Bilans Płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za IV kwartał 2018 r.

Transkrypt

1 Bilans Płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za IV kwartał 2018 r.

2 Bilans Płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za IV kwartał 2018 r. Warszawa 2019

3 Wydał: Narodowy Bank Polski ul. Świętokrzyska 11/ Warszawa Copyright Narodowy Bank Polski 2019

4 Spis treści Synteza 5 1. Rachunek bieżący i kapitałowy 6 2. Rachunek finansowy i zadłużenie zagraniczne 7 Rozdział 1. Rachunek bieżący i kapitałowy Międzynarodowy handel towarami i usługami Eksport towarów Import towarów Saldo towarów Międzynarodowy handel usługami Dochody pierwotne Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji Dochody wtórne Transfery z Unią Europejską 26 Rozdział 2. Rachunek finansowy Rachunek finansowy pasywa Inwestycje bezpośrednie pasywa Zagraniczne inwestycje portfelowe pasywa Pozostałe inwestycje pasywa Rachunek finansowy aktywa Inwestycje bezpośrednie aktywa Inwestycje portfelowe aktywa Pozostałe inwestycje aktywa Oficjalne aktywa rezerwowe Pochodne instrumenty finansowe 40 Rozdział 3. Zadłużenie zagraniczne Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego Zadłużenie zagraniczne pozostałych sektorów (wobec podmiotów 46 niepowiązanych kapitałowo) 3.3. Zadłużenie zagraniczne pozostałych sektorów z tytułu instrumentów zaliczanych do inwestycji bezpośrednich Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego (z wyłączeniem NBP) Zadłużenie zagraniczne NBP Struktura walutowa zadłużenia zagranicznego Wybrane wskaźniki zadłużenia zagranicznego 49 Aneks statystyczny 50

5

6 Synteza

7 Synteza 1. Rachunek bieżący i kapitałowy Saldo rachunku bieżącego bilansu płatniczego w IV kwartale 2018 r. było ujemne i wyniosło 7,5 mld PLN. Pogorszenie się salda obrotów towarowych najsilniej przyczyniło się do powstania deficytu na rachunku obrotów bieżących. Jednocześnie odnotowano znaczącą nadwyżkę na rachunku kapitałowym wynikającą z napływu transferów unijnych. W IV kwartale saldo obrotów towarowych było ujemne i wyniosło 7,2 mld PLN. Sytuację taką obserwujemy od początku 2018 r. Odnotowany w IV kwartale 2018 r. wzrost wartości eksportu towarów był najwyższy w odniesieniu do poszczególnych kwartałów 2018 r. i jednocześnie była to jedna z najwyższych dynamik eksportu spośród krajów UE. Najsilniejszy wzrost zaobserwowano w eksporcie dóbr inwestycyjnych (wzrost o 15,4%), ale wzrosły także inne główne grupy towarów: surowce i paliwa (wzrost o 9,7%), dobra konsumpcyjne (wzrost o 8,0%) i najwolniej zaś dobra pośrednie (wzrost o 4,6%). Dla wzrostu importu największe znacznie miał wzrost wartości dostaw surowców i paliw (wzrost o 35,5%), co wynikało w głównej mierze ze wzrostu importu ropy naftowej, ale także produktów rafinacji ropy, węgla oraz gazu ziemnego. Na kształtowanie się poziomu rachunku bieżącego znacząco wpływała nadwyżka w handlu usługami. Wartość salda handlu usługami wyniosła 23,4 mld PLN. Największe znaczenie dla dynamiki ich eksportu, jak i zwiększenia nadwyżki, miały usługi transportowe oraz pozostałe usługi. Szczególnie dynamicznie rósł eksport pozostałych usług biznesowych, czyli usług prawnych, doradczych, księgowych, informatycznych i telekomunikacyjnych. Saldo dochodów pierwotnych tradycyjnie było ujemne i wyniosło 22,0 mld PLN. W porównaniu z III kwartałem 2017 r. poprawiło się ono o 2,3 mld PLN. Główną przyczyną ujemnego salda dochodów pierwotnych były znaczne kwoty dochodów uzyskiwanych przez nierezydentów z tytułu ich zaangażowania kapitałowego w polską gospodarkę (głównie z inwestycji bezpośrednich). Rachunek kapitałowy, którego wielkość determinowana jest przez wysokość napływu środków z UE, wykazał nadwyżkę w wysokości 21,0 mld PLN. Oznacza to wyraźną poprawę w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. Znaczący napływ środków zaobserwowano w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, głównie w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych, z których finansowany jest rozwój województw oraz regionów. W wyniku opisanych zmian łączne saldo rachunku bieżącego i kapitałowego było dodatnie i wyniosło 13,4 mld PLN, co stanowiło 2,2% PKB. Relacja salda rachunku bieżącego do PKB wyniosła w omawianym kwartale minus 1,3%. 6 Narodowy Bank Polski

8 Synteza 2. Rachunek finansowy i zadłużenie zagraniczne W rachunku finansowym bilansu płatniczego obserwowano zmniejszenie zagranicznych inwestycji w Polsce. Nierezydenci zmniejszyli swoje zaangażowanie przede wszystkim w zagranicznych inwestycjach bezpośrednich, gdzie istotny odpływ kapitału zarejestrowano z instrumentów dłużnych. W IV kwartale 2018 r. odpłynęło z Polski 5,3 mld PLN z inwestycji bezpośrednich. W przypadku inwestycji portfelowych odnotowano wycofywanie się nierezydentów, głównie ze skarbowych papierów wartościowych nominowanych w walutach obcych. W przypadku polskich inwestycji za granicą znaczące zwiększenie aktywów spowodował wzrost oficjalnych aktywów rezerwowych, których saldo transakcji w IV kwartale 2018 r. wyniosło 17,1 mld PLN. Ponadto polskie inwestycje bezpośrednie oraz pozostałe inwestycje za granicą wzrosły po 1,7 mld PLN. Rezydenci, głównie banki, nabywali przede wszystkim dłużne papiery wartościowe emitowane przez międzynarodowe instytucje finansowe. Należy także zauważyć, że w IV kwartale 2018 r. saldo rozliczeń transakcji związanych z pochodnymi instrumentami finansowymi zawartych pomiędzy rezydentami, a nierezydentami było ujemne i wyniosło aż 4,6 mld PLN. Oznacza to przepływ środków do rezydentów, a było to przede wszystkim wynikiem realizacji zyskownych pozycji w instrumentach towarowych, które posiadały polskie przedsiębiorstwa niefinansowe. Zadłużenie zagraniczne Polski na koniec IV kwartału 2018 r. wyniosło 1 348,9 mld PLN i w stosunku do września 2018 r. zmniejszyło się o 3,7 mld PLN. Spadek ten wynikał przede wszystkim z odpływu kapitału w kwocie 14,3 mld PLN, natomiast w przeciwnym kierunku oddziaływały dodatnie różnice kursowe i inne zmiany, które zwiększyły je o 10,7 mld PLN. W IV kwartale 2018 r. odnotowano spadek zadłużenia podmiotów ujmowanych w inwestycjach bezpośrednich oraz sektora bankowego odpowiednio o 11,5 mld PLN i 6,7 mld PLN. W tym samym czasie NBP, sektor rządowy oraz pozostałe sektory (głównie przedsiębiorstwa) zarejestrowały wzrost zadłużenia zagranicznego łącznie o 14,5 mld PLN. Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

9

10 Rozdział 1 Rachunek bieżący i kapitałowy

11 Rozdział 1 Rachunek bieżący i kapitałowy Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w IV kwartale 2018 r. było dodatnie i wyniosło 13,4 mld PLN. Na tę kwotę złożyło się głównie dodatnie saldo rachunku kapitałowego wynoszące prawie 21,0 mld PLN. W IV kwartale 2018 r. saldo rachunku bieżącego i kapitałowego poprawiło się o 4,6 mld PLN w porównaniu z analogicznym okresem 2017 r. Pomimo dobrej koniunktury obserwowanej w usługach (najlepsze dodatnie saldo w historii, które było równe 24,3 mld PLN), saldo rachunku bieżącego było mocno ujemne. Wynikało to głównie z ujemnego salda pozostałych kategorii rachunku bieżącego: saldo towarów wynosiło minus 7,5 mld PLN, saldo dochodów pierwotnych było równe minus 22,0 mld PLN, a saldo dochodów wtórnych wyniosło minus 2,7 mld PLN. Wykres 1. Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w ujęciu kwartalnym mln I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Saldo obrotów towarowych Saldo usług Saldo dochodów pierwotnych Saldo dochodów wtórnych Rachunek kapitałowy Rachunek bieżący Rachunek bieżący i kapitałowy Relacja salda rachunku bieżącego i kapitałowego do PKB w analizowanym okresie była dodatnia i wyniosła 2,2% (wskaźnik ten w porównaniu z IV kwartałem 2017 r. uległ poprawie o 0,7% PKB). Relacja salda rachunku bieżącego do PKB wyniosła w omawianym kwartale minus 1,3%. Wartość salda rachunku bieżącego w odniesieniu do PKB pogorszyła się o 0,3 pkt proc. w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. 1 Szeregi czasowe prezentujące składniki bilansu płatniczego oraz zadłużenia zagranicznego zostały zaprezentowane w Aneksie Tablice statystyczne, s. 48 i kolejne. 10 Narodowy Bank Polski

12 Rachunek bieżący i kapitałowy Wykres 2. Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego w % PKB w ujęciu kwartalnym 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Rachunek kapitałowy Rachunek bieżący Rachunek bieżący i kapitałowy 1.1. Międzynarodowy handel towarami i usługami W IV kwartale 2018 r. kontynuowana była wzrostowa tendencja obrotów handlowych. W tym okresie wartość eksportu towarów i usług wyrażona w złotych zwiększyła się o 10,8%, a importu o 11,8% w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku. Dynamika eksportu i importu była wyższa niż w trzech poprzednich kwartałach 2018 r., co przyczyniło się do wzrostu rocznej dynamiki w 2018 r. W całym 2018 r. wartość eksportu zwiększyła się o 8,3%, a wartość importu o 9,9% w porównaniu z rokiem poprzednim. Dynamika obrotów handlowych była zatem nieco niższa w porównaniu z 2017 r. Dodatnie saldo obrotów handlowych w IV kwartale 2018 r. ukształtowało się na poziomie 17,1 mld PLN. Było więc o 0,7 mld PLN niższe w porównaniu z IV kwartałem 2017 r. Do obniżenia się nadwyżki w obrotach z zagranicą przyczyniło się pogłębienie deficytu w handlu towarami. Ujemne saldo handlu towarów powiększyło się do 7,2 mld PLN (był to największy deficyt w obrotach towarowych od 2012 r.). Natomiast utrzymała się wzrostowa tendencja sala usług, które ukształtowało się na poziomie 24,3 mld PLN (wzrost o 4 mld PLN r/r). W całym 2018 r. nadwyżka eksportu towarów i usług nad importem wyniosła 72,4 mld PLN. Złożył się na to deficyt w handlu towarami w wysokości 22,1 mld PLN i nadwyżka w handlu usługami na poziomie 94,5 mld PLN. Ogólne saldo obrotów handlowych obniżyło się w porównaniu z 2017 r. o 10,0 mld PLN. Nastąpiło to pod wpływem pogorszenia się salda obrotów towarowych o 28,2 mld PLN. Tak więc po trzech latach dodatniego salda w handlu towarami (w okresie ), w 2018 r. wartość importu towarów była znacząco wyższa niż wartość eksportu. W 2018 r. realny wzrost eksportu towarów i usług przyczynił się do wzrostu PKB w Polsce o 3,3 pkt proc., a wzrost importu wpłynął na obniżenie tempa wzrostu gospodarczego o 3,5 pkt proc. Tak więc po raz pierwszy od 2014 r., wymiana z zagranicą miała negatywny wpływ na dynamikę PKB (o 0,2 pkt proc.). Wynikało to z relatywnie dużej różnicy między dynamiką eksportu i importu towarów, która przyczyniła się do obniżenia tempa wzrostu gospodarczego w 2018 r. o 1,2 pkt. proc. Natomiast w usługach silniejszy wzrost eksportu niż importu przyczynił się do wzrostu PKB o 1,0 pkt proc. Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

13 Rozdział 1 Wyraźnie wyższy wzrost wartości eksportu usług niż towarów w 2018 r. wpłynął na dalsze zwiększenie się udziału usług w eksporcie z Polski. W 2018 r. usługi obejmowały 21,6% wartości eksportu, najwięcej co najmniej od 2004 r. Tendencja ta nie dotyczy natomiast importu. Udział usług w imporcie do Polski obniżył się drugi rok z rzędu. W 2018 r. usługi stanowiły 14,4% wartości importu Eksport towarów W IV kwartale 2018 r. wartość eksportu towarów wzrosła do 244,4 mld PLN, tj. o 9,7% w porównaniu z IV kwartałem 2017 r. Był to najwyższy wzrost wartości eksportu towarów w 2018 r. i jednocześnie jedna z najwyższych dynamik eksportu spośród krajów UE2. Najsilniejszy wzrost zaobserwowano w eksporcie dóbr inwestycyjnych (wzrost o 15,4%), ale wzrosły także inne główne grupy towarów: surowce i paliwa (wzrost o 9,7%), dobra konsumpcyjne (wzrost o 8,0%) i najwolniej dobra pośrednie (wzrost o 4,6%). Wykres 3. Towary i usługi mln PLN I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Eksport Import Saldo obrotów towarowych i usługowych (prawa oś) mln PLN W całym 2018 r. wartość eksportu towarów zwiększyła się o 6,7%, wobec wzrostu o 11,0% w 2017 r. Spowolnienie eksportu w porównaniu z 2017 r. było zjawiskiem ogólnym. Niższą dynamikę eksportu w 2018 r. w porównaniu z 2017 r. odnotowano w 25 spośród 28 krajów Unii Europejskiej. Według szacunków CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis wolumen światowego handlu zwiększył się w 2018 r. o 3,3% wobec wzrostu o 4,7% w 2017 r. Wyraźne spowolnienie dynamiki światowego handlu nastąpiło właśnie w IV kwartale 2018 r., kiedy światowe obroty wzrosły zaledwie o 1,4% r/r. Niekorzystny wpływ na dynamikę międzynarodowego handlu w końcu 2018 r. miała m.in. sytuacja w strefie euro. Wolumen importu stref euro obniżył się o 0,3% r/r, a wolumen eksportu zmniejszył się o 0,8% r/r, na co silny wpływ miał spadek produkcji i eksportu samochodów w Niemczech, jaki nastąpił po wprowadzeniu nowych przepisów dotyczących emisji spalin przez nowe auta. IV kwartał 2018 r. był drugim z kolei, 2 Wartość polskiego eksportu wyrażona w euro zwiększyła się w IV kwartale o 8,0% r/r, wobec wzrostu o 4,0% w krajach Unii Europejskiej. 12 Narodowy Bank Polski

