Prawo gospodarcze zagadnienia administracyjnoprawne

Transkrypt

1 Prawo gospodarcze zagadnienia administracyjnoprawne 1. Prawo adminstracyjne gospodarcze Gospodarka, rynek, system gospodarczy Istota prawa administracyjnego gospodarczego Doktrynalne podstawy ingerencji państwa w gospodarkę Uwagi wstępne Etatystyczna gospodarka planowana Konstytucyjne podstawy ustroju gospodarczego Społeczna gospodarka rynkowa Gospodarstwo rodzinne Ochrona środowiska jako element zrównoważonego rozwoju Konstytucyjne wolności i prawa ekonomiczne Konstytucyjne gwarancje wolności gospodarczej, ochrony własności oraz wolności wyboru i wykonywania zawodu Proporcjonalność i równość jako przesłanki dopuszczalności ingerencji państwa w wolność i prawa obywateli w sferze gospodarczej Organizacja administracji właściwej w sprawach gospodarki Uwagi ogólne Administracja bezpośrednia w sprawach administracyjnych Administracja pośrednia w sprawach gospodarczych Pozycja Prawna NBP Funcja banku centralnego Autonomia banku centralnego Instrumenty oddziaływania na banki Współpraca z Europejskim Bankiem Centralnym Gospodarka Komunalna Mienie jednostek samorządu terytorialnego nabywanie mienia samorządowego istota gospodarki komunalnej zadania o charakterze użyteczności publicznej Gospodarka komunalna wykonywana poza sferą użyteczności publicznej Prawne formy wykonywania gospodarki komunalnej Jednostki organizacyjne działające na zasadach określonych w ustawie o finansach publicznych Spółki z udziałem JST Powierzanie wykonywania zadań z zakresu gospodarki komunalnej na podstawie umowy Przekształcenia przedsiębiorstw skomunalizowanych Samorząd gospodarczy i samorząd zawodowy Samorząd gospodarczy Pojęcie samorządu gospodarczego Zadania samorządu gospodarczego Podstawowe instytucje samorządu gospodarczego Samorząd zawodowy Prawna konstrukcja samorządu zawodowego

2 Charakter prawny samorządu zawodowego Zakres władztwa publicznoprawnego samorządu zawodowego Funkcje administracji gospodarczej Pojęcie funkcji administracji gospodarczej a funkcje państwa i prawa Klasyfikacje funkcji administracji gospodarczej Przedsiębiorca Pojęcie przedsiębiorcy w prawie publicznym Definicja przedsiębiorcy oraz działalności gospodarczej w u.s.d.g Przedsiębiorca Podstawowe prawa przedsiębiorcy Gwarancje wolności działalności gospodarczej w u.s.d.g Normy programowe Uprawnienia przedsiębiorcy Kontrola przedsiębiorcy Podstawowe obowiązki przedsiębiorcy Obowiązki związane z podjęciem działalności gospodarczej Obowiązki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Prywatyzacja zadań publicznych w sferze gospodarki Pojęcie prywatyzacji i jej systematyka Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych Podstawy prawne Metody prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych Komercjalizacja Prywatyzacja pośrednia Prywatyzacja bezpośrednia Prywatyzacja powszechna Publicznoprawne aspekty ochrony konkurencji (prawo antymonopolowe i prawo pomocy publicznej) Uwagi ogólne Prawo antymonopolowe Ochrona konkurencji w drodze przeciwdziałalnia praktykom ograniczającym konkurencję Ochrona konkurencji w drodze przeciwdziałania nadmiernej koncentracji Postępowanie w sprawach antymonopolowych Prawo pomocy publicznej Istota oraz podstawy prawne reglamentacji pomocy publicznej w gospodarce Pojęcie pomocy publicznej i jej formy Dopuszczalność udzielenia pomocy publicznej Publicznoprawna problematyka bankowości Zakres regulacji bankowości Typowe czynności bankowe Postępowanie przy tworzeniu banków Nadzór bankowy Przedmiot i zakres nadzoru bankowego Środki nadzoru Postępowanie naprawcze Likwidacja, przejęcie i upadłość banku Ubezpieczenie depozytów

3 1. Prawo administracyjne gospodarcze 1.1. Gospodarka, rynek, system gospodarczy Gospodarka może być definiowana na różne sposoby. o Ujęcie statystyczne gospodarki określanie jej z punktu widzenia wymiernych ilościowo danych, obrazujących wielkości dotyczące zatrudnienia, wartość majątku, obrotu, wielkość dochodu narodowego. Pojęcie zbiorcze obejmujące, przemysł handel, transport, rzemiosło itd. o Ujęcie funkcjonalne gospodarka to proces rozstrzygnięć społeczeństwa i jego członków dotyczący wykorzystywania środków produkcji do wytworzenia różnych dóbr i zarazem proces rozstrzygnięć dotyczących podziału tych dóbr jednostkom i ich grupom społecznym. Gospodarka w tym ujęciu jest dynamicznym procesem, o specyficznej relacji między celem i metodami działania. Zaspokojenie potrzeb przy zachowaniu zasady racjonalnego działania. Rynek płaszczyznę wymiany, na której dochodzi do zderzenia popytu i podaży wyznaczającego ceny produktów i usług. Rynek to samoczynnie działający mechanizm, sieć łącząca wszystkich potencjalnych sprzedawców i kupujących. o Do samoregulacyjnych funkcji rynku należą: Wycena dóbr Dostarczenie źródeł obiektywnej informacji o cenach Racjonalizacja wykorzystania zasobów Weryfikacja społecznej przydatności produktu Elementem systemu rynkowego, nadającym mu określone ramy instytucjonalne, jest regulacja prawna. Ramy te tworzą prawne gwarancje wolności gospodarczej, swobody dysponowania własnością prywatną, wolności zrzeszania się w celach gospodarczych Istota prawa administracyjnego gospodarczego Prawo to dotyczy interwencji państwa w sferę gospodarki. Przedmiot tego prawa odnosi się do państwowego oddziaływania na gospodarkę w takim zakresie, w jakim legitymowany przez zasadę państwa prawnego interes publiczny uzasadnia wykroczenie państwa w sferę konstytucyjnie chronionych wolności i praw wykonywanych na rynku. Od strony formalnej p.a.g. tworzą przepisy o organizacji i postępowaniu organów władzy publicznej i innych podmiotów wykonujących zadania administracji publicznej, właściwych 3

4 w sprawach ingerencji w stosunki gospodarcze. P.a.g. jest skonkretyzowanym prawem konstytucyjnym odnoszącym się do gospodarki. Porządek prawny w gospodarce wyznaczają przez wszystkim: - zasada społecznej gospodarki rynkowej - zasada gospodarstwa rodzinnego - zasada zrównoważonego rozwoju - podstawowe wolności i prawa ekonomiczne oraz prawa socjalne - konstytucyjne powinności państwa w sferze gospodarczej Źródłami p.a.g. są: 1. Konstytucja 2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe (prawo pierwotne i wtórne UE) 3. Ustawy oraz rozporządzenia 4. Prawo miejscowe 4

