Bilans Płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za I kwartał 2016 r.

Transkrypt

1 Bilans Płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za I kwartał 2016 r.

2 Bilans Płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za I kwartał 2016 r. Warszawa, 2016

3 Wydał: Narodowy Bank Polski Warszawa ul. Świętokrzyska 11/21 tel.: Copyright Narodowy Bank Polski, 2016

4 Spis treści Synteza 5 1. Rachunek bieżący i kapitałowy 6 2. Rachunek finansowy i zadłużenie zagraniczne 7 Rozdział 1. Rachunek bieżący i kapitałowy Międzynarodowy handel towarami i usługami Dochody pierwotne Dochody wtórne Transfery z Unią Europejską 24 Rozdział 2. Rachunek finansowy Rachunek finansowy pasywa Rachunek finansowy aktywa Pochodne instrumenty finansowe 40 Rozdział 3. Zadłużenie zagraniczne Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego Zadłużenie zagraniczne pozostałych sektorów (wobec podmiotów niepowiązanych kapitałowo) Zadłużenie zagraniczne z tytułu instrumentów dłużnych wykazywanych w inwestycjach bezpośrednich (wobec podmiotów powiązanych kapitałowo z wyłączeniem sektora bankowego) Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego Zadłużenie zagraniczne NBP Struktura walutowa zadłużenia zagranicznego Wybrane wskaźniki zadłużenia zagranicznego 47 Aneks statystyczny 49

5

6 Synteza

7 Synteza 1. Rachunek bieżący i kapitałowy W I kwartale 2016 r. łączne saldo obrotów na rachunku bieżącym i kapitałowym było dodatnie i wyniosło 11,9 mld PLN, co stanowiło 2,8% PKB. Na wynik ten złożyło się dodatnie saldo na rachunku bieżącym bilansu płatniczego (1,3 mld PLN) oraz dodatnie saldo rachunku kapitałowego (10,6 mld PLN). Relacja salda rachunku bieżącego do PKB wyniosła 0,3%. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2015 r., saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w I kwartale 2016 r. pogłębiło się o 7,1 mld PLN. O zmianie salda w stosunku do poprzedniego roku zdecydowało jednoczesne pogorszenie się salda rachunku bieżącego o 2,5 mld PLN i kapitałowego o 4,6 mld PLN. W obu przypadkach głównym powodem spadku był niższy napływ środków z Unii Europejskiej. Środki te są ujmowane zarówno w rachunku bieżącym (głównie z tytułu Wspólnej Polityki Rolnej), jak i w rachunku kapitałowym (głównie programy infrastrukturalne). Łącznie przychody z UE były w I kwartale 2016 r. niższe o 9,0 mld PLN niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Ten spadek jest związany z okresem przejściowym między perspektywami finansowymi Unii Europejskiej na lata oraz Częściowo zmiana ta wynika z wysokiego napływu środków z UE zarejestrowanego w I kwartale 2015 r. Jednocześnie należy zauważyć, że wielkość otrzymanych transferów unijnych była znacząco wyższa niż w drugim półroczu 2015 r. W I kwartale 2016 r., w porównaniu z analogicznym okresem 2015 r., odnotowano także obniżenie dodatniego salda towarów (spadek o 1,7 mld PLN), które zostało skompensowane poprawą salda usług (wzrost o 2,6 mld PLN). Pogorszenie salda obrotów towarowych wynikało z szybszego wzrostu importu niż eksportu. Wzrost eksportu (o 6,0% w stosunku rocznym) miał swoje źródło głównie w wyższym popycie importowym w krajach Unii Europejskiej, w szczególności w Niemczech. Wzrost eksportu dotyczył głównie żywności, samochodów i części samochodowych oraz produktów przemysłu odzieżowego i meblarskiego. W I kwartale 2016 r. import towarów zwiększył się o 7,2%. Głównym czynnikiem wzrostu importu był zwiększony popyt na towary przemysłu motoryzacyjnego i elektronicznego. Jednocześnie był to kolejny kwartał, w którym zaobserwowano spadek wartości zakupionych za granicą paliw i surowców. Spadek ten był jednak niższy niż w okresach poprzednich. Tradycyjnie saldo usług było dodatnie i wyniosło 11,6 mld PLN i, w porównaniu z analogicznym kwartałem 2015 r., zwiększyło się o 2,6 mld PLN. Największy wpływ na poprawę salda usług miał wzrost przychodów z pozostałych usług, głównie telekomunikacyjnych, informatycznych i informacyjnych oraz usług biznesowych, a także transportu. Obniżeniu uległy rozchody z tytułu usług budowlanych. Saldo dochodów pierwotnych oraz transferów kapitałowych uległo pogorszeniu. Było to związane ze wspomnianym wcześniej obniżeniem się napływu transferów z Unii Europejskiej (o 9,0 mld PLN). Ujemne dochody z inwestycji, które znacząco wpływają na saldo rachunku bieżącego, wyniosły 17,5 mld PLN i nieznacznie (o 0,3 mld PLN) zmniejszyły się w stosunku do I kwartału 2015 r. Jednocześnie z dodatniego na ujemne zmieniło się saldo wynagrodzeń 6 Narodowy Bank Polski

8 Synteza pracowników, przede wszystkim na skutek stale rosnących wynagrodzeń Ukraińców przebywających w Polsce. 2. Rachunek finansowy i zadłużenie zagraniczne W I kwartale 2016 r. saldo rachunku finansowego było dodatnie i wyniosło 6,1 mld PLN, co było efektem zwiększenia aktywów zagranicznych o 18,8 mld PLN oraz wzrostu zobowiązań w stosunku do nierezydentów o 12,7 mld PLN. W I kwartale 2016 r. obserwowano napływ kapitału zagranicznego do Polski. Dodatnie salda inwestycji bezpośrednich i pozostałych inwestycji, wynoszące w sumie 38,0 mld PLN, przewyższyły odpływ kapitału w postaci inwestycji portfelowych w wysokości 25,3 mld PLN. Saldo pasywnych inwestycji bezpośrednich w I kwartale 2016 r. wyniosło 18,2 mld PLN i było na takim samym poziomie jak w roku poprzednim. Dodatnie saldo było efektem reinwestycji zysków w kwocie 7,8 mld PLN, które pozostają stabilnym źródłem napływu inwestycji bezpośrednich, oraz dodatniego salda transakcji na instrumentach dłużnych o wartości 7,3 mld PLN. Saldo pozostałych inwestycji nierezydentów w Polsce w I kwartale 2016 r. było dodatnie i wyniosło 19,8 mld PLN. Na wielkość tego salda, w głównej mierze, wpłynął wzrost zobowiązań NBP z tytułu pasywnych transakcji repo oraz napływ depozytów nierezydentów do sektora bankowego. W I kwartale 2016 r. zarejestrowano rekordowo wysoki odpływ kapitału zagranicznego z rynku polskich papierów wartościowych. Wyniósł on aż 25,3 mld PLN. Był to najwyższy kwartalny odpływ inwestycji portfelowych w ciągu ostatnich dwudziestu lat. Ujemne saldo było przede wszystkim rezultatem wynoszącego 26,9 mld PLN odpływu kapitału inwestowanego w obligacje skarbowe. Spadek zainteresowania nierezydentów wynikał z czynników krajowych (wzrost popytu polskich banków). Jednocześnie czynnikami zewnętrznymi, które miały wpływ na decyzje części inwestorów były: niespodziewane obniżenie ratingu polskiego długu przez agencję Standard and Poor s w styczniu oraz podnoszenie stóp procentowych przez FED. Saldo polskich inwestycji za granicą (aktywa) było dodatnie i wyniosło 18,8 mld PLN. O wysokości salda tej pozycji zadecydowały przede wszystkim transakcje dotyczące aktywów rezerwowych i inwestycji bezpośrednich. Saldo inwestycji bezpośrednich wyniosło 6,2 mld PLN, i zostało ono ukształtowane przez transakcje na instrumentach dłużnych. Saldo transakcji odnotowanych w oficjalnych aktywach rezerwowych wyniosło 14,4 mld PLN. Stan oficjalnych aktywów rezerwowych na koniec marca 2016 r. wyniósł 377,9 mld PLN. W I kwartale 2016 r. zadłużenie zagraniczne Polski wyniosło 1 280,0 mld PLN i w stosunku do grudnia 2015 r. zmniejszyło się o 5,2 mld PLN, głównie na skutek ujemnych różnic kursowych i innych zmian 1. Zmiana struktury zadłużenia zagranicznego dotyczyła spadku zadłużenia sektora rządowego o 0,4% (odpływ nierezydentów z obligacji skarbowych) oraz wzrostu zadłużenia NBP (wzrost zobowiązań z tytułu repo) i banków (napływ depozytów od nierezydentów). 1 Inne zmiany obejmują przede wszystkim różnice z wyceny, reklasyfikacje i storna. Bilans Płatniczy RP za I kwartał

