UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny

Transkrypt

1 UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ W LUBLINIE Wydział Ekonomiczny Studia podyplomowe: Mechanizmy funkcjonowania strefy euro Agnieszka Krzyżanowska nr albumu: Wpływ wejścia do strefy euro na stabilność makroekonomiczną krajów PIGS Praca dyplomowa napisana pod kierunkiem dr Magdaleny Kąkol Lublin rok 2015

2 Struktura pracy Wprowadzenie 1. Konwergencja nominalna i realna strefy euro 2. Metoda badania - pięciokąt stabilizacji makroekonomicznej 3. Stabilność makroekonomiczna Portugalii 3.1. Charakterystyka gospodarcza kraju 3.2. Poziom PSM przed wejściem do strefy euro 3.3. Poziom PSM po wejściu do strefy euro 4. Stabilność makroekonomiczna Włoch 4.1. Charakterystyka gospodarcza kraju 4.2. Poziom PSM przed wejściem do strefy euro 4.3. Poziom PSM po wejściu do strefy euro 5. Stabilność makroekonomiczna Grecji 5.1. Charakterystyka gospodarcza kraju 5.2. Poziom PSM przed wejściem do strefy euro 5.3. Poziom PSM po wejściu do strefy euro 6. Stabilność makroekonomiczna Hiszpanii 6.1. Charakterystyka gospodarcza kraju 6.2. Poziom PSM przed wejściem do strefy euro 6.3. Poziom PSM po wejściu do strefy euro 7. Ocena wpływu przystąpienia do wspólnego obszaru walutowego przez kraje PIGS z punktu widzenia ich stabilności makroekonomicznej Zakończenie 3

3 4

4 Wprowadzenie Od niepamiętnych czasów wspólnoty zawierały ze sobą pakty w celu uzyskania wzajemnych korzyści. Współcześnie jednym z najważniejszych porozumień jest Unia Europejska, w obrębie której państwa członkowskie mają prawo i obowiązek przystąpić do unii walutowej. Wspólną walutą jest euro, a warunki dotyczące wejścia do strefy euro zostały określone w Traktacie z Maastricht. Przyjęcie wspólnej waluty wiąże sie z wieloma korzyściami, takimi jak eliminacja kosztów wymiany walut, większa międzynarodowa przejrzystość cen oraz wynikające stad nasilenie konkurencji, która sprzyja obniżce kosztów i cen, a także eliminacja ryzyka kursowego. Główną natomiast korzyścią jest wzrost wiarygodności polityki makroekonomicznej, niższe stopy procentowe, które przyczyniają się do wzrostu inwestycji, a tym samym do szybszego wzrostu gospodarczego, a także wyższa stabilność gospodarki. 1 W niniejszej pracy właśnie do stabilności makroekonomicznej krajów członkowskich strefy euro będę się odwoływać. Mając na uwadze aktualność i istotność problematyki strefy euro za cel niniejszej pracy przyjęłam charakterystykę sytuacji makroekonomicznej krajów PIGS przed wejściem do strefy euro oraz po wejściu do strefy euro, a także ocenę wpływu wejścia do tej strefy na stabilność makroekonomiczną badanych krajów. Praca ma charakter teoretyczno-empiryczny. Została oparta o dostępne źródła literatury przedmiotu z zakresu strefy euro oraz stabilności makroekonomicznej państw, raporty, roczniki statystyczne oraz zasoby internetowe. W pracy zastosowano następujące metody badawcze: analizę literatury przedmiotu, analizę danych statystycznych, obliczenia w arkuszu kalkulacyjnym oraz prezentacja danych liczbowych w formie tabelarycznej i graficznej. Praca składa się z siedmiu punktów, z których dwa mają charakter teoretyczny, a pięć analityczny. W pierwszym punkcie przybliżono zasady konwergencji nominalnej i realnej strefy euro. W drugim punkcie zostało 1 A. Koronowski, Kwadratura euro, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2013, s