5 2. Doktrynalne podstawy ingerencji państwa w gospodarkę 2.1. Uwagi wstępne Historycznie można wyróżnić kilka porządków gospodarczych: 1. Merkantylistyczny porządek gospodarczy państwa absolutnego a. Oparta na ideach merkantylizmu, który mówił, że kwitnąca gospodarka jest warunkiem skutecznego panowania. b. Był to system społeczny i ekonomiczny obejmujący wszystkie dziedziny życia społeczeństwa. c. Silny nacisk na standaryzację systemu podatkowego, protekcjonizm celny, rozwój sektora publicznego gospodarki, centralizacja oddziaływania. d. Biurokracja! okres narodzin administracji gospodarczej. 2. Porządek liberalny a. Wynik rewolucji burżuazyjnej. b. Liberalizm gospodarczy, czyli działalność wielu uczestniczących w obrocie jednostek. c. Cele kolektywne opierają się na celach jednostki. d. Porządek ten popierał i uzasadniał kapitalistyczny sposób produkcji. e. Porządek oparty na tezach nieingerencji państwa F. Quesnaya. f. Trzy filary, własność, wolność gospodarcza, wolność osobista. g. Rezygnacja z ceł wywozowych. 3. Interwencjonistyczny porządek gospodarczy a. Koniec XIX wieku przyniósł problemy i rewizję założeń gospodarki liberalnej opartej na skrajnym dualizmie państwa i gospodarki. b. Powrót do ceł przez większość państw świata. c. Oparty na teoriach J.M. Keynesa makroekonomiczne oddziaływanie państwa na gospodarkę powinno mieć na celu uniknięcie problemów, które jeszcze się nie pojawiły. d. Powrót do oddziaływania na podaż pieniądza, polityka pieniężna, znaczna progresja podatkowa. e. New Deal w USA jako przykład prototypu interwencjonizmu. 5

6 2.2. Etatystyczna gospodarka planowana Rezygnacja z mechanizmów popytu i podaży jako metody alokacji środków inwestycyjnych i koordynacji rozwoju gospodarczego znalazła swoje podstawy w pracach Marks i Engelsa. o Model gospodarki planowej jest efektem praktyki politycznej raczej niż spójnej koncepcji teoretycznej o Rynek zastąpiono planem centralnym o Własność indywidualną znacjonalizowano o Mechanizmy rynkowe zastąpiono tzw. metodą nakazowo-rozdzielczą oddziaływania na gospodarkę o Instrument koordynacji działań roczny centralny plan gospodarczy o Ceny urzędowe, cła, stopy amortyzacji, 6

7 3. Konstytucyjne podstawy ustroju gospodarczego 3.1. Społeczna gospodarka rynkowa Jest to pojęcie niedookreślone, wywodzi się ze szkoły ordoliberalizmu. Koncepcja ordoliberalizmu opiera się na założeniu, że gospodarka nie może być pozostawiona sama sobie w jej klasycznej formule liberalnej. Gospodarka wymaga silnego państwa, zdolnego do przeciwdziałania deprecjacji zasady wolności umów, oraz konkurencji wskutek koncentracji władzy na rynku. Ordoliberalizm zakładał określenie zadań państwa w gospodarce. Społeczna gospodarka rynkowa łączyć ma zasadę wolności na rynku z postulatem społecznej równości szans, przy czym oba te elementy są równej rangi i powinny być komplementarne. Społeczna gospodarka rynkowa znalazła zapis w Konst. RP, tworzy, konstytucyjny obraz ładu społecznego i konkretny model ekonomiczny. Art. 20 Konst. RP, mówi, że społeczna gospodarka rynkowa jest z jednej strony wyznaczona przez podstawowe, tradycyjne elementy rynku czyli, wolność gospodarczą i własność prywatną, a z drugiej zaś strony przez solidarność społeczną, społeczny dialog i współpracę społeczną. Model taki zakłada socjalny charakter państwa, a nie socjalny charakter rynku. Wolności w art. 20 nie odnoszą się do państwa, według TK. Państwo powinno prowadzić działalność, uzasadnioną realizacją wartości konstytucyjnych, w szczególności społecznego charakteru gospodarki narodowej i zrównoważonego rozwoju. Otwarte jest natomiast pytanie, w jakim zakresie wyznacza treść społecznej gospodarki rynkowej proces europejskiej integracji gospodarczej. Realizacja celów integracji gospodarczej następuje w drodze utworzenia wspólnego rynku i unii gospodarczo-walutowej oraz prowadzenie wspólnej polityki gospodarczej i jednolitej polityki pieniężnej. Postanowienia TUE zakładają zdecentralizowany model gospodarczy. Państwa wspólnoty związane są zasadami otwartej gospodarki rynkowej i wolnej konkurencji. Państwa muszą odrzucić koncepcję integracji działań państwa na rzecz swobody działań obywateli. Państwa mają stopniowo włączać do celów integracji gospodarczej także cele społeczne. Pomóc ma temu Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny czy Europejski Fundusz Gwarancji i Ukierunkowania Rolnictwa Gospodarstwo rodzinne W myśl art. 23 Konst. RP podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne. Na działalność rolniczą składają się ziemia, praca, kapitał oraz organizacja. Czynniki te tworzą pojęcie gospodarstwa rolnego jako kategorii ekonomicznej. Ustrój rolny można określić jako układ stosunków własnościowych i formy organizacji produkcji w rolnictwie, wraz z formami organizacyjnymi rynków rolnych. Ustawa z o kształtowaniu ustroju rolnego, definiuje gospodarstwo rodzinne jako gospodarstwo rolne prowadzone przez rolnika indywidualnego, w którym łączna 7

