Zalecenia dietetyczne w cukrzycy

Transkrypt

1 Zalecenia dietetyczne w cukrzycy Celem leczenia dietetycznego w cukrzycy jest uzyskanie optymalnego stężenia glukozy, lipidów oraz wartości ciśnienia tętniczego krwi. Ma to istotne znaczenie w prewencji powikłań cukrzycy. Aby zapobiec wystąpieniu powikłań choroby należy: 1. Ograniczać cukry proste zawarte głównie w słodyczach, bardzo dojrzałych owocach i sokach. 2. Stosować słodziki w zalecanych przez producenta dawkach. 3. Urozmaicać pożywienie dzięki wykorzystaniu w menu produktów z wszystkich grup produktów spożywczych, opierając się na bazie produktów dozwolonych dla chorych na cukrzycę. 4. Dbać o utrzymanie właściwej masy ciała dostarczając organiz mowi odpowiednią dla wieku, wzrostu i aktywności fizycznej ilość energii. 5. Spożywać odpowiednią ilość skrobi, czyli węglowodanów złożonych oraz błonnika, opierając się na tabelach wymienników węglowodanów i indeksie glikemiczny % wartości energetycznej powinny zapewniać węglowodany o niskim indeksie glikemicznym (IG <50). 6. Spożywać codziennie dużo warzyw oraz owoców o niskim IG. 7. Unikać nadmiaru tłuszczów zwierzęcych, włączając do diety oleje roślinne i wysokiej jakości margarynę. 8. Z umiarem spożywać mięso. Należy wybierać chude gatunki mięs i ryb, a także chude gatunki wędlin. 9. Stosować produkty mleczne zawierające obniżoną wartość tłuszczu oraz spożywać codziennie co najmniej dwie szklanki mleka. Mleko jest nieodzownym źródłem wapnia. Można je zastąpić naturalnym jogurtem lub kefirem. 10. Dbać o to, aby zawartość błonnika pokarmowego w diecie wynosiła 20-35g. 11. Unikać nadmiaru soli. 12. Zrezygnować z napojów alkoholowych. 13. Spożywać 4-5 posiłków w ciągu dnia o regularnych porach. 14. Stosować się do zaleceń lekarza lub dietetyka, który określił zapotrzebowanie na energię i pozostałe składniki odżywcze oraz właściwą masę ciała. 15. Być aktywnym ruchowo. Spis produktów W układaniu swojego codziennego jadłospisu bardzo pomocny jest spis produktów dozwolonych, niezalecanych, (czyli takich, które można spożyć okazjonalnie w ograniczonych ilościach) oraz spis produktów niedozwolonych.

2 Produkty dozwolone to produkty, które można spożywać stale zgodnie z zaleceniami dietetycznymi: Pieczywo - pełnoziarniste razowe bądź mieszane (niebarwione karmelem); Przetwory zbożowe - ryż pełnoziarnisty, brązowy, makarony z małej ilości jaj (al dente, czyli ugotowane na półtwardo), kasze; Tłuszcze - margaryny miękkie, oleje roślinne: sojowy, słonecznikowy na zimno, rzepakowy do smażenia; Produkty mleczne - odtłuszczone sery żółte i twarogi, mleko 2% tłuszczu, jogurty naturalne, kefiry, śmietana do 10% tłuszczu np. jogurtowa; Produkty mięsne - chude gatunki wędlin np. wędliny drobiowe lub pieczenie przygotowane w domu. Polecane gatunki mięs to cielęcina, wołowina, drób bez skóry (z wyjątkiem kaczki i gęsi), dziczyzna i chude ryby takie jak: dorsz, mintaj, szczupak, sandacz, leszcz, sola, płastuga, kergulena; Warzywa - wszystkie rodzaje. Przetwory z warzyw świeże, mrożone, kwaszone. Szczególną uwagę należy zwrócić na skład produktów konserwowych np. w puszkach mogą zawierać znaczne ilości cukru; Owoce z umiarem wszystkie rodzaje, zarówno świeże jak i mrożone z wyjątkiem owoców, bardzo dojrzałych i konserwowych oraz z wyłączeniem soków owocowych słodzonych; Napoje - wody minerale, soki jarzynowe, kawa i herbata (z umiarem). Produkty niezalecane to produkty, które można spożywać okazjonalnie i w ograniczonych ilościach: Białe pieczywo, dżemy niskosłodzone, miód, ciasto z owocami, ciasto drożdżowe, mleko skondensowane, jogurty owocowe, serki homogenizowane, lody, sery żółte do 30% tłuszczu, jaja całe, chuda wieprzowina, ryby wędzone, owoce morza, warzywa i owoce konserwowe, soki owocowe, czekolada gorzka (deserowa). Produkty niedozwolone to produkty, których nie należy spożywać: Cukry - cukier, słodkie i tłuste ciasta np. tort z kremem czy ciasta francuskie, sękacz, czekolada pełnomleczna, czekoladki, cukierki, wysokosłodzone dżemy, chałwa, batony Makarony wielojajeczne Produkty mleczne - mleko powyżej 2% tłuszczu, tłuste twarogi i śmietany, pełnotłuste żółte sery Produkty mięsne - mięso wieprzowe, baranina, kiełbasy, pasztety, mielonki, salceson, kaszanka, słonina, podroby, mięso gęsi i kaczek, konserwy rybne w oleju Żółtka jaj Tłuszcze - masło, smalec, olej kokosowy, palmowy Frytki, chipsy Owoce - kandyzowane, rodzynki i daktyle Napoje alkoholowe