9

10 Rozdział 1 Rachunek bieżący i kapitałowy

11 Rozdział 1 Rachunek bieżący i kapitałowy Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w I kwartale 2016 r. było dodatnie i wyniosło 11,9 mld PLN. Na tę kwotę złożyło się dodatnie saldo rachunku bieżącego wynoszące 1,3 mld PLN oraz dodatnie saldo rachunku kapitałowego w wysokości 10,6 mld PLN. W porównaniu z analogicznym okresem 2015 r. saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w I kwartale 2016 r. pogorszyło się o 7,1 mld PLN (w porównaniu z IV kwartałem 2015 r. saldo to wzrosło o 10,6 mld PLN). O zmianie salda w stosunku do poprzedniego roku zdecydowało jednoczesne pogorszenie się salda rachunku bieżącego o 2,5 mld PLN i kapitałowego o 4,6 mld PLN. W obu tych przypadkach głównym powodem spadku był niższy napływ środków z Unii Europejskiej. Środki te w zależności od przeznaczenia są częściowo ujmowane w rachunku bieżącym (głównie z tytułu Wspólnej Polityki Rolnej) oraz w rachunku kapitałowym (głównie programy infrastrukturalne). Łącznie przychody z UE były w I kwartale 2016 r. niższe o 9,0 mld PLN niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Ta znacząca różnica jest częściowo efektem bazy, gdyż w I kwartale 2015 r. zarejestrowano wyjątkowo wysoki napływ środków z UE, jednak głównie związane jest to z okresem przejściowym między perspektywami finansowymi Unii Europejskiej na lata oraz W I kwartale 2016 r. zarejestrowano ponadto obniżenie salda towarów (spadek o 1,7 mld PLN), które było jednak kompensowane poprawą salda usług (wzrost o 2,6 mld PLN). Wykres 1. Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w ujęciu kwartalnym * mln PLN I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I Saldo obrotów towarowych Saldo usług Saldo dochodów pierwotnych Saldo dochodów wtórnych Rachunek kapitałowy Rachunek bieżący Rachunek bieżący i kapitałowy * Szeregi czasowe prezentujące składniki bilansu płatniczego oraz zadłużenia zagranicznego zostały zaprezentowane w Aneksie statystycznym. W I kwartale 2016 r. relacja salda rachunku bieżącego i kapitałowego do PKB była dodatnia i wyniosła plus 2,8%. Wskaźnik ten pogorszył się w porównaniu z I kwartałem 2015 r. o 1,8 pkt proc. Dodatnia wartość tego wskaźnika wskazuje brak potrzeb pożyczkowych polskiej gospodarki, jakie muszą być sfinansowane napływem kapitału zagranicznego. Relacja salda rachunku bieżącego do PKB, drugiego ważnego wskaźnika z analitycznego punktu widzenia, pogorszyła się o 0,6% PKB w porównaniu z analogicznym kwartałem 2015 r. (do poziomu plus 0,3%). 10 Narodowy Bank Polski

12 Rachunek bieżący i kapitałowy Wykres 2. Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w ujęciu kwartalnym 6 % PKB I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I Rachunek kapitałowy Rachunek bieżący Rachunek bieżący i kapitałowy 1.1. Międzynarodowy handel towarami i usługami Łączne saldo towarów i usług (eksport netto) było w I kwartale 2016 r. dodatnie i ukształtowało się na poziomie 16,8 mld PLN. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2015 r. saldo to zwiększyło się o 0,9 mld PLN, przy czym zaobserwowano poprawę salda usług (wzrost o 2,6 mld PLN) przy jednoczesnym pogorszeniu salda towarów (spadek o 1,7 mld PLN). Łączne saldo towarów i usług w stosunku do IV kwartału 2015 r. także uległo poprawie (wzrost o 1,8 mld PLN). W porównaniu z IV kwartałem poprzedniego roku wzrosło zarówno saldo usług (o 1,4 mld PLN), jak i towarów (wzrost o 0,5 mld PLN). Głównymi czynnikami odpowiedzialnymi za poprawę salda usług były: silny wzrost przychodów z tytułu usług transportowych, usług telekomunikacyjnych i informatycznych oraz usług profesjonalnych. Jednocześnie silnemu obniżeniu uległy rozchody z tytułu usług budowlanych. Pogorszenie salda obrotów towarowych związane było z kilkoma czynnikami. Po pierwsze, w I kwartale 2016 r. dynamika wzrostu importu była wyższa niż w poprzednich kwartałach. Przyczynił się do tego z jednej strony, mniejszy niż w ostatnich kwartałach spadek wartości Wykres 3. Towary i usługi mln PLN I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I Eksport Import Saldo obrotów towarowych i usługowych (prawa oś) mln PLN Bilans Płatniczy RP za I kwartał

