Ekotoksykologia SYLABUS

Transkrypt

1 Elementy sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Rodzaj Rok studiów /semestr Wymagania wstępne Liczba godzin zajęć dydaktycznych z podziałem na formy prowadzenia zajęć Założenia i cele Metody dydaktyczne oraz ogólna forma zaliczenia A. Informacje ogólne Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Biologiczno-Chemiczny Ochrona Środowiska studia drugiego stopnia ogólnoakademicki stacjonarne przedmiot obowiązkowy, moduł kierunkowy II rok / III semestr Student powinien posiadać zakres wiadomości z podstaw toksykologii. wykład 15 godz. laboratoria 15 godz. konwersatoria 15 godz. Celem jest zapoznanie studenta z toksycznym działaniem różnorodnych substancji nieorganicznych i organicznych występujących w środowisku na populacje i ekosystemy. Celem ćwiczeń laboratoryjnych jest zapoznanie studenta z chemicznymi metodami analiz jakościowych i ilościowych substancji toksycznych występujących w środowisku. Podczas ćwiczeń studenci oznaczają zawartość substancji toksycznych w materiale biologicznym oraz w próbach środowiskowych (woda, gleba), porównują otrzymane wyniki analiz ze standardami, oceniają wpływ ksenobiotyków na organizmy testowe (rośliny, bezkręgowce wodne) oraz poznają ich oddziaływanie na organizm człowieka. Celem konwersatoriów jest wykształcenie umiejętności samodzielnego poszukiwania i interpretacji aktualnej wiedzy naukowej z dziedziny ekotoksykologii w czasopismach fachowych i źródłach elektronicznych. Metody dydaktyczne: wykład, konsultacje, ćwiczenia laboratoryjne, konwersatoria Formy zaliczenia : zaliczenie na ocenę ćwiczeń laboratoryjnych, pisemne sprawozdania, zaliczenie konwersatoriów, egzamin pisemny Efekty kształcenia i 1. Student charakteryzuje źródła trucizn w środowisku i ich oddziaływanie w skali globalnej, regionalnej i osobniczej. 2. Student analizuje drogi rozprzestrzeniania się toksyn w środowisku i ich losy w organizmach żywych. 3. Student za pomocą metod fizyko-chemicznych wykrywa i oznacza zawartość substancji toksycznych w materiale biologicznym i próbach środowiskowych. 4. Student prawidłowo interpretuje wyniki z przeprowadzonych analiz i testów toksykologicznych w odniesieniu do norm i standardów środowiskowych. 5. Student poszukuje wiadomości dotyczących oddziaływania toksyn na ekosystemy w fachowych czasopismach naukowych, dokonuje ich weryfikacji i interpretacji oraz przygotowuje wystąpienie ustne. 6. Student postępuje zgodnie z zasadami BHP ponosząc odpowiedzialność za sprzęt, aparaturę oraz pracę własną i innych. Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia K_W01, K_U03, K_U20, K_K10 K_W01, K_U03, K_U20, K_K10 K_W01, K_W09, K_U01, K_U02, K_U05, K_U18, K_K03 K_W01, K_U01, K_U02, K_U05, K_U06, K_U13, K_U18, K_K07 K_W01, K_U03, K_U04, K_U11, K_K10 K_W09, K_K04, K_K08, K_K09 Punkty ECTS 5 Bilans nakładu pracy studenta ii Wskaźniki ilościowe Ogólny nakład pracy studenta: 125 godz. w tym: udział w wykładach: 15 godz.; udział w zajęciach laboratoryjnych: 15 godz.; udział w konwersatoriach: 15; przygotowanie się do zajęć, zaliczeń, egzaminów: 74 godz.; udział w konsultacjach, zaliczeniach, egzaminie: 6 godz. Nakład pracy studenta związany z zajęciami iii : Liczba godzin Punkty ECTS wymagającymi bezpośredniego udziału nauczyciela 50 2,0 o charakterze praktycznym 110 4,4 Data opracowania: r. Koordynator : dr hab. Andrzej Bajguz, prof. UwB