3 Indeks glikemiczny (IG) Jest niezwykle przydatny w leczeniu dietetycznym w cukrzycy. Indeks glikemiczny to wskaźnik określający szybkość wzrostu stężenia glukozy we krwi po spożyciu określonego produktu zawierającego węglowodany. Produkty mające wysoki indeks glikemiczny są szybko trawione i wchłaniane, czego efektem jest szybki wzrost poziomu glukozy we krwi, a następnie szybki jej spadek. Produkty o niskim IG powodują wolniejszy wzrost stężenia glukozy i jednocześnie stabilne wydzielanie insuliny, co pozwala na lepszą kontrolę insulinemii poposiłkowej. Indeks glikemiczny produktu spożywczego oznacza jakość węglowodanów a nie ich ilość. Niektóre produkty o niskim indeksie glikemicznym mogą być bardzo kaloryczne gdyż zawierają tłuszcz. Duża zawartość tłuszczu spowalnia wchłanianie cukru. Dlatego też wybierając produkty o niskim indeksie glikemicznym należy kierować się również zawartością tłuszczu i białek. Przykłady produktów o niskim, średnim i wysokim indeksie glikemicznym Produkty o niskim IG Warzywa zielone 10 Jogurt owocowy 33 Pomidor 10 Jabłka 38 Cebula 10 Soczewica ugotowana 39 Orzeszki ziemne 14 Pumpernikiel 41 Jogurt niskotłuszczowy 14 Musli 43 Soja 18 Makaron ugotowany 45 Otręby ryżowe 19 Marchewka 49 Kasza perłowa ugotowana 25 Czekolada deserowa 49 Grejpfrut 25 Kiwi 52 Fasola 27 Kasza gryczana 54 Mleko 27 Produkty o średnim IG Mango 55 Mleko zagęszczane 61 Banany 55 Baton musli 62 Otręby owsiane 55 Kruche ciasteczka 64 Popcorn 55 Melon 65 Kukurydza słodka 56 Chleb żytni 65 Ziemniaki 56 Kasza kuskus 65 Rodzynki 57 Ananas 68 Morele 57 Kasza manna ugotowana 69 Miód 59 Chleb pełnoziarnisty pszenny 70

4 Produkty o wysokim IG Arbuz 72 Pieczywo chrupkie 81 Brukiew 72 Wafle ryżowe 82 Dynia ugotowana 75 Precle 83 Frytki 75 Płatki kukurydziane 84 Pączki 76 Ryż biały 87 Wafle 77 Bagietka 95 Herbatniki 78 Glukoza 100 Biszkopty 79 Wymienniki Dla osób leczonych pompą insulinową bardzo pomocne są tabele uwzględniające wymienniki węglowodanowe, białkowe i tłuszczowe. W zależności od zapotrzebowania energetycznego ustalane są określane ilości wymienników węglowodanowych (WW), tłuszczowych (WT) i białkowych (WB) w diecie. Wymiennik węglowodanowy (WW) to taka ilość produktu, która zawiera 10 g przyswajalnych węglowodanów. Wymiennik białkowo tłuszczowy (WBT) to 100 kcal produktu białkowo tłuszczowego lub tylko tłuszczowego. 1g węglowodanów = 4 kcal 1g tłuszczu = 9 kcal 1g białka = 4 kcal Obliczanie dobowego zapotrzebowania kalorycznego przedstawia się następująco: Pacjent siedzący: 30 kcal/kg Pacjent siedzący z nadwagą: kcal/kg Pacjent aktywny kcal/kg Pacjent aktywny z nadwagą: kcal/ kg Przykład: Zalecana dieta 2000 kcal Jeśli decydujemy się, że 50% kaloryczności przypada na węglowodany czyli 1000 kcal a zatem 250 g węglowodanów co daje 25 Wymienników Węglowodanowych na dobę. Pozostałe 1000 kcal przypada na białka oraz tłuszcze co daje 10 WBT na dobę. Przy innym rozkładzie % węglowodanów, białek i tłuszczów liczba odpowiednich wymienników może być nieco inna. Wymienniki węglowodanowe oraz białkowo-tłuszczowe należy równomiernie rozłożyć w ciągu dnia ustalając to wcześniej z lekarzem lub dietetykiem.