13 Rozdział 1 importu ropy naftowej (w I kwartale 2016 r. wyniósł on 2,4 mld PLN, podczas gdy średni kwartalny spadek w 2015 r. wynosił 4,2 mld PLN), z drugiej natomiast niewielki wzrost (o 0,2 mld PLN) wartości zakupionych za granicą paliw przetworzonych (w odróżnieniu od rejestrowanych spadków w całym 2015 r., średnio kwartalnie o 0,5 mld PLN). O wyższej dynamice importu zadecydował także silniejszy niż w ostatnim czasie wzrost wartości importowanych dóbr zaopatrzeniowych (o 4,5 mld PLN, podczas gdy średni kwartalny przyrost w 2015 r. wynosił 3,6 mld PLN). Na pogorszenie salda obrotów towarowych wpłynął również spadek, mniejszy niż w poprzednich kwartałach, wartości sprzedawanych za granicę dóbr inwestycyjnych (o 0,3 mld PLN w porównaniu ze średnim kwartalnym wzrostem wynoszącym 1,9 mld PLN w 2015 r.) oraz znaczny spadek wartości eksportowanych paliw i surowców (o 2,2 mld PLN) Eksport towarów W I kwartale 2016 r. eksport towarów ogółem wyniósł 189,0 mld PLN i był wyższy w stosunku do analogicznego okresu 2015 r. o 10,6 mld PLN, tj. o 6,0%. Z analizy struktury geograficznej eksportu wynika, że jego wzrost miał miejsce głównie w handlu z krajami członkowskimi Unii Europejskiej (wzrost o 11,0 mld PLN, tj. o 7,6%). Tradycyjnie, największym kontrahentem Polski były Niemcy, gdzie wzrost eksportu wyniósł 5,9 mld PLN, tj. 12,2% w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku. W przypadku pozostałych państw Unii Europejskiej, najsilniejszy wzrost eksportu z Polski odnotowano do Francji, Włoch i Szwecji (łącznie o 2,4 mld PLN, tj. o 10,0%). Powyższe dane potwierdzają obserwowane zjawisko zwiększonego popytu w krajach Unii Europejskiej, w szczególności na produkty przemysłu motoryzacyjnego, spożywczego, meblarskiego oraz odzieżowego. Wykres 4. Dynamika eksportu ogółem r/r (dane niewyrównane sezonowo) w podziale geograficznym udział we wzroście wartości głównych krajów i grup krajów % I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I Strefa euro Pozostałe kraje UE Rosja Pozostałe Razem W handlu z rynkami wschodnimi Rosją, Ukrainą i Białorusią zaobserwowano spadek eksportu (łącznie o 81,5 mln PLN, tj. o 1%). Był on jednak znacznie niższy niż w poprzednich kwartałach, głównie z uwagi na odwrócenie tendencji spadkowej w eksporcie na Ukrainę i Białoruś, a także mniejszy niż w ostatnim okresie spadek eksportu do Rosji (o 430,4 mln PLN, tj. o 8,9%). W wymianie handlowej z Ukrainą pierwszy raz od IV kwartału 2013 r. odnotowano wzrost eksportu (o 259,0 mln PLN, tj. o 11,0%). W przypadku Białorusi wzrost eksportu 12 Narodowy Bank Polski

14 Rachunek bieżący i kapitałowy (o 90,0 mln PLN, tj. o 8,3%) zarejestrowano po raz pierwszy od II kwartału 2014 r. Ożywienie w wymianie handlowej z Ukrainą i Białorusią było efektem wzrostu popytu, głównie na leki oraz produkty przemysłu motoryzacyjnego z Polski (w przypadku Ukrainy), a także na polską żywność (w przypadku Białorusi). Obserwowane zmiany w strukturze geograficznej polskiego eksportu w dłuższym okresie wskazują na wzrost udziału rynków krajów Unii Europejskiej kosztem zmniejszenia się udziału rynków wschodnich. W 2013 r. udział krajów Unii Europejskiej w polskim eksporcie ogółem wynosił 76,6%, by w I kwartale 2016 r. wzrosnąć do 82,3%. Natomiast udział rynków wschodnich spadł z 9,5% w 2013 r. do 4,3% w I kwartale 2016 r. Analiza struktury towarowej polskiego eksportu w I kwartale 2016 r. wykazała, że w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego, zarejestrowano znaczne przyrosty wartości eksportu trzech najważniejszych grup towarowych: dóbr konsumpcyjnych (o 8,4 mld PLN, tj. o 13,1%), dóbr zaopatrzeniowych (o 5,0 mld PLN, tj. o 6,5%) oraz dóbr inwestycyjnych (o 0,3 mld PLN, tj. o 1,3%). Wzrost eksportu towarów konsumpcyjnych objął w największym stopniu sprzedaż odzieży (o 2,1 mld PLN, tj. o 61,2%), żywności (o 1,9 mld PLN, tj. o 8,0%, w tym przede wszystkim ryb i wyrobów czekoladowych) oraz samochodów osobowych (o 1,0 mld PLN, tj. o 15,3%). Głównym czynnikiem wzrostu eksportu dóbr zaopatrzeniowych był wzrost sprzedaży części i akcesoriów samochodowych (o 1,5 mld PLN, tj. o 15,8%). Wzrost sprzedaży dóbr inwestycyjnych objął przede wszystkim sprzęt komputerowy (o 0,4 mld PLN, tj. o 10,9%), a także samochody ciężarowe (o 0,3 mld PLN, tj. o 14,2%). Przyrost eksportu ogółem osłabiła natomiast mniejsza sprzedaż za granicę paliw i surowców (o 2,2 mld PLN, tj. o 20,0%) Import towarów Wartość importu towarów do Polski w I kwartale 2016 r. wyniosła 183,8 mld PLN i, w porównaniu z I kwartałem 2015 r., wzrosła o 12,3 mld PLN, tj. o 7,2%. Analiza zmian w strukturze geograficznej importu wskazuje, że jego wzrost spowodowany został w głównej mierze zwiększoną wartością towarów zakupionych w krajach Unii Europejskiej (wzrost o 7,6 mld PLN, tj. o 7,2%). Największy przyrost wartości importowanych Wykres 5. Dynamika importu ogółem r/r (dane niewyrównane sezonowo) w podziale geograficznym udział we wzroście wartości importu głównych krajów i grup krajów) % I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I Strefa euro Pozostałe kraje EU Rosja Chiny Pozostałe Razem Bilans Płatniczy RP za I kwartał

