba zmiana postaw Cel zasadniczy (główny): eliminacja lub zminimalizowanie nieprzystosowania społecznego Ewidentna zmiana postaw Przesterowanie życiowe zmiana postaw Nieosiągnięte cele Cel w kierunku maksimum (pośrednie) Cel maksimum Nowy styl życia Powstrzymywanie się od przestępstwa Brak stabilizacji życiowej Konflikty z normami istotnymi dla współżycia społecznego Cele bliższe, brak racjonalnych celów dalszych (dążeń, aspiracji, zamiarów) Stany pośrednie Przekonanie o bezsensowności przestępstwa Ku stabilizacji życiowej Brak konfliktów z normami moralnymi istotnymi dla współżycia społecznego Bliższe i dalsze racjonalne cele życiowe (dążenia, aspiracje, zamiary) Powrót do przestępstwa Możliwość załamania życiowego Brak recydywy przestępczej Możliwość pełnej stabilizacji życiowej Trwałość bez przestępstwa Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizująca, s. 23

29 Dwa typy oddziaływania na więźniów Oddziaływanie penitencjarne - całokształt oddziaływania administracji zakładu karnego na więźniów, którego celem jest utrzymywanie zdrowia, dyscypliny, zabezpieczenia przed demoralizacją, bezpieczeostwa oraz ich resocjalizacji Oddziaływanie resocjalizacyjne - zaprogramowane, zindywidualizowane oddziaływanie na więźniów (także terapeutyczne) celem zmiany ich postaw wobec poszanowania prawa i norm moralnych Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizująca, s. 23

30 Wpływ na więźnia i możliwe efekty Machel, Więzienie jako instytucja karna i resocjalizująca, s. 331

31 Model organizacyjny polskiego zakładu karnego Machel, Więzienie jako, s. 81