PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI

Transkrypt

1 PUBLICZNE PRAWO KONKURENCJI TEMATYKA WYKŁADU 1 SYSTEMY OCHRONY KONKURENCJI I ICH EWOLUCJA

2 OGŁOSZENIA PROWADZĄCY: dr Anna Piszcz, Katedra Prawa Gospodarczego Publicznego Dyżury - pok. 201: środa, godz sobota (w terminach zjazdów kierunków Administracja), sobota (w terminach zjazdów kierunków Prawo 17.XI, 1.XII., 15.XII.2013 r., 16.II.2014 r.) ŹRÓDŁA ustawa z dnia r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.); dalej: u.o.k.k. Najbliższe 2 zjazdy: 9.XI.2013 spotykamy się 2 x, o godz oraz o (zamiast wykładu dra Rafała Michałowskiego) 23.XI.2013 nie spotykamy się wcale (zarówno o 7.30, jak i o spotka się z Państwem dr Rafał Michałowski) EGZAMIN PISEMNY test jednokrotnego wyboru, ew. z pytaniem otwartym

3 Ochrona prawna konkurencji w gospodarkach rynkowych Jednolity sposób ochrony czy różne jej systemy? Elementy ochrony prawnej konkurencji: 1) ochrona konkurencji w interesie publicznym, w tym: a) ochrona konkurencji jako mechanizmu ekonomicznego (ochrona konkurencji wolnej), b) ograniczenia konkurencji w interesie publicznym, np. przepisy ograniczające prowadzenie działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, zasada zakazu pomocy publicznej (ochrona konkurencji równej); 2) ochrona konkurencji w interesie prywatnym (konkurentów i konsumentów): a) zakazy konkurencji (przepisy o spółkach handlowych, o bankach, o spółdzielniach, zakaz konkurencji pracowników / agentów) b) zwalczanie czynów nieuczciwej konkurencji (ochrona konkurencji uczciwej). W praktyce wykształciły się różne systemy mieszane, gdzie: - przeważa pkt 2 (w szczególności 2b); zaleta uczestnicy rynku mogą sami chronić konkurencję; wada jeśli rozwiązania prawne są wadliwe, de facto nie ma ochrony; - przeważa pkt 1 (w szczególności 1a); zaleta konkurencja jest chroniona przez państwo niezależnie od tego, czy uczestnicy rynku to robią; wady fiskalizm, organy państwa nie chronią interesu prywatnego; - względnie zrównoważone.

4 Ochrona prawna konkurencji = publiczne prawo konkurencji + prywatne prawo konkurencji Publiczne prawo konkurencji = prawo antymonopolowe + prawo subwencyjne Prawo antymonopolowe reguluje ochronę konkurencji jako mechanizmu ekonomicznego przed naruszeniami ze strony przedsiębiorców Prawo antymonopolowe: 1) oparte na zakazie pewnych czynów, 2) oparte na kontroli nadużywania konkurencji. Współcześnie przeważa model 1. MONOPOL sytuacja, gdy na danym rynku funkcjonuje tylko jeden przedsiębiorca: - monopol naturalny ma miejsce, gdy niemożliwe / nieopłacalne jest istnienie więcej niż jednego podmiotu na rynku (infrastruktura!); - monopol prawny wynika z przepisów prawa (np. Poczta Polska na przesyłki do 50 g do 31.XII.2012) OLIGOPOL sytuacja, gdy rynek należy do kilku przedsiębiorców o podobnych udziałach

5 Klasyfikacja systemów (modeli) ochrony konkurencji / prawa antymonopolowego: 1) model amerykański, 2) model europejski. 1) historia krajowej ochrony konkurencji rozpoczyna się w Ameryce Płn. Do 1890 r. własne prawa antymonopolowe uchwaliło 10 stanów USA kanadyjskie prawo antymonopolowe 1890 amerykańska antytrustowa ustawa Shermana, oparta na zakazie, a nie kontroli; obowiązuje do dziś. Prawo antytrustowe = wyraz protestu przeciwko trustom (koncentracji gospodarczej) Zakazuje: - porozumień ograniczających handel, angażowania się w związki / zmowy ograniczające handel; - monopolizacji i prób monopolizacji indywidualnie bądź wspólnie z innym podmiotem (innymi podmiotami). sądy - tzw. reguła rozsądku (szczególnie od lat 80-tych XX w.)

6 1914 ustawa Claytona Uzupełniono ustawę Shermana oraz zakazano pewnych praktyk dystrybucyjnych, fuzji i akwizycji ustawa o Federalnej Komisji Handlu Sankcje: 1) karnoprawne (kary pozbawienia wolności, grzywny) tzw. polityka leniency, łagodzenia kar Sankcje karne są nakładane przez sądy na wniosek Prokuratora Generalnego, który kieruje Departamentem Sprawiedliwości (w nim działa Wydział Antymonopolowy); 2) cywilnoprawne potrojone odszkodowania Sankcje cywilne są nakładane przez sądy wskutek pozwu Prokuratora Generalnego, Federalnej Komisji Handlu, rządu stanowego albo powodów prywatnych. Inne prawa wg tego modelu m.in. Kanada, Australia