8 powierzchnia użytków rolnych jest nie większa niż 300ha. Rolnik indywidualny to osoba fizyczna, która jest właścicielem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych o ww. rozmiarach. Gospodarstwo rozwojowe kategoria bliska gospodarstwu rodzinnemu, wyodrębniona w dyrektywie Rady z Spełnienie przesłanek: 1. Główne źródło utrzymania osoby prowadzącej gospodarstwo 2. Prowadzenie rachunkowości 3. Posiadanie planu rozwojowego 4. Poziom dochodu poniżej określonego przez państwo jako docelowy Może prowadzić do uzyskania statusu gospodarstwa rozwojowego, co może skutkować objęciem gospodarstwa wsparciem ze strony państw członkowskich w drodze: 1. Przydzielenia na zasadzie pierwszeństwa nieużytkowanych gruntów 2. Przyznanie dotacji 3. Udzielanie poręczeń kredytowych 3.3. Ochrona środowiska jako element zrównoważonego rozwoju Konstytucja RP nakłada na obywateli i na władzę obowiązek dbałości o stan środowiska, i ponoszenie, w granicach ustawowych, odpowiedzialności za spowodowanie jego pogorszenia. Władze zobowiązane są do prowadzenia polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłemu pokoleniu. Koncepcja zrównoważonego rozwoju wywodzi się z XIX teorii von Carlowitza metody gospodarki leśnej, która mówiła że należy wycinać tyle drzew, ile może w tym miejscu wyrosnąć, tak aby las nigdy nie został zlikwidowany. Współcześnie koncepcja zrównoważonego rozwoju odnosi się do kwestii zaspokajania potrzeb człowieka w kontekście ograniczonych możliwości światowego systemu ekologicznego. Oświadczenie z Rio z Uznaje zrównoważony rozwój jako koncepcję rozwoju Ziemi, która pozwala zaspokoić podstawowe potrzeby wszystkich ludzi, a jednocześnie dba o ochronę, zachowanie i odnowę zdrowia i integralności systemów ekologicznych. Proces ten oznacza zaspokojenie aspiracji rozwojowych obecnego pokolenia tak by przyszłe mogło zaspokoić te same aspiracje. Koncepcja ta znajduje się u podstaw ustawy z prawo ochrony środowiska. Ustawa ustanawia rozwój i ochronę środowiska istotnym elementem polityki społeczno gospodarczej oraz polityki zagospodarowania przestrzennego państwa. Ustawa tworzy aktywne instrumenty ochrony środowiska, oprocentowane pożyczki, dopłaty, dotacje, na inwestycje z zakresu ochrony środowiska, a także programy dostosowawcze. Celem programów jest doprowadzenie do zrealizowania obowiązujących wymagań ochrony środowiska przez instalacje, które ze względów technologicznych lub ekonomicznych nie mogły osiągnąć tych wymagań w terminach przewidzianych w przepisach powszechnie obowiązujących, a za ich utrzymaniem przemawia interes publiczny. 8

9 3.4. Konstytucyjne wolności i prawa ekonomiczne Konstytucyjne gwarancje wolności gospodarczej, ochrony własności oraz wolności wyboru i wykonywania zawodu Wolność gospodarcza Wolność gospodarcza obejmuje swobodę obywatela do nieskrępowanego gospodarczego działania na rynku. Inicjatywa podjęcia działalności gospodarczej należy do obywateli i ich zrzeszeń. Działalność ma być przy tym wolna od ingerencji państwa w zakresie, w jakim odnosi się do istotnych decyzji dla procesu gospodarowania. W Konst. RP wolność gospodarcza jest zasadą ustrojową na gruncie prawa publicznego. Jest zasadą konstytucyjną, z której wynika dla państwa obowiązek o charakterze pozytywnym tworzenie warunków, które umacniają wolność gospodarczą, jak i negatywnym powstrzymanie się państwa od stanowienia prawa w sposób, który ograniczałby wolność gospodarczą nadmiernie. Beneficjentami tej zasady są osoby fizyczne i prawne, acz przepisy mogą ograniczyć wykonywanie działalności z wolności, przez określone kategorie osób, np. posłów, senatorów. Działalność gospodarcza w świetle ustawy o swobodzie gospodarczej, obejmuje zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową, jak iw zakresie pozyskiwania, rozpoznawania i eksploatacji zasobów naturalnych. Działalnością gospodarczą jest także wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły działalność zawodowa Wolność wyboru i wykonywania zawodu Konstytucyjna wolność w art. 65 zapewnia każdemu na równych prawach podjęcie każdej, niezakazanej prawem pracy, wykonywanej w dowolnie wybranym miejscu, którą jednostka czyni gospodarczą podstawą życiowej egzystencji. Wolność w aspekcie kwalifikacyjnym, podmiotowym, przestrzennym. Wykonywanie zawodu w przeciwieństwie do jego wyboru, może być poddane regulacjom prawnym. Ograniczenia mogą przybrać postać warunków subiektywnych podjęcia określonego zawodu, bądź ryzykowniejszych z perspektywy konstytucyjności, warunków obiektywnych. 9

10 Gwarancja własności Art 21 Konstytucji zawiera normę zgodnie z którą RP chroni własność i prawo dziedziczenia W świetle artykułu 20 Konstytucji własność prywatna traktowana jest jako jeden z elementów konstruujących konstytucyjny model społecznej gospodarki rynkowej. Art. 64 natomiast gwarantuje prawo do własności jako prawo podmiotowe, czyli prawo każdej jednostki. Prawo własności, zgodnie z art. 64 podlega równej dla wszystkich ochronie. Zagwarantowanie ochrony własności jest konstytucyjną powinnością państwa. W konstytucji RP własność występuje w dwojakim znaczeniu. 1. Konstytucyjnym, autonomicznym w całości oderwanym od znaczenia ustawowego. Tak jest w art. 21 gdzie własność jest zbiorczym określeniem dla wszystkich praw majątkowych. 2. Cywilistycznym art. 64 gdzie własność traktowana jest jak składnik mienia, czyli prawo własności. Własność z art. 21 ma bardzo szeroki zakres, oderwany od rozumienia cywilistycznego i jakiekolwiek próby zawężenia, poprzez wykładnię, byłby niezgodne z orzecznictwem Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Pozwala to na traktowanie jako własność: prawo do wyszynku, prawo do klienteli, prawo do renty z tytułu ubezpieczenia społecznego, prawo z patentu i znaków użytkowych zgłoszone do rejestracji. Gwarancja własności z art. 21 pełni dwojaką funkcję. 1. Zachowawczą służy ochronie istniejących praw majątkowych przed ich utratą czy uszczupleniem. 2. Instytucjonalną sprowadza się do ochrony poszczególnych praw majątkowych stosownie do ich treści i ich zakresu przedmiotowego. Natomiast w parze z negatywnym ujęciem wolności majątkowej dla państwa idzie obowiązek o charakterze pozytywnym, czyli umożliwienie, efektywne, korzystania z własności. Własność, choć bardzo chroniona nie jest ius infinium. Ustawodawca może w interesie publicznym ograniczyć wykonywanie własności (związanie własności). Związanie własności polega na tym, że ustawodawca, nie odejmując samego prawa, ogranicza swobodę wykonywania własności. Wynika to z koncepcji orzecznictwa RFN społecznego związania własności co oznacza, że z prawa własności wynikają także określone obowiązki społeczne(grabienie liści, odśnieżanie chodników). TK stwierdził, że własność rodzi nie tylko uprawnienia, ale i obowiązki, zwłaszcza takie, legitymowane nakazami interesu publicznego. Ograniczenia takie znajdują się na szczeblu ustawowym, np. w prawie budowlanym, prawie ochrony środowiska, prawie wodnym. 10