14 Rachunek bieżący i kapitałowy kiedy nastąpił w Niemczech duży spadek zarówno produkcji, jak i eksportu samochodów osobowych. Wykres 4. Dynamika eksportu ogółem r/r (dane niewyrównane sezonowo) w podziale geograficznym - udział we wzroście wartości głównych grup krajów % I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Strefa Euro Pozostałe kraje UE Pozostałe kraje europejskie Kraje pozaeuropejskie Razem Pomimo wyraźnego spowolnienia dynamiki obrotów handlowych w Niemczech, właśnie niemiecka gospodarka odegrała kluczową rolę we wzroście polskiego eksportu zarówno w IV kwartale 2018 r., jak i w całym 2018 r. Wartość eksportu do Niemiec wzrosła w 2018 r. o 9,7%, a więc niewiele wolniej niż w 2017 r. (10,8%), podczas gdy skala spowolnienie eksportu do pozostałych krajów była wyraźna z 11,1% w 2017 r. do 5,6% w 2018 r. Wyraźnie szybszy wzrost eksportu do Niemiec niż do innych krajów, wpłynął na zwiększenie się udziału tej gospodarki w polskim eksporcie z 27,4% w 2017 r. do 28,1% w 2018 r. Był to więc najwyższy udział Niemiec w polskim eksporcie od 2004 r. Jednocześnie udział Niemiec w eksporcie Polski jest trzeci do wielkości w UE; wyższy notują jedynie Czechy oraz Austria. Relatywnie szybki wzrost polskiego eksportu do Niemiec odzwierciedla także statystyka lustrzana. Według danych Eurostatu wartość niemieckiego importu z Polski w 2018 r. rosła szybciej niż z innych krajów będących głównymi partnerami handlowymi Niemiec. W wyniku tego udział Polski w niemieckim imporcie wzrósł do 5,5% z 5,3% w 2017 r. Polska od 2014 r. pozostaje szóstym co do wielkości dostawcą towarów do Niemiec, wyprzedzając między innymi USA i Wielką Brytanię. W 2018 r. wartość importu z Polski zbliżyła się do wartości importu z Włoch. Do szybszego wzrostu eksport do Niemiec w porównaniu z eksportem do pozostałych krajów przyczyniła się większa sprzedaż pojazdów drogowych oraz odzieży i obuwia. Wartość eksportu pojazdów zwiększyła się o 18,8% r/r (2,2 mld PLN), a więc rosła szybciej niż w 2017 r. Był to przede wszystkim wynik zwiększenia o blisko połowę wartości eksportu lekkich samochodów dostawczych (o masie poniżej 5 ton). Ponadto większy niż w 2017 r. był eksport samochodów osobowych (o 6%) oraz ciągników. Natomiast wartość eksportu pojazdów drogowych na pozostałe rynki prócz Niemiec, zmniejszyła się o 6,5% (wobec wzrostu o 5,9% w 2017 r.), głownie ze względu na silny spadek eksportu samochodów osobowych (o 16,5% r/r). W wyniku tego udział Niemiec w eksporcie pojazdów drogowych zwiększył się z 23,6% w 2017 r. do 28,3% w 2018 r. Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

15 Rozdział 1 Duże znaczenie we wzroście eksportu do Niemiec w 2018 r. miały także odzież i obuwie. Wartość eksportu odzieży zwiększyła się w 2018 r. o 21,8% r/r (1,8 mld PLN), a wartość eksportu obuwia o 42,8% (0,9 mld PLN). Natomiast wartość eksportu odzieży do pozostałych krajów zwiększyła się o 8,0% r/r, a obuwia o 13,3%. W ten sposób udział Niemiec w eksporcie odzieży zwiększył się do 57,3% (o 3 pkt proc. w porównaniu z 2017 r.), a w eksporcie obuwia do 40,4% (o 5,4 pkt proc.). Tak więc rynek niemiecki jest zdecydowanie najważniejszym kierunkiem eksportu zarówno odzieży, jak i obuwia. Wzrost eksportu odzieży i obuwia miał także miejsce na inne rynki, głównie regionu Europy Środkowej i Wschodniej (zwłaszcza do Czech i Rumunii). Wzrostowi eksportu w tych grupach towarów towarzyszył wyraźny wzrost importu, głownie z krajów Azji. Jednoczesny duży wzrost eksportu i importu może wskazywać, że w handlu odzieżą i obuwiem zwiększa się rola re- -exportu. Polega on na sprowadzaniu przez firmy zagraniczne towarów z krajów spoza UE do magazynów zlokalizowanych w Polsce, a następnie eksportowanie ich do krajów Unii. Obok odzieży i obuwia przykładem tej formy transakcji jest eksport i import konsoli do gier wideo. Dynamika eksportu do pozostałych krajów strefy euro i Unii Europejskiej była w 2018 r. wyraźnie niższa w porównaniu z rokiem poprzednim. W dużej mierze wpłynęło na to obniżenie tempa wzrostu sprzedaży do Francji i Włoch. Niższa dynamika eksportu do Francji była głównie wynikiem spadków w kategorii obejmującej dobra konsumpcyjne nietrwałe. Natomiast negatywny wpływ na tempo eksportu do Włoch miał głęboki spadek eksportu samochodów (o blisko 30% w porównaniu z 2017 r.). Włochy pozostały drugim najważniejszym kierunkiem eksportu samochodów osobowych, ale ich udział w eksporcie do tego kraju spadł w 2018 r. do 8,0% (tj. do najniższego poziomu od 1991 r.). Obniżyła się, choć w mniejszym stopniu, także wartość eksportu części motoryzacyjnych. Bardzo zróżnicowana była dynamika eksportu do krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Największy wzrost wartości eksportu nastąpił do Rumunii i na Słowację, co miało związek ze zwiększonym zapotrzebowaniem ze strony tych krajów na części i podzespoły do produkcji samochodów. Eksport części motoryzacyjnych do Rumunii zwiększył się w 2018 r. o 40,8% r/r, a na Słowację o 21,7%. Natomiast wartość eksportu części do Czech praktycznie nie zmieniła się w porównaniu z 2017 r., a do Węgier zmniejszyła się o 10,9%. Spadek eksportu części samochodowych na Węgry zrekompensował duży wzrost sprzedaży towarów konsumpcyjnych, zwłaszcza trwałego użytku. Wielka Brytania pozostała trzecim największym rynkiem dla polskiego eksportu. Dynamika eksportu do Wielkiej Brytanii była jednak wyraźnie niższa w porównaniu z eksportem ogółem i także znacząco niższa niż w poprzednich latach. W 2018 r. wartość eksportu do Wielkiej Brytanii zwiększyła się zaledwie o 1,8% (wobec wzrostu o 6,9% w 2017 r.), co prowadziło do dalszego zmniejszenia się udziału Wielkiej Brytanii w polskim eksporcie (do 6,3%, tj. o 0,3 pkt proc. w porównaniu z 2017 r.). Podobne tendencja obserwowana była w większości krajów Unii Europejskiej. Do obniżenia się dynamiki eksportu do tego kraju przyczyniała się przede wszystkim niekorzystna sytuacja przemyśle motoryzacyjnym. Podobnie, jak w latach 2016 i 2017 nastąpił spadek eksportu samochodów osobowych, a dodatkowo zmniejszyła się także wartość eksportu części motoryzacyjnych, w wyniku głębokiego spadku produkcji samochodów w 2018 r. Spadki sprzedaży sektora motoryzacyjnego częściowo zrekompensował wzrost eksportu komputerów. Utrzymała się także wzrostowa tendencja w eksporcie żywności. Udział żywności w eksporcie do Wielkiej Brytanii zwiększył się w 2018 r. do 17%. 14 Narodowy Bank Polski

16 Rachunek bieżący i kapitałowy Szybciej niż eksport ogółem rosła sprzedaż do europejskich krajów b. ZSRR. W 2018 r. wartość eksportu do Rosji zwiększyła się o 8,4% r/r (po wzroście o 22,5% w 2017 r.). Nadal jednak kształtowała się poniżej poziomu z 2013 r., tj. od czasu wprowadzenia zakazu importu żywności z krajów UE. Do dużego wzrostu eksportu przyczyniły się głównie towary klasyfikowane w kategorii dóbr inwestycyjnych. Najsilniej zwiększył się eksport komputerów, które w końcu 2018 r. stały się najważniejszym towarem w eksporcie z Polski na rynek rosyjski. Ogółem na dobra inwestycyjne przypadało 20% wartości eksportu do tego kraju. Stopniowo zwiększa się także eksport dóbr pośrednich. Nie zmienia się natomiast w polskim eksporcie znaczenie gospodarek pozaeuropejskich. W 2018 r. stanowiły one 9,2% wartości polskiego eksportu, a więc podobnie, jak w 2017 r. Jest to więc jeden z najniższych udziałów tej grupy państw w eksporcie krajów Unii Europejskiej. W 2018 r. wartość eksportu do krajów pozaeuropejskich zwiększyła się o 6,3%, a więc rosła wolniej niż w 2017 r. Negatywny wpływ na dynamikę eksportu do tej grupy miała sprzedaż do Chin drugiego największego odbiorcy eksportu z Polski wśród gospodarek pozaeuropejskich. W 2018 r. eksport do tego kraju zwiększył się zaledwie o 1,5%. Tak więc dynamika eksportu do Chin pozostaje wyraźnie poniżej poziomów obserwowanych w imporcie Import towarów W IV kwartale 2018 r. wartość importu towarów do Polski wyniosła 251,6 mld PLN i, w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, była wyższa o 26,4 mld PLN, tj. o 11,7%. Była to więc najwyższa dynamika importu w 2018 r. Najsilniej w omawianym kwartale rósł w dalszym ciągu import surowców i paliw (wzrost o 35,5%), co wynikało w głównej mierze ze wzrostu importu ropy naftowej (wzrost o 68,6% r/r), ale także produktów rafinacji ropy (wzrost o 46%), węgla (wzrost o 26,8%) i gazu ziemnego (wzrost o 89,2%). Podobnie, jak w poprzednich kwartałach 2018 r. dynamika importu do Polski była wyższa niż średnio do Unii Europejskiej, co w dużym stopniu odzwierciedlało szybszy wzrost polskiej gospodarki. W całym 2018 r. wartość importu wyrażona w euro wzrosła w Polsce o 9,9%, a w UE o 5,8%. Podobnie, jak w zdecydowanej większości krajów Unii dynamika importu w 2018 r. była niższa w porównaniu z rokiem poprzednim (w 2017 r. wartość importu wyrażona w euro zwiększyła się w Polsce o 14,9%, a w Unii Europejskiej o 8,5%). Porównując tempo wzrostu importu Polski i pozostałych krajów UE w 2018 r., można zauważyć, że w Polsce wyraźnie wyższe były dynamiki importu paliw nieprzetworzonych, samochodów osobowych, przemysłowych środków transportu oraz dóbr konsumpcyjnych, w tym przede wszystkim dóbr trwałego użytku. We wszystkich czterech kwartałach 2018 r. najwyższa dynamiką charakteryzował się import paliw. Wartość importu paliw wyniosła w 2018 r. 96,4 mld PLN, co oznacza wzrost o 25,3 mld PLN, tj. 35,6% w porównaniu z rokiem poprzednim. Wartość importu paliw ukształtowała się więc na najwyższym poziomie od 2012 r. (wówczas wyniosła 100,3 mld PLN). Wzrost wartości paliw stanowił więc 30% całego wzrostu importu do Polski w 2018 r. Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

17 Rozdział 1 Wykres 5. Dynamika importu ogółem r/r (dane niewyrównane sezonowo) w podziale według struktury towarowej - udział we wzroście wartości importu głównych grup towarów) 20 % I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Surowce i paliwa Dobra inwestycyjne Samochody osobowe Dobra pośrednie Dobra konsumpcyjne Ogółem W 2018 r. import ropy naftowej osiągnął rekordowy poziom. Do Polski dostarczono 212 mln baryłek, co oznacza wzrost o 35,5 mln baryłek (tj. o 20%) w porównaniu z 2017 r. po dwóch latach spadków (2016 i 2017). Był to także największy wzrost importu ropy w krajach UE. W 2018 r. dostawy ropy do Unii Europejskiej zmniejszył się o 1,7% r/r., na co złożyło się obniżenie importu dostaw tego surowca do czterech największych gospodarek UE. Jednocześnie kontynuowany był proces dywersyfikacji dostaw ropy naftowej do Polski, polegający na zmniejszaniu znaczenia dostaw pochodzących z Rosji. W 2018 r. udział ropy rosyjskiej w imporcie do Polski obniżył się do 67% (tj. prawie o 10 pkt. proc. w porównaniu 2017 r.). Najbardziej na znaczeniu w 2018 r. zyskały dostawy z Kazachstanu wielkość dostaw z tego kraju zwiększyła się ponad dwukrotnie w porównaniu z 2017 r. W wyniku tej tendencji udział kazachskiej ropy zwiększył się do 13%. Obok Rosji i Kazachstanu regularne dostawy ropy pochodziły także z Arabii Saudyjskiej, na którą przypadało 7% importu tego surowca. W 2018 r. liczba dostawców ropy do Polski zwiększyła się łącznie do 10 państw. W porównaniu z 2017 r. na liście dostawców ropy do Polski ponownie pojawiła się Nigeria (pierwsza dostawa z tego kraju miała miejsce w sierpniu 2016 r.), a w grudniu 2018 r. po raz pierwszy dotarła do Polski ropa ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Obok zwiększenia się wielkości dostaw do wzrostu wartości importu ropy przyczynił się także wzrost cen. W 2018 r. cena ropy importowanej do Polski wyrażona w PLN wzrosła średnio o 28% w porównaniu z rokiem poprzednim, a więc w podobnej skali jak w 2017 r. W II połowie 2018 r. wyraźny wpływ na wzrost ceny ropy wyrażonej w PLN miała deprecjacja złotego wobec dolara amerykańskiego. W wyniku jedoczesnego wzrostu wielkości dostaw i ich cen, wartość importu ropy zwiększyła się do 52,3 mld PLN (co stanowiło 5,5% importu ogółem). W 2018 r. nastąpił także duży wzrost dostaw węgla. Do Polski sprowadzono do 19,7 mln ton węgla, tj. o 53% więcej niż w 2017 r. (wzrost o 6,8 mln ton). Do wzrostu importu obok dużego popytu przyczyniło się obniżenie wydobycia w krajowych kopalniach. W strukturze importu dominuje węgiel energetyczny. Węgiel koksowy stanowił w 2018 r. 18% importu węgla, a antracyt 2%. Zdecydowanie najważniejszym dostawcą węgla była Rosja, z której pochodziło 13,4 mln ton, tj. 68% importu. Ponad 1,5 mln ton węgla energetycznego zostało 16 Narodowy Bank Polski