15 Rozdział 1 towarów odnotowano w handlu z Niemcami (o 2,4 mld PLN, tj. o 6,0%). Ponadto znacznie zwiększył się import z Holandii, Słowacji i Węgier (łącznie o 2,2 mld PLN, tj. o 18,0%). W handlu towarowym z krajami spoza Unii Europejskiej największy przyrost wartości zarejestrowano w imporcie z Chin (o 2,6 mld PLN, tj. o 12,7%). Największy spadek wartości importu Polska w dalszym ciągu odnotowuje w wymianie handlowej z Rosją. Wartość towarów sprowadzonych z tego kraju w I kwartale 2016 r. zmniejszyła się o 1,4 mld PLN, tj. o 12,3%, co było w znacznej mierze spowodowane spadkiem cen ropy naftowej. Obserwowany w ostatnich latach wzrost udziału importu z Chin oraz z krajów Unii Europejskiej, jest najważniejszą zmianą w strukturze geograficznej importu towarów do Polski. W I kwartale 2016 r. udział Chin w imporcie ogółem wyniósł 12,6%, wobec 9,0% w 2012 r. W tym samym czasie udział krajów Unii Europejskiej wzrósł z 58,2% do 61,3%. Jednocześnie, na skutek zmian cen paliw, zmniejszył się wyraźnie udział importu z Rosji, który spadł z 14,1% (w 2012 r.) do 5,6% w I kwartale 2016 r. Analiza zmian w polskim imporcie przez pryzmat poszczególnych grup towarów w I kwartale 2016 r. wskazuje na przyrost wartości importu towarów konsumpcyjnych (o 4,9 mld PLN, tj. o 11,8%), dóbr zaopatrzeniowych (o 4,5 mld PLN, tj. o 5,4%) oraz inwestycyjnych (o 1,6 mld PLN, tj. o 6,3%). Wzrost wartości importowanych towarów konsumpcyjnych spowodowany był przede wszystkim wzrostem importu odzieży (o 0,9 mld PLN, tj. o 19,1%), samochodów osobowych (o 0,6 mld PLN, tj. o 11,1%) oraz żywności (o 0,5 mld PLN, tj. o 4,9%). W strukturze towarowej importu dóbr inwestycyjnych, podobnie jak w przypadku dóbr zaopatrzeniowych, dominowały wyroby przemysłu elektronicznego oraz motoryzacyjnego. Wzrost importu towarów elektronicznych dotyczył głównie elektronicznych układów scalonych (o 0,7 mld PLN, tj. o 42,7%), aparatury telefonicznej (o 0,3 mld PLN, tj. o 10,3%) oraz komputerów (o 0,3 mld PLN, tj. o 8,8%). W obrębie przemysłu motoryzacyjnego największe przyrosty zarejestrowano w imporcie części i akcesoriów samochodowych (o 0,5 mld PLN, tj. o 9,4%) oraz ciągników (o 0,5 mld PLN, tj. o 31,5%). Silnym impulsem osłabiającym przyrost importu ogółem był spadek wartości zakupionych za granicą paliw i surowców (o 3,4 mld PLN, tj. o 16,4%), głównie nieprzetworzonych. Zmniejszenie wartości importu tych towarów wynikało przede wszystkim ze spadku cen ropy naftowej o 37,3%. Pomimo wzrostu wolumenu o 11,0%, spadek wartości importowanej ropy wyniósł 2,4 mld PLN. Ponadto zmniejszyła się wartość importu gazu ziemnego oraz węgla (łącznie o 1,1 mld PLN, tj. o 25,1%) Międzynarodowy handel usługami Saldo usług w I kwartale 2016 r. było dodatnie i wyniosło 11,6 mld PLN. W porównaniu z analogicznym okresem 2015 r. zwiększyło się ono o 2,6 mld PLN. Największy wpływ na zmianę wielkości tego salda miały pozostałe usługi (wzrost salda o 1,4 mld PLN) oraz usługi transportowe (wzrost salda o 0,9 mld PLN). Przychody z tytułu świadczenia usług przez polskie podmioty na rzecz zagranicy wyniosły w analizowanym okresie 39,9 mld PLN, a rozchody z tytułu zakupu usług od nierezydentów 26,3 mld PLN. W porównaniu z I kwartałem 2015 r. przychody wzrosły o 4,4 mld PLN (tj., 14 Narodowy Bank Polski

16 Rachunek bieżący i kapitałowy Tabela 1. Usługi (mln PLN) I II III IV I II III IV I Przychody Transport Podróże zagraniczne Uszlachetnianie Naprawy Pozostałe Rozchody Transport Podróże zagraniczne Uszlachetnianie Naprawy Pozostałe Saldo Transport Podróże zagraniczne Uszlachetnianie Naprawy Pozostałe ,6%), z czego 2,3 mld PLN dotyczyło wzrostu w kategorii pozostałe usługi. Rozchody zwiększyły się ogółem o 1,8 mld PLN (tj.,6,7%) z czego największy wzrost o 0,9 mld PLN również dotyczył pozostałych usług. Jak wynika z danych, saldo międzynarodowego handlu usługami charakteryzuje się stałym trendem rosnącym. Na uwagę zasługuje fakt, że od I kwartału 2015 r. wszystkie jego składowe przyjmują dodatni znak. Głównymi pozycjami wpływającymi na saldo usług ogółem były usługi transportowe (saldo 4,8 mld PLN) oraz usługi uszlachetniania (2,8 mld PLN). Nie bez znaczenia był również wpływ salda podróży zagranicznych (1,8 mld PLN). Wykres 6. Saldo międzynarodowego handlu usługami mln PLN I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I Transport Podróże zagraniczne Uszlachetnianie Naprawy Pozostałe Saldo usług Bilans Płatniczy RP za I kwartał

17 Rozdział 1 W I kwartale 2016 r. saldo usług transportowych było dodatnie i wyniosło 4,8 mld PLN. W stosunku do analogicznego kwartału ubiegłego roku wartość ta wzrosła o 0,9 mld PLN. Poprawa ta nastąpiła w wyniku wzrostu przychodów o 1,2 mld PLN (do poziomu 11,1 mld PLN) i mniejszym wzroście rozchodów o 0,2 mld PLN (do poziomu 6,3 mld PLN). Zarówno przychody, jak i rozchody kształtowane były w największym stopniu przez towarowy transport samochodowy (usługi tego rodzaju były głównie sprzedawane do Niemiec). Kategoria ta była w opisywanym okresie najsilniej rosnącym składnikiem usług (zmiana wartości wynosiła 0,7 mld PLN). Po stronie rozchodów z tytułu usług towarowego transportu samochodowego nastąpił również wzrost o 0,2 mld PLN. W podróżach zagranicznych w I kwartale 2016 r. zarejestrowano wydatki Polaków za granicą w kwocie 6,4 mld PLN. W tym samym czasie cudzoziemcy przyjeżdżający do Polski wydali 8,2 mld PLN. W porównaniu z poprzednim rokiem, wydatki Polaków i cudzoziemców wzrosły w takim samym stopniu, tj. o 0,5 mld PLN. Saldo podróży zagranicznych wyniosło w omawianym okresie 1,8 mld PLN i w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego nie uległo zmianie. Wartość przychodów z uszlachetniania towarów wynosiła w I kwartale 2016 r. 3,2 mld PLN. Z kolei po stronie rozchodów wartość tego rodzaju usług osiągnęła zaledwie 0,4 mld PLN. Wartości przychodów i rozchodów złożyły się zatem na dodatnie saldo, wynoszące 2,8 mld PLN. Saldo uszlachetniania wzrosło o 0,2 mld PLN w stosunku do wartości z roku poprzedniego. Naprawy i konserwacja dóbr ruchomych mają bardzo mały wpływ na saldo międzynarodowego handlu usługami. W I kwartale 2016 r. wyniosło ono zaledwie 0,3 mld PLN. Wartość nabytych przez nierezydentów usług z omawianej kategorii wynosiła 1,0 mld PLN. Po stronie rozchodów wartość ta była równa 0,7 mld PLN. Najbardziej zróżnicowaną kategorią w handlu usługami są pozostałe usługi. W I kwartale 2016 r. saldo tej kategorii było dodatnie i wyniosło 1,9 mld PLN. W porównaniu z I kwartałem 2015 r. poprawiło się ono o 1,4 mld PLN. W omawianym okresie wielkość przychodów z tytułu pozostałych usług osiągnęła wartość 16,4 mld PLN i wzrosła o 2,3 mld PLN (tj. o 16,5%). Kwota rozchodów natomiast ukształtowała się na poziomie 14,5 mld PLN wzrost o 0,9 mld PLN, tj. o 6,9%. W przychodach największy wzrost odnotowano wśród usług telekomunikacyjnych, informatycznych i informacyjnych wzrost o 0,9 mld PLN (były to głównie usługi konsultacyjne i doradztwo techniczne, instalacja, naprawa oraz konserwacja sprzętu). Ponadto wzrosły przychody z tytułu usług profesjonalnych (doradztwo podatkowe, księgowe, prawne i zarządzanie) o 0,6 mld PLN oraz usługi związane z handlem i techniczne (wzrost 0,5 mld PLN). Po stronie rozchodów największy wzrost odnotowano w pozycji zakupy usług związanych z handlem i technicznych (0,5 mld PLN) oraz usług telekomunikacyjnych, informacyjnych (wzrost o 0,4 mld PLN). Należy też zauważyć silny spadek rozchodów z tytułu usług budowlanych (o 0,6 mld PLN) związany z zakończeniem rozbudowy projektu energetycznego. Analizując strukturę geograficzną obrotów usługowych należy zauważyć, że największy wzrost przychodów, jak i rozchodów zanotowano w obrotach z Niemcami. Odpowiednio przychody wzrosły o 0,9 mld PLN, a rozchody o 0,3 mld PLN. Po stronie przychodów silnie wzrósł również eksport usług do Szwajcarii (wzrost o 0,5 mld PLN) oraz Wielkiej Brytanii (0,4 mld PLN). Z kolei w rozchodach, podobny wzrost jak w przypadku Niemiec, zaobserwowano w obrotach z Włochami (wzrost o 0,3 mld PLN) oraz Czechami (wzrost o 0,2 mld PLN). 16 Narodowy Bank Polski