2 Elementy składowe sylabusu Nazwa Kod Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek B. Informacje szczegółowe Ochrona środowiska, studia drugiego stopnia Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB Rok studiów/ semestr drugi rok, trzeci semestr (zimowy) Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz 15 godz., wykład forma prowadzenia zajęć Prowadzący dr hab. Andrzej Bajguz, prof. UwB Treści merytoryczne : Historia i klasyfikacja trucizn. Drogi wprowadzania trucizn dawki i stężenia. Wchłanianie substancji, ich metabolizm, transport, dystrybucja, akumulacja i wydalanie. Przyczyny zatruć. Czynniki wpływające na efekt toksyczny. Biotransformacja wybranych substancji organicznych i nieorganicznych. Toksyczność substancji nieorganicznych i organicznych. Źródła substancji toksycznych w środowisku. Model rozprzestrzeniania się toksyn w środowisku. Oddziaływanie substancji toksycznych na środowisko (skażenia i zanieczyszczenia, substancje szkodliwe dla środowiska, sposoby przenoszenia zanieczyszczeń). Szkodliwe działanie promieniowania jonizującego i ultrafioletowego. Substancje toksyczne pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, ich wpływ na organizm człowieka. Wpływ ksenobiotyków na organizm, populacje i ekosystemy roślin i zwierząt. Ewolucja odporności populacji na zanieczyszczenia. Biomarkery w badaniach populacyjnych. Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich Efekty kształcenia: weryfikacji 1. Student charakteryzuje źródła trucizn w środowisku i ich oddziaływanie w skali globalnej, regionalnej i osobniczej. 2. Student analizuje drogi rozprzestrzeniania się toksyn w środowisku i ich losy w organizmach żywych. Sposoby weryfikacji: 1. Egzamin pisemny podsumowujący przedmiot (test zamknięty, pytania otwarte opisowe, schematy i rysunki do uzupełnienia Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej opisów i objaśnień). 1. Obecność na zajęciach (dopuszcza się możliwość opuszczenia jednego wykładu). 2. Pozytywna ocena zaliczenia laboratoriów. 3. Pozytywna ocena zaliczenia konwersatoriów. 4. Pozytywna ocena z egzaminu. Literatura podstawowa: 1. Bajguz A., Piotrowska A., Ćwiczenia z toksykologii środowiska. Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, Manahan S.E., Toksykologia środowiska. Aspekty chemiczne i biochemiczne. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Piotrowski J.K. (red.), Podstawy toksykologii. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa, Seńczuk W. (red.), Toksykologia. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, Seńczuk W. (red.), Toksykologia współczesna. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, Timbrell J., Paradoks trucizn. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa, Literatura uzupełniająca: 1. Alloway B.J., Ayres D.C., Chemiczne podstawy zanieczyszczenia środowiska. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Bell J.N.B., Treshow M., Zanieczyszczenie powietrza a życie

3 roślin. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa, Biziuk M. (red.), Pestycydy. Występowanie, oznaczanie i unieszkodliwianie. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa, Laskowski R., Migula P., od komórki do ekosystemu. PWRiL, Warszawa, Siemiński M., Środowiskowe zagrożenia zdrowia. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Siemiński M., Środowiskowe zagrożenia zdrowia. Inne Wyzwania. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Walker C.H., Hopkin S.P., Sibly R.M., Peakall D.B., Podstawy ekotoksykologii. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, vanloon G., Duffy S.J., Chemia środowiska. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Zakrzewski S.F., Podstawy toksykologii środowiska. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, podpis osoby składającej sylabus