11 Kwalifikowaną postacią ograniczenia własności jest konstytucyjnie dopuszczalne wywłaszczenie. Unormowane w art. 21 ust. 2. Przepis mówi, że wywłaszczenie, czyli odjęcie prawa, dopuszczalne jest jedynie w celu publicznym i za słusznym odszkodowaniem. Konstytucyjne wywłaszczenie jest pojęciem szerokim, autonomicznym od ustawowego, dotyczy każdego odjęcia prawa majątkowego podmiotu publicznego prawa podstawowego w drodze władczego rozstrzygnięcia państwa. Są dwie przesłanki wywłaszczenia: 1. Istnienie celu publicznego, określony ustawowo (warunek formalny), konkretny i istotny (warunek materialny) 2. Słuszne odszkodowanie, oparte według TK, na zasadzie ekwiwalentności Proporcjonalność i równość jako przesłanki dopuszczalności ingerencji państwa w wolność i prawa obywateli w sferze gospodarczej Zasada proporcjonalności Zasada proporcjonalności oznacza zakaz nadmiernej ingerencji w sferę praw i wolności jednostki. Oznacza, że cel i środek muszą pozostawać we wzajemnym normatywnym związku. Jest to zasada konstytucyjna z art. 31 ust. 3. Przepis ten mówi, że ograniczenia mogą wolności i praw mogą być ustanawianie tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej etc. Art. 31 ust. 3 Wprowadza kumulatywne przesłanki dopuszczalności ograniczeń w korzystaniu z wolności gospodarczej: (kat. Zamknięty) 1. Ustawowa forma ograniczenia 2. Konieczność wprowadzenia ograniczenia w państwie demokratycznym 3. Funkcjonalny związek niezbędności ograniczenia z realizacją wskazanych w przepisie wartości, bezpieczeństwo państwa, porządek publiczny, ochrona środowiska, zdrowia i moralności publicznej, wolności i praw innych osób 4. Zakaz naruszania istoty danego prawa lub wolności Zasada równości Zasada równości jest podstawową zasada norm prawnych w demokratycznym państwie prawnym, tak by żadna osoba lub grupa nie była dyskryminowana w toku prowadzenia działalności gospodarczej. Art. 32 mówi, że wszyscy są równi wobec prawa i nikt nie może być dyskryminowany w życiu gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Wszystkie działające na rynku osoby mają równe prawa, równość wobec ustawy. Zasada ta wprowadza zakaz ustanawiania regulacji o charakterze dyskryminującym lub faworyzującym, pod warunkiem, że adresaci normy charakteryzują się w równym stopniu określonymi cechami. 11

12 4. Organizacja administracji właściwej w sprawach gospodarki 4.1. Uwagi ogólne Administracja gospodarcza postrzegana w znaczeniu przedmiotowym to skutek klasyfikacji działań administracji publicznej w płaszczyźnie tego obszaru oddziaływania państwa, jakim jest gospodarka. Zasadniczym przedmiotem działań jest oddziaływanie na gospodarkę. Administracja bezpośrednia realizowana jest przez RM i poszczególnych ministrów, a także przez centralne organy administracji rządowej. Administracja pośrednia wykonywana jest przez instytucję zlecenia zadań i funkcji administracyjnych jak i przez kontrolowane administracyjnie, jednostki organizacyjne o różnym stopniu prawnej samodzielności, jak, fundacje i fundusze celowe Administracja bezpośrednia w sprawach administracyjnych Naczelnym organem w sferze oddziaływania jest RM, to do Rady należą wszelkie sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego. Do celów RM należy m.in. : - ochrona interesów Skarbu Państwa - uchwalanie budżetu państwa - uchwalanie zamknięcia rachunków państwowych i sprawozdanie z ich wykonania - funkcja koordynacyjna wobec wszystkich organów administracji rządowej Ustawa o Radzie Ministrów daje prawo tworzenia stałych Komitetów Rady Ministrów jako organy pomocnicze i opiniodawcze. Stałym Komitetem jest np. Komitet Europejski, którego zadaniem jest przygotowanie, opiniowanie stanowisk RM w sprawach związanych z członkostwem Polski w UE. Kolejną instytucją pomocniczą dla RM są pełnomocnicy rządu, powoływani do zadań o charakterze czasowym. W sprawach gospodarczych powoływane są przy RM także rady i zespoły jako organy opiniodawcze i doradcze. Kolejną szczególną instytucją są komisje wspólne przedstawicieli rządu oraz zainteresowanych środowisk społecznych. Do organów administracji bezpośredniej zaliczyć należy także naczelne organy administracji rządowej o kompetencji do kierowania określonymi działami administracji, odnoszącymi się do gospodarki. Reforma centrum gospodarczego z 1996 oddzieliła rządzenie (politykę) od administrowania (bieżącego stosowania prawa), które przekazano korpusowi służby cywilnej, co ma na celu zapewnienie zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa. 12

13 Planowanie w gospodarce jako jeden z punktów reformy z 96 roku, polega na opracowywaniu programów państwowych państwowego postępowania przez tworzenie stanów pożądanych w obszarze gospodarki. Powołano wtedy też Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, którego zakres działań obejmuje prognozowanie rozwoju gospodarczego i społecznego oraz opracowywanie koncepcji i prognoz zagospodarowania przestrzennego kraju i polityki regionalnej. Centrum zlikwidowane zostało w 2006r i nie zastąpione niczym. Funkcja planowania gospodarki należy do RM, a inicjatywa planowania gospodarczego średnio i krótko okresowego należy do Ministra Gospodarki. Do Min. Gosp. należą funkcje koordynacyjna wobec gospodarki, czyli kierowania procesem uzgodnień organów oddziałujących na procesy gospodarcze. Polega na spowodowaniu określonych zachowań działających na rynku przedsiębiorców i globalne lub indywidualne oddziaływanie na realizację celów polityki gospodarczej. Funkcję permanentnej kontroli procesów gospodarczych Minister Gospodarki realizuje we współdziałaniu z izbami gospodarczymi, zrzeszeniami pracodawców i związkami zawodowymi. Instytucjonalizacja Skarbu Państwa realizowana jest w drodze utworzenia odrębnego urzędu Ministra Skarbu Państwa. Do zadań organu należy: 1. Gospodarowanie mieniem SP i jego ochrona w zakresie określonym przepisami 2. Prywatyzacja mienia SP 3. Reprezentacja SP kompetencja do składania oświadczeń woli w imieniu SP Zastępstwo procesowe w skomplikowanych, konkretnych sprawach przejęła Prokuratoria Generalna. Rynki telekomunikacyjne, pocztowe, energetyki, transportu kolejowego, lotniczego, zaopatrzenia w wodę etc, zostały poddane szczególnej regulacji. Kontrola nad tymi rynkami powierzona została odrębnym organom centralnej administracji rządowej, tzw. organom regulacyjnym. Państwo z postępującą prywatyzacją liberalizacją sektorów gospodarki objętych monopolami sieciowymi, rezygnując z regulacji właścicielskiej, musi z pomocą władztwa publicznoprawnego (imperium) gwarantować skuteczne środki interwencyjne, które utrudnią zaniechanie świadczenia określonych usług etc. Organy te mają uprawnienia przyznawania, cofania koncesji lub zezwoleń na prowadzenie działalności, ustalanie taryf na ich usługi, rozstrzyganie sporów między przedsiębiorcami i nakładanie kar za niestosowanie przepisów. Przykładem organu regulacyjnego jest Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Prezes UOKiK Administracja pośrednia w sprawach gospodarczych Administracja pośrednia, prócz przez samorządu, wykonywana jest ponadto w drodze: 1. Zadań i funkcji zleconych 2. Podstawowych funduszy celowych 3. W formach organizacyjnoprawnych prawa prywatnego Ma to na celu odciążenie administracji, odbiurokratyzowanie administracji. 13