18 Rachunek bieżący i kapitałowy Ramka 1. Znaczenie firm z kapitałem zagranicznym w międzynarodowym handlu usługami Jako firmy z udziałem inwestora bezpośredniego należy rozumieć podmioty, w których nierezydenci bezpośrednio lub pośrednio posiadają co najmniej 10% udziału w głosach na walnym zgromadzeniu. Pozostałe podmioty klasyfikowane określane są jako podmioty z kapitałem krajowym. Od kilku lat obserwowany jest znaczący wzrost znaczenia firm z udziałem inwestora bezpośredniego w międzynarodowym handlu usługami. Łączna wartość eksportu usług, firm posiadających udziałowca zagranicznego lub będących w grupie kapitałowej, wyniosła w 2015 r. 66,7 mld PLN (było to 58,4% wszystkich przychodów w międzynarodowym handlu usługami). Udział tych podmiotów w dostarczaniu usług za granicę jest stabilny w czasie (na przestrzeni lat średnio 55,6%). W latach wartość usług wyeksportowanych przez podmioty z udziałem inwestora bezpośredniego wzrosła o 28,1 mld PLN (tj. o 72,7%). W tym samym czasie eksport firm posiadających polski kapitał wzrósł o 16,7 mld PLN (tj. o 54,2%). Wykres 7. Obroty usługowe w 2015 r. mld PLN % % Przychody 30% 70% Rozchody Podmioty z kapitałem zagranicznym Podmioty krajowe Znaczenie podmiotów z udziałem inwestora bezpośredniego jest jeszcze wyższe w rozchodach z tytułu usług. W 2015 r. odpowiadały one za 70,2% rozchodów, co oznacza import usług o wartości 51,2 mld PLN. W okresie pięciu lat część rozchodów przypadająca na podmioty z udziałem inwestora bezpośredniego była bardzo stabilna (średnio było to 67,8%). Z kolei jeśli chodzi o wartość transakcji wśród firm z udziałem inwestora bezpośredniego większa jest ona po stronie przychodów. Należy zwrócić uwagę na fakt, że dużo większe relatywnie znaczenie firm z udziałem inwestora bezpośredniego można zaobserwować w rozchodach (70,2%) niż w przychodach (58,4%) (patrz wykres 7). Mimo to wartość transakcji w przychodach jest wyższa niż w rozchodach. Bilans Płatniczy RP za I kwartał

19 Rozdział 1 Tradycyjnie nadwyżkę w obrotach usługowych można zaobserwować zarówno w transakcjach podmiotów z udziałem inwestora bezpośredniego, jak i podmiotów z kapitałem krajowym. W 2015 r. wynosiły one odpowiednio 15,5 mld PLN oraz 25,9 mld PLN. Oznacza to, że transakcje podmiotów z udziałem inwestora bezpośredniego stanowiły tylko 37,4% (patrz wykres 8). Zatem silnie dodatnie saldo usług jest w większości efektem transakcji przeprowadzonych przez podmioty z kapitałem krajowym, w 2015 r. odpowiadały one za 62,6% całej nadwyżki. Podmioty z kapitałem krajowym generowały dodatnie saldo głównie w: usługach transportowych, pozostałych usługach gospodarczych, budowlanych oraz usługach telekomunikacyjnych, informatycznych i informacyjnych. Znaczenie przedsiębiorstw z udziałem inwestora bezpośredniego w tworzeniu dodatniego salda usług pozostawało na stabilnym poziomie na początku analizowanego okresu (lata ). Wzrost nadwyżki odnotowały tylko firmy z kapitałem krajowym. Od 2012 r. saldo obu grup znacząco rosło, jednak dużo szybciej wśród firm z udziałem inwestora bezpośredniego niż wśród firm z kapitałem krajowym. Saldo firm z udziałem inwestora bezpośredniego poprawiło się prawie czterokrotnie (do 15,5 mld PLN). W tym samym okresie saldo firm z kapitałem krajowym wzrosło o 60,4%. Za wzrost nadwyżki firm z udziałem inwestora bezpośredniego odpowiedzialne były głównie usługi uszlachetniania, usługi telekomunikacyjne, informatyczne i informacyjne. Wykres 8. Saldo w międzynarodowym handlu usługami mln PLN , , , ,1 16, ,4 15,5 5 8,4 11,1 4,3 5,0 4, Firmy z udziałem kapitału zagranicznego Firmy krajowe Saldo łącznie W strukturze geograficznej przychodów z usług można wyróżnić sześć głównych kierunków, do których eksportują podmioty z udziałem inwestora bezpośredniego. Najważniejszym partnerem handlowym są Niemcy w 2015 r. wyeksportowano tam usługi o wartości 11,2 mld PLN (było to 49% całego eksportu w tym kierunku). Kolejnymi ważnymi rynkami eksportowymi były: Szwajcaria (11,6 mld PLN), Wielka Brytania (6,3 mld PLN), Francja (5,1 mld PLN), Holandia (4,8 mld PLN) oraz USA (3,9 mld PLN). Po stronie rozchodów struktura geograficzna jest bardzo zbliżona. Najważniejszym partnerem handlowym wśród podmiotów z udziałem inwestora bezpośredniego również są 18 Narodowy Bank Polski