18 Rachunek bieżący i kapitałowy sprowadzone ze Stanów Zjednoczonych. Nieco mniejszy był import z Australii (która jest głównym dostawcą węgla koksowego do Polski) i Kolumbii. Listę dostawców uzupełniały Mozambik, Kazachstan oraz Czechy. Dywersyfikacja dostaw obserwowana była także w imporcie gazu ziemnego. Polega ona na zwiększaniu się udziału gazu skroplonego. W 2018 r. terminal w Świnoujściu przyjął 23 dostawy LNG wobec 14 dostaw w 2017 r. Według danych Eurostatu (Energy Statistics) w 2018 r. sprowadzono do Polski 2,7 mld m3 skroplonego gazu ziemnego, tj. prawie dwukrotnie więcej niż w 2017 r. W IV kwartale 2018 r. udział gazu skroplonego zwiększył się do prawie 7% w całości importu gazu ziemnego do Polski (wobec 3,4% w IV kwartale 2017 r.). Większość importu LNG realizowana była na podstawie umowy długoterminowej z Katarem. Oprócz tego gaz skroplony sprowadzano na podstawie kontraktów jednorazowych (spot) także z Norwegii oraz ze Stanów Zjednoczonych. Znaczący wzrost dostaw paliw przyczynił się do wyraźnego zwiększenia udziału transportu morskiego w imporcie do Polski. W 2018 r. drogą morską dostarczono prawie 45 mln ton towarów 3, co stanowiło 27% masy importowanych towarów (wobec 22% w 2017 r.). Wielkość sprowadzonych przez porty towarów zwiększyła się w 2018 r. o 33% w porównaniu z rokiem poprzednim, a więc wzrost był dwukrotnie większy niż 2017 r. (wówczas zwiększyła się o 17%). Poza paliwami największy wzrost importu w 2018 r. nastąpił w kategorii obejmującej samochody osobowe. W całym 2018 r. wartość importu samochodów zwiększyła się o 14,9%, a więc silniej niż w 2017 r. Jednak w ciągu roku dynamika importu samochodów była bardzo zróżnicowana. W okresie od stycznia do sierpnia 2018 r. wartość importu aut zwiększyła się o 21,6%, do czego przyczynił się duży wzrost importu nowych samochodów. Natomiast w okresie od września do grudnia 2018 r., a więc po wprowadzeniu nowych przepisów dotyczących emisji spalin, dynamika importu samochodów wyhamowała do 2,6%. W tym okresie rósł tylko import pojazdów używanych, natomiast wartość importu nowych aut zmniejszyła się o 1,6% r/r. Najsilniejsze spadki miały miejsce w imporcie pojazdów z silnikami Diesla o 14,1% r/r. W 2018 r. stanowiły one 24% importu (o 3 pkt. proc. mniej w porównaniu z 2017 r.). Zaobserwowano wzrost importu aut elektrycznych. W 2018 r. sprowadzono do Polski 9,5 tys. Aut elektrycznych trzykrotnie więcej w porównaniu z 2017 r. Samochody hybrydowe i elektryczne stanowiły 3% importu aut. W pozostałych głównych kategoriach dynamika importu była nieco niższa w porównaniu z 2017 r. Wolniej rósł import dóbr konsumpcyjnych, pomimo wysokiego tempa wzrostu importu dóbr trwałego użytku, a także odzieży i obuwia. Obniżyła się także dynamika importu dóbr pośrednich, chociaż silny wzrost produkcji i eksportu samochodów dostawczych przyczynił się do zwiększenia przywozu części motoryzacyjnych Saldo towarów Od IV kwartału 2017 r. wartość importu towarów pozostaje większa w porównaniu z wartością eksportu. W IV kwartale 2018 r. ujemne saldo handlu towarami ukształtowało się na 3 Dane nie obejmują importu gazu ziemnego. Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

19 Rozdział 1 poziomie 7,2 mld PLN. W całym 2018 r. ujemne saldo wymiany towarowej wyniosło 22,1 mld PLN wobec nadwyżki w 2017 r. wynoszącej 6,1 mld PLN. Największy wpływ na pogorszenie się salda obrotów towarowych w 2018 r. miało pogłębienie się deficytu w grupie obejmującej paliwa, który był wynikiem zarówno wzrostu dostaw, jak i wyższych cen. Deficyt w tej kategorii wyniósł 72,4 mld PLN i był o 23,0 mld PLN większy w porównaniu z 2017 r. Pogłębił się także deficyt w handlu dobrami pośrednimi oraz w kategorii obejmującej samochody osobowe. Trzeci kolejny rok zmniejszało się ujemne saldo obejmujące dobra inwestycyjne. Kontynuowana była tendencja do wzrostu nadwyżki w handlu dobrami konsumpcyjnymi, m.in. w wyniku powiększania się dodatniego salda w handlu żywnością. W ujęciu geograficznym nastąpiła dalsza dywergencja salda obrotów towarowych. W 2018 r. z jednej strony ponownie zwiększyła się nadwyżka w handlu z krajami Unii Europejskiej, z drugiej silnie pogłębił się deficyt w handlu z krajami spoza UE. Do pogłębiania się różnic w strukturze geograficznej salda przyczyniał się wzrost importu paliw, które przede wszystkim sprowadzane są spoza Unii Europejskiej oraz quasi-transit, który polega głównie na imporcie towarów z krajów Azji a następnie ich eksporcie do krajów Unii Europejskiej. Dodatnie saldo w handlu z krajami UE zwiększyło się do 193,3 mld PLN (wzrost o 16,4 mld PLN w porównaniu z 2017 r.), natomiast deficyt w wymianie z krajami spoza UE pogłębił się do 215,4 mld PLN (co oznacza pogorszenie się o 44,6 mld w porównaniu z rokiem poprzednim). Największe dodatnie saldo Polska notuje w obrotach z Niemcami (45,1 mld PLN), Wielką Brytanią i Czechami. Największy deficyt w handlu z Chinami, Rosją oraz Koreą Międzynarodowy handel usługami W IV kwartale 2018 r. odnotowano dodatnie saldo usług, które wyniosło 24,3 mld PLN. W porównaniu z analogicznym okresem 2017 r. zwiększyło się o 4,0 mld PLN. Największy wpływ na zmianę wielkości salda miały pozostałe usługi (wzrost salda o 1,7 mld PLN), które tym razem wyprzedziły usługi transportowe (wzrost salda o 1,5 mld PLN). W analizowanym okresie zaobserwowano wyraźny wzrost obrotów w międzynarodowym handlu usługami zarówno po stronie przychodów jak i rozchodów. Obroty eksportowe wzrosły w porównaniu z IV kwartałem 2017 r. ponad 9,0 mld PLN (tj. 15,1%). Wartość usług eksportowanych przez polskie podmioty na rzecz zagranicy wyniosła w analizowanym okresie ponad 68,0 mld PLN. Rozchody również przyspieszyły w stosunku do wartości obserwowanych poprzednio (dynamika importu była równa 12,6% rok do roku). Zakupy usług od nierezydentów wynosiły prawie 44,5 mld PLN i wzrosły o prawie 5,0 mld PLN. Zarówno dynamika wzrostu przychodów jak i rozchodów była jedną z największych w historii. W IV kwartale 2018 r. saldo usług transportowych było dodatnie i wyniosło 8,6 mld PLN. Wzrost salda w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego wynosił 1,5 mld PLN. Na wartość dodatniego salda złożył się eksport o wartości 18,7 mld PLN, oraz import równy 10,1 mld PLN. Widoczna poprawa wynika głównie z lepszej koniunktury na rynku towarowego transportu kołowego (poprawa salda o 0,9 mld PLN). 18 Narodowy Bank Polski

20 Rachunek bieżący i kapitałowy W analizowanym kwartale wydatki nierezydentów z tytułu podróży zagranicznych wzrosły o blisko 0,8 mld PLN. Oznacza to kontynuację trendu wzrostowego, ale należy zwrócić uwagę na spowalniania przyrostu wydatków poniesionych w Polsce przez pracowników sezonowych i przygranicznych (do niedawna była to jedna z najbardziej dynamicznie rosnących kategorii). W analizowanym kwartale wydatki Polaków na podróże zagraniczne wzrosły nieznacznie wzrost ten wynosił nieco ponad 0,4 mld PLN (tj. o 6,1%), z czego najważniejszy był przyrost wydatków poniesionych na pozostałe podróże prywatne. Saldo podróży zagranicznych wyniosło 4,5 mld PLN i w stosunku do analogicznego okresu 2017 r. pozostało na zbliżonym poziomie. Tabela 1. Usługi (mln PLN) I II III IV I II III IV Przychody Transport Podróże zagraniczne Uszlachetnianie Naprawy Pozostałe Rozchody Transport Podróże zagraniczne Uszlachetnianie Naprawy Pozostałe Saldo Transport Podróże zagraniczne Uszlachetnianie Naprawy Pozostałe Uszlachetnianie tradycyjnie odnotowało niewielki wzrost salda. Z drugiej strony pierwszy raz od dawna saldo napraw i konserwacji dóbr ruchomych 4 odnotowało spadek wartości. Przyrost salda uszlachetniania wynosił 0,5 mln PLN. Z kolei spadek wartości salda napraw i konserwacji wynosił 101 mln PLN. Najbardziej zróżnicowaną kategorią w polskim międzynarodowym handlu usługami są pozostałe usługi 5. W IV kwartale 2018 r. saldo tej kategorii było dodatnie i wyniosło 6,2 mld PLN. W porównaniu z IV kwartałem 2017 r. nadwyżka w pozostałych usługach wzrosła o 1,7 mld PLN. W omawianym okresie wielkość przychodów z tytułu pozostałych usług osiągnęła wartość 31,3 mld PLN. Natomiast kwota rozchodów ukształtowała się na poziomie 25,2 mld PLN. Mimo bardzo dobrej koniunktury obserwowanej w usługach tempo wzrostu 4 Usługi napraw i konserwacji dóbr ruchomych obejmują zarówno niewielkie naprawy i konserwacje towarów, jak również remonty kapitalne zwiększające sprawność i wydajność lub wydłużające okres eksploatacji towaru. 5 Pozostałe usługi zawierają kategorie takie jak: usługi budowlane, ubezpieczeniowe, finansowe, telekomunikacyjne, informatyczne i informacyjne, opłaty z tytułu użytkowania własnością intelektualną, usługi dla ludności, usługi rządowe oraz pozostałe usługi biznesowe. Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

21 Rozdział 1 eksportu pozostałych usług było wyższe niż tempo wzrostu usług ogółem (18,0% przyrostu pozostałych usług wobec 15,1% przyrostu eksportu usług ogółem). Podobną tendencję można zaobserwować w imporcie (importu usług ogółem wzrastał w tempie 12,6%, zaś pozostałych usług w tempie 13,8%). W eksporcie pozostałych usług, niezmiennie największy przyrost wartości odnotowano wśród pozostałych usług biznesowych wzrost o 2,5 mld PLN (były to głównie usługi prawne, księgowe, doradcze, których eksport wzrósł o 1,5 mld PLN) oraz w usługach telekomunikacyjnych informatycznych i informacyjnych (przyrost o 1,8 mld PLN r/r). Wzrost importu również wynikał z przyrostu pozostałych usługach biznesowych (przyrost o 2,0 mld PLN). Wykres 6. Saldo międzynarodowego handlu usługami mln PLN I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Transport Podróże zagraniczne Uszlachetnianie Naprawy Pozostałe Saldo usług Tak jak w poprzednim okresie, analizując strukturę geograficzną eksportu ogółem można zaobserwować, że największy wzrost z tytułu świadczenia usług nierezydentom miał miejsce w handlu z Niemcami, Holandią (głównie spowodowany wzrostem popytu nierezydentów na usługi transportu towarowego kołowego) oraz Wielką Brytanią. W IV kwartale 2018 r. najważniejszym rynkiem dla Polski nadal pozostawały Niemcy. Import usług przez kontrahentów z tego kraju wynosiły 13,9 mld PLN (przyrost o 12,9%), zaś rozchody były równe 9,1 mld PLN Dochody pierwotne W IV kwartale 2018 r. saldo dochodów pierwotnych tradycyjnie było ujemne i wyniosło 22,0 mld PLN. W porównaniu z IV kwartałem 2017 r. poprawiło się ono o 2,3 mld PLN. Główną przyczyną ujemnego salda dochodów pierwotnych były znaczne kwoty dochodów uzyskiwanych przez nierezydentów z tytułu ich zaangażowania kapitałowego w polską gospodarkę (głównie z inwestycji bezpośrednich). 20 Narodowy Bank Polski

22 Rachunek bieżący i kapitałowy Wynagrodzenia pracowników W IV kwartale 2018 r. wynagrodzenia Polaków pracujących krótkookresowo za granicą wyniosły 3,3 mld PLN i wzrosły o 2,4% w porównaniu z analogicznym okresem 2017 r. W tym samym czasie wynagrodzenia cudzoziemców pracujących krótkookresowo w Polsce wyniosły 6,7 mld PLN, przy wzroście o 19,1% w porównaniu z IV kwartałem 2017 r. Wzrost ten związany był z obecnością na polskim rynku pracy obywateli Ukrainy. Saldo przepływów związane z wynagrodzeniami pracowników było ujemne i wyniosło 3,4 mld PLN Dochody z inwestycji Saldo dochodów z inwestycji w IV kwartale 2018 r. było ujemne i wyniosło 18,7 mld PLN, co oznacza poprawę ujemnego salda o 3,2 mld PLN w porównaniu z IV kwartałem 2017 r., przede wszystkim za sprawą dochodów od inwestycji bezpośrednich. Ujemne saldo dochodów od inwestycji bezpośrednich w IV kwartale 2018 r. wyniosło 16,2 mld PLN i poprawiło się o 2,6 mld PLN w porównaniu z IV kwartałem 2017 r. Rozchody, czyli dochody inwestorów bezpośrednich z tytułu inwestycji w Polsce, wyniosły 17,8 mld PLN i były o 4,5 mld PLN niższe niż w IV kwartale 2017 r. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2017 r. nastąpił spadek reinwestowanych zysków oraz wzrost dywidend. Dywidendy deklarowały przede wszystkim firmy zajmujące się przetwórstwem przemysłowym i handlem. Trafiły one przede wszystkim do inwestorów z Holandii i Niemiec. Największymi płatnikami odsetek były polskie firmy związane z pośrednictwem finansowym i obsługą nieruchomości. Odsetki zostały wypłacone przede wszystkim kredytodawcom z Luksemburga, Holandii i Francji. Przychody z tytułu inwestycji bezpośrednich wyniosły 1,6 mld PLN i w porównaniu z analogicznym okresem 2017 r. zmniejszyły się o 1,9 mld PLN. Spadek przychodów wynikał przede wszystkim z niż-szych niż przed rokiem zysków zagranicznych podmiotów bezpośredniego inwestowania oraz w mniejszym stopniu z niższych naliczonych odsetek. Saldo dochodów z inwestycji portfelowych było ujemne i wyniosło 3,0 mld PLN. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2017 r. poprawiło się ono o 0,2 mld PLN. Wielkość tego salda została ukształtowana głównie przez odsetki od dłużnych papierów wartościowych, których ujemne saldo wyniosło 3,0 mld PLN (3,4 mld PLN należne inwestorom zagranicznym przy jednoczesnych należnościach polskich inwestorów na kwotę 0,4 mld PLN). Dochody z pozostałych inwestycji w IV kwartale 2018 r. zamknęły się saldem 1,8 mld PLN. W porównaniu z analogicznym kwartałem poprzedniego roku saldo pogłębiło się o 0,2 mld PLN. Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

23 Rozdział 1 Tabela 2. Dochody pierwotne (mln PLN) I II III IV I II III IV Przychody Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji Dochody z inwestycji bezpośrednich Dochody z inwestycji portfelowych Dochody z pozostałych inwestycji Pozostałe dochody pierwotne Rozchody Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji Dochody z inwestycji bezpośrednich Dochody z inwestycji portfelowych Dochody z pozostałych inwestycji Pozostałe dochody pierwotne Saldo Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji Dochody z inwestycji bezpośrednich Dochody z inwestycji portfelowych Dochody z pozostałych inwestycji Pozostałe dochody pierwotne Dochody wtórne W IV kwartale 2018 r. przychody z tytułu dochodów wtórnych wyniosły 5,9 mld PLN i były o 2,5 mld PLN niższe w porównaniu z analogicznym okresem 2017 r. Rozchody wyniosły natomiast 8,6 mld PLN i w stosunku do IV kwartału 2017 r. wzrosły o 1,3 mld PLN. Na obserwowany wzrost rozchodów wpływ miała przede wszystkim wyższa niż przed rokiem składka zapłacona do Unii Europejskiej. Transferowane do Polski przekazy zarobków (klasyfikowane w przychodach pozostałych sektorów) wyniosły 2,6 mld PLN i w stosunku do IV kwartału 2017 r. pozostawały na podobnym poziomie (spadek o 0,3 mld PLN). Kształtowanie się dochodów wtórnych sektora rządowego wynikało z rozliczeń z Unią Europejską i zostało omówione w rozdziale 4, natomiast opis głównej części dochodów wtórnych sektora prywatnego, czyli przekazy zarobków, zostały omówione w ramce Narodowy Bank Polski