5 przybliżone pojęcie stabilizacji makroekonomicznej oraz opis przyjętej metody badawczej. W punktach od trzeciego do szóstego przeprowadzono szeroką analizę danych makroekonomicznych dotyczących stabilizacji makroekonomicznej wybranych krajów w latach i W ostatnim punkcie zaś przedstawiono ocenę wpływu wejścia do strefy euro krajów PIGS na ich stabilizację makroekonomiczną. 1. Konwergencja nominalna i realna strefy euro Istnieje wiele definicji unii walutowej, jednak odwołującą się do wszelkich ważnych kwestii wydaję się być definicja Dawida Sobczyńskiego. Według niego unia monetarna to: "przestrzeń publicznoprawna, złożona z samodzielnych państw bądź jednostek składowych federacji, stanowiącą najwyższy stopień integracji gospodarczej, której istotą jest wyrzeczenie się - poprzez wprowadzenie jednolitego pieniądza, emitowanego przez wspólny bank centralny bądź też zachowanie narodowych znaków pieniężnych powiązane ze ścisłym i nieodwracalnym ustaleniem wzajemnych kursów walut narodowych - przez stanowiące ją podmioty samodzielnej polityki pieniężnej i kursowej, powiązane z przekazaniem tych paradygmatów ponadnarodowym instytucjom kierującym politykę pieniężną i fiskalną, utworzenie wspólnego rynku dóbr i usług oraz zapewnienie swobody przepływu pracowników." 2 W Traktacie z Maastricht podpisanym 7 lutego 1992 roku, zostały ustalone kryteria konwergencji nominalnej pozwalające na przystąpienie państw do Unii Gospodarczej i Walutowej. Określa on pięć kryteriów zbieżności dotyczących budżetu kraju, jego zadłużenia, kursów wymiennych walut, kształtowania się cen oraz długookresowych stóp procentowych. 3 Sformułowano je następująco: 2 D. Sobczyński, Euro: Historia, praktyka, instytucje, Dom wydawniczy ABC, Warszawa 2002, s K. Jakubiszyn i inni, Euro. Nowa waluta, Twigger SA, Warszawa 1999, s. 21 6

6 Deficyt budżetowy - relacja wielkości deficytu budżetowego do produktu krajowego brutto nie może przekraczać 3% w ciągu roku. Wyjątkiem od tej reguły są nadzwyczajne względy i przejściowy charakter, jednak relacja ta musi oscylować w granicach 3%. 4 Dług publiczny - udział zadłużenia publicznego w produkcie krajowym brutto nie może przekroczyć 60%, a produkt krajowy brutto powinien być mierzony w cenach rynkowych. 5 Kurs walutowy - waluta kraju przez minimum dwa lata poprzedzające ocenę kwalifikacji kandydata do Europejskiej Unii Walutowej nie powinna być zdewaluowana wobec innych walut, a dodatkowo powinna zostać zachowana stabilność waluty danego kraju poprzez niewykraczanie poza normalny przedział wahań kursów walutowych, przewidziany w mechanizmie kursowym ESW. 6 Kształtowanie się cen - należy osiągnąć wysoki poziom stabilności cen, co oznacza, że roczna stopa inflacji nie powinna przekroczyć 1,5 punktu procentowego średniego poziomu inflacji w trzech krajach członkowskich Unii Europejskiej wykazujących najniższą stopę inflacji. Inflacja powinna być mierzona indeksem cen konsumpcyjnych. 7 Długookresowe stopy procentowe - poziom długoterminowej stopy procentowej nie powinien być wyższy niż o dwa punkty procentowe od stopy procentowej w trzech krajach o najniższym poziomie inflacji w roku poprzedzającym kwalifikowanie. 8 Konwergencja realna to natomiast dążenie do strukturalnego podobieństwa gospodarek państw przystępujących do strefy euro oraz podobne przebiegi cykli koniunkturalnych. Konwergencja realna polega na odpowiedniej integracji rynku czynników produkcji, towarów i usług. Dotyczy więc harmonizacji rozwoju w sferze wolnego handlu, unii gospodarczej, unii celnej 4 Ibidem 5 Z. Wysokińska, Unia ekonomiczna i monetarna - proces jej budowy, efekty ekonomiczne i wyzwania w procesie wdrażania kryteriów konwergencji ekonomicznej, [w]: J. Witkowska, Z. Wysokińska (red.), Euro. Doświadczenia i perspektywy, Wyd. Uniwersytety Łódzkiego, Łódź 2009, s K. Kołodziejczyk, Geneza wspólnotowej waluty euro, Wyd. Scholar, Warszawa 2000, s T. Kolasiński, Geneza i proces tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej w Europie Zachodniej, [w]: A. Nowak, A. Stępniak (red), Strefa euro - wyzwanie dla Polski, WZW, Warszawa 2003, s Z. Wysokińska, op. cit., s. 18 7