20 Rachunek bieżący i kapitałowy Niemcy. W 2015 r. polskie firmy z udziałem inwestora bezpośredniego nabyły tam usługi o wartości 10,5 mld PLN (było to aż 72% całego importu z tego kierunku). Polskie przedsiębiorstwa z udziałem inwestora bezpośredniego świadczą głównie usługi innowacyjne i oparte na wiedzy. Możemy tutaj wyróżnić usługi informatyczne i informacyjne, doradztwo gospodarcze, usługi księgowe. Wszystkie te usługi wymagają wysokiego kapitału ludzkiego. Przyczynia się to zatem do stopniowego przekształcenia się polskiego obrotu usługami z handlu usługami nie wymagającymi wykwalifikowanej siły roboczej do bardziej zaawansowanych rodzajów usług. Informacja metodyczna Analizy dokonano w oparciu o dane jednostkowe pochodzące z badania Międzynarodowy Handel Usługami (MHU), prowadzonego w ramach PBSSP przez NBP oraz GUS. Z analizy wyłączono transakcje, które nie są sprawozdawane wprost przez przedsiębiorstwa. Omawiane dane nie zawierają: wartości podróży zagranicznych, informacji o usługach finansowych świadczonych pośrednio, tj. FISIM, wartości usług ubezpieczeniowych. Nie uwzględniono również wielkości doszacowań brakujących sprawozdań i transakcji podprogowych Dochody pierwotne W I kwartale 2016 r. saldo dochodów pierwotnych tradycyjnie było ujemne i wyniosło 13,5 mld PLN. W porównaniu z I kwartałem 2015 r. pogorszyło się o 5,0 mld PLN. Główną przyczyną ujemnego salda dochodów pierwotnych były znaczne kwoty dochodów uzyskiwanych przez nierezydentów z tytułu ich zaangażowania kapitałowego w polską gospodarkę Wynagrodzenia pracowników W I kwartale 2016 r. po raz pierwszy w historii odnotowano ujemne saldo z tytułu wynagrodzeń pracowników w kwocie minus 0,1 mld PLN. O tym fakcie zadecydowała wysokość rozchodów z tego tytułu, których silny wzrost obserwowany jest od II kwartału 2014 r. i wiąże się z rosnącą liczbą obywateli Ukrainy na polskim rynku pracy. W omawianym okresie zarobki osób pracujących krótkookresowo w Polsce wyniosły 2,6 mld PLN i w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku wzrosły o 32,6%. W podanej kwocie 2,3 mld PLN stanowiły wynagrodzenia obywateli Ukrainy. W tym samym czasie przychody z tytułu wynagrodzeń Polaków pracujących za granicą krócej niż jeden rok wyniosły 2,4 mld PLN i w stosunku do I kwartału 2015 r. wzrosły o 12,7%. Na tę kwotę w największym stopniu wpłynęły wynagrodzenia Polaków pracujących w Niemczech (1,0 mld PLN), które są tradycyjnie najpopularniejszym kierunkiem wśród Polaków wyjeżdżających do prac krótkookresowych za granicą. Warto jednak zaznaczyć, że krótkookresowa emigracja zarobkowa z Polski charakteryzuje się nieco odmienną sezonowością od imigracji zarobkowej do Polski. W przypadku Polaków, pierwszy kwartał roku zawsze wyróżnia się niskimi przychodami, które rosną istotnie w kolejnych okresach, ze względu na wyjazdy do prac sezonowych w rolnictwie w Niemczech, Holandii czy Norwegii. W przypadku obywateli Ukrainy, prace sezonowe Bilans Płatniczy RP za I kwartał

21 Rozdział 1 w rolnictwie również są bardzo istotne, jednak po ich zakończeniu (lub przed rozpoczęciem sezonu) pracownicy przenoszą się do innych sektorów. Przez cały rok obserwowane jest także wysokie zatrudnienie w sektorze usług dla gospodarstw domowych. Imigracja zarobkowa z Ukrainy nie jest więc tak silnie zróżnicowana sezonowo jak migracja Polaków. Można zatem oczekiwać, że w kolejnych kwartałach będziemy znowu obserwować dodatnie saldo z tytułu wynagrodzeń pracowników, lecz saldo to będzie na dużo niższym poziomie. Ramka 2. Rosnące wynagrodzenia nierezydentów w Polsce W I kwartale 2016 r. po raz pierwszy wynagrodzenia osiągnięte przez nierezydentów pracujących w Polsce były wyższe niż przychody, czyli środki zarobione przez Polaków pracujących krótkookresowo za granicą. Dochody zagranicznych pracowników wyniosły w omawianym okresie 2,6 mld PLN, natomiast Polacy pracujący za granicą zarobili 2,4 mld PLN. Wykres 9. Wynagrodzenia pracowników mln PLN I kw I kw I kw I kw I kw I kw I kw I kw I kw I kw I kw I kw I kw Przychody Rozchody Saldo Na wysokość obserwowanego dotychczas dodatniego salda z tytułu wynagrodzeń pracowników wpływały głównie dochody osiągnięte przez polskich pracowników krótkookresowych za granicą. W pierwszych latach obecności Polski w Unii Europejskiej, wraz z rosnącą liczbą osób zainteresowanych pracą za granicą, rosła także suma osiąganych przez nie zarobków. W tym samym czasie saldo przyjmowało wysokie dodatnie wartości i wykazywało tendencję rosnącą (z 11,2 mld PLN w 2004 r. do 15,1 mld PLN w 2006 r.). W kolejnych latach, gdy zmianie uległ charakter emigracji z krótko- na długookresową, obserwowany był spadek po stronie przychodów i jednoczesny spadek salda. W tym samym czasie wynagrodzenia cudzo-ziemców pracujących w Polsce pozostawały na kilkukrotnie niższym poziomie. Pewne ożywienie widocz-ne było od 2007 r. kiedy to rozpoczął się proces wprowadzania procedur ułatwiających obcokrajowcom dostęp do polskiego rynku pracy, jednak do końca 2013 r. kwota rozchodów cały czas pozostawała istotnie niższa od przychodów (rozchody wzrosły z 1,9 mld PLN w 2004 r., poprzez 2,7 mld PLN w 2007 r. do 4,3 mld PLN w 2013 r.). Od połowy 2014 r. wraz z wybuchem konfliktu zbrojnego na wschodzie Ukrainy i pogłębieniem kryzysu ekonomicznego w tym kraju obserwowany jest silny wzrost liczby obywateli Ukrainy podejmujących pracę w Polsce. Bazując na dostępnych informacjach, można szacować, że obecnie 20 Narodowy Bank Polski