24 Rachunek bieżący i kapitałowy Tabela 3. Dochody wtórne (mln PLN) I II III IV I II III IV Saldo dochodów wtórnych Przychody Sektor rządowy Pozostałe sektory w tym: przekazy zarobków Rozchody Sektor rządowy Pozostałe sektory w tym: przekazy zarobków Ramka 1. Dochody z pracy migrantów Środki przekazane do kraju z tytułu pracy Polaków za granicą W IV kwartale 2018 r. z tytułu pracy Polaków za granicą do kraju trafiło 3,9 mld PLN. Na kwotę tę złożyły się przekazy od migrantów krótkookresowych w wysokości 1,3 mld PLN (tj. 32,4% ogółu transferów) i od migrantów długookresowych w wysokości 2,6 mld PLN (tj. 67,6% całej kwoty). W stosunku do analogicznego okresu poprzedniego roku łączna wielkość przekazanych środków była niższa o 0,3 mld PLN. Na zanotowany spadek wpłynął głównie mniejszy niż przed rokiem napływ środków z Niemiec. Mimo zanotowanego spadku Niemcy nadal pozostały krajem z największą liczbą przekazów pieniężnych. W IV kwartale 2018 r. pracujący tam Polacy przekazali do kraju 1,3 mld PLN. Na drugim miejscu znalazła się Wielka Brytania, z której napłynęło do Polski (0,7 mld PLN). Łącznie przekazy z tych dwóch krajów stanowiły 51,3% wszystkich transferów. Tabela 4. Środki przekazane do kraju z tytułu pracy Polaków za granicą (mln PLN) I II III IV I II III IV Wynagrodzenia pracowników Podatki i składki Wydatki pracowników sezonowych i przygranicznych Przekazy zarobków Środki przekazywane do Polski Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

25 Rozdział 1 Środki przekazane za granicę z tytułu pracy cudzoziemców w Polsce W tym samym okresie, środki przekazane za granicę przez pracujących w Polsce cudzoziemców wyniosły 4,1 mld PLN. Była to kwota wyższa o 0,7 mld PLN niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Zano-towany wzrost wynikał z rosnących transferów od imigrantów krótkookresowych, które w IV kwartale 2018 r. wyniosły 3,7 mld PLN wobec 3,1 mld PLN w IV kwartale 2017 r. W strukturze geograficznej na-dal dominowały transfery przekazane na Ukrainę. Wyniosły one 3,7 mld PLN i stanowiły 89,2% wszystkich środków. Rok wcześniej, pracownicy z Ukrainy przekazali do swojego kraju 3,1 mld PLN. Tabela 5. Środki przekazane za granicę z tytułu pracy cudzoziemców w Polsce (mln PLN) I II III IV I II III IV Wynagrodzenia pracowników Podatki i składki Wydatki pracowników sezonowych i przygranicznych Przekazy zarobków Środki przekazywane do Polski W statystyce bilansu płatniczego informacje o dochodach uzyskiwanych z tytułu pracy w innym kraju ujmowane są w dwóch pozycjach: wynagrodzenia pracowników (pozycja dochody pierwotne ) i przekazy zarobków (pozycja dochody wtórne ). Pierwszą z tych kategorii, czyli wynagrodzenia pracowników, stanowią w całości wynagrodze-nia z tytułu pracy osiągane przez Polaków pracujących za granicą krócej niż rok. Przekazy zarobków to część wy-nagrodzeń przekazywana do rodzin w kraju przez osoby pracujące za granicą dłużej niż rok, które swoje centrum zainteresowania ekonomicznego mają w kraju będącym miejscem ich pracy. Ramka 2. Brexit a perspektywy powrotu imigrantów z Wielkiej Brytanii W czerwcu 2016 roku Brytyjczycy opowiedzieli się w referendum za wyjściem Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Pomimo upływającego czasu zarówno terminarz realizacji tej operacji jak i jej warunki a nawet ostateczna realizacja wciąż pozostają niepewne. Niepewność ta w niewielkim stopniu dotyczy jednak warunków pozostawania w Wielkiej Brytanii imigrantów z państw Unii Europejskiej, w związku z przyjętymi przez brytyjski rząd regulacjami w ramach EU settlement scheme. Ze względu na ryzyko chaosu regulacyjnego i pogorszenia sytuacji makroekonomicznej Wielkiej Brytanii w dalszym ciągu niewiadomą mogą pozostawać decyzje imigrantów. Doświadczenia z 2016 roku wskazują, że w przewidywaniach potencjalnie użyteczne mogą być informacje z badań ankietowych emigrantów. Badanie NBP zrealizowane po referendum dotyczącym brexitu (Chmielewska et al. 2018) wskazywało na niewielkie zainteresowanie powrotem z migracji w Wielkiej Brytanii, co okazało się bliskie rzeczywistości. 24 Narodowy Bank Polski

26 Rachunek bieżący i kapitałowy Badanie emigrantów w Wielkiej Brytanii zrealizowane w grudniu 2018 roku ponownie wskazuje, że dla większości imigrantów brexit nie stanowi powodu do jakichkolwiek dodatkowych działań (60% odpowiedzi). W szczególności nie wpływa on na długość pozostawania za granicą (84%). Z drugiej strony dane dotyczące długości pozostawania przez emigrantów z Polski w Wielkiej Brytanii wyraźnie pokazują, że w ciągu ostatnich 2 lat wyraźnie zmniejszył się napływ nowych emigrantów, co mogło wynikać zarówno z niepewności związanej z brexitem jak i poprawiającej się sytuacji na polskim rynku pracy (Wykres 7). Poprawiająca się sytuacja gospodarcza w Polsce wpływa także na zdecydowanie rzadsze niż przed dwoma laty deklaracje chęci pozostawania za granicą na stałe, na korzyść pobytu powyżej trzech lat, ale z perspektywą późniejszego powrotu. Zjawisko to dotyczyło jednak nie tylko Wielkiej Brytanii, ale także innych krajów, w których przeprowadzane były badania emigrantów. Z drugiej jednak strony większość obywateli polskich w Wielkiej Brytanii jest zainteresowana dalszym długoterminowym pobytem i będzie on dla nich możliwy: 29% emigrantów ma już status rezydenta, a spośród pozostałych 47% deklaruje, że będzie się o niego starać w przyszłości. Badania NBP wskazują także, że sukcesywnie zmniejsza się liczba emigrantów uważających, że pracują w Wielkiej Brytanii poniżej swoich kwalifikacji. W 2014 roku było to 53%, podczas gdy w 2018 roku już tylko 31%, co także może ograniczać migracje powrotne (Wykres 8). Wykres 7. Częstości odpowiedzi na pytanie o długość pozostawania na emigracji w badaniach z 2016 i z 2018 roku Wykres 8. Wyniki odpowiedzi na pytanie o odczucie pracy poniżej swoich kwalifikacji w Wielkiej Brytanii 14% 100% 7% 15% 15% 15% 19% 19% 9% 4% 50% 25% 33% 32% 2% 35% 21% -1% liczba lat na emigracji % 20% 14% 1% Zdecydowanie tak Raczej tak Raczej nie Zdecydowanie nie Nie mam zdania Źródło: Dane ankietowe NBP Bibliografia: Chmielewska I., Dobroczek G., Strzelecki P. (2018) Polacy pracujący za granicą w 2016 roku. Raport z badania, Narodowy Bank Polski Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

27 Rozdział Transfery z Unią Europejską W IV kwartale 2018 r. Polska otrzymała z budżetu unijnego 24,9 mld PLN. Z tej kwoty 23,4 mld PLN powiększyło przychody na rachunku kapitałowym, a jedynie 1,5 mld PLN zasiliło rachunek bieżący. W porównaniu do IV kwartału 2017 r. wartość transferów z UE była wyższa o 6,7 mld PLN. Wynikało to głównie ze wzrostu odnotowanego w rachunku kapitałowym (o 8,7 mld PLN). W porównaniu do IV kwartału 2017 r. spadek przychodów w rachunku bieżącym wyniósł 2,0 mld PLN. Wpływ na spadek miały niższe przychody z tytułu Europejskiego Funduszu Społecznego o prawie 2,3 mld PLN oraz wzrost środków w ramach Wspólnej Polityki Rolnej o 0,2 mld PLN. Łącznie na Wspólną Politykę Rolną wpłynęło 0,9 mld PLN, z czego 0,2 mld PLN zostało wypłacone w ramach Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji, z którego finansowane są dopłaty bezpośrednie dla rolników. W stosunku do analogicznego kwartału poprzedniego roku, na rachunku kapitałowym odnotowano znaczny wzrost środków (przyrost o 8,7 mld PLN). Środki przeznaczone na Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego wzrosły aż o 10,9 mld PLN co świadczy o wzroście dynamiki inwestycji w regionach. Kwota przeznaczona na Fundusz Spójności spadła rok do roku o 2,2 mld PLN. Na wyższą refundację środków z KE ma wpływ rosnące tempo składania przez beneficjentów wniosków o płatność za zrealizowane zadania. Tabela 6. Transfery z Unią Europejską (mln PLN) I II III IV I II III IV Saldo transferów z UE Przychody Dochody pierwotne w tym: Wspólna Polityka Rolna Dochody wtórne w tym: Europejski Fundusz Społeczny Transfery kapitałowe w tym: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego Fundusz Spójności Rozchody Składki na rzecz Unii Europejskiej Składka zapłacona na rzecz Unii Europejskiej w IV kwartale 2018 r. była wyższa o 1,4 mld PLN niż w analogicznym kwartale poprzedniego roku i wyniosła 5,9 mld PLN. Największy wzrost zanotowano we wpłatach z tytułu Dochodu Narodowego Brutto (o 1,2 mld PLN). W wyniku opisanych zmian saldo przepływów finansowych pomiędzy Unią Europejską a Polską zwiększyło się o 5,3 mld PLN i wyniosło 19,0 mld PLN. 26 Narodowy Bank Polski

28 Rachunek bieżący i kapitałowy W całym 2018 r. nastąpiło ożywienie w napływie środków z UE, Polska otrzymała ogółem 67,7 mld PLN, a wpłaciła składkę w wysokości 18,7 mld PLN. Łączne saldo przepływów pieniężnych wyniosło 49,0 mld PLN, co daje wartość o 17,1 mld PLN wyższą od salda w 2017 r. W omawianym okresie przychody wzrosły o 20,0 mld PLN, czyli o 42 % w ujęciu rok do roku. Była to kontynuacja trendu wzrostowego zapoczątkowanego w 2017 r. Fundusze, które napłynęły w 2018 r. były jednymi z największych od momentu wejścia Polski do UE (większy wpływy miały miejsce tylko w 2014 r., kiedy nałożyły się na siebie dwie perspektywy finansowe). Silny napływ środków miał miejsce głównie w II połowie roku. Od lipca do grudnia 2018 r. przychody wzrosły aż o 14,3 mld PLN w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. Najwięcej funduszy wpłynęło w grudniu 2018 r. (14,4 mld PLN) - w zdecydowanej większości za sprawą transferów kapitałowych oraz w styczniu (13,1 mld PLN) - głównie w formie dopłat bezpośrednich. Składka zapłacona przez Polskę do budżetu Unii Europejskiej w 2018 r. była o 2,9 mld PLN wyższa niż w 2017 r. Wyższa wartość rozchodów w 2018 r., wynikała w dużej mierze z większej wpłaty z tytułu DNB, która miała miejsce w sierpniu. Wzrost dotyczył również ceł i opłat cukrowych o 278 mln PLN. Spadek rozchodów odnotowano z tytułu podatku VAT o 48 mln PLN oraz rabatów o 38 mln PLN. Wzrost przychodów był silniejszy niż wzrost rozchodów, co korzystnie wpłynęło na bilans przepływów między Polska a Unią Europejską w 2018 roku. Saldo w 2018 r. było wyższe o 17,1 mld niż w 2017 r. Wykres 9. Transfery z Unią Europejską w bilansie płatniczym w poszczególnych latach od wstąpienia Polski do UE ( ) w mld PLN mln PLN Transfery ogółem (Saldo) Przychody Rozchody Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

29 Rozdział 2 Rachunek finansowy

30 Rozdział 2 Rachunek finansowy

31 Rozdział 2 Rachunek finansowy W IV kwartale 2018 r. saldo rachunku finansowego było dodatnie i ukształtowało się na poziomie 20,4 mld PLN. Wynikało to ze wzrostu należności polskich podmiotów od nierezydentów i spadku zobowiązań zagranicznych wobec nierezydentów (w obu przypadkach był to odpływ kapitału) Rachunek finansowy - pasywa W analizowanym kwartale, w rachunku finansowym po stronie pasywów odnotowano odpływ kapitału zagranicznego w wysokości 6,9 mld PLN. Na ujemne saldo tej pozycji złożył się odpływ kapitału w ramach inwestycji bezpośrednich w kwocie 5,3 mld PLN oraz inwestycji portfelowych w kwocie 1,7 mld PLN. Jednocześnie w pozostałych inwestycjach zarejestrowano napływ kapitału w wysokości 0,1 mld PLN. Tabela 7. Rachunek finansowy pasywa mln PLN I II III IV I II III IV Rachunek finansowy - pasywa Inwestycje bezpośrednie Inwestycje portfelowe Pozostałe inwestycje Inwestycje bezpośrednie pasywa Saldo inwestycji bezpośrednich po stronie pasywnej w IV kwartale 2018 r. było ujemne i wyniosło 5,3 mld PLN. W IV kwartale 2018 r. odnotowano napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich w wysokości 20,4 mld PLN. Ujemne saldo inwestycji bezpośrednich wynikało przede wszystkim z odpływu kapitału w formie instrumentów dłużnych o wartości 13,5 mld PLN. W przeciwnym kierunku działały transakcje w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych o wartości 0,3 mld PLN oraz reinwestowane zyski o wartości 7,9 mld PLN. Zarejestrowany duży odpływ kapitału w formie instrumentów dłużnych związany był z reorganizacją, w wyniku której dokonano konwersji zobowiązań na udziały. Kapitał w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych napływał do Polski głównie z Holandii. Odpływ kapitału odnotowano przede wszystkim z Austrii, Niemiec i Luksemburga. Spłaty zobowiązań w formie instrumentów dłużnych rezydenci dokonywali przede wszystkim na rzecz innych podmiotów z grupy z Francji, Luksemburga, Niemiec i Szwajcarii. 30 Narodowy Bank Polski

32 Rachunek finansowy Tabela 8. Inwestycje bezpośrednie pasywa (mln PLN) I II III IV I II III IV Inwestycje bezpośrednie pasywa Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Akcje i udziały Reinwestycje zysków Instrumenty dłużne Wykres 10. Inwestycje portfelowe pasywa mln PLN I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Akcje i udziały Reinwestycje zysków Instrumenty dłużne Inwestycje bezpośrednie - pasywa Rezydenci w ramach inwestycji bezpośrednich spłacali zobowiązania przede wszystkim w PLN. Ramka 3. Wstępne dane o zagranicznych inwestycjach bezpośrednich w Polsce w 2018 r. Dane wstępne wg zasady kierunkowości. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie to kontrolowane przez nierezyden-tów pasywa pomniejszone, o kontrolowane przez nich aktywa. Dane z wyłączeniem krajowych podmiotów specjal-nego przeznaczenia. Transakcje zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Polsce w 2018 r. wyniosły 41,5 mld PLN, czyli o 20% więcej niż poprzednim roku. Na wartość ogółem największy wpływ miały reinwestycje zysków podmiotów bezpośredniego inwestowania, chociaż po raz pierwszy od 2013 r. odnotowano spadek ich wartości. Wyniósł on 32%, na co złożyły się niższe o 5% dochody od udziałów, ale przede wszystkim wyższe o 27% dywidendy. Stosunkowo wysoki napływ inwestycji w formie udziałów kapitałowych i niewielkie dodatnie saldo transakcji na instrumentach dłużnych wiązało się przede wszystkim z kilkoma reorganizacjami, głównie w sektorach handlu oraz informacji i komunikacji. Transakcje te miały także duży wpływ na podział geograficzny inwestycji. Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

