1. Polskie rzeki mają śnieżno-deszczowy ustrój (reżim) rzeczny, czyli roczny rytm wahań przepływów rzeki oraz stanów wody.

Transkrypt

1 Lekcja 16 Temat: Zagrożenia powodziowe w Polsce. 1. Polskie rzeki mają śnieżno-deszczowy ustrój (reżim) rzeczny, czyli roczny rytm wahań przepływów rzeki oraz stanów wody.

2 Głównym źródłem zasilania rzek są wody roztopowe i opadowe. Wezbrania, a więc okresy dużego zasilania (wiążą się z rocznym przebiegiem pogody) najczęściej występują wczesną wiosną (wezbrania roztopowe) oraz wczesnym latem (wezbrania opadowe). Najniższe stany wody w rzece (niżówki) występują na polskich rzekach zazwyczaj w miesiącach letnich lub na jesieni. 2. Z wezbraniami rzek związane jest występowanie powodzi, kiedy woda występuje poza łożysko rzeki, zatapiając terasę zalewową i tereny przyległe. Jedną z największych klęsk żywiołowych w historii ludzkości była powódź w Chinach w 1931 r. W zależności od źródła, liczbę ofiar tego kataklizmu szacuje się od 400 tysięcy do nawet 4 milionów ludzi. Za przyczyny tej ogromnej powodzi uznaje się wiosenne roztopy, które poprzedziła surowa zima i gwałtowne burze śnieżne. 3.Powodzie są jednymi z najczęściej występujących naturalnych klęsk żywiołowych w Polsce.

3 3. Odra i Wisła dysponują bogatymi i rozległymi dorzeczami, Polska jest w Europie jednym z najbardziej narażonych na występowanie powodzi krajem. SKUTKI PIERWOTNE (BEZPOŚREDNIE): zniszczone lub uszkodzone budynki (nie tylko mieszkalne, ale też użyteczności publicznej oraz zakłady pracy), zalane i zniszczone drogi, mosty, linie kolejowe i energetyczne, gazociągi, uszkodzone wały przeciwpowodziowe oraz urządzenia wodne, naniesione duże ilości połamanych drzew, błota i kamieni, osunięcia gruntu. SKUTKI WTÓRNE (POŚREDNIE): skażenie chemiczne i bakteriologiczne środowiska, skażenie chemiczne i bakteriologiczne zapasów żywności i wody pitnej, choroby i epidemie. 4. Aby zapobiegać powodziom (rozlewaniu się wody na równinę zalewową)lub zminimalizować straty przez nie powodowane można: budować wały przeciwpowodziowe wzdłuż koryta rzeki (w pewnej jednak od koryta odległości) rzeka w trakcie wezbrania rozlewa się w obrębie tzw. międzywala, ale nie zalewa otaczających terenów, budować zbiorniki retencyjne przyjmują falę powodziową i w miarę możliwości regulują stan wody w rzece poniżej zbiornika; tworzyć poldery (wzdłuż koryta rzeki) i suche zbiorniki przeciwpowodziowe które mogą zapełniać się wodą w trakcie wezbrania (alternatywa dla obwałowania rzeki), W CZASIE ZAGROŻENIA POWODZIOWEGO NALEŻY: włączyć radio na częstotliwość lokalnej stacji (można również użyć Internetu); przenieść miejsce stałego pobytu i rzeczy wartościowe na górne kondygnacje budynku; zabezpieczyć dokumenty osobiste; zgromadzić i zabezpieczyć niezbędne zapasy niepsującej się żywności, wody pitnej oraz lekarstw; zgromadzić odpowiednią ilość źródeł światła (np. latarek, świec); ustalić z najbliższymi sposób komunikowania się w razie rozdzielenia; przetransportować zwierzęta w bezpieczne miejsce (nie wolno ich wiązać bez potrzeby, najlepiej zaprowadzić je w rejon wskazany przez władze); pojazdy mechaniczne przemieścić w bezpieczne miejsce; usunąć z najbliższego otoczenia toksyczne substancje i niebezpieczne materiały reagujące z wodą (np. środki ochrony roślin). Praca w grupie I grupa Opracuje PLAN POSTEPOWANIA PRZED POWODZIĄ II grupa Opracuje PLAN POSTEPOWANIA W TRAKCIE POWODZI