22 Rachunek bieżący i kapitałowy w jednym czasie w Polsce może ich przebywać około 500 tys. Pod wpływem silnie rosnących rozchodów, istotnemu zmniejszeniu uległo dodatnie saldo, a ostatecznie w I kwartale tego roku przyjęło ono ujemny znak. Analizując wzrost wynagrodzeń pracowników z Ukrainy, należy spojrzeć na statystyki odnoszące się do ich liczby na polskim rynku pracy. W I kwartale 2016 r. polscy pracodawcy zarejestrowali na rzecz obywateli Ukrainy 310 tys. oświadczeń o chęci powierzenia wykonywania pracy (na 318 tys. wszystkich zarejestrowanych oświadczeń). Był to więc kolejny rekordowy kwartał jeśli chodzi o liczbę zarejestrowanych oświadczeń. W stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku liczba złożonych oświadczeń była wyższa o 51,4%. Najszybszy do tej pory przyrost obserwowany był w 2015 r. Liczba oświadczeń o chęci powierzenia pracy obywatelom Ukrainy wyniosła wtedy 763 tys. (97,5% ogółu rejestracji) wobec 373 tys. w 2014 r., co oznacza wzrost o 104,5%. Równie silnie o 91,8% wzrosła też wtedy liczba zezwoleń na pracę wydanych Ukraińcom (50,5 tys. wobec 26,3 tys. w 2014 r.). Dane o liczbie wydanych zezwoleń na pracę za I kwartał 2016 r. także wskazują na utrzymanie się tendencji wzrostowej. W porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku wydano ich ogółem o 74,0% więcej i można się domyślać, że większość tego wzrostu dotyczy właśnie obywateli Ukrainy. Analizując obroty z tytułu wynagrodzeń pracowników w bilansie płatniczym należy pamiętać, że struktura polskiej emigracji zarobkowej ma zupełnie odmienny charakter od charakteru imigracji do Polski. W przypadku emigracji, dominują osoby pracujące za granicą długookresowo. Według wyników badania przeprowadzonego w 2014 r., wśród ogółu Polaków pracujących za granicą tylko 12,0% stanowili emigranci krótkookresowi (według szacunków GUS na koniec 2014 r. emigracja z Polski wynosiła 2,3 mln osób). W przypadku Ukraińców, którzy dominują na polskim rynku pracy, zdecydowaną większość stanowią imigranci krótko okresowi. Według wyników badania przeprowadzonego przez NBP jesienią 2015 r., średnia długość pobytu dla obywateli Ukrainy pracujących w Polsce wynosi nieco ponad 5 miesięcy. Warto także podkreślić, że kwoty prezentowane w bilansie płatniczym jako wynagrodzenia pracowników odnoszą się tylko do dochodów pracowników krótkookresowych (poniżej roku). Pracownicy długookresowi (powyżej roku), traktowani są jako nierezydenci, a w bilansie płatniczym rejestrowane są jedynie środki transferowane do rodzin w kraju. W przypadku emigracji zarobkowej z Polski, kwota tych przekazów od lat utrzymuje się na stabilnym, wysokim poziomie około 3,0 mld PLN kwartalnie (porównaj ramka 3). Po stronie imigrantów, wśród których odsetek pracowników długookresowych jest nadal niewielki, wysokość środków transferowanych za granicę wyniosła w I kwartale 2016 r. zaledwie 0,2 mld PLN Dochody z inwestycji Saldo dochodów z inwestycji w I kwartale 2016 r. było ujemne i wyniosło 17,5 mld PLN, co oznacza zmniejszenie się ujemnego salda o 0,3 mld PLN w porównaniu z tym samym kwartałem poprzedniego roku. Saldo kształtują przede wszystkich dochody z inwestycji bezpośrednich i portfelowych. Na zmniejszenie ujemnego salda wpłynęły poprawy sald dochodów z inwestycji portfelowych, pozostałych i dochodów z aktywów rezerwowych, które skompensowały pogłębienie ujemnego salda dochodów z inwestycji bezpośrednich. Bilans Płatniczy RP za I kwartał

23 Rozdział 1 Saldo dochodów z inwestycji bezpośrednich w I kwartale 2016 r. wynosiło -14,2 mld PLN i było na poziomie niższym o 0,3 mld PLN niż w I kwartale 2015 r. Wzrosły zarówno przychody, jak i rozchody, jednak wzrost rozchodów był większy. Przychody wyniosły 1,3 mld PLN i wzrosły w porównaniu z poprzednim rokiem o 0,6 mld PLN. Wzrost przychodów wynikał z wyższych niż przed rokiem zysków zagranicznych podmiotów bezpośredniego inwestowania. Rezydenci otrzymywali dywidendy głównie od podmiotów z Cypru i Szwajcarii. Istotniejsze reinwestycje zysków w I kwartale miały miejsce w Norwegii i Rumunii. Odsetki pochodziły głównie od powiązanych podmiotów z Luksemburga i Kanady. Rozchody, czyli dochody inwestorów bezpośrednich z tytułu ich inwestycji w Polsce, wyniosły 15,5 mld PLN i były wyższe niż w I kwartale 2015 r., gdy wyniosły 14,6 mld PLN. Wzrost ten wynikał ze wzrostu dochodów z udziałów, który skompensował nieznaczny spadek dochodów odsetkowych. Dywidendy deklarowane w I kwartale 2016 r. były ponad dwukrotnie wyższe niż przed rokiem, jednak wynikało to przede wszystkim z jednostkowych zdarzeń i przyspieszenia terminów deklaracji dywidend. Deklarowały je przede wszystkim firmy zajmujące się przetwórstwem przemysłowym, pośrednictwem finansowym oraz handlem. Dywidendy te trafiły przede wszystkim do inwestorów z Holandii, Niemiec i Wielkiej Brytanii. Największymi płatnikami odsetek były firmy związane z obsługą nieruchomości oraz z informacją i komunikacją, a odsetki trafiały przede wszystkim do Francji i Luksemburga. Tabela 2. Dochody pierwotne (mln PLN) I II III IV I II III IV Przychody Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji Dochody z inwestycji bezpośrednich Dochody z inwestycji portfelowych Dochody z pozostałych inwestycji Pozostałe dochody pierwotne Rozchody Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji Dochody z inwestycji bezpośrednich Dochody z inwestycji portfelowych Dochody z pozostałych inwestycji Pozostałe dochody pierwotne Saldo Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji Dochody z inwestycji bezpośrednich Dochody z inwestycji portfelowych Dochody z pozostałych inwestycji Pozostałe dochody pierwotne Saldo dochodów z inwestycji portfelowych było ujemne i wyniosło 3,5 mld PLN. Wielkość tego salda została ukształtowana głównie przez odsetki od dłużnych papierów wartościowych, będących w posiadaniu zagranicznych inwestorów. 22 Narodowy Bank Polski