4 Elementy składowe sylabusu Nazwa Kod Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Rok studiów/ semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Prowadzący Treści merytoryczne : Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej C. Informacje szczegółowe Ochrona środowiska, studia drugiego stopnia Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB drugi rok, trzeci semestr (zimowy) 15 godz., laboratoria Dr Alicja Piotrowska-Niczyporuk 1. Sprawy organizacyjne. Regulamin pracowni toksykologicznej, BHP i udzielanie pierwszej pomocy. Toksykologia leków. Oddziaływanie kwasu o-, m- i p-salicylowego na wzrost roślin. Analiza zawartości chlorofili i białek. Zależność między budową chemiczną ksenobiotyku, a jego toksycznością. 2. Oznaczanie zawartości metali (arsen, chrom, miedź, żelazo) w próbach środowiskowych. Założenie hodowli roślin traktowanych metalami ciężkimi (cynkiem, kadmem, ołowiem). 3. Oddziaływanie cynku, kadmu i ołowiu na wzrost roślin i zawartość białek oraz barwników fotosyntetycznych. Reakcje obronne roślin przed toksycznością metali ciężkich. Założenie hodowli glonów Chlorella vulgaris traktowanych ołowiem. 4. Analiza zanieczyszczeń wody. Pomiar ph wody oraz oznaczanie zawartości: fosforanów, dwutlenku węgla chlorków, kationowych substancji powierzchniowo czynnych i tiosiarczanów. Oznaczanie kwasowości i zasadowości wody. 5. Oznaczanie zawartości tiocyjanianów w wybranych roślinach. Wpływ ogrzewania na zachowania tych związków w materiale biologicznym. Wykrywanie i reakcje charakterystyczne dla toksyn pochodzenia roślinnego (alkaloidów, glikozydów, garbników, olejków eterycznych, saponin). Efekty kształcenia: 1. Student charakteryzuje źródła trucizn w środowisku i ich oddziaływanie w skali globalnej, regionalnej i osobniczej. 2. Student za pomocą metod fizyko-chemicznych wykrywa i oznacza zawartość substancji toksycznych w materiale biologicznym i próbach środowiskowych. 3. Student prawidłowo interpretuje wyniki z przeprowadzonych analiz i testów toksykologicznych w odniesieniu do norm i standardów środowiskowych. 4. Student postępuje zgodnie z zasadami BHP ponosząc odpowiedzialność za sprzęt, aparaturę oraz pracę własną i innych. Sposoby weryfikacji laboratorium: 1. Bieżąca kontrola stanu wiedzy studentów przed zajęciami (wejściówki). 2. Jedno kolokwium pisemne (pytania otwarte opisowe). 3. Zaliczenie sprawozdań z przeprowadzonych doświadczeń. 4. Obserwacja ciągła studentów podczas wykonywanych eksperymentów. 1. Obecność na zajęciach (dopuszcza się możliwość opuszczenia jednych zajęć). 2. Pozytywna ocena z kolokwium pisemnego. 3. Pozytywna ocena z zaliczenia wejściówek. 4. Zaliczenie sprawozdań z przeprowadzonych doświadczeń. Literatura podstawowa: 1. Bajguz A., Piotrowska A., Ćwiczenia z toksykologii środowiska. Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, Manahan S.E., Toksykologia środowiska. Aspekty chemiczne i

5 biochemiczne. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Piotrowski J.K. (red.), Podstawy toksykologii. Wyd. Naukowo- Techniczne, Warszawa, Seńczuk W. (red.), Toksykologia. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, Seńczuk W. (red.), Toksykologia współczesna. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, Timbrell J., Paradoks trucizn. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa, Literatura uzupełniająca: 1. Alloway B.J., Ayres D.C., Chemiczne podstawy zanieczyszczenia środowiska. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Bell J.N.B., Treshow M., Zanieczyszczenie powietrza a życie roślin. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa, Biziuk M. (red.), Pestycydy. Występowanie, oznaczanie i unieszkodliwianie. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa, Laskowski R., Migula P., od komórki do ekosystemu. PWRiL, Warszawa, Siemiński M., Środowiskowe zagrożenia zdrowia. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Siemiński M., Środowiskowe zagrożenia zdrowia. Inne Wyzwania. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Walker C.H., Hopkin S.P., Sibly R.M., Peakall D.B., Podstawy ekotoksykologii. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, vanloon G., Duffy S.J., Chemia środowiska. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Zakrzewski S.F., Podstawy toksykologii środowiska. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, 1995.