7 oraz wolnego rynku. Miernikiem konwergencji realnej jest PKB per capita oraz zgodność cykli koniunkturalnych pomiędzy państwami strefy euro. 9 Po przyjęciu Traktatu z Maastricht państwa zaczęły intensywne przygotowania do spełnienia wyżej wymienionych warunków. Najważniejszą zmianą było obniżenie inflacji. W krajach, które przyjęły euro w 1999 roku, różnica pomiędzy najwyższą a najniższą inflacją spadła z ok. 20% na początku lat dziewięćdziesiątych do ok. 2% w latach Kryterium długu publicznego nie zostało spełnione przez Belgię, Włochy, Grecję, Irlandię, Hiszpanię, Holandię, Niemcy i Austrię, a w obliczu wykluczenia na długie lata możliwości wejścia tych krajów do strefy euro nieco "zmiękczono" to kryterium. W stosunku do kryterium deficytu budżetowego, większość krajów spełniło to kryterium tylko dzięki "kreatywnej rachunkowości". Deficyt budżetowy Hiszpanii nieznacznie przekraczał 3%, ale uznano, że kryterium to zostało spełnione. Natomiast w przypadku Grecji dopiero po przystąpieniu do strefy euro okazało się, że kraj ten przedstawił sfałszowane statystyki. 10 Analizując strukturalne podobieństwo gospodarek państw przystępujących w 1999 roku do strefy euro na podstawie produktu krajowego brutto per capita da się zauważyć, że podobny poziom uzyskały Portugalia (16 754,57 USD) i Grecja (16 823,81 USD). W Hiszpanii poziom PKB per capita był wyższy i wynosił ,12 USD, natomiast poziom PKB per capita we Włoszech był znacznie wyższy od poziomu w pozostałych krajach PIGS. 11 Porównując zaś synchronizację cykli koniunkturalnych można odnieść się do różnicy między realnym tempem zmian PKB w danym kraju a średnim realnym tempem zmian PKB strefy euro. Najlepszą synchronizację cyklu koniunkturalnego spośród krajów PIGS w 1999 roku wykazały Włochy (0,68) i Portugalia (0,69), najgorzej natomiast było w Grecji, gdzie różnica między realnym tempem zmian PKB w tym kraju, a średnim realnym tempem zmian PKB krajów wchodzących do strefy euro wynosiła aż 2, J. Stryjek, Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej, Fundacja Universitatis Varsoviensis, 2009, s A. Koronowski, op. cit., s pl.tradingeconomics.com/italy/gdp-per-capita