33 Rozdział 2 Wykres 11. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie w Polsce Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Reinwestycje zysków Instrumenty dłużne Ogółem Saldo zagranicznych inwestycji bezpośrednich było wynikiem reinwestycji zysków o wartości 26,1 mld PLN oraz napływu kapitału w formie akcji i innych form udziałów kapitałowych w wysokości 15,0 mld PLN i w formie instrumentów dłużnych 0,4 mld PLN. Największe inwestycje napłynęły z Holandii, Luk-semburga i Malty. Największy odpływ odnotowano dla Hiszpanii, Szwecji, Wielkiej Brytanii i Austrii Zagraniczne inwestycje portfelowe - pasywa W IV kwartale 2018 r. zarejestrowano odpływ zagranicznego kapitału z rynku polskich papierów wartościowych. Wyniósł on 1,7 mld PLN. Ujemne saldo zagranicznych inwestycji portfelowych było rezultatem wynoszącego 1,1 mld PLN odpływu inwestycji z rynku papierów dłużnych i wynoszącego 0,6 mld PLN ujemnego salda inwestycji w polskie papiery udziałowe. Tabela 9. Inwestycje portfelowe pasywa (mln PLN) I II III IV I II III IV Inwestycje portfelowe pasywa Udziałowe papiery wartościowe Dłużne papiery wartościowe Papiery dłużne długoterminowe Instrumenty rynku pieniężnego Narodowy Bank Polski

34 Rachunek finansowy W kategorii dłużnych papierów wartościowych głównym przedmiotem transakcji dokonywanych przez zagranicznych inwestorów były obligacje emitowane przez Skarb Państwa. W omawianym okresie inwestorzy zmniejszyli swoje zaangażowanie w te papiery o 2,0 mld PLN. Na krajowym rynku obligacji skarbowych zanotowano napływ kapitału, który wyniósł 2,1 mld PLN. Na tę kwotę złożyły się: wartość nabytych obligacji skarbowych nominowanych w złotych (1,9 mld PLN), narosłe odsetki, które wpływały dodatnio na saldo inwestycji nierezydentów (1,6 mld PLN) oraz odpływ kapitału z tytułu odsetek wypłaconych nierezydentom (1,4 mld PLN). W efekcie tych operacji, udział portfela nierezydentów w całkowitej wartości obligacji skarbowych nominowanych w polskich złotych na koniec IV kwartału 2018 r. osiągnął poziom 29,6%, zbliżony do wyniku na koniec III kwartału 2018 r., gdy wyniósł on 29,7%. Na saldo całego IV kwartału 2018 r. największy wpływ miały inwestycje dokonane w październiku (napływ 3,9 mld PLN). Było to związane ze wzrostem podaży na rynku pierwotnym. W tym miesiącu nastąpił wzrost o 6,2 mld PLN zadłużenia Skarbu Państwa z tytułu obligacji nominowanych w złotych. Łączna podaż netto tych obligacji na rynku pierwotnym w całym omawianym okresie wyniosła 7,5 mld PLN. W kolejnych miesiącach miał miejsce odpływ kapitału, który wyniósł: 0,8 mld PLN i 1,0 mld PLN. Na odpływ inwestycji mogło mieć wpływ pogorszenie się nastrojów na globalnych rynkach finansowych, wywołane dokonaną w grudniu przez Fed kolejną, po wrześniowej, podwyżką stóp procentowych, a także płynącymi ze strony EBC sygnałami o zakończeniu programu skupu aktywów i rozpoczęciu zacieśniania polityki pieniężnej. Wzmacniało to oczekiwania na umocnienie się dolara i euro względem złotego, co miałoby negatywny wpływ na potencjalne zyski z inwestycji w obligacje nominowane w złotych. Do wzrostu niepewności inwestorów przyczyniały się również spory pomiędzy prezydentem Trumpem a Kongresem oraz polityczne wydarzenia wokół Brexitu. Według danych Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, największymi nabywcami były norweskie instytucje rządowe oraz fundusze inwestycyjne z Irlandii i Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Z kolei wśród sprzedających obligacje skarbowe nominowane w złotych dominowały banki centralne krajów Dalekiego Wschodu oraz fundusze inwestycyjne z Luksemburga i Wielkiej Brytanii. Wykres 12. Inwestycje portfelowe - pasywa mln PLN I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Dłużne papiery wartościowe Udziałowe papiery wartościowe Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

35 Rozdział 2 W przypadku obligacji skarbowych emitowanych na rynkach międzynarodowych zanotowano odpływ kapitału netto, który wyniósł 4,1 mld PLN. Na tę kwotę złożyły się: wartość zbytych obligacji skarbowych nominowanych w walutach obcych (4,9 mld PLN), narosłe odsetki powiększające saldo inwestycji nierezydentów (1,6 mld PLN) oraz odpływ kapitału z tytułu odsetek wypłaconych nierezydentom (0,8 mld PLN). W IV kwartale 2018 r. Skarb Państwa nie dokonał na rynkach zagranicznych żadnych nowych emisji, przeprowadził natomiast wykup obligacji nominowanych w euro o wartości nominalnej 250 mln EUR (1,1 mld PLN) i obligacji nominowanych w jenach o wartości nominalnej mln JPY (1,7 mld PLN). Na rynku wtórnym nierezydenci sprzedali polskim podmiotom, przede wszystkim bankom, obligacje Skarbu Państwa o wartości 1,3 mld PLN. W IV kwartale 2018 r. saldo zagranicznych inwestycji w polskie papiery udziałowe było ujemne i wyniosło 0,6 mld PLN. Nierezydenci sprzedawali tytuły uczestnictwa polskich funduszy inwestycyjnych. Łączny odpływ kapitału z tego tytułu wyniósł 2,8 mld PLN. Saldo inwestycji w akcje polskich spółek było natomiast dodatnie i wyniosło 2,2 mld PLN. Kupowano przede wszystkim akcje polskich banków oraz innych spółek sektora finansowego. W omawianym okresie indeks WIG20 zanotował niewielki spadek, który wyniósł 0,4%. W ujęciu dolarowym indeks ten zmniejszył swoją wartość o 2,4%. W odniesieniu do cen wyrażonych w euro, odnotowano spadek wynoszący 0,9% Pozostałe inwestycje - pasywa Dodatnie saldo pozostałych inwestycji nierezydentów w Polsce w IV kwartale 2018 r. wyniosło 0,1 mld PLN. O wysokości tego salda zadecydowały transakcje zarejestrowane w ramach pozostałych kredytów i pożyczek, rachunków bieżących i depozytów (łączny napływ kapitału w wysokości 4,6 mld PLN) oraz pozostałych pasywów zagranicznych (odpływ kapitału w kwocie 4,4 mld PLN). Zobowiązania NBP z tytułu pozostałych inwestycji zwiększyły się o 9,7 mld PLN, głównie w wyniku przeprowadzonych krótkoterminowych transakcji repo. Wzrostowi temu towarzyszyło również zwiększenie się oficjalnych aktywów rezerwowych. Przeprowadzane przez NBP transakcje reverse repo i repo służyły bieżącemu zarządzaniu płynnością aktywów rezerwowych, a także zwiększeniu dochodowości rezerw. Wykres 13. Pozostałe inwestycje pasywa I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Monetarne instytucje finansowe Pozostałe sektory Sektor rządowy Narodowy Bank Polski 34 Narodowy Bank Polski

36 Rachunek finansowy W IV kwartale 2018 r. pozostałe zobowiązania sektora rządowego i samorządowego zmniejszyły się o 2,5 mld PLN. Był to przede wszystkim wynik spłaty kredytów międzynarodowym organizacjom finansowym w EUR. Zobowiązania sektora bankowego w IV kwartale 2018 r. zmniejszyły się o 8,1 mld PLN. Na wysokość tego salda wpłynął istotnie odpływ netto kapitału z tytułu rachunków bieżących i depozytów (6,9 mld PLN) oraz pozostałych zobowiązań (2,0 mld PLN). W omawianym kwartale zmniejszyły się zobowiązania sektora bankowego z tytułu przyjętych depozytów od nierezydentów, głównie z takich krajów jak: Niemcy (o 3,4 mld PLN), EBI (o 1,5 mld PLN), Luksemburg (o 0,9 mld PLN), Belgia (o 0,7 mld PLN), Austria (o 0,6 mld PLN) oraz Wielka Brytania i Dania (po 0,3 mld PLN). Wartość depozytów w polskich bankach zwiększyli nierezydenci ze Stanów Zjednoczonych (o 0,4 mld PLN), Japonii, Malty, Holandii i Chin (po 0,2 mld PLN). Analizując strukturę walutową depozytów, należy odnotować ich spadek w PLN, USD i CHF oraz wzrost w EUR i GBP. Pozostałe zobowiązania zagraniczne zmniejszyły się przede wszystkim w koronach czeskich wobec Czech (o 2,2 mld PLN). Jednocześnie banki zwiększyły swoje zobowiązania z tytułu kredytów i pożyczek otrzymanych o 0,8 mld PLN (spłaty rat kapitałowych przewyższały wykorzystanie nowych kredytów). Zobowiązania sektora bankowego z tytułu pozostałych kredytów i pożyczek otrzymanych od nierezydentów zwiększyły się głównie wobec Austrii (o 3,8 mld PLN), EBI (o 0,8 mld PLN) i Holandii (o 0,4 mld PLN). Zobowiązania sektora bankowego z tego tytułu zmniejszyły się wobec nierezydentów z Belgii (o 1,4 mld PLN), Francji (o 1,2 mld PLN), Irlandii (o 0,8 mld PLN) oraz Luksemburga i Niemiec (po 0,2 mld PLN). Biorąc pod uwagę strukturę walutową odnotowano wzrost zobowiązań z tytułu pozostałych kredytów i pożyczek otrzymanych w PLN i USD, natomiast spadek zobowiązań z tego tytułu zarejestrowano przede wszystkim w EUR i CHF. Tabela 10. Pozostałe inwestycje pasywa (mln PLN) I II III IV I II III IV Pozostałe inwestycje pasywa Narodowy Bank Polski Sektor rządowy Monetarne instytucje finansowe Pozostałe sektory Pozostałe podmioty finansowe Pozostałe podmioty niefinansowe Pozostałe sektory odnotowały napływ kapitału z tytułu pozostałych inwestycji w wysokości 1,1 mld PLN. Podmioty finansowe zwiększyły swoje zobowiązania wobec nierezydentów o 5,0 mld PLN. Wzrost ten, to przede wszystkim wynik napływu kapitału z tytułu pozostałych pożyczek otrzymanych w wysokości 5,4 mld PLN. W tym samym czasie zobowiązania zagraniczne podmiotów niefinansowych zmniejszyły się o 3,9 mld PLN. Odpływ kapitału z tytułu pozostałych pożyczek otrzymanych wyniósł 1,9 mld PLN, a z tytułu pozostałych zobowiązań 1,7 mld PLN. Największy napływ kapitału z tytułu wykorzystania nowych kredytów zarejestrowano z Francji (1,2 mld PLN), Irlandii (1,0 mld PLN), Holandii (0,8 mld PLN), EBI (0,5 mld PLN), Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

37 Rozdział 2 Niemiec, Czech, Słowacji, Austrii i Włoch (po 0,2 mld PLN). Największy odpływ kapitału z tytułu spłat kredytów i pożyczek odnotowano wobec Szwecji i Hiszpanii (po 0,3 mld PLN) oraz Wielkiej Brytanii i USA (po 0,2 mld PLN). Polskie podmioty otrzymywały nowe kredyty od nierezydentów głównie w PLN i EUR, natomiast spłacały zaciągnięte kredyty i pożyczki przede wszystkim w USD i GBP Rachunek finansowy - aktywa W IV kwartale 2018 r. saldo polskich inwestycji za granicą było dodatnie i wyniosło 13,5 mld PLN. Na wysokość tego salda istotnie wpłynęły dodatnie salda transakcji zarejestrowane w ramach oficjalnych aktywów rezerwowych, inwestycji bezpośrednich oraz pozostałych inwestycji zagranicznych. W przeciwnym kierunku oddziaływało ujemne saldo pochodnych instrumentów finansowych netto oraz inwestycji portfelowych. Tabela 11. Rachunek finansowy aktywa (mln PLN) I II III IV I II III IV Rachunek finansowy aktywa Inwestycje bezpośrednie Inwestycje portfelowe Pozostałe inwestycje Pochodne instrumenty finansowe netto Oficjalne aktywa rezerwowe Inwestycje bezpośrednie - aktywa Saldo transakcji w aktywach inwestycji bezpośrednich w IV kwartale 2018 r. było dodatnie i wyniosło 1,6 mld PLN. Złożyły się na nie dodatnie saldo transakcji na instrumentach dłużnych w wysokości 5,1 mld PLN oraz dodatnie reinwestycje zysków wynoszące 0,6 mld PLN. W przeciwnym kierunku oddziaływały transakcje na akcjach i innych formach udziałów kapitałowych wynoszące -4,0 mld PLN. Wzrost aktywów inwestycji bezpośrednich dotyczył przede wszystkim Niemiec i Francji przy jednoczesnym wycofaniu ze Szwajcarii. Nowe pożyczki i inne instrumenty dłużne w IV kwartale 2018 r. dotyczyły głównie Francji. 36 Narodowy Bank Polski

38 Rachunek finansowy Ramka 4. Wstępne dane o polskich inwestycjach bezpośrednich za granicą w 2018 r. Dane wstępne wg zasady kierunkowości. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą to kontrolowane przez rezydentów aktywa pomniejszone o pasywa. Dane z wyłączeniem krajowych podmiotów specjalnego przeznaczenia. Mimo nieznacznie wyższych inwestycji za granicą w akcje i udziały podmiotów zagranicznych, dużo mniejsze (reinwestycje zysków) lub ujemne (instrumenty dłużne) przepływy spowodowały, że polskie inwestycje bezpośrednie za granicą były wyraźnie niższe niż rok wcześniej. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą w 2018 r. wyniosły 3,1 mld zł, wobec 10,2 mld zł odnotowanego rok wcześniej. Na saldo transakcji największy wpływ miały spadek reinwestycji zysków oraz spłaty netto instrumentów dłużnych. Pomijając reorganizacje w ramach grup kapitałowych spośród transakcji wyróżniła się inwestycja w branży przetwórstwa przemysłowego, będąca faktycznie dokończeniem przejęcia rozpoczętego we wcześniejszych latach. Wykres 14. Polskie inwestycje bezpośrednie za granicą Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Reinwestycje zysków Instrumenty dłużne Ogółem Na saldo polskich inwestycji bezpośrednich w 2018 r. złożyły się transakcje na akcjach i udziałach na kwotę 3,5 mld PLN, reinwestycje zysków w wysokości 0,4 mld PLN oraz ujemne saldo transakcji na instrumentach dłużnych na kwotę -0,7 mld PLN. Największe wartości inwestycji odnotowano w przypadku Luksemburga i Malty (reorganizacje) oraz Czech. Kapitał wycofywano z podmiotów ulokowanych w Szwecji i Kanadzie transakcje te także miały związek z reorganizacjami struktur grup kapitałowych. Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