4 DLA ZAINTERESOWANYCH W ciepłej części roku w Polsce występują powodzie opadowe: - powodzie opadowe nawalne, po krótkotrwałych bardzo intensywnych opadach burzowych (tzw. oberwanie chmury), zazwyczaj lokalne i krótkotrwałe, jak opady, najczęstsze w lipcu i sierpniu oraz powodzie opadowe rozlewne, po kilkudniowych opadach, o zazwyczaj umiarkowanym natężeniu (tzw. opadowe trzydniówki), mające duży zasięg (dotykają całych dorzeczy), zagrożenie powodziowe utrzymuje się długo, najczęstsze w okresie od czerwca do września (szczególnie niszczycielskie były powodzie na przełomie czerwca i lipca, powodowane przez tzw. deszcze świętojańskie). Powodzie letnie przeważają w górach. W chłodnej części roku najczęstsze są powodzie roztopowe, występujące zwłaszcza od lutego do kwietnia (ale towarzyszące też silnym odwilżom zimowym). W Polsce zazwyczaj powodują one lokalne podtopienia, tylko niekiedy ich efektem są większe powodzie, jak np. w kwietniu 1958 roku w dorzeczu Narwi i Bugu. Źródło: Poza powodziami roztopowymi w chłodnej części roku w Polsce występują (głównie na większych rzekach nizinnych) powodzie zatorowe (pod wpływem ograniczenia przepływu wody): - lodowe - tworzące się głównie w lutym i marcu przez spiętrzenie spływającej rzeką kry lodowej i śryżowe (śryż to luźne igiełki lodowe, z których tworzy się lód plackowy, a potem kra lodowa) tworzące się głównie w grudniu i styczniu, w okresie formowania się pokrywy lodowej na rzekach oraz powodzie sztormowe (głównie w grudniu, styczniu i lutym), na ujściowych odcinkach rzek pobrzeża, kiedy północny wiatr w trakcie sztormu utrudnia odpływ rzeczny. W przeciwdziałaniu skutkom powodzi ważna jest nie tylko budowa infrastruktury ochronnej, ale również odpowiednie zachowanie ludności. Zasady postępowania przed powodzią, w czasie zagrożenia powodziowego i w trakcie powodzi powinien znać każdy, gdyż dzięki temu znacząco można zmniejszyć straty spowodowane tą katastrofą.

5 BUDOWLE PRZECIWPOWODZIOWE Kanały ulgi, czyli specjalne kanały wodne, które buduje się w celu bezpiecznego przeprowadzenia wód wezbraniowych przez określony obszar. Kierownice w ujściach rzek do morza, których zadaniem jest koncentracja nurtu rzeki i umożliwienie swobodnego odpływania kry. Poldery przeciwpowodziowe, czyli naturalne obszary zalewowe, które w okresie wezbrania rzeki pozwalają na swobodne rozlanie się nadmiaru wody. Zbiorniki retencyjne z rezerwą powodziową, które są sztucznymi zbiornikami wodnymi powstałymi w wyniku wybudowania zapory wodnej na rzece i w następstwie zatamowania jej wód. W okresie niskiego poziomu wody jej część zostaje uwolniona do rzek, dzięki czemu równowaga w korycie jest zachowana. Suche zbiorniki przeciwpowodziowe, których zadaniem jest zatrzymanie fali powodziowej. Mają one pozbawione zamknięć urządzenia upustowe, przez które woda przepływa swobodnie aż do czasu, gdy przepływ staje się większy od zdolności przepustowych zbiornika. Wówczas nadmiar wody zostaje zmagazynowany w zbiorniku. Wały przeciwpowodziowe, które są sztucznymi usypiskami, najczęściej o trapezowym przekroju. Wznosi się je wzdłuż rzeki w pewnym oddaleniu od jej koryta. Teren między korytem a wałami staje się rezerwuarem przewidywanych wystąpień. W ten sposób przeciwdziała się rozlaniu wód powodziowych na chronione tereny sąsiednie (takiego zabezpieczenia pozbawiony jest polder). Wrota przeciwpowodziowe są rodzajem zamknięć, w których ciśnienie wywierane przez parcie wody oddziałuje na skrzydło (lub skrzydła) i dociska jego zamknięcie, powstrzymując przedostanie się przez śluzę nadmiaru wody. W CZASIE ZAGROŻENIA POWODZIOWEGO NALEŻY: włączyć radio na częstotliwość lokalnej stacji (można również użyć Internetu); przenieść miejsce stałego pobytu i rzeczy wartościowe na górne kondygnacje budynku; zabezpieczyć dokumenty osobiste; zgromadzić i zabezpieczyć niezbędne zapasy niepsującej się żywności, wody pitnej oraz lekarstw; zgromadzić odpowiednią ilość źródeł światła (np. latarek, świec); ustalić z najbliższymi sposób komunikowania się w razie rozdzielenia; przetransportować zwierzęta w bezpieczne miejsce (nie wolno ich wiązać bez potrzeby, najlepiej zaprowadzić je w rejon wskazany przez władze); pojazdy mechaniczne przemieścić w bezpieczne miejsce; usunąć z najbliższego otoczenia toksyczne substancje i niebezpieczne materiały reagujące z wodą (np. środki ochrony roślin). Kanał ulgi