8 2. Metoda badania - pięciokąt stabilizacji makroekonomicznej Analizując zjawisko stabilności makroekonomicznej należy najpierw zastanowić się, co owa stabilność oznacza. Pojęcie stabilizacji makroekonomicznej utożsamiane jest ze stanem równowagi ogólnej w gospodarce danego kraju, a więc równowagi wewnętrznej i zewnętrznej. Stan równowagi makroekonomicznej jest możliwy, gdy w danym kraju funkcje produkcji, popytu oraz podaży dla wszystkich czynników wytwórczych i wytwarzanych dóbr tworzą jeden, wewnętrznie powiązany układ. W celu zapewnienia ogólnego dobrobytu, a wiec maksymalizacji poziomu zadowolenia społeczeństwa, rząd danego kraju musi ustalić cele narodowej polityki ekonomicznej. Wśród tych postulatów znajduje się omawiana stabilizacja ekonomiczna, wzrost gospodarczy, przemiany strukturalne oraz sprawiedliwy podział dochodu. Stabilizacja ekonomiczna realizowana jest przez założenia możliwie najwyższego poziomu zatrudnienia oraz utrzymania stabilnego poziomu inflacji, a nawet jej brak. Należy jednak pamiętać o marginesie bezrobocia frykcyjnego i dobrowolnego, a więc nieosiągalny jest stuprocentowy poziom zatrudnienia. 13 Przy omawianiu zjawiska stabilizacji trzeba również pamiętać o równowadze zewnętrznej, która przejawia się w zrównoważeniu obrotów bieżących bilansu płatniczego, a więc importu i eksportu. Grzegorz Kołodko przy rozważaniach dotyczących znaczenia zjawiska stabilizacji makroekonomicznej porusza również kwestię wzrostu gospodarczego. Uważa on bowiem, iż makroekonomiczna stabilizacja powinna odzwierciedlać się w pięciu cechach. Pierwszą jest uzyskanie właściwego poziomu zmian produktu krajowego brutto, ponieważ niemożliwe jest osiągniecie długotrwałej stabilności ekonomicznej w gospodarce będącej w stanie stagnacji lub też recesji w długim okresie. Po drugie, stopa bezrobocia powinna być jak najmniejsza, gdyż jej zbyt wysoki poziom wywiera negatywny wpływ na pozostałe sfery, takie jak stabilność polityczna czy sytuacja budżetowa kraju. Trzecim postulatem jest 13 J. Misala, Stabilizacja makroekonomiczna w Polsce w okresie transformacji ze szczególnym uwzględnieniem deficytów bliźniaczych, Instytut Gospodarki Światowej, Warszawa 2007, s 4-7 9

9 opanowanie oczekiwań inflacyjnych oraz zniwelowanie przyczyn procesów inflacyjnych pozwalające na trwałe utrzymanie poziomu stopy inflacji na odpowiednim poziomie. Czwartą cechą jest zrównoważony budżet państwa lub nawet nadwyżka dochodów nad wydatkami, dzięki której możliwe będzie utrzymanie finansowania wewnętrznego długu publicznego bez skutków inflacyjnych. Po piąte, należy utrzymywać saldo obrotów bieżących na poziomie pozwalającym na redukcję zadłużenia zagranicznego. Dodatkowym kryterium jest stabilny kurs walutowy, dzięki któremu możliwe jest zrealizowanie wyżej wymienionych celów. 14 Zjawisko stabilizacji makroekonomicznej można poddać analizie empirycznej wieloma metodami. Do najważniejszych z należy metoda magicznego czworoboku, metoda analizy deficytów bliźniaczych oraz metoda pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej. W swojej pracy zastosuję metodę pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej. Analiza ta odwołuje się do pięciu kryteriów stabilizacji makroekonomicznej Grzegorza Kołodki przedstawionych wcześniej. Wierzchołkami pięciokąta są odpowiednio stopa wzrostu produktu krajowego brutto, stopa bezrobocia, stopa inflacji (mierzona indeksem cen konsumpcyjnych), relacja salda budżetu do produktu krajowego brutto oraz relacja salda rachunku obrotów bieżących do produktu krajowego brutto. Wierzchołki te są wyskalowane w taki sposób, że im lepsze jest kształtowanie się analizowanych wskaźników, tym dalej konkretne punkty położone są od centrum. Pięciokąt przyjmuje wartości od 0 do 1, a im większe jest jego pole, tym korzystniejsza jest sytuacja w zakresie stabilizacji makroekonomicznej. Całkowity obszar możemy obliczyć wzorem: [( GDP x U) + (U x CPI) + (CPI x G) + (CA + GDP)] x k gdzie: k = ½ sin G. W. Kołodko, Kwadratura pięciokąta. Od załamania gospodarczego do trwałego wzrostu, Poltext, Warszawa 1993, s