7 2) Europa międzywojnie Niemcy: uchwalono ustawę przeciwko nieuczciwej konkurencji ustawa kartelowa w odpowiedzi na kryzys powojenny. Dopuszczała ona kartele, ale pod nadzorem państwa. Spory pomiędzy rządem a kartelami miał rozstrzygać powołany w tym celu sąd kartelowy. Zatem gospodarcza koordynacja (kartele) była dopuszczalna, lecz kontrolowana przez państwo regulacja oparta na kontroli nadużywania! Polska: 1926 ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 1933 ustawa o kartelach 1939 ustawa o porozumieniach kartelowych po II wojnie światowej: niektóre państwa przyjęły prawa oparte na kontroli nadużywania (Austria, Wielka Brytania, Irlandia), inne żadnych praw antymonopolowych nie przyjęły Niemcy alianci przeprowadzili dekartelizację i postanowili zapobiegać rekartelizacji 1957 uchwalenie ustawy przeciwko ograniczeniom konkurencji; prawo częściowo wzorowane na amerykańskim; powołano Bundeskartelamt (organ ochrony konkurencji); wzór dla prawa antymonoplowego Wspólnot Europejskich!

8 a) Model amerykański b) Model europejski administracyjne organy ochrony konkurencji pozywają przedsiębiorców do sądów powszechnych bądź działają jako oskarżyciele publiczni w postępowaniach karnych odpowiedzialność cywilna, odpowiedzialność karna, w mniejszym stopniu administracyjne kary pieniężne administracyjne organy ochrony konkurencji wydają decyzje w prowadzonych przez nie postępowaniach, w tym nakładają na przedsiębiorców kary pieniężne; od decyzji tych służą odwołania do sądów administracyjne kary pieniężne, w znacznie mniejszym odpowiedzialność cywilna, w najmniejszym stopniu odpowiedzialność karna

9 Europejski model, głównie od II poł. lat 80-tych XX w. rozprzestrzenia się na państwa członkowskie. Model niemiecki (wzorowany po części na amerykańskim) stał się standardem europejskim. Zakazane są: - porozumienia ograniczające konkurencją, - nadużywanie pozycji dominującej. Koncentracje przedsiębiorców (pewne ich kategorie) podlegają kontroli. Jeśli naruszenie może wywrzeć wpływ na handel wewnątrzwspólnotowy prawo UE [prawo antymonopolowe UE stosuje Komisja oraz krajowe organy ochrony konkurencji od r. system ich równoległej właściwości] Jeśli nie może krajowe prawo antymonopolowe Koncentracje o wymiarze wspólnotowym kontroluje Komisja Niemające takiego wymiaru podlegają prawu krajowemu Spójna europejska koncepcja prawa antymonopolowego! Kierunki zmian modelu europejskiego: 1) przyjęcie koncepcji tzw. łagodzenia kar (leniency); 2) tzw. reguła rozsądku, 3) ułatwienia w grupowym dochodzeniu odszkodowań przed sądami przez prywatnych powodów, 4) kryminalizacja. Zaczyna się on upodabniać do modelu amerykańskiego.

10 Rzeczpospolita Polska: II wojna światowa 1987 ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym w gospodarce narodowej 1990 ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym i ochronie interesów konsumentów 1993 ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji 2000 ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów 2007 nowa ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów projekt jej reformy koniec IX.2013 I czytanie projektu w Sejmie i przekazanie do Komisji Gospodarki 9.X.2013 wyłonienie z KG podkomisji nadzwyczajnej ds. rozpatrzenia projektu 23.X.2013 planowane posiedzenie podkomisji Krótszą od polskiej współczesną historię ochrony konkurencji mają państwa b. ZSRR. Np. Armenia posiada prawo antymonopolowe od r

11 Międzynarodowe systemy ochrony konkurencji a) konwencje międzynarodowe, np.: - Konwencja Paryska z 1883 r. o ochronie własności przemysłowej, - Protokół z 1947 r. o Tymczasowym Stosowaniu Układu Ogólnego w sprawie Ceł i Handlu GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) Przydatne byłoby ujednolicenie standardów ochrony konkurencji, jednak inicjatywy w tym zakresie podejmowane na niwie międzynarodowej, m.in. w ramach Światowej Organizacji Handlu, nie przyniosły oczekiwanych rezultatów od lipca 2006 r. kolejna runda rokowań w ramach Światowej Organizacji Handlu (zwana rundą katarską lub rundą rokowań z Doha), rozpoczęta w XI.2001 roku (jej celem jest ograniczenie barier handlowych i zwiększenie dzięki temu rozmiarów handlu światowego, ograniczenie protekcjonizmu w handlu i przez to zniwelowanie skutków kryzysu finansowego), pozostaje zawieszona, co uniemożliwia osiągnięcie kompromisu w jakiejkolwiek dziedzinie. b) sieć umów bilateralnych modelowy przykład WE / USA: Umowa dot. stosowania ich praw konkurencji) z r., UMOWA w sprawie stosowania zasad wzajemnego poszanowania praw w stosowaniu prawa konkurencji z r. c) normy pochodzące od organizacji międzynarodowych prawo konkurencji UE

12 Dziękuję za uwagę Zapraszam na następny wykład