39 Rozdział Inwestycje portfelowe - aktywa W IV kwartale 2018 r. polskie inwestycje portfelowe za granicą zmniejszyły się o 2,4 mld PLN. Rezydenci sprzedawali udziałowe papiery wartościowe (2,9 mld PLN), jednocześnie powiększając portfel papierów dłużnych (0,5 mld PLN). W porównaniu z III kwartałem 2018 r. wystąpiło zahamowanie popytu na zagraniczne obligacje ze strony polskich inwestorów. Przyczyny należy upatrywać w sygnałach płynących ze strony Fed. Rynki pozostawały w niepewności co do kierunku dalszych działań amerykańskiego banku centralnego, w szczególności co do długości aktualnego cyklu podwyżek stóp procentowych. Nastrojów nie poprawiały również wydarzenia związane z Brexitem. Wspomniane czynniki oddziaływały również na światowe rynki akcji, na których można było obserwować dynamiczne spadki. Skłaniało to polskich inwestorów do redukcji portfela papierów udziałowych. Wśród polskich inwestorów nabywających zagraniczne papiery wartościowe największe znaczenie miały banki (0,5 mld PLN) i osoby fizyczne (0,3 mld PLN). Wśród sprzedających znalazły się fundusze inwestycyjne (ujemne saldo w wysokości 2,6 mld PLN) oraz fundusze emerytalne (0,5 mld PLN). Polskie banki w IV kwartale 2018 r. nabywały niemal wyłącznie papiery dłużne (0,5 mld PLN). Kupowano głównie obligacje wyemitowane przez organizacje międzynarodowe (1,9 mld PLN), natomiast sprzedawano czeskie obligacje (0,1 mld PLN) i instrumenty rynku pieniężnego (0,4 mld PLN), obligacje szwedzkie (0,5 mld PLN) oraz obligacje holenderskie (0,1 mld PLN). Saldo inwestycji w papiery udziałowe było zerowe. Fundusze inwestycyjne zbywały w omawianym okresie zarówno papiery dłużne jak i udziałowe. Ujemne saldo dla papierów udziałowych wyniosło 2,2 mld PLN. Sprzedawano przede wszystkim tytuły uczestnictwa (jednostki uczestnictwa i certyfikaty) funduszy inwestycyjnych zarejestrowanych w Luksemburgu (0,9 mld PLN) i w Irlandii (0,1 mld PLN) oraz akcje spółek zarejestrowanych w Stanach Zjednoczonych (0,7 mld PLN), w Luksemburgu (0,2 mld PLN) i w Niemczech (0,2 mld PLN). W przypadku papierów dłużnych ujemne saldo wyniosło 0,4 mld PLN. Polskie fundusze inwestycyjne zbywały głównie amerykańskie instrumenty rynku pieniężnego (0,4 mld PLN), obligacje szwedzkie (0,2 mld PLN), luksemburskie (0,1 mld PLN), francuskie (0,1 mld PLN) i portugalskie (0,1 mld PLN), natomiast kupowały obligacje czeskie (0,3 mld PLN), rumuńskie (0,1 mld PLN) i wyemitowane przez organizacje międzynarodowe (0,2 mld PLN). Otwarte fundusze emerytalne sprzedały zagraniczne papiery udziałowe o łącznej wartości 0,5 mld PLN. Były to przede wszystkim akcje spółek amerykańskich (0,3 mld PLN). Saldo inwestycji w papiery dłużne było zerowe Pozostałe inwestycje - aktywa W IV kwartale 2018 r. saldo pozostałych inwestycji zagranicznych było dodatnie i wyniosło 1,7 mld PLN. 38 Narodowy Bank Polski

40 Rachunek finansowy Aktywa sektora bankowego w wyniku transakcji zwiększyły się o 2,7 mld PLN. Na wysokość tego salda wpłynął wzrost należności sektora bankowego z tytułu udzielonych kredytów o 3,0 mld PLN oraz spadek z tytułu lokat w bankach za granicą o 0,5 mld PLN. Banki odnotowały wzrost należności z tytułu udzielonych nowych kredytów głównie od nierezydentów z Luksemburga (o 0,7 mld PLN), Hiszpanii (o 0,6 mld PLN), Czech (o 0,4 mld PLN), Wielkiej Brytanii, Norwegii, Irlandii i Francji (po 0,3 mld PLN). Spadek należności banków z tytułu spłat kredytów udzielonych zarejestrowano wobec nierezydentów z Ukrainy i Chin (po 0,4 mld PLN). Nierezydenci w głównej zaciągali kredyty i pożyczki przede wszystkim w EUR i PLN, natomiast spłacali swoje kredyty zaciągnięte w USD. W omawianym okresie zmniejszyły się aktywa banków z tytułu lokat w takich krajach jak: Niemcy (o 2,2 mld PLN), Belgia (1,3 mld PLN), Austria (o 0,8 mld PLN), Francja (o 0,4 mld PLN) oraz Czechy, Włochy i Szwecja (po 0,3 mld PLN). W tym samym czasie banki zwiększyły swoje lokaty głównie w Wielkiej Brytanii (o 1,1 mld PLN), Szwajcarii (o 0,9 mld PLN), Norwegii (0,7 mld), Luksemburgu i Hiszpanii (po 0,6 mld PLN) oraz w USA (o 0,4 mld PLN). Spadek lokat w bankach za granicą odnotowano głównie w EUR, natomiast wzrost w USD, PLN i GBP. W analizowanym kwartale 2018 r. pozostałe inwestycje polskich przedsiębiorstw zmniejszyły się o 5,2 mld PLN. Istotnie na tę pozycję wpłynęło zmniejszenie się aktywów podmiotów niefinansowych o 5,9 mld PLN, głownie z tytułu spłaty przez zagraniczne podmioty kredytów handlowych w wysokości 4,0 mld PLN. Saldo transakcji z tytułu kredytów handlowych udzielonych zmniejszyło się o 4,1 mld PLN. Dotyczyło to głównie takich krajów jak: Niemcy (o 1,5 mld PLN), Czechy (o 0,6 mld PLN), Chiny (o 0,3 mld PLN) oraz Francja, Słowacja, Włochy, Szwajcaria i Holandia (po 0,2 mld PLN). Wzrost salda odnotowano wobec USA i Węgier (po 0,2 mld PLN). Spadek kredytów handlowych zarejestrowano w EUR i PLN, natomiast wzrost w USD. Przedsiębiorstwa zmniejszyły również swoje pozostałe należności zagraniczne o 2,3 mld PLN, głównie w takich krajach jak: Wielka Brytania (o 1,7 mld PLN), Czechy (o 0,7 mld PLN), Węgry (o 0,1 mld PLN). Jednocześnie zwiększyły je w Irlandii (o 0,3 mld PLN) oraz W Holandii i Niemczech (po 0,1 mld PLN). Spadek pozostałych należności za granicą odnotowano głównie w EUR i USD Oficjalne aktywa rezerwowe W wyniku transakcji własnych NBP oraz transakcji zrealizowanych na zlecenie klientów NBP, głównie Ministerstwa Finansów, oficjalne aktywa rezerwowe zwiększyły się o 17,1 mld PLN. W tym samym kierunku oddziaływały dodatnie różnice kursowe oraz zmiany wyceny, zwiększając stan tej pozycji o 7,8 mld PLN. Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

41 Rozdział 2 Tabela 12. Oficjalne aktywa rezerwowe stany (mln PLN) I II III IV I II III IV Oficjalne aktywa rezerwowe Złoto monetarne SDR Pozycja rezerwowa w MFW Należności w walutach wymienialnych W wyniku tych czynników poziom oficjalnych aktywów rezerwowych zwiększył się o 24,9 mld PLN w porównaniu z końcem września 2018 r. i na koniec grudnia wyniósł 439,8 mld PLN. Wykres 15. Stan oficjalnych aktywów rezerwowych mln PLN I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Złoto monetarne SDR Pozycja rezerwowa w MFW Należności w walutach wymienialnych Oficjalne aktywa rezerwowe 2.3. Pochodne instrumenty finansowe W IV kwartale 2018 r. saldo rozliczeń transakcji związanych z pochodnymi instrumentami finansowymi zawartych pomiędzy rezydentami a nierezydentami było ujemne i wyniosło aż 4,6 mld PLN. Oznacza to przepływ środków do rezydentów. Ujemne saldo o dużej wartości było przede wszystkim wynikiem rozliczania pozycji w instrumentach stóp procentowych otwartych przez Ministerstwo Finansów. Wysokie przepływy są rezultatem, wynikających z umów, niejednoczesnych wzajemnych wypłat odsetek z tytułu otwartych pozycji pomiędzy stroną polską a nierezydentami. W związku z tym Ministerstwo Finansów otrzymywało w omawianym okresie środki od nierezydentów, natomiast samo dokonywało płatności odsetkowych we wcześniejszych okresach. Istotny był również dodatni wynik rozliczeń pozycji 40 Narodowy Bank Polski

42 Rachunek finansowy w instrumentach walutowych i towarowych, posiadanych przez polskie przedsiębiorstwa niefinansowe oraz zysk polskich banków z tytułu instrumentów walutowych. Przedsiębiorstwa niefinansowe używają instrumentów towarowych do zabezpieczania się przed ryzykiem zmiany cen surowców niezbędnych do produkcji, lub, w przypadku spółek wydobywczych, dla zabezpieczenia przychodów ze sprzedaży surowców. Są to zwykle kontrakty terminowe (forward i futures), część podmiotów wykorzystuje również opcje towarowe. W omawianym okresie istotny wpływ na wysokość salda pochodnych instrumentów finansowych miały kontrakty terminowe na zezwolenia na emisję dwutlenku węgla. Polskie spółki sektora energetycznego wykorzystują te instrumenty do zabezpieczania się przed ryzykiem zmian cen zezwoleń na emisję. Ceny tych zezwoleń podlegały w IV kwartale 2018 r. dużym wahaniom, co skutkowało wysokimi przychodami z kontraktów terminowych. Tabela 13. Pochodne instrumenty finansowe netto (mln PLN) I II III IV I II III IV Pochodne instrumenty finansowe netto Saldo transakcji na pochodnych instrumentach finansowych prezentowane w bilansie płatniczym stanowiło łączny rezultat rozliczenia pozycji w tych instrumentach, których termin wygaśnięcia przypadał na IV kwartał 2018 r. oraz przepływów wynikających z otwarcia i rozliczania pozycji w instrumentach pochodnych o terminach zamknięcia w przyszłych okresach. Wśród instrumentów pochodnych największy udział (72,1%), mierzony wartością nominalną otwartych przez polskie podmioty pozycji, miały instrumenty pochodne stóp procentowych, przede wszystkim FRA oraz IRS. Instrumenty te używane były głównie przez banki dla zabezpieczania aktywów i pasywów przed ryzykiem stóp procentowych. Wśród instrumentów stóp procentowych zdecydowanie przeważały instrumenty na stopy związane z polską walutą. Stanowiły one 85,9% wartości nominalnej instrumentów stóp procentowych. W strukturze geograficznej nierezydentów, z którymi zawierane były transakcje, dominowały podmioty z Wielkiej Brytanii (75,7% wartości nominalnej instrumentów stóp procentowych). Pod względem wartości nominalnej otwartych pozycji, następną istotną kategorią (24,7%) były walutowe instrumenty pochodne tj. swapy walutowe, dwuwalutowe swapy stóp procentowych oraz pozostałe instrumenty walutowe. Instrumenty walutowe były używane zarówno przez banki, inne podmioty sektora finansowego, jak i przez przedsiębiorstwa niefinansowe do zabezpieczania się przed ryzykiem kursowym. Głównymi parami walutowymi, na które opiewały zawarte kontrakty były pary: EUR/PLN, USD/PLN i CHF/PLN. Instrumenty oparte na parach walutowych złożonych z tych walut (PLN, USD, CHF i EUR) miały zdecydowaną przewagę wśród walutowych instrumentów pochodnych (94,4% wartości nominalnej otwartych pozycji). Swapy walutowe są instrumentami o krótkim terminie, co w konsekwencji generuje duże obroty na tego rodzaju instrumentach. W przypadku walutowych instrumentów pochodnych nierezydenci, z którymi zawierane były transakcje, mieli najczęściej siedzibę w Wielkiej Brytanii (38,6% wartości nominalnej instrumentów walutowych). Następną istotną lokalizacją była Francja (z udziałem 27,9%). Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

43

44 Rozdział 3 Zadłużenie zagraniczne

45 Rozdział 3 Zadłużenie zagraniczne Zadłużenie zagraniczne Polski (brutto) na koniec grudnia 2018 r. wyniosło 1.348,9 mld PLN i w porównaniu z III kwartałem 2018 r. zmniejszyło się o 3,7 mld PLN, tj. o 0,3%. Na stan zadłużenia zagranicznego istotnie wpłynęło saldo transakcji bilansu płatniczego, które zmniejszyło je o 14,4 mld PLN. W przeciwnym kierunku oddziaływały dodatnie różnice kursowe i inne zmiany6 zwiększając je o 10,7 mld PLN. Wykres 16. Zadłużenie zagraniczne mln PLN I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Sektor rządowy Narodowy Bank Polski MIF z wyłączenim NBP Pozostałe sektory Inwestycje bezpośrenie: instrumenty dłużne Zadłużenie zagraniczne brutto Struktura zadłużenia zagranicznego, według terminów pierwotnych na koniec grudnia 2018 r., przedstawiała się następująco: długoterminowe zadłużenie stanowiło 77,0% zadłużenia zagranicznego ogółem, tj ,0 mld PLN, krótkoterminowe zadłużenie stanowiło 23,0% zadłużenia zagranicznego ogółem, tj. 309,9 mld PLN. Wartość zadłużenia długoterminowego w IV kwartale 2018 r. zmniejszyła się o 4,5 mld PLN, tj. o 0,4%, natomiast krótkoterminowe zadłużenie zagraniczne wzrosło o 0,7 mld PLN, tj. o 0,2% Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego na koniec IV kwartału 2018 r. wyniosło 488,4 mld PLN i stanowiło 36,2% ogólnej kwoty zadłużenia zagranicznego Polski. 6 Inne zmiany obejmują przede wszystkim różnice z wyceny instrumentów finansowych, reklasyfikacje i storna. 44 Narodowy Bank Polski

46 Zadłużenie zagraniczne Wykres 17. Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego mln PLN I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Dłużne papiery wartościowe wyemitowane na rynku krajowym Kredyty i pożyczki Dłużne papiery wartościowe wyemitowane na rynkach zagranicznych Zadłużenie sektora rządowego W tej kwocie zadłużenie sektora rządowego stanowiło 96,6% i wyniosło 472,0 mld PLN. W zasadzie zadłużenie to ma charakter w całości długoterminowy. Największy udział w strukturze zadłużenia zagranicznego sektora rządowego i samorządowego miały dłużne papiery wartościowe i stanowiły 82,5% całości zadłużenia zagranicznego tego sektora. Na koniec grudnia 2018 r. wartość zadłużenia z tego tytułu wyniosła 403,0 mld PLN. Nierezydenci posiadali w swoim portfelu obligacje wyemitowane na rynki zagraniczne o wartości 210,0 mld PLN oraz obligacje wyemitowane na rynek krajowy o wartości 193,0 mld PLN. Pozostałą część zadłużenia zagranicznego tego sektora stanowiły przede wszystkim kredyty zaciągnięte od organizacji międzynarodowych (85,1 mld PLN). Zadłużenie sektora rządowego i samorządowego w IV kwartale 2018 r. zwiększyło się o 2,3 mld PLN, tj. o 0,5%. Transakcje bilansu płatniczego zmniejszyły jego poziom o 4,5 mld PLN, natomiast dodatnie różnice kursowe i zmiany wyceny spowodowały jego wzrost o 6,8 mld PLN. Na zmianę zadłużenia tego sektora istotnie wpłynął odpływ kapitału z obligacji Skarbu Państwa wyemitowanych na rynki zagraniczne o wartości 4,1 mld PLN. Jednocześnie nierezydenci zwiększyli wartość swojego portfela obligacji wyemitowanych na rynek krajowy o 2,1 mld PLN. Dodatnie różnice kursowe i zmiany wyceny papierów wartościowych spowodowały wzrost zadłużenia z tego tytułu o 5,5 mld PLN. Nie bez znaczenia była również spłata kredytów otrzymanych od organizacji międzynarodowych w wysokości 2,5 mld PLN. Dodatnie różnice kursowe w kwocie 1,3 mld PLN spowodowały wzrost zadłużenia z tytułu kredytów otrzymanych od międzynarodowych organizacji finansowych. Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego z terminem wymagalności do 1 roku włącznie na koniec grudnia 2018 r. wyniosło 40,1 mld PLN, co stanowiło 9,1% wartości oficjalnych aktywów rezerwowych. Na koniec września 2018 r. relacja ta wyniosła 9,6%. Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