24 Rachunek bieżący i kapitałowy 1.3. Dochody wtórne W I kwartale 2016 r. przychody w ramach dochodów wtórnych wyniosły 5,9 mld PLN, co oznacza spadek o 0,6 mld PLN w porównaniu z analogicznym okresem 2015 r. Rozchody w analizowanym okresie wyniosły 8,0 mld PLN i spadły o 1,0 mld PLN. Na wzrost przychodów złożyło się zwiększenie przychodów sektora rządowego (o 0,3 mld PLN) przy jednoczesnym wzroście przychodów pozostałych sektorów o 0,3 mld PLN. Przekazy zarobków do Polski (klasyfikowane w pozostałych sektorach) wyniosły 3,0 mld PLN i wzrosły o 2,3% w porównaniu z analogicznym okresem 2015 r. W rozchodach w ramach salda dochodów wtórnych zaobserwowano spadek wypłat. Znacząco zmniejszyły się transfery sektora rządowego (o 1,0 mld PLN), zaś rozchody pozostałych sektorów wzrosły nieznacznie (o 0,2 mld PLN). Tabela 3. Dochody wtórne (mln PLN) I II III IV I II III IV I Saldo dochodów wtórnych Przychody Sektor rządowy Pozostałe sektory w tym: przekazy zarobków Rozchody Sektor rządowy Pozostałe sektory w tym: przekazy zarobków Transakcje sektora rządowego klasyfikowane w dochodach wtórnych wynikały głównie z tytułu rozliczeń z Unią Europejską i zostały szczegółowo omówione w rozdziale 1.4. Ramka 3. Środki przekazane do kraju z tytułu pracy Polaków za granicą W I kwartale 2016 r. wielkość środków przekazanych do kraju przez emigrantów (długookresowych i krótkookresowych) wyniosła 3,8 mld PLN i w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku powiększyła się o 1,7%. Na zanotowany wzrost wpłynęły głównie transfery od emigrantów długookresowych, które wzrosły o 2,2%. Osoby pracujące za granicą krótkookresowo zarobiły co prawda w analizowanym kwartale więcej niż przed rokiem (o 12,7%), jednak odnotowano także wzrost wydatków poniesionych przez nich za granicą, w efekcie czego kwota, która trafiła do kraju, była na takim samym poziomie jak przed rokiem. W ujęciu geograficznym prawie cały zanotowany wzrost dotyczył większego napływu środków od Polaków pracujących długookresowo w Wielkiej Brytanii. Jest to drugi Bilans Płatniczy RP za I kwartał

25 Rozdział 1 po Niemczech kraj, z którego napływa do Polski najwięcej środków. W I kwartale 2016 r. pieniądze od migrantów z Niemiec wyniosły 1,3 mld PLN, a z Wielkiej Brytanii 1,1 mld PLN. Łącznie z tych dwóch krajów napłynęło 64,7% wszystkich transferów. Następne w kolejności dwa kraje to Holandia i Irlandia. Ich łączny udział wyniósł w analizowanym okresie 10,1%. O ile w przypadku Holandii obserwowany jest systematyczny wzrost wielkości transferów o tyle w przypadku Irlandii napływa coraz mniej środków. Tabela 4. Środki przekazane do kraju z tytułu pracy Polaków za granicą (mln PLN) I II III IV I II III IV I Wynagrodzenia pracowników Podatki i składki Wydatki pracowników sezonowych i przygranicznych Przekazy zarobków Środki przekazywane do Polski W statystyce bilansu płatniczego informacje o dochodach uzyskiwanych z tytułu pracy w innym kraju ujmowane są w dwóch pozycjach: wynagrodzenia pracowników (ujmowane w pozycji dochody pierwotne ) i przekazy zarobków (ujmowane w pozycji dochody wtórne ). Pierwszą z tych kategorii, czyli wynagrodzenia pracowników, stanowią w całości wynagrodzenia z tytułu pracy osiągane przez Polaków pracujących za granicą krócej niż rok. Przekazy zarobków to część wynagrodzeń przekazywana do rodzin w kraju przez osoby pracujące za granicą dłużej niż rok, które swoje centrum zainteresowania ekonomicznego mają w kraju będącym miejscem ich pracy Transfery z Unią Europejską W I kwartale 2016 r. Polska otrzymała z budżetu Unii Europejskiej ogółem 16,4 mld PLN, z czego 5,4 mld PLN zasiliło rachunek bieżący, a 10,9 mld PLN rachunek kapitałowy. Przychody z tego tytułu były o 9,0 mld PLN niższe niż w I kwartale 2015 r. Spadek odnotowano zarówno w rachunku bieżącym (4,6 mld PLN), jak i w rachunku kapitałowym (4,4 mld PLN). Składka członkowska do budżetu Komisji Europejskiej w I kwartale 2016 r. wyniosła 5,6 mld PLN i była o 17,6% mniejsza niż składka w analogicznym okresie 2015 r. W efekcie powyższych zmian, saldo przepływów finansowych pomiędzy Unią Europejską a Polską zmniejszyło się w ujęciu rok do roku o 7,8 mld (41,0%) i wyniosło 10,8 mld PLN. Mniejsze przychody na rachunku bieżącym w stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku były wynikiem spadku napływu środków w ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR). Środki te napłynęły z dwóch funduszy: z Europejskiego Funduszu Rolnego Gwarancji (EFRG), z którego pochodzą głównie dopłaty bezpośrednie dla rolników, oraz Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). W I kwartale 2016 r. transfery z EFRG zmalały o 3,1 mld PLN, a transfery z EFRROW zmalały o 1,7 mld PLN w odniesieniu do analogicznego okresu poprzedniego roku. Przychody z Europejskiego Funduszu Społecznego 24 Narodowy Bank Polski

26 Rachunek bieżący i kapitałowy Tabela 5. Transfery z Unią Europejską (mln PLN) I II III IV I II III IV I Saldo transferów z UE Przychody Dochody pierwotne Wspólna Polityka Rolna Dochody wtórne w tym: Europejski Fundusz Społeczny Transfery kapitałowe w tym: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Fundusz Spójności Rozchody Składki na rzecz Unii Europejskiej wzrosły, ale wartość tych transferów była marginalna (0,2 mld PLN) w stosunku do wartości całego rachunku bieżącego. Największy wpływ na zredukowanie przychodów na rachunku kapitałowym miał mniejszy napływ transferów w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, na który przeznaczana jest część transferów z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz wszystkie środki z Funduszu Spójności. Łącznie w I kwartale 2016 r. w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko napłynęło do Polski 4,9 mld PLN (0,7 mld PLN z EFRR i 4,2 mld PLN z Funduszu Spójności), czyli o 4,6 mld PLN mniej niż w I kwartale 2015 r. Spadek odnotowano również na Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka (zmniejszenie o 1,7 mld PLN), natomiast w przypadku większości Regionalnych Programów Operacyjnych przychody wzrosły. Niski napływ środków na rachunku bieżącym jest prawdopodobnie zjawiskiem przejściowym, związanym z opóźnieniami w wypłatach dopłat bezpośrednich dla rolników (z Europejskiego Funduszu Rolnego Gwarancji). W kolejnych miesiącach środki te z pewnością zostaną wypłacone, zatem sumaryczny napływ środków z Unii Europejskiej w ramach WPR w 2016 r. powinien być wyższy niż w ubiegłym roku. Obniżenie przychodów na rachunku kapitałowym wynika z okresu przejściowego między perspektywami finansowymi i Bierze się to stąd, że środki w ramach starej perspektywy znacząco się zmniejszyły, a proces wdrażania nowej perspektywy nie nabrał jeszcze odpowiedniego tempa. Znaczący spadek przychodów oraz będąca tego konsekwencją niekorzystna zmiana salda przepływów między Polską a UE potęgowana była dodatkowo efektem bazy, wynikającym z wyjątkowo wysokiego napływu transferów unijnych w I kwartale 2015 r. Bilans Płatniczy RP za I kwartał