14 Katalog zadań które można zlecić jest enumeratywnie wyliczony w ustawie z o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Obok zlecenia zadań publicznych w sprawach gospodarczych istnieje możliwość powierzenia funkcji zleconych administracji rządowej podmiotom niewchodzącym w skład aparatu administracyjnego. Przekazanie takie następuje w drodze ustawy, czasem w drodze decyzji właściwego organu. Konstrukcja państwowych funduszy celowych stanowi publicznoprawną formę organizacyjną, będącą połączeniem wykonywania administracji i zarazem sposobu pozyskiwania i gromadzenia środków finansowych na realizację określonych zadań państwowych. Zadanie budżetowe może być wyodrębnione z budżetu państwa i finansowane w ramach państwowego funduszu celowego. Fundusze te nie mają osobowości prawnej, funkcjonują jako rachunki bankowe. Organem kontrolnym wobec funduszy są rady nadzorcze funduszy. Kolejną formą administracji pośredniej w sprawach gospodarczych są formy prawa prywatnego, których celem jest elastyczne, efektywne i odbiurokratyzowane działanie administracji w sferze gospodarczej. W tej kategorii są np. Agencja Rynku Rolnego, Agencja Nieruchomości Rolnych. Formy organizacyjno prywatnoprawnie działającej administracji można podzielić na te ustanowione i określone ustawowo (państwowe osoby prawne), jak i na te ustanowione w drodze aktów prawa wewnętrznego (spółki akcyjne prawa handlowego i fundacje). Ustawa z wprowadza Agencje wykonawcze, czyli państwowe osoby prawne, powoływane ustawowo w celu realizacji zadań państwowych, których plany finansoworzeczowe są włączone do ustawy budżetowej. Agencje rozliczają się z budżetem z nadwyżki. Zadania z zakresu polityki gospodarczej realizują też fundacje, np. Polska Agencja Rozwoju Regionalnego Fundacja Skarbu Państwa. 14

15 5. Pozycja Prawna NBP 5.1. Funkcja banku centralnego Wykonywanie funkcji banku centralnego polega na m.in. 1. Współudziale w kształtowaniu polityki gospodarczej państwa 2. Kształtowanie polityki pieniężnej 3. Prowadzenie obsługi budżetu 4. Zarządzanie długiem publicznym 5. Funkcje emisyjne 6. Oddziaływanie na system bankowy 7. Główny cel - osiąganie stabilności finansowej 5.2. Autonomia banku centralnego Są dwie koncepcje stosunku banku do władzy: 1. Instytucja doradcza organom państwowym 2. Instytucja niezależna zarówno od kierunków polityki reprezentowanej przez parlament czy rząd, jak i od presji społecznej Określenie realnego stopnia samodzielności wymaga oceny prawnych form ingerencji władzy w działalność banku: - nie ma zależności między NBP a rządem i Min. Finansów - prezes NBP powoływany jest przez Sejm na wniosek Prezydenta RP - członkowie RPP przez Prezydenta, Sejm i Senat w równej liczbie - członków zarządu na wniosek Prezesa NBP powołuje Prezydent - NBP ma wyłączną kompetencję w zakresie emisji pieniądza oraz ustalania i realizacji polityki pieniężnej 5.3. Instrumenty oddziaływania na banki Instrumenty można podzielić na : 1. Pośrednie: a. Operacje otwartego rynku - upoważnienie banku centralnego do zakupu i sprzedaży papierów wartościowych o stałym oprocentowaniu. Wpływ na kreację pieniądza, realizowany jest przez oddziaływanie na podaż pieniądza rezerwowego lub podaż pieniądza ogółem. 15

16 b. Stopy procentowe instrumentów banku centralnego instrument oddziaływania na banki handlowe, związany z dyskontem i redyskontem weksli, określający cenę kredytów udzielanych bankom komercyjnym. 2. Bezpośrednie: a. System bankowy rezerw obowiązkowych banki są zobowiązane utrzymywać pewne aktywa w banku centralnym odpowiednio do określonego stosunku zobowiązań. Jest to narzędzie regulowania płynności banków. b. Pułapy kredytowe RPP może wprowadzić ograniczenie wielkości środków pieniężnych, które mogą być oddane przez banki do dyspozycji kredytobiorców i pożyczkobiorców Współpraca z Europejskim Bankiem Centralnym EBC przejął funkcje wszystkich banków centralnych, które stały się jego filiami. EBC ma osobowość prawna i jest niezależny w wykonywaniu swoich uprawnień oraz w zakresie swych finansów nie zwraca się po instrukcje do jakiejkolwiek instytucji czy organu UE. EBC i banki centralne to Europejski System Banków Centralnych. Po włączeniu Polski do Unii, z jednej strony NBP, nie posiada pełni praw i obowiązków takich jak banki centralne państwa należących do strefy euro, a prezes NBP zasiada tylko w Radzie Ogólnej EBC, ale z drugiej zaś posiada pełnię kompetencji w zakresie ustalania i realizowania polityki pieniężnej oraz emitowania polskiego pieniądza. 16