47 Rozdział Zadłużenie zagraniczne pozostałych sektorów (wobec podmiotów niepowiązanych kapitałowo) Zadłużenie zagraniczne sektora przedsiębiorstw wobec podmiotów niepowiązanych kapitałowo na koniec IV kwartału 2018 r. wyniosło 246,6 mld PLN, co stanowiło 18,3% całości polskiego zadłużenia zagranicznego. Zadłużenie tego sektora zwiększyło się o 2,1 mld PLN, tj. o 0,9% w porównaniu z III kwartałem 2018 r. W analizowanym kwartale dodatnie różnice kursowe i zmiany wyceny spowodowały jego wzrost o 0,2 mld PLN, podczas gdy napływ kapitału netto z tytułu instrumentów dłużnych (przede wszystkim z tytułu kredytów handlowych) zwiększył je o 1,9 mld PLN. Udział zadłużenia długoterminowego w zadłużeniu ogółem sektora przedsiębiorstw na koniec grudnia 2018 r. wyniósł 62,8%. Wykres 18. Zadłużenie zagraniczne pozostałych sektorów I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Dłużne papiery wartościowe Kredyty i pożyczki Pozostałe pasywa dłużne Kredyty handlowe Rezerwa techniczno-ubezpieczeniowa Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego Największą część zadłużenia zagranicznego pozostałych sektorów stanowiły pozostałe kredyty i pożyczki otrzymane. Ich wartość wyniosła 159,5 mld PLN, czyli 64,7% całości zadłużenia tego sektora. Wartość kredytów handlowych wyniosła 70,8 mld PLN, co stanowiło 28,7% zadłużenia. Zadłużenie zagraniczne polskich przedsiębiorstw z tytułu wyemitowanych dłużnych papierów wartościowych, będących w posiadaniu nierezydentów portfelowych na koniec grudnia 2018 r. wyniosło 10,4 mld PLN Zadłużenie zagraniczne pozostałych sektorów z tytułu instrumentów zaliczanych do inwestycji bezpośrednich Wartość zadłużenia zagranicznego pozostałych sektorów z tytułu instrumentów zaliczanych do inwestycji bezpośrednich wyniosła 356,5 mld PLN, co stanowiło 26,4% zadłużenia zagranicznego ogółem. W IV kwartale 2018 r. wśród instrumentów dłużnych zaliczanych do inwestycji bezpośrednich największą część (71,1%) stanowiły kredyty i pożyczki otrzymane w ramach grup kapitałowych. Udział pozostałych instrumentów dłużnych otrzymanych od inwestorów bezpośrednich przedstawiał się następująco: kredyty handlowe 17,0%, pozostałe pasywa zagraniczne 10,0% oraz dłużne papiery wartościowe 1,8%. 46 Narodowy Bank Polski

48 Zadłużenie zagraniczne Wykres 19. Inwestycje bezpośrednie: instrumenty dłużne mln PLN I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Otrzymane kredyty handlowe Pozostałe kredyty i pożyczki otrzymane Rachunki bieżące i depozyty Pozostałe pasywa zagraniczne Dłużne papiery wartościowe Inwestycje bezpośrednie: instrumenty dłużne Zadłużenie z tytułu instrumentów dłużnych wobec podmiotów powiązanych kapitałowo zmniejszyło się w omawianym kwartale o 11,5 mld PLN, tj. o 3,1%. Na spadek zadłużenia tego sektora wpłynęło ujemne saldo transakcji bilansu płatniczego w wysokości 13,5 mld PLN, które w dużej mierze spowodowane było reorganizacją, w wyniku której dokonano konwersji zobowiązań na udziały. Dodatnie różnice kursowe i inne zmiany wykazywane w inwestycjach bezpośrednich zwiększały je o 2,0 mld PLN Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego (z wyłączeniem NBP) Na koniec IV kwartału 2018 r. zadłużenie zagraniczne sektora bankowego wyniosło 210,2 mld PLN, co stanowiło 15,6% ogólnej kwoty zadłużenia zagranicznego Polski. W zadłużeniu tego sektora 43,6% stanowiło zadłużenie wobec podmiotów powiązanych kapitałowo. Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego w porównaniu z III kwartałem 2018 r. zmniejszyło się o 6,7 mld PLN. Ujemne saldo transakcji bilansu płatniczego zmniejszyło zadłużenie tego sektora o 8,0 mld PLN. Dodatnie różnice kursowe i zmiany wyceny spowodowały jego wzrost o 1,3 mld PLN. Wykres 20. Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego mln PLN I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV Rachunki bieżące i depozyty Kredyty handlowe Dłużne papiery wartościowe Pozostałe pasywa dłużne Kredyty i pożyczki Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

49 Rozdział 3 Największą część zadłużenia zagranicznego sektora bankowego stanowiły zobowiązania z tytułu otrzymanych kredytów (47,6%), ulokowane przez nierezydentów w polskich bankach depozyty (33,6%) oraz papiery wartościowe będące w posiadaniu nierezydentów (16,1%). Na koniec IV kwartału 2018 r. wartość zadłużenia z tytułu otrzymanych kredytów wyniosła 99,9 mld PLN, z tytułu depozytów przyjętych przez polskie banki od nierezydentów 70,7 mld PLN, a z tytułu papierów wartościowych będących w portfelach nierezydentów 33,9 mld PLN Zadłużenie zagraniczne NBP Zobowiązania zagraniczne Narodowego Banku Polskiego na koniec IV kwartału 2018 r. wyniosły 47,3 mld PLN i stanowiły 3,5% zadłużenia zagranicznego ogółem. Długoterminowe zadłużenie NBP wyniosło 6,8 mld PLN i było wynikiem alokacji SDR. Krótkoterminowe zadłużenie zagraniczne NBP ukształtowało się na poziomie 40,5 mld PLN. W jego skład wchodziły przede wszystkim zobowiązania wynikające z przeprowadzonych transakcji repo. Transakcje te w większości były powiązane z transakcjami reverse repo, które służą bieżącemu zarządzaniu płynnością aktywów rezerwowych NBP oraz zwiększeniu ich dochodowości. Zobowiązania zagraniczne NBP w IV kwartale 2018 r. zwiększyły się o 10,1 mld PLN. Dodatnie saldo transakcji bilansu płatniczego spowodowało ich wzrost o 9,7 mld PLN, dodatnie różnice kursowe zwiększyły je o 0,4 mld PLN Struktura walutowa zadłużenia zagranicznego W zadłużeniu zagranicznym na koniec IV kwartału 2018 r. największy udział miały dwie waluty EUR 658,9 mld PLN, tj. 48,8% i PLN 493,0 mld PLN, tj. 36,5%. Łączny udział obu walut w zadłużeniu zagranicznym ogółem wyniósł 85,2%. Wśród pozostałych walut dominowały USD i CHF. Ich udział wyniósł odpowiednio 9,0% i 2,7%. Wykres 21. Struktura walutowa zadłużenia zagranicznego CHF 2,7% Pozostałe waluty 2,8% USD 9,0% PLN 36,5% EUR 48,8% Stosunkowo wysoki udział złotego w zadłużeniu zagranicznym wynikał w głównej mierze z zakupionych przez inwestorów zagranicznych obligacji Skarbu Państwa nominowanych w złotych oraz z otrzymanych przez polskie podmioty kredytów w złotych. Warto odnoto- 48 Narodowy Bank Polski

50 Zadłużenie zagraniczne wać, że struktura walutowa zadłużenia zagranicznego Polski na przestrzeni ostatnich lat jest stabilna i nie ulega istotnym wahaniom Wybrane wskaźniki zadłużenia zagranicznego Z punktu widzenia oceny płynności międzynarodowej kraju, ważnym wskaźnikiem jest relacja krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego do oficjalnych aktywów rezerwowych. Na koniec grudnia 2018 r. relacja ta dla Polski wyniosła 70,5% i w porównaniu z III kwartałem 2018 r. poprawiła się o 4,0 pkt proc. Relacja krótkoterminowego zadłużenia do zadłużenia ogółem pogorszyła się o 0,1 pkt proc. w stosunku do III kwartału 2018 r. i wyniosła 23,0%. Relacja zadłużenia sektora rządowego przypadającego do spłaty w ciągu roku do oficjalnych aktywów rezerwowych wyniosła 9,1% i poprawiła się o 0,5 pkt proc. w porównaniu z wrześniem 2018 r. Tabela 14. Zadłużenie zagraniczne Polski wybrane wskaźniki Zadłużenie zagraniczne Produkt krajowy brutto Zadłużenie zagraniczne krótkoterminowe Zadłużenie zagraniczne ogółem Zadłużenie zagraniczne krótkoterminowe Oficjalne aktywa rezerwowe Zadłużenie zagraniczne netto Produkt krajowy brutto Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego z terminem wymagalności do 1 roku Oficjalne aktywa rezerwowe Miana IV kw 2016 III kw 2017 I kw 2017 IV kw 2017 II kw 2017 I kw 2018 III kw 2017 II kw 2018 IV kw 2017 III kw 2018 I kw 2018 IV kw 2018 % 69,5 66,9 67,0 66,5 65,0 63,7 % 21,3 21,8 22,0 22,1 22,9 23,0 % 71,0 73,5 73,0 73,7 74,5 70,5 % 31,6 30,0 29,5 28,3 27,5 25,5 % 7,5 7,5 8,6 7,1 9,5 15,9 A Zadłużenie zagraniczne ogółem mln PLN B Zadłużenie zagraniczne długoterminowe mln PLN C Zadłużenie zagraniczne krótkoterminowe mln PLN D Produkt krajowy brutto mln PLN E Oficjalne aktywa rezerwowe mln PLN F Zadłużenie zagraniczne netto mln PLN G Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego z terminem spłaty do 1 roku mln PLN Na koniec IV kwartału 2018 r. relacja zadłużenia zagranicznego ogółem do PKB wyniosła 63,7% i w stosunku do III kwartału 2018 r. poprawiła się o 1,3 pkt proc. Relacja zadłużenia zagranicznego netto do PKB ukształtowała się na poziomie 25,5% PKB i poprawiła się o 2,0 pkt proc. w porównaniu z III kwartałem 2018 r. Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

51 Aneks statystyczny

52 Tabela 1. Bilans płatniczy (mln PLN) I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. Rachunek bieżący Saldo obrotów towarowych Eksport Import Saldo usług Przychody Rozchody Saldo dochodów pierwotnych Przychody Rozchody Saldo dochodów wtórnych Przychody Rozchody Rachunek kapitałowy Przychody Rozchody Rachunek finansowy Inwestycje bezpośrednie aktywa Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Instrumenty dłużne Inwestycje bezpośrednie pasywa Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Instrumenty dłużne Inwestycje portfelowe aktywa Udziałowe papiery wartościowe Dłużne papiery wartościowe Inwestycje portfelowe pasywa Udziałowe papiery wartościowe Dłużne papiery wartościowe Pozostałe inwestycje aktywa NBP Sektor rządowy Monetarne instytucje finansowe (z wyłączeniem NBP) Pozostałe sektory Pozostałe inwestycje pasywa NBP Sektor rządowy Monetarne instytucje finansowe (z wyłączeniem NBP) Pozostałe sektory Pochodne instrumenty finansowe Oficjalne aktywa rezerwowe Saldo błędów i opuszczeń Narodowy Bank Polski

53 Aneks statystyczny Tabela 2. Bilans płatniczy (mln EUR) I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. Rachunek bieżący Saldo obrotów towarowych Eksport Import Saldo usług Przychody Rozchody Saldo dochodów pierwotnych Przychody Rozchody Saldo dochodów wtórnych Przychody Rozchody Rachunek kapitałowy Przychody Rozchody Rachunek finansowy Inwestycje bezpośrednie aktywa Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Instrumenty dłużne Inwestycje bezpośrednie pasywa Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Instrumenty dłużne Inwestycje portfelowe aktywa Udziałowe papiery wartościowe Dłużne papiery wartościowe Inwestycje portfelowe pasywa Udziałowe papiery wartościowe Dłużne papiery wartościowe Pozostałe inwestycje aktywa NBP Sektor rządowy Monetarne instytucje finansowe (z wyłączeniem NBP) Pozostałe sektory Pozostałe inwestycje pasywa NBP Sektor rządowy Monetarne instytucje finansowe (z wyłączeniem NBP) Pozostałe sektory Pochodne instrumenty finansowe Oficjalne aktywa rezerwowe Saldo błędów i opuszczeń Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

54 Tabela 3. Bilans płatniczy (mln USD) I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. Rachunek bieżący Saldo obrotów towarowych Eksport Import Saldo usług Przychody Rozchody Saldo dochodów pierwotnych Przychody Rozchody Saldo dochodów wtórnych Przychody Rozchody Rachunek kapitałowy Przychody Rozchody Rachunek finansowy Inwestycje bezpośrednie aktywa Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Instrumenty dłużne Inwestycje bezpośrednie pasywa Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Instrumenty dłużne Inwestycje portfelowe aktywa Udziałowe papiery wartościowe Dłużne papiery wartościowe Inwestycje portfelowe pasywa Udziałowe papiery wartościowe Dłużne papiery wartościowe Pozostałe inwestycje aktywa NBP Sektor rządowy Monetarne instytucje finansowe (z wyłączeniem NBP) Pozostałe sektory Pozostałe inwestycje pasywa NBP Sektor rządowy Monetarne instytucje finansowe (z wyłączeniem NBP) Pozostałe sektory Pochodne instrumenty finansowe Oficjalne aktywa rezerwowe Saldo błędów i opuszczeń Narodowy Bank Polski

55 Aneks statystyczny Tabela 4. Zbiorczy bilans płatniczy (mln PLN) Okres Rachunek bieżący Razem Towary Usługi Dochody pierwotne Dochody wtórne Rachunek kapitałowy Razem Rachunek finansowy Inwestycje bezpośrednie Aktywa Pasywa I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Okres Rachunek finansowy Inwestycje portfelowe Pozostałe inwestycje Aktywa Pasywa Aktywa Pasywa Pochodne instrumenty finansowe Oficjalne aktywa rezerwowe Saldo błędów i opuszczeń I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

56 Tabela 5. Rachunek bieżący i kapitałowy (mln PLN) Okres Saldo rachunku bieżącego i kapitałowego Saldo Rachunek bieżący Towary Usługi Saldo Eksport Import Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Okres Rachunek bieżący Dochody pierwotne Dochody wtórne Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody Rachunek kapitałowy Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Narodowy Bank Polski

57 Aneks statystyczny Tabela 6. Rachunek bieżący usługi (mln PLN) Okres Saldo Przychody Rozchody Usługi Transport Podróże zagraniczne Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Usługi Okres Uszlachetnianie Naprawy Pozostałe usługi Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

58 Tabela 7. Rachunek bieżący pozostałe usługi (mln PLN) Pozostałe usługi Okres Saldo Przychody Rozchody Usługi budowlane Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Pozostałe usługi Okres Usługi ubezpieczeniowe i emerytalne Usługi finansowe Opłaty z tytułu użytkowania własności intelektualnej Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Narodowy Bank Polski