10 Rysunek 1. Pięciokąt stabilizacji makroekonomicznej Źródło: G. W. Kołodko, Kwadratura pięciokąta. Od załamania gospodarczego do trwałego wzrostu, Poltext, Warszawa 1993 Gdzie: GDP - stopa wzrostu w % U - stopa bezrobocia w % siły roboczej CPI - stopa inflacji w % G - relacja salda budżetu do produktu krajowego brutto w % CA - relacja salda rachunku obrotów bieżących do produktu krajowego brutto w % Na łączne pole pięciokąta składa się 5 trójkątów: trójkąt sfery realnej (a) ograniczony parametrem stopy wzrostu oraz stopy bezrobocia, trójkąt stagflacji (b) uzależniony od stopy bezrobocia i stopy inflacji, trójkąt budżetu i inflacji (c), którego kształt zależy od stopy inflacji i salda budżetu państwa, trójkąt równowagi finansowej (d) ograniczony wielkością salda budżetu i saldem 11

11 obrotów bieżących oraz trójkąt sektora zewnętrznego (e) będący funkcją salda wymiany z zagranicą i przyrostu produktu krajowego brutto. Zmiana któregokolwiek z parametrów znajdujących się w wierzchołku pięciokąta wywołuje zmianę wielkości dwu sąsiadujących ze sobą trójkątów. Maksymalna wartość każdego z trójkątów wynosi 0,2 (PSM=5 0,2=1). 15 Metoda pięciokąta umożliwia również wyodrębnienie pola stabilizacji makroekonomicznej danego kraju zależnego głównie od czynników wewnętrznych (PSM1=a+b+c) oraz pola zależnego od czynników zewnętrznych (PSM2=d+e). Analiza wskaźników, pól trójkątów oraz kształtu pięciokąta umożliwia określenie kierunków zmian stabilizacji lub destabilizacji oraz może odnosić się do oceny zagrożeń polityki stabilizacyjnej. 16 W metodzie obliczania wielkości pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej kierowałam się obliczeniem maksymalnej długości jakie mogą przyjąć boki trójkątów od środka do wierzchołka pięciokąta. Maksymalna wartość pola jednego trójkąta wynosi 0,2, a kąt pomiędzy bokami trójkąta wynosi 72. Wzór na pole trójkąta to iloczyn połowy sinusa kąta 72 (jego wartość wynosi 0,475) i dwóch boków trójkąta. Po podzieleniu wartości 0,2 przez 0,475 i spierwiastkowaniu uzyskanej wielkości uzyskujemy maksymalną długość boku w trójkącie. W następnych rozdziałach przedstawię analizę pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej krajów PIGS. PIGS jest to skrót używany w finansach oraz ekonomi, powstały w 1990 roku i jest to obraźliwe określenie odnoszące się do gospodarek niektórych państw Europy Południowej. W skład tych państw wchodzi Portugalia, Włochy, Grecja oraz Hiszpania - są to kraje o przede wszystkim bardzo złej sytuacji budżetowej. 15 Ibidem, s J. Misala, op. cit., s