6 Elementy składowe sylabusu Nazwa Kod Nazwa kierunku Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Rok studiów/ semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz forma prowadzenia zajęć Prowadzący Treści merytoryczne : Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej D. Informacje szczegółowe Ochrona środowiska, studia drugiego stopnia Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB drugi rok, trzeci semestr (zimowy) 15 godz., konwersatoria dr Alicja Piotrowska-Niczyporuk 1. Mykotoksyny różnorodność i wpływ na zdrowie człowieka. 2. Toksyny zwierzęce (gady, płazy, owady, pajęczaki). 3. Toksyny bakterii, pierwotniaków i glonów. 4. Środowiskowe narażenie na polichlorowane bifenyle. 5. Surfaktanty w wodach powierzchniowych i ściekach. 6. Dioksyny emisja i toksyczność. 7. Izotopy promieniotwórcze w środowisku. 8. Pola elektromagnetyczne: leczą czy zabijają? 9. Azbest w środowisku właściwości i toksyczność. 10. Toksykologia leków. 11. Roślinne i syntetyczne środki uzależniające. 12. Niebezpieczne środki stosowane w gospodarstwie domowym. 13. Pestycydy bioakumulacja, degradacja i toksyczność. 14. WWA budowa, źródła, toksyczność i biodegradacja. 15. Chemizacja rolnictwa dobro czy zło? Efekty kształcenia: 1. Student charakteryzuje źródła trucizn w środowisku i ich oddziaływanie w skali globalnej, regionalnej i osobniczej. 2. Student analizuje drogi rozprzestrzeniania się toksyn w środowisku i ich losy w organizmach żywych. 3. Student samodzielnie poszukuje wiadomości dotyczących oddziaływania toksyn na ekosystemy w fachowych czasopismach naukowych. 4. Student dokonuje weryfikacji i interpretacji informacji naukowych oraz przygotowuje wystąpienie ustne. 5. Student postępuje zgodnie z zasadami BHP ponosząc odpowiedzialność za sprzęt, aparaturę oraz pracę własną i innych. Sposoby weryfikacji konwersatorium: 1. Bieżąca kontrola stanu wiedzy studentów po zajęciach (wyjściówki). 2. Jedno kolokwium pisemne (pytania otwarte opisowe). 3. Udział w dyskusji. 4. Zaliczenie na ocenę referatu w postaci wystąpienia ustnego i prezentacji multimedialnej. 1. Obecność na zajęciach (dopuszcza się możliwość opuszczenia jednych zajęć). 2. Pozytywna ocena z kolokwium pisemnego. 3. Pozytywna ocena z zaliczenia wyjściówek. 4. Pozytywna ocena zaliczenia referatu. Literatura podstawowa: 1. Bajguz A., Piotrowska A., Ćwiczenia z toksykologii środowiska. Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, Manahan S.E., Toksykologia środowiska. Aspekty chemiczne i biochemiczne. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Piotrowski J.K. (red.), Podstawy toksykologii. Wyd. Naukowo- Techniczne, Warszawa, Seńczuk W. (red.), Toksykologia. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, 2002.

7 5. Seńczuk W. (red.), Toksykologia współczesna. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa, Timbrell J., Paradoks trucizn. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa, Literatura uzupełniająca: 1. Alloway B.J., Ayres D.C., Chemiczne podstawy zanieczyszczenia środowiska. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Bell J.N.B., Treshow M., Zanieczyszczenie powietrza a życie roślin. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa, Biziuk M. (red.), Pestycydy. Występowanie, oznaczanie i unieszkodliwianie. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa, Laskowski R., Migula P., od komórki do ekosystemu. PWRiL, Warszawa, Siemiński M., Środowiskowe zagrożenia zdrowia. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Siemiński M., Środowiskowe zagrożenia zdrowia. Inne Wyzwania. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Walker C.H., Hopkin S.P., Sibly R.M., Peakall D.B., Podstawy ekotoksykologii. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, vanloon G., Duffy S.J., Chemia środowiska. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, Zakrzewski S.F., Podstawy toksykologii środowiska. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa, podpis osoby składającej sylabus i zakładanych efektów kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, z uwzględnieniem form zajęć. Uwzględnia się tylko efekty możliwe do sprawdzenia (mierzalne / weryfikowalne). ii Przykładowe rodzaje aktywności: udział w wykładach, ćwiczeniach, przygotowanie do zajęć, udział w konsultacjach, realizacja zadań projektowych, pisanie eseju, przygotowanie do egzaminu. Liczba godzin nakładu pracy studenta powinna być zgodna z przypisanymi do tego punktami ECTS wg przelicznika : 1 ECTS h. iii Zajęcia wymagające bezpośredniego udziału nauczyciela są to tzw. godziny kontaktowe (również te nieujęte w rozkładzie zajęć, np. konsultacje lub zaliczenia/egzaminy). Suma punktów ECTS obu nakładów może być większa od ogólnej liczby punktów ECTS przypisanej temu przedmiotowi.