17 6. Gospodarka Komunalna 6.1. Mienie jednostek samorządu terytorialnego Mieniem samorządu terytorialnego jest własność i inne prawa majątkowe przysługujące poszczególnym jednostkom samorządu terytorialnego i związkom samorządowym (gminnym i powiatowym) oraz mienie innych wojewódzkich, powiatowych i gminnych osób prawnych. Mienie to należy szeroko rozumieć jako mienie samorządowe / komunalne. Do mienia tego nie należy mienie gminne, zdefiniowane w art. 48 ust. 3 ustawy z 9 marca 1990 o samorządzie gminnym jako prawo własności, użytkowania oraz inne prawa rzeczowe i prawa majątkowe przysługujące mieszkańcom wsi. Podmiotem mienia gminnego nie jest gminna a mieszkańcy wsi. Mienie JST służy w całości realizacji zadań publicznych wykonywanych przez województwa, powiaty i gminy. Mienie komunalne poddane jest ochronie konstytucyjnej, acz może być poddane ograniczeniom uzasadnionym interesem publicznym. Z punktu widzenia cywila ustawodawca stawia na równi wszystkie podmioty samorządowe posiadające osobowość prawną. Może jednak je rozróżnić na podstawie sposobu nabycia osobowości prawnej na te: 1. których osobowość prawna jest rezultatem ich statusu w prawie publicznym, co dotyczy województw, powiatu oraz gminy i związku komunalnego 2. inne podmioty, które uzyskują osobowość prawną po spełnieniu przewidzianych prawem przesłanek, zwłaszcza po dokonaniu odpowiedniego wpisu w sądzie rejestrowym ( samorządowe osoby prawne o charakterze pochodnym). Samorządowe osoby prawne o charakterze pochodnym to jednoosobowe spółki kapitałowe JST lub związku komunalnego, założone na podstawie przepisów KSH, oraz spółki powstałe w wyniku przekształcenia przedsiębiorstw komunalnych na zasadach ustawy o gospodarce komunalnej. Podmioty mienia JST samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystywania składników majątkowych, z zachowaniem przepisów prawa. Wykonywanie praw majątkowych przez JST należy do kompetencji ich statutowych organów ( wójt, burmistrz, prezydent miasta w gminie, bądź zarząd województwa czy powiatu) 6.2. nabywanie mienia samorządowego Nabycie mienia samorządowego może być: 1. Pierwotne następuje co do zasady, w drodze przekazania JST mienia Skarbu Państwa, jak i innych państwowych osób prawnych. Przekazanie mienia związane jest wprost z zakresem zadań JST. Ten sposób nazywa nabycia określany jest mianem komunalizacji. Gminy uzyskały mienie na podstawie ustawy z przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych. Gminy w drodze swoistej sukcesji od SP nabyły 17

18 mienie należące wcześniej do rad narodowych. Nabycie pierwotne mienia przez województwa i powiaty dotyczy również mienia SP oraz mienia będącego we władaniu państwowych osób prawnych. Nabycie mogło być z mocy ustawy lub na wniosek właściwego organu JST. Z mocy ustawy mienie obejmuje m.in.: a. instytucje kultury wpisane do rejestru b. bazę sportowo rekreacyjną c. mające siedzibę na obszarze województwa i powiatu instytucje i jednostki organizacyjne, w tym osobowość prawną, podległe lub podporządkowane właściwym ministrom lub centralnym organom administracji rządowej, wojewodom lub innym organom administracji rządowej, wykonujące zadania JST, z wyjątkiem komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników służb, inspekcji i straży. d. NA podstawie ustawy z 1998 Wojewódzkie ośrodki ruchu drogowego, od 1999 stały się wojewódzkimi osobami prawnymi w rozumieniu ustawy o samorządzie terytorialnym. 2. Wtórne, w wyniku własnej działalności JST istota gospodarki komunalnej gospodarka komunalna w znaczeniu przedmiotowym tego pojęcia polega na wykonywaniu przez JST zadań własnych w celu zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Cała działalność komunalna służyć ma zaspokojeniu zbi9orowych potrzeb mieszkańców, będąc istotą i jednocześnie podstawowym celem samorządu terytorialnego. Z punktu widzenia podmiotowego gospodarka komunalna obejmuje aktywność trzech kategorii podmiotów. Po pierwsze wykonywanie zadań własnych. Po drugie pojęcie gospodarki komunalnej odnieść należy do działalności związków jednostek samorządu terytorialnego, czyli związków międzygminnych, związków powiatów, oraz związków miast na prawach powiatów z gminami; wniosek taki wynika wprost z ustawy o gospodarce komunalnej, w myśl którego przepisy ustawy stosuje się odpowiednio do wykonywania zadań przez związki komunalne oraz m.st. Warszawy. Po trzecie zakresem podmiotowym pojęcia gospodarka komunalna należy objąć także działalność tych podmiotów, innych niż powyższe, którym JST powierzają w drodze umowy wykonywanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej. Oznacza to, że gospodarkę komunalną w sensie przedmiotowym wykonują wyłącznie powyższe trzy kategorie podmiotów. Choć nie można uznać JST za przedsiębiorców, stosuje się do nich przepisy antymonopolowe. 18

19 uzupełnić coś o ograniczeniach konkurencji etc 6.4. zadania o charakterze użyteczności publicznej Zakres gospodarki komunalnej jest bardzo spornym problemem. Tworząc ustawę chciano wprowadzić zakaz tzw. czystej działalności zarobkowej gmin. Ostatecznie, po wstępnym nieudanym rozwiązaniu kompromisowym, wprowadzono bezwzględny zakaz tworzenia przez gminy przedsiębiorstw zarobkowych, które nie wykonują zadań z zakresu użyteczności publicznej. Zakres przedmiotowy gospodarki komunalnej ( art. 1 ust. 1 / 2 ustawy o gosp. kom.) o Zadania z zakresu użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności, w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Działalność nie może być nastawiona na maksymalizację zysku, mają obowiązek działania niezależnie od tego, czy są w stanie pokryć związane z tym wydatki. Zadania gminy (art. 7 ust.1 u.s.g. wyliczenie przykładowe, kat. otwarty): 1. Zaopatrywanie w wodę, gaz, energię elektryczną i cieplną 2. Odprowadzanie ścieków i utylizację odpadów komunalnych 3. Transport publiczny 4. Drogi gminne 5. Komunalne zasoby lokalowe 6. Komunalne drogi publiczne 7. Zieleń komunalną 8. Utrzymywanie cmentarzy i inne Zadania samorządu województwa (art. 14 u.s.w.): 1. Edukacja publiczna, szkolnictwo wyższe 2. Promocja i ochrona zdrowia 3. Kultura i ochrona jej dóbr 4. Pomoc społeczna 5. Modernizacja terenów wiejskich, ochrona środowiska 6. Gospodarka wodna, drogi publiczne i transport 7. Kultura fizyczna i turystyka 8. Ochrona praw konsumentów i innych Zadania powiatu (art. 4 ust. 1 u.s.p.) to zadania o charakterze ponadgminnym w zakresie m.in.: edukacji publicznej, promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, ochrony dóbr kultury, bezpieczeństwo obywateli, przeciwdziałanie bezrobociu, aktywizacja lokalnego rynku pracy etc. Powiaty nie mogą prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej. 19