12 3. Stabilność makroekonomiczna Portugalii 3.1. Charakterystyka gospodarcza kraju Portugalia to państwo położone w zachodniej części Półwyspu Iberyjskiego i jest najbardziej wysuniętym na zachód krajem w kontynentalnej Europie. Od północy i wschodu graniczy tylko z Hiszpanią, zaś od zachodu i południa oblewają ją wody Oceanu Atlantyckiego. Do Portugalii należą również archipelagi Azorów i Madery, które są autonomicznymi regionami kraju. Stolicą Portugalii jest Lizbona. Kraj ma powierzchnię km 2 oraz mieszkańców. Najważniejszymi sektorami portugalskiej gospodarki są transport, handel hurtowy i detaliczny, usługi turystyczne i gastronomiczne (25,0 %), a także administracja publiczna, edukacja, obrona, opieka zdrowotna i pomoc społeczna (19,5 %) oraz przemysł (18,7 %). Portugalia dokonuje wymiany eksportowej i importowej przede wszystkim z Hiszpanią, Francją i Niemcami. Portugalia jest republiką o systemie rządów parlamentarno-prezydenckim. Głową państwa jest prezydent, przy którym działa ciało doradcze Rada Państwa. Władzę ustawodawczą sprawuje natomiast jednoizbowe Zgromadzenie Republiki. 17 W połowie lat osiemdziesiątych XX wieku Portugalia przystąpiła do Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, co wpłynęło na przyśpieszenie rozwoju gospodarczego kraju. Kilka lat później Regionalny Fundusz Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej przyznał Portugalii 3,7 mld dolarów na zmodernizowanie przemysłu, gospodarki rolnej oraz rozbudowę infrastruktury. Wtedy też rozpoczęła się reprywatyzacja zakładów przejętych przez państwo w latach siedemdziesiątych. Struktura gospodarki opartej na rolnictwie oraz eksploatacji koloni zaczęła sie szybko zmieniać. W 1990 r. nieco ponad 56% PKB zostało wytworzone w sektorze usług (przede wszystkim handel, turystyka), 38% przez przemysł i budownictwo, a zaledwie 6% w rolnictwie i leśnictwie. W 2014 roku produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosi dolarów, a 17 dostęp: r. 13

13 szczególną rolę w gospodarce odgrywają transfery pieniężne od pracujących za granicą emigrantów portugalskich. Pomimo zmian, jakie nastąpiły pod koniec XX wieku w Portugali, kraj ten jest jednym z najwolniej rozwijających się krajów Europy. 18 Portugalia jest członkiem strefy euro od 1 stycznia 1999 r. W pierwszym roku członkostwa w Unii Gospodarczej i Walutowej kraj ten charakteryzował się przyrostem produktu krajowego brutto na poziomie 3,9%, stopy bezrobocia na poziomie 4,4%, stopa inflacji wyniosła 2,34%, kraj ten miał deficyt budżetowy na poziomie 3,4% PKB, a relacja salda wymiany z zagranicą do PKB utrzymywała się na poziomie -8,7% Poziom PSM przed wejściem do strefy euro W tabeli 1. zostały przedstawione dane makroekonomiczne Portugalii - poziom produktu krajowego brutto, stopa bezrobocia, poziom inflacji, relacja salda budżetu do produktu krajowego brutto oraz relacja salda rachunku obrotów bieżących do produktu krajowego brutto obejmujące lata Tabela 1. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego i kształtowanie sie wskaźnika PSM Portugalii w latach Portugalia GDP 4 4,4 1, ,3 3,5 4,4 4,8 U 4,23 3,9 5,3 6,5 6,5 6,8 6,8 6,3 4,9 CPI 13,62 11,89 9,56 6,8 5,43 4,23 3,07 2,34 2,57 G -6,98-8,09-5,46-8,2-6,1-5,7-5 -4,5-3,5 CA -0,23-0,81-0,17 0,25-2,24-0,11-3,96-5,8-7,16 PSM 0,4078 0,4164 0,4175 0,3641 0,4266 0,4906 0,4785 0,4957 0,5157 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDP - U - tor/sl.uem.totl.zs?page=3; CPI - G - CA - nce_percentage_gdp/ 18 Ibidem. 14

14 Tabela 2. przedstawia, obliczone na podstawie założeń metody pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej, wielkości pojedynczych pól trójkątów sfery realnej (a), stagflacji (b), budżetu i inflacji (c), równowagi finansowej (d) oraz sektora zewnętrznego (e) Portugalii w latach Tabela zawiera również obliczone wielkości pól czynników wewnętrznych (PSM1) oraz zewnętrznych (PSM2). Tabela 2. Pola trójkątów pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej Portugalii w latach