5 Ilość WW i WBT w zależności od zapotrzebowania energetycznego Zapotrzebowanie Ilość WW Ilość WBT 1600 kcal 24 6, kcal kcal kcal 33 9 Przykłady ilość gramów poszczególnych produktów, która odpowiada 1 WW Nazwa produktu Ilość( g) Nazwa produktu Ilość( g) Ananas 100 g Maliny 150 g (szklanka) Arbuz 400 g Mandarynki 170 g ( 2 szt. średniej wielkości) Banan 50 g (mały owoc) Marchew 150 g (2 duże sztuki) Brzoskwinia 100 g (1 średnia sztuka) Mąka (wszystkie rodzaje) 15 g (1.5 płaskiej łyżki stołowej) Bułki i rogale 22 g (np. 1/2 kajzerki) Melon 300 g Chleb graham 28 g (średniej grubości kromka) Mleko 250 g Chleb pełnoziarnisty g Morele 80 g Chleb pszenny Chleb razowy 23 g (średniej grubości kromka) 28 g (średniej grubości kromka) Nektarynki Otręby pszenne Cytryna 170 g Owoce suszone 15 g 100 g Czarne jagody 100 g (2/3 szklanki) Paluszki 15 g (ok. 10 szt.) Czereśnie 100 g (ok. 20 szt.) Płatki owsiane 20 g (2 płaskie łyżki stołowe) Daktyle suszone 15 g (ok. 5 szt.) Pomarańcze 140 g ( 1 średnia sztuka) Figi suszone 20 g (ok. 5 szt.) Pomidor 300 g (2 duże sztuki) Grejpfrut 200 g (1/2 dużego owocu) Porzeczki białe i czarne 140 g (2/3 szklanki) Groszek zielony z zalewy 150 g Porzeczki czerwone 100 g (szklanka) Gruszki 100 g (1 mała) Poziomki 140 g Herbatniki 14 g (2szt.) Rodzynki 150 g Jabłka 100 g (średniej wielkości) Ryż suchy 15 g Jeżyny 150 g (2/3 szklanki) Seler 200 g (1 duża szt.) Jogurt naturalny 170 g Truskawki 150 g (ok. 16 szt.) Kapusta kwaszona Kasza jęczmienna, gryczana i manna 350 g 15 g (płaska łyżka stołowa produktu suchego) Warzywa (wszystkie oprócz ziemniaków) Winogrona 50 g g 150 g (12 dużych szt.) Kefir 250 g Wiśnie 70 g (ok. 25 szt.) Kukurydza 100 g (1/2 kolby) Ziemniaki 65 g

6 Przykłady produktów spożywczych dostarczających 1 wymiennik białkowo tłuszczowy: Cielęcina łopatka 95 g Margaryna Flora 18 g Wieprzowina, boczek 19 g Margaryna Rama 16 g Wieprzowina, karkówka 37 g Masło Extra 13 g Wieprzowina Łopatka 39 g Masło śmietankowe 15 g Wieprzowina, schab 57 g Olej kukurydziany 11 g Wołowina, polędwica 86 g Olej rzepakowy 11 g Wołowina, szponder 46 g Olej słonecznikowy 11 g Kurczak, tuszka 67 g Oliwa z oliwek 11 g Pierś z kurczaka 100 g Dorsz świeży, filet 200 g Udko z kurczaka 67 g Łosoś świeży 50 g Baleron gotowany 41 g Łosoś wędzony 67 g Baton szynkowy z indyka 70 g Makrela wędzona 50 g Kabanosy 30 g Mintaj świeży 200 g Kiełbasa podwawelska 41 g Ser twarogowy półtłusty 100 g Kiełbasa krakowska sucha 31 g Ser twarogowy chudy 100 g Polędwica sopocka 62 g Mozzarella 50 g Salami popularne 18 g Feta 50 g Schab wędzony 73 g Gouda 33 g Szynka wiejska 40 g Majonez 14 g Szynka wołowa gotowana 98 g Serek homogenizowany 100 g Śmietana 18% 67 g Ser twarogowy ziarnisty 100 g Biszkopty 200 g Delicje 100 g Herbatniki 200 g Ciasto drożdżowe 100 g Dla osób leczonych pompą insulinową bardzo pomocne są tabele uwzględniające nie tylko wymienniki węglowodanowe (WW), ale także wymienniki białkowo-tłuszczowe (WBT). Lekarz-diabetolog określa dokładnie dawki insuliny podawane w bolusach prostym i złożonym przypadające na 1 WW i 1 WBT. Do produktów białkowo-tłuszczowych zaliczamy mięso czerwone, mięso drobiowe, ryby, mleko i jego przetwory (jogurty, kefiry, sery twarogowe, żółte), jaja, wędliny, pasztety. Do produktów tłuszczowych zaliczamy: masło, margarynę, oleje roślinne. Pamiętać należy, że prawie każdy posiłek zawiera wymienniki białkowo-tłuszczowe.