20 JST może ustalać opłaty za usługi użyteczności publicznej o charakterze powszechnym : 1. Gdy takie uprawnienie przyznaje władzom samorządowym przepis szczególny 2. Gdy zarządza urządzeniami komunalnymi albo świadczy usługi komunalne bezpośrednio lub pośredni, tzn. gdy wiąże się to z zaangażowaniem środków publicznych Gospodarka komunalna wykonywana poza sferą użyteczności publicznej Gmina może wykroczyć poza sferę użyteczności publicznej, o ile działalność mieści się w katalogu zadań własnych gminy i jeżeli: 1. Na rynku lokalnym w określonej dziedzinie gospodarki istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej, i występuje w gminie bezrobocie wpływające w znacznym stopniu na poziom życia mieszkańców. 2. Zbycie składnika mienia komunalnego lub rozporządzenie nim w inny sposób mogłoby spowodować dla gminy poważną stratę majątkową. 3. Sytuacja jest ważna dla rozwoju gminy 4. Jest to działalność z zakresu czynności bankowych i ubezpieczeniowych 5. Posiada akcje lub udziały spółek zajmujących się działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną lub wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego Województwa może podejmować działania poza sferą użyt. publicznej jeżeli zadania te polegają na wyk. czynności promocyjnych, edukacyjnych, wydawniczych. Zadania takie województwo wykonuje poprzez spółki z o.o. lub akcyjne Prawne formy wykonywania gospodarki komunalnej Z punktu widzenia sposobów i form organizacyjnych wykonywania gospodarki komunalnej JST mogą: 1. Wykonywać gosp. komunalną w formie jednostek organizacyjnych niewyodrębnionych ze struktury danej JST, w ramach jej osobowości prawnej, i są to zakłady budżetowe oraz jednostki budżetowe. 2. Tworzyć instytucje znajdujące się w zarządzie prywatnoprawnym, co dotyczy zwłaszcza spółek prawa handlowego. 3. Powierzać wykonanie określonych zadań podmiotom prawa prywatnego na podstawie umowy. Organem właściwym do decydowania w tej sprawie jest organ stanowiący jednostki. 20

21 6.7. Jednostki organizacyjne działające na zasadach określonych w ustawie o finansach publicznych W UoFP przewidziane dla JST podmioty sektora finansowego to jednostki budżetowe i zakłady budżetowe. Tworzone w drodze uchwały organu stanowiącego. Jednostka budżetowa pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu danej jednostki a dochody odprowadza do budżetu, tak więc forma ta jest stosowania najczęściej w sytuacjach niezwiązanych stricte z działalnością zarobkową, np. szkoły podstawowe. W przypadku działalności o charakterze odpłatnym jak transport to właściwa jest forma zakładu budżetowego. Zakład pokrywa swoje koszty z dochodów własnych czy dotacji (nie więcej niż 50%) Zadania własne JST (mogą być wykonywane przez zakłady budżetowe): o Gospodarka mieszkaniowa o Drogi, ulice, mosty, place, organizacja ruchu drogowego o Wodociągi i zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, usuwanie odpadów, zaopatrzenie w energię o Lokalny transport zbiorowy o Targowiska i hale targowe o Zieleń gminna i zadrzewienie o Kultura fizyczna i sport o Zwierzęta o Cmentarze Kierownicy jednostek i zakładów działają jednoosobowo na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez zarząd JST. Zgodnie z ustawą o gosp. komunalnej, organ stanowiący JST, może w drodze uchwał Zdecydować o likwidacji zakładu w celu ustanowienia spółki akcyjnej lub z o.o. Mienie likwidowanego zakładu, środki obrotowe, środki na rachunku bankowym stają się majątkiem spółki. Spółka ponadto wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki związane z działalnością zlikwidowanego zakładu Spółki z udziałem JST JST mogą wykorzystywać spółki kapitałowe do realizacji zadań użyteczności publicznej jak i przy podejmowaniu przedsięwzięć wykraczających poza ww. Gminy i powiaty mogą wykonywać zadania za zakresu użyteczności publicznej w drodze tworzenia spółek z o.o. lub spółek akcyjnych. Mogą też przystępować do takich spółek. Poza sferą użyteczności publicznej gminy mogą także prowadzić działalność w formie spółki komandytowej w której gmina jest komandytariuszem, oraz spółki komandytowo-akcyjnej, gdzie gmina jest akcjonariuszem. 21

22 o Województwo natomiast, zarówno w sferze jak i poza nią może tworzyć wyłącznie spółki z o.o. lub spółki akcyjne, a także przystępować do takich. W jednoosobowych spółkach JST funkcję zgromadzenia wspólników pełnią organy wykonawcze tych jednostek. W takich spółkach działa rada nadzorcza, której kadencja trwa z mocy ustawy 3 lata. Akcje, udziały, jednoosobowej spółki zbywane są w trybie oferty ogłoszonej publicznie, przetargu publicznego lub rokowań podjętych na zasadzie publicznego zaproszenia. Pracownikom przysługuje prawo do nieodpłatnego nabycia 15% akcji Powierzanie wykonywania zadań z zakresu gospodarki komunalnej na podstawie umowy JST mogą powierzyć, na podstawie umowy, wykonywanie zadań z zakresu zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej podmiotom zewnętrznym. Powierzenie takich zadań jednostkom zewnętrznym nie przenosi na nie odpowiedzialności za wykonywanie zadań własnych JST. Stronami są: o JST o Osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, o Stronami nie mogą być jednostki org. nieposiadające osobowości prawnej. Zawarcie umowy poprzedza przetarg nieograniczony, który wymusza efektywność działania i zmniejsza zakres uznaniowości w działaniu JST przy wyborze. Koncesja - umowa o charakterze nieodpłatnym, w której koncesjonariusz zobowiązuje się do wykonania przedmiotu koncesji za wynagrodzeniem, którym może być wyłącznie prawo do korzystania z obiektu budowlanego, albo takie prawo z płatnością koncesjodawcy oraz wyłącznie prawo do korzystania z usługi, albo takie prawo z płatnością koncesjodawcy. Koncesja jest sui generis zamówieniem publicznym, różni się jednak od zamówienia publicznego sposobem wynagrodzenia oraz zakresem odpowiedzialności. W koncesji na roboty koncesjonariusz ma prawo do pobierania pożytków i pożytków prawa. JST są dalej odpowiedzialne za realizację zadań własnych przy koncesji, koncesja jest jedynie metodą ich wykonania Przekształcenia przedsiębiorstw skomunalizowanych Przekształcenie skomunalizowanych przedsiębiorstw w jednoosobowe spółki gminy oznacza zmianę polegającą na zastąpieniu z mocy prawa dotychczasowej formy przedsiębiorstwa inną formą organizacyjną, spółką kapitałową. Spółka powstała wchodzi we wszystkie stosunki prawne. Organem reprezentującym gminę w spółce jest wójt, działa również Rada Nadzorcza ze statutowo określoną liczba członków. 22