59 Aneks statystyczny Tabela 8. Rachunek bieżący pozostałe usługi (mln PLN) (cd.) Pozostałe usługi Okres Usługi telekomunikacyjne, informatyczne i informacyjne Pozostałe usługi biznesowe Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Okres Usługi dla ludności, audiowizualne, kulturalne i rekreacyjne Usługi rządowe Pozostałe usługi niewydzielone gdzie indziej Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

60 Tabela 9. Rachunek bieżący dochody pierwotne (mln PLN) Dochody pierwotne Okres Saldo Przychody Rozchody Wynagrodzenia pracowników Dochody z inwestycji Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Dochody pierwotne Okres Dochody z inwestycji Dochody z inwestycji bezpośrednich Dochody z inwestycji portfelowych Dochody z pozostałych inwestycji Pozostałe dochody pierwotne Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Narodowy Bank Polski

61 Aneks statystyczny Tabela 10. Rachunek bieżący dochody z inwestycji (mln PLN) Dochody z inwestycji Okres Saldo Przychody Rozchody Dochody z inwestycji bezpośrednich Dochody z inwestycji portfelowych Dochody z pozostałych inwestycji Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Tabela 11. Rachunek bieżący dochody z inwestycji bezpośrednich (mln PLN) Dochody z inwestycji bezpośrednich Okres Saldo Przychody Rozchody Dywidendy Reinwestowane zyski Odsetki od instrumentów dłużnych Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

62 Tabela 12. Rachunek bieżący dochody z inwestycji portfelowych (mln PLN) Dochody z inwestycji portfelowych Okres Saldo Przychody Rozchody Dochody z papierów udziałowych Dochody z papierów dłużnych Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Tabela 13. Rachunek bieżący dochody wtórne (mln PLN) Dochody wtórne Okres Saldo Przychody Rozchody Sektor rządowy Pozostałe sektory Saldo Przychody Rozchody Saldo Przychody Rozchody I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Narodowy Bank Polski

63 Aneks statystyczny Tabela 14. Rachunek finansowy inwestycje bezpośrednie aktywa i pasywa (mln PLN) Okres Ogółem Razem Razem Inwestycje bezpośrednie Inwestycje bezpośrednie aktywa Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Akcje i inne formy udziałów kapitałowych z wyłączeniem reinwestycji zysków Reinwestycje zysków Instrumenty dłużne I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Okres Razem Razem Inwestycje bezpośrednie Inwestycje bezpośrednie pasywa Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Akcje i inne formy udziałów kapitałowych z wyłączeniem reinwestycji zysków Reinwestycje zysków Instrumenty dłużne I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

64 Tabela 15. Rachunek finansowy inwestycje bezpośrednie aktywa i pasywa (mln PLN) Okres Razem Razem Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Akcje i inne formy udziałów kapitałowych z wyłączeniem reinwestycji zysków Inwestor bezpośredni w podmiotach bezpośredniego inwestowania Inwestycje bezpośrednie aktywa Podmioty bezpośredniego inwestowania w inwestorach bezpośrednich Między innymi podmiotami w grupie Reinwestycje zysków Razem Instrumenty dłużne Inwestor bezpośredni w podmiotach bezpośredniego inwestowania Podmioty bezpośredniego inwestowania w inwestorach bezpośrednich Między innymi podmiotami w grupie I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Okres Razem Razem Akcje i inne formy udziałów kapitałowych Akcje i inne formy udziałów kapitałowych z wyłączeniem reinwestycji zysków Inwestor bezpośredni w podmiotach bezpośredniego inwestowania Inwestycje bezpośrednie pasywa Podmioty bezpośredniego inwestowania w inwestorach bezpośrednich Między innymi podmiotami w grupie Reinwestycje zysków Razem Instrumenty dłużne Inwestor bezpośredni w podmiotach bezpośredniego inwestowania Podmioty bezpośredniego inwestowania w inwestorach bezpośrednich Między innymi podmiotami w grupie I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Narodowy Bank Polski

65 Aneks statystyczny Tabela 16. Rachunek finansowy inwestycje portfelowe według instrumentów (mln PLN) Okres Ogółem Ogółem Inwestycje portfelowe aktywa Udziałowe papiery wartościowe Ogółem Inwestycje portfelowe według instrumentów Dłużne papiery wartościowe Długoterminowe papiery dłużne Instrumenty rynku pieniężnego Ogółem Inwestycje portfelowe pasywa Udziałowe papiery wartościowe Ogółem Dłużne papiery wartościowe Długoterminowe papiery dłużne Instrumenty rynku pieniężnego I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Tabela 17. Rachunek finansowy inwestycje portfelowe aktywa udziałowe papiery wartościowe (mln PLN) Okres Ogółem Narodowy Bank Polski Inwestycje portfelowe aktywa udziałowe papiery wartościowe Monetarne instytucje finansowe Sektor rządowy Ogółem Pozostałe sektory Pozostałe podmioty finansowe Pozostałe podmioty niefinansowe I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

66 Tabela 18. Rachunek finansowy inwestycje portfelowe aktywa dłużne papiery wartościowe (mln PLN) Okres Ogółem Ogółem Inwestycje portfelowe aktywa dłużne papiery wartościowe Narodowy Bank Polski Monetarne instytucje finansowe Długoterminowe papiery dłużne Sektor rządowy Ogółem Pozostałe sektory Pozostałe podmioty finansowe Pozostałe podmioty niefinansowe I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Okres Ogółem Narodowy Bank Polski Inwestycje portfelowe aktywa dłużne papiery wartościowe Monetarne instytucje finansowe Instrumenty rynku pieniężnego Sektor rządowy Ogółem Pozostałe sektory Pozostałe podmioty finansowe Pozostałe podmioty niefinansowe I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Narodowy Bank Polski

67 Aneks statystyczny Tabela 19. Rachunek finansowy inwestycje portfelowe pasywa udziałowe papiery wartościowe (mln PLN) Okres Ogółem Narodowy Bank Polski Inwestycje portfelowe pasywa udziałowe papiery wartościowe Monetarne instytucje finansowe Sektor rządowy Ogółem Pozostałe sektory Pozostałe podmioty finansowe Pozostałe podmioty niefinansowe I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

68 Tabela 19. Rachunek finansowy inwestycje portfelowe pasywa dłużne papiery wartościowe (mln PLN) Okres Ogółem Ogółem Inwestycje portfelowe pasywa dłużne papiery wartościowe Narodowy Bank Polski Monetarne instytucje finansowe Długoterminowe papiery dłużne Sektor rządowy Ogółem Pozostałe sektory Pozostałe podmioty finansowe Pozostałe podmioty niefinansowe I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Okres Ogółem Narodowy Bank Polski Inwestycje portfelowe pasywa dłużne papiery wartościowe Monetarne instytucje finansowe Instrumenty rynku pieniężnego Sektor rządowy Ogółem Pozostałe sektory Pozostałe podmioty finansowe Pozostałe podmioty niefinansowe I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Narodowy Bank Polski

69 Aneks statystyczny Tabela 20. Rachunek finansowy pozostałe inwestycje według sektorów (mln PLN) Okres Ogółem Ogółem Narodowy Bank Polski Pozostałe inwestycje Monetarne instytucje finansowe Pozostałe inwestycje aktywa Sektor rządowy Ogółem Pozostałe sektory Pozostałe podmioty finansowe Pozostałe podmioty niefinansowe I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Okres Ogółem Narodowy Bank Polski Monetarne instytucje finansowe Pozostałe inwestycje Pozostałe inwestycje pasywa Sektor rządowy Ogółem Pozostałe sektory Pozostałe podmioty finansowe Pozostałe podmioty niefinansowe I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

70 Tabela 21 Rachunek finansowy pozostałe inwestycje aktywa (mln PLN) Okres Ogółem Pozostałe udziały kapitałowe Rachunki bieżące i depozyty Pozostałe inwestycje aktywa Kredyty udzielone Rezerwy techniczno- -ubezpieczeniowe Kredyty handlowe Inne należności I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Tabela 22 Rachunek finansowy pozostałe inwestycje pasywa (mln PLN) Okres Ogółem Pozostałe udziały kapitałowe Rachunki bieżące i depozyty Pozostałe inwestycje pasywa Kredyty otrzymane Rezerwy techniczo- ubezpieczeniowe Kredyty handlowe Inne pasywa I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw Alokacja SDR-ów IV kw Narodowy Bank Polski

71 Aneks statystyczny Tabela 23. Rachunek finansowy oficjalne aktywa rezerwowe aktywa (mln PLN) Okres Netto Złoto monetarne SDR Oficjalne aktywa rezerwowe Pozycja rezerwowa w MFW Razem Pozostałe aktywa rezerwowe Rachunki bieżące i depozyty Dłużne papiery wartościowe Pozostałe należności I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

72 Tabela 24. Podstawowe wskaźniki bilansu płatniczego Saldo rachunku bieżącego Produkt krajowy brutto Saldo obrotów towarowych i usługowych Produkt krajowy brutto Eksport towarów i usług Import towarów i usług Stan oficjalnych aktywów rezerwowych Import towarów i usług Stan oficjalnych aktywów rezerwowych Import towarów i usług Saldo rachunku bieżącego i rachunku kapitałowego Produkt krajowy brutto 2017 Jednostka I kw. II kw. III kw. IV kw. % 1,9-0,1 0,0-1,0 % 4,5 4,8 4,3 3,2 % 108,4 109,4 108,7 106,7 % 181,0 170,9 164,9 149,0 w mies. 5,4 5,1 4,9 4,5 % 2,5 0,7 0,9 1,6 A Saldo rachunku bieżącego mln PLN B Saldo obrotów towarowych i usługowych mln PLN C Eksport towarów i usług mln PLN D Import towarów i usług mln PLN E Saldo rachunku kapitałowego mln PLN F Saldo inwestycji bezpośrednich mln PLN G Stan oficjalnych aktywów rezerwowych na koniec okresu mln PLN H Produkt krajowy brutto mln PLN I Kurs średni EUR w okresie PLN 4,3246 4,2168 4,2575 4, Narodowy Bank Polski

73 Aneks statystyczny Tabela 24. Podstawowe wskaźniki bilansu płatniczego (cd.) 2018 I kw. II kw. III kw. IVkw. 1 0,5 0,3-2,2-1,3 2 3,3 4,4 3,2 2, ,2 108,4 106,2 105, ,3 152,6 151,3 148,5 5 4,7 4,6 4,5 4,5 6 1,6 1,6-0,2 2,2 A B C D E F G H I 4,1811 4,2610 4,3056 4,2998 Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

74 Tabela 25. Zadłużenie zagraniczne Polski wybrane wskaźniki Zadłużenie zagraniczne Produkt krajowy brutto Zadłużenie zagraniczne krótkoterminowe Zadłużenie zagraniczne ogółem Zadłużenie zagraniczne krótkoterminowe Oficjalne aktywa rezerwowe Zadłużenie zagraniczne ogółem Wpływy z eksportu towarów i usług Zadłużenie zagraniczne netto Produkt krajowy brutto Zadłużenie zagraniczne z terminem spłaty do 1 roku Oficjalne aktywa rezerwowe Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego z terminem spłaty do 1 roku Oficjalne aktywa rezerwowe 2017 Jednostka I kw. II kw. III kw. IV kw. % 72,4 71,0 69,5 66,9 % 22,1 21,5 21,3 21,8 % 68,4 70,7 71,0 73,5 % 136,2 132,9 128,8 123,1 % 31,2 32,3 31,6 30,0 % 86,6 92,8 97,2 94,4 % 3,4 6,0 7,5 7,5 A Zadłużenie zagraniczne ogółem mln PLN B Zadłużenie zagraniczne długoterminowe mln PLN C Zadłużenie zagraniczne krótkoterminowe mln PLN D Produkt krajowy brutto mln PLN E Oficjalne aktywa rezerwowe mln PLN F Zadłużenie zagraniczne netto mln PLN G Wpływy z eksportu towarów i usług mln PLN H Zadłużenie zagraniczne z terminem wymagalności do 1 roku mln PLN I Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego z terminem spłaty do 1 roku mln PLN J Kurs średni EUR w okresie PLN 4,3246 4,2168 4,2575 4,2326 * prezentowane są kwartały w ujęciu płynnego roku, tj.: I kwartał 2017 obejmuje II kw 2016r.+III kw 2016r.+IV kw 2016r.+I kw 2017r. II kwartał 2017 obejmuje III kw 2016r.+IV kw 2016r.+I kw 2017r.+II kw 2017r. III kwartał 2017 obejmuje IV kw 2016r.+I kw 2017r.+II kw 2017r.+III kw 2017r. IV kwartał 2017 obejmuje I kw 2017r.+II kw 2017r.+III kw 2017r.+IV kw 2017r. I kwartał 2018 obejmuje II kw 2017r.+III kw 2017r.+IV kw 2017r.+I kw 2018r. II kwartał 2018 obejmuje III kw 2017r.+IV kw 2017r.+I kw 2018r.+II kw 2018r. III kwartał 2018 obejmuje IV kw 2017r.+I kw 2018r.+II kw 2018r.+III kw 2018r. IV kwartał 2018 obejmuje I kw 2018r.+II kw 2018r.+III kw 2018r.+IV kw 2018r. 72 Narodowy Bank Polski

75 Aneks statystyczny Tabela 25. Zadłużenie zagraniczne Polski wybrane wskaźniki (cd.) 2018 I kw. II kw. III kw. IV kw. 1 67,0 66,5 65,0 63,7 2 22,0 22,1 22,9 23,0 3 73,0 73,7 74,5 70, ,9 122,1 118,8 115,4 5 29,5 28,3 27,5 25,5 6 93,9 97,5 100,7 97,3 7 8,4 7,3 9,6 16,9 A B C D E F G H I J 4,1811 4,2610 4,3056 4,2998 Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

76 Tabela 26. Zadłużenie zagraniczne Polski w podziale na długoterminowe i krótkoterminowe (mln PLN) Okres Razem Razem Zadłużenie zagraniczne Polski Sektor rządowy Razem Narodowy Bank Polski I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Okres Razem Zadłużenie zagraniczne Polski MIF z wyłączeniem NBP Pozostałe sektory Inwestycje bezpośrednie: instrumenty dłużne Razem Razem Krótkoterminowe Długoterminowe Krótkoterminowe Długoterminowe Krótkoterminowe Długoterminowe Krótkoterminowe Długoterminowe Krótkoterminowe Długoterminowe Krótkoterminowe Długoterminowe I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Narodowy Bank Polski

77 Aneks statystyczny Tabela 27. Zadłużenie zagraniczne Polski w podziale na sektory i instrumenty (mln PLN) Okres Razem Rachunki bieżące i depozyty Sektor rządowy Dłużne papiery wartościowe Kredyty i pożyczki Kredyty handlowe Pozostałe pasywa dłużne Razem SDR alokacja Narodowy Bank Polski Rachunki bieżące i depozyty Dłużne papiery wartościowe I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Pozostałe pasywa dłużne Okres Razem Rachunki bieżące i depozyty MIF z wyłączeniem NBP Dłużne papiery wartościowe Kredyty i pożyczki Pozostałe pasywa dłużne Razem Rachunki bieżące i depozyty Dłużne papiery wartościowe Pozostałe sektory Kredyty i pożyczki Kredyty handlowe Pozostałe pasywa dłużne Rezerwy tech- niczno- -ubezpieczeniowe I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Okres Razem Otrzymane kredyty handlowe Inwestycje bezpośrednie: instrumenty dłużne Pozostałe kredyty i pożyczki otrzymane Rachunki bieżące i depozyty Pozostałe pasywa zagraniczne Dłużne papiery wartoś ciowe I kw II kw III kw IV kw I kw II kw III kw IV kw Bilans Płatniczy RP za IV kwartał

78