Moduł 7. Wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec wybranych kategorii osadzonych

Transkrypt

1 Autorka: Iwona Bartkowska Moduł 7 Wykonywanie kary pozbawienia wolności wobec wybranych kategorii osadzonych Środowisko osób pozbawionych wolności jest bardzo zróżnicowane pod różnymi względami, w tym opracowaniu zostaną scharakteryzowane wybrane kategorie osadzonych z uwzględnieniem kryteriów klasyfikacyjnych. 1. Klasyfikacja skazanych ze wzgledu na płeć Kodeks karny wykonawczy jako pierwsze wymienia płeć, co ma wpływ na odrębne traktowanie kobiet w porównaniu z mężczyznami. Zgodnie z przepisami, kobiety odbywają karę pozbawienia wolności odrębnie od mężczyzn, najczęściej w wydzielonych oddziałach zakładów karnych, najmniejszy znajduje się w Nisku, a największy zakład karny przeznaczony dla kobiet w Grudziądzu. Skazana kobieta odbywa karę w zakładzie typu półotwartego, chyba że stopień demoralizacji lub względy bezpieczeństwa przemawiają za odbywaniem kary w zakładzie karnym o większym stopniu zabezpieczenia. Odrębnością w traktowaniu penitencjarnym kobiet w porównaniu z mężczyznami są te związane z warunkami bytowymi, a szczególnie higieną. Kobiety mają raz dziennie dostęp do ciepłej wody i możliwość korzystania z kąpieli dwa razy w tygodniu. Wśród skazanych kobiet są także matki, które w warunkach penitencjarnych mogą wypełniać swoją rolę. W celu umożliwienia matce pozbawionej wolności sprawowania stałej i bezpośredniej opieki nad dzieckiem organizuje się przy wskazanych zakładach karnych domy dla matki i dziecka, w których dziecko może przebywać na życzenie matki do ukończenia trzeciego roku życia, chyba że względy wychowawcze lub zdrowotne, potwierdzone opinią lekarza albo psychologa, przemawiają za oddzieleniem dziecka od matki albo za przedłużeniem, maksymalnie o 1 rok, lub skróceniem tego okresu. Decyzje w tym zakresie wymagają zgody sądu rodzinnego. (art kkw). Domy dla Matki i Dziecka funkcjonują przy zakładzie karnym nr 1 w Grudziądzu i zakładzie karnym w Krzywańcu. edu.cossw.pl strona 1

2 Kobiecie ciężarnej lub karmiącej zapewnia się specjalistyczną opiekę, dyrektor zakładu karnego może dokonywać odstępstw wobec tych skazanych. Kobiety te jak i sprawujące opiekę nad własnymi dziećmi w domach matki i dziecka mają prawo do dodatkowych zakupów artykułów żywnościowych, korzystania z dłuższego spaceru. Wobec tych skazanych nie stosuje się niektórych kar dyscyplinarnych: pozbawienia możliwości otrzymania paczek żywnościowych, na okres do trzech miesięcy, pozbawienia lub ograniczenia możliwości dokonywania zakupów artykułów żywnościowych lub wyrobów tytoniowych, na okres do trzech miesięcy, umieszczenia w celi izolacyjnej na okres do 28 dni (art kkw). Spostrzeżenia Praca z kobietami jest często bardzo trudna i wymagająca wiele cierpliwości i zrozumienia ze strony personelu więziennego. Biologiczne różnice, psychofizyczne właściwości kobiet, ich macierzyństwo, rozłąka z dziećmi i rodziną powoduje, że znacznie trudniej niż mężczyźni adoptują się do warunków izolacji penitencjarnej. 2. Klasyfikacja skazanych ze względu na wiek Kolejnym kryterium klasyfikacyjnym jest wiek, który wyodrębnia dwie kategorie skazanych: młodocianych (od 17 do 21 roku życia) i dorosłych (powyżej 21 roku życia). W stosunku do skazanych młodocianych przepisy w zakresie wykonywania kary pozbawienia wolności przewidują odstępstwa od ogólnych zasad wykonywania kary. W odróżnieniu od skazanych dorosłych, młodociani nie mają prawa wyboru i obligatoryjnie odbywają karę w systemie programowanego oddziaływania. Ze względu na większe niż u dorosłych zapotrzebowanie na stymulację i różnorodną aktywność, prowadzone są w szerszym zakresie niż w innych zakładach karnych zajęcia kulturalno-oświatowe, sportowe i wychowania fizycznego. Skazani młodociani mają pierwszeństwo w uzyskaniu możliwości objęcia nauczaniem w szkole ponadpodstawowej (ponadgimnazjalnym) i na kursach zawodowych. Zakład karny ma obowiązek prowadzenia nauczania, stosownie do możliwości i uzdolnień młodocianych skazanych. Młodociani powinni mieć zwiększony kontakt ze światem zewnętrznym i bliskimi, dlatego w zakładzie karnym typu zamkniętego i półotwartego mają prawo do dodatkowego widzenia w miesiącu. edu.cossw.pl strona 2