23 7. Samorząd gospodarczy i samorząd zawodowy 7.1. Samorząd gospodarczy Pojęcie samorządu gospodarczego Samorząd gospodarczy nie jest pojęciem normatywnie skonkretyzowanym. Z punktu widzenia formalnego, przesłanką uznania określonej organizacji za samorząd gospodarczy jest jej charakter publicznoprawny. Od strony materialnej treścią winno być wykonywanie zadań publicznych na rzecz prywatnej gospodarki. Samorząd jako zdecentralizowana forma administracji polega na samodzielnym i niezależnym wykonywaniu swoich spraw w zakresie administracji oraz samodzielnym wykonywaniu niektórych funkcji z zakresu administracji publicznej przez określoną społeczność (korporację) pod określonym ustawowo nadzorem państwa. Samorząd gospodarczy ma oparcie w art. 17 Konstytucji RP Zadania samorządu gospodarczego Celem powołania samorządu gospodarczego jest decentralizacja zadań administracji i przez to odciążenie administracji rządowej i samorządu terytorialnego. Zadania to m.in. reprezentacja interesów przedsiębiorców wobec organów państwowych i innych instytucji o charakterze publicznoprawnym i zarazem popieranie przez samych przedsiębiorców rozwoju gospodarki. W przypadku samorządu gospodarczego można mówić o zadaniach własnych jak i przekazanych, czyli o sferze czysto samorządowej i sferze zadań zleconych Podstawowe instytucje samorządu gospodarczego Samorząd gospodarczy rzemiosła Samorząd ten grupuje rzemieślników. Rzemiosłem jest zawodowe wykonywanie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną, z udziałem wykwalifikowanej pracy własnej, w imieniu własnym tej osoby i na jej rachunek przy zatrudnieniu do 50 osób. Dowodami kwalifikacji są np. dyplom, dyplom mistrza, świadectwo czeladnicze. Organizacyjnoprawnymi formami samorządu gospodarczego rzemiosła są: 1. Cechy organizacje zrzeszające według kryterium terytorialnego, lub według rodzaju działalności gospodarczej. Podstawa utworzenia uchwalenie statutu przez minimum 10 członków założycieli. 2. Izby rzemieślnicze organizacje zrzeszające cechy, spółdzielnie rzemieślnicze, rzemieślników niezrzeszonych. Założenie statut przez min. 5 członków zał. 3. Związek Rzemiosła Polskiego ogólnopolska reprezentacja samorządu rzemiosła. Reprezentuje interesy w kraju i zagranicą. 23

24 Samorząd zawodowy niektórych przedsiębiorców Samorząd taki grupuje podmioty wykonujące działalność w zakresie, handlu, gastronomii i usług oraz transportu. Są tworzone na zasadzie dobrowolności. 1. Zrzeszenia handlu i usług, min 50 osób. 2. Zrzeszenia transportu, min 200 osób. 3. Inne organizacje przedsiębiorców Izby gospodarcze Izby gospodarcze są podstawową organizacją samorządu gospodarczego, reprezentują interesy zrzeszonych w nich podmiotów w zakresie działalności wytwórczej, handlowej, budowlanej lub usługowej. o Zasadniczym zadaniem izb gospodarczych jest kształtowanie i upowszechnianie zasad etyki i rzetelnego postępowania w obrocie gospodarczym o Mogą być utworzone przez min. 50 przedsiębiorców na obszarze działania izby o Izby uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisania do KRS o Izby gospodarcze mogą zrzeszać się w Krajowej Izbie Gospodarczej, której zadaniem jest reprezentacja podmiotów w niej zrzeszonych o Krajowa Izba Gospodarcza tworzy wyodrębnioną Polską Izbę Handlu Zagranicznego, do zadań której należy np. rozstrzyganie sporów, wykonywania zadań związanych z obrotem międzynarodowym etc. o Nadzór nad izbami sprawuje minister właściwy ze względu na przedmiot działania izby lub wojewoda właściwy dla siedziby izby. Nadzór z punktu widzenia kryterium legalności Samorząd rolniczy W sferze rolnictwa dopełnieniem struktury samorządu gospodarczego są samorządy rolnicze. Podstawową ich formą są izby rolnicze. Izby te działają na rzecz rozwiązywania problemów rolnictwa i reprezentują interesy zrzeszonych w nich podmiotów. Członkami samorządu rolniczego z mocy prawa są: 1. Osoby fizyczne i prawne będące podatnikami podatku rolnego 2. Osoby fizyczne i prawne będące podatnikami podatku dochodowego z działów specjalnych produkcji rolnej 3. Członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych posiadający wkłady gruntowe w tych spółdzielniach Izby Rolnicze tworzą Krajową Izbę Rolniczą. Reprezentować interesy rolników mogą też: 24

25 - kółka rolnicze - koła gospodyń wiejskich - rolnicze zrzeszenia branżowe - związki rolników kółek i organizacji rolniczych - związki rolnicze zrzeszeń branżowych 7.2. Samorząd zawodowy Prawna konstrukcja samorządu zawodowego Art. 17 Konstytucji samorządy zawodowe reprezentują osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawują pieczę nad należytym wykonaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i w celu jego ochrony. Zawód zaufania publicznego - zawód dla którego tworzy się w drodze ustawy samorząd zawodowy. Ma takie atrybuty: 1. Szczególne znaczenie dla społeczeństwa usług świadczonych 2. Szczególny węzeł zaufania między osobą świadczącą a usługobiorcą 3. Tajemnica zawodowa 4. Sformalizowane zasady etyki i deontologii zawodowej 5. Szczególnie wysokie kwalifikacje zawodowe Charakter prawny samorządu zawodowego Samorządy zawodowe mają charakter przymusowy, jako forma zdecentralizowana na rzecz korporacji forma wykonywania administracji publicznej wobec jej członków. o Uchwały samorządów zawodowych podlegają nadzorowi państwa oraz sądowej kontroli rozstrzygnięć adresowanych do członków. o Samorządy te nie mogą mocą własnej uchwały odmówić wykonania zadań powierzonych im w drodze ustawy. o Swobodzie samorządowego działania pozostawione są sprawy określone jako domena władztwa organizacyjnego Zakres władztwa publicznoprawnego samorządu zawodowego Zakresem objęte są : 1. Przymusowe reprezentowanie określonych zawodów wobec władz publicznych 2. Dopuszczanie do wykonywania zawodu oraz prowadzenie rejestru osób 3. Określanie zasad etyki i deontologii zawodowej 4. Realizowanie nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodu 25