3 Spostrzeżenia W oddziaływaniach wobec młodocianych należy pamiętać, że jest to populacja podatna na wpływy pozytywne jak i niestety negatywne, dlatego należy bardzo uważnie dobierać i prowadzić oddziaływania profilaktyczne, terapeutyczne, psychokorekcyjne, resocjalizacyjne wobec młodocianych. 3. Klasyfikacja skazanych do kategorii tzw. niebezpiecznych Inną kategorią skazanych wyodrębnioną z populacji skazanych są tzw. więźniowie niebezpieczni" Kryteriami formalnymi kwalifikującymi do tej kategorii są: poważny stopień zagrożenia społecznego, poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej, skazanie za przestępstwo popełnione w zorganizowanej grupie lub związku mającym na celu popełnianie przestępstw, zaś materialnymi są: właściwości i warunki osobiste, sposób zachowania się w trakcie pobytu zakładzie karnym, stopień demoralizacji, sposób zachowania się przy popełnianiu czynu przestępczego, oraz zachowanie po popełnieniu przestępstwa, stopień społecznej szkodliwości czynu. Organem wykonawczym kwalifikującym do tej kategorii jest komisja penitencjarna, która co najmniej raz na trzy miesiące weryfikuje tą decyzję. Przepisy szczegółowo określają warunki odbywania kary przez osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne lub zagrożenia bezpieczeństwa jednostki. Osadzani są w wyznaczonym oddziale lub celi zakładu karnego typu zamkniętego, o tym fakcie powiadamia się sędziego penitencjarnego. Skazani odbywają karę w następujących warunkach (art. 88b kkw): 1) cele mieszkalne oraz miejsca i pomieszczenia wyznaczone do: pracy, nauki, przeprowadzania spacerów, widzeń, odprawiania nabożeństw, spotkań religijnych i nauczania religii oraz zajęć kulturalno-oświatowych, z zakresu kultury fizycznej i sportu wyposaża się w odpowiednie zabezpieczenia techniczno-ochronne, 2) cele mieszkalne pozostają zamknięte całą dobę i są częściej kontrolowane niż te, w których osadzeni są skazani, wobec których nie podjęto decyzji, o której mowa w art. 76 1pkt 7, 3) skazani mogą uczyć się, pracować, bezpośrednio uczestniczyć w nabożeństwach, edu.cossw.pl strona 3

4 spotkaniach religijnych i nauce religii oraz korzystać z zajęć kulturalno-oświatowych, z zakresu kultury fizycznej i sportu, tylko w oddziale, w którym są osadzeni, 4) poruszanie się skazanych po terenie zakładu karnego odbywa się pod wzmocnionym dozorem i jest ograniczone tylko do niezbędnych potrzeb, 5) skazanych poddaje się kontroli osobistej przy każdorazowym wyjściu i powrocie do cel, 6) spacer skazanych odbywa się w wyznaczonych miejscach pod wzmocnionym dozorem, 7) sposób osobistego kontaktowania się przedstawicieli podmiotów określonych w art ze skazanymi określa każdorazowo dyrektor zakładu karnego, 8) widzenia skazanych odbywają się w wyznaczonych miejscach pod wzmocnionym dozorem. Skazani nie mogą korzystać z widzeń w obecności skazanych, wobec których nie podjęto decyzji, o której mowa w art pkt 7, 9) widzenia mogą być udzielane w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt z osobami odwiedzającymi, jeżeli zachodzi poważne zagrożenie bezpieczeństwa osób odwiedzających. Decyzje w tej sprawie podejmuje dyrektor zakładu karnego. Nie dotyczy to osób, o których mowa w art Jednak na żądanie tych osób widzeń udziela się w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt ze skazanymi. W czasie korzystania z widzeń skazani nie mogą spożywać artykułów żywnościowych i napojów, 10) skazani nie mogą korzystać z własnej odzieży i obuwia. Spostrzeżenia W pracy z osadzonymi tzw niebezpiecznymi należy uwzględnić nie tylko szczegółowe zasady postępowania ochronnego, ale również wzmożone oddziaływania penitencjarne. edu.cossw.pl strona 4

5 Źródła prawa 1. Kodeks karny wykonawczy. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 90, poz. 557), z późniejszymi zmianami. 2. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjnoporządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, (Dz.U. Nr 152, poz. 1493). 3. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobów prowadzenia oddziaływań penitencjarnych w zakładach karnych i aresztach śledczych, (Dz.U , zm. Dz.U ). Bibliografia 1. Hołda J., Hołda Z., Prawo karne wykonawcze, Kraków Kuć M., Indywidualizacja wykonywania kary pozbawienia wolności, Lublin Linowski K., Kontakty skazanych na karę pozbawienia wolności ze światem zewnętrznym, Ostrowiec Świętokrzyski, Machel H., Sens i bezsens resocjalizacji penitencjarnej casus polski, Kraków Machel H., Więzienie jako instytucja karna i resocjalizacyjna, Gdańsk Machel H. (red.), Wykonywanie kary pozbawienia wolności w Polsce w poszukiwaniu skuteczności, Gdańsk Stańdo-Kawecka B., Prawne podstawy resocjalizacji, Kraków Szymanowski T., Polityka karna i penitencjarna w Polsce w okresie przemian prawa karnego, Warszawa Urban B, Stanik J.M., Resocjalizacja, tom 2, Warszawa edu.cossw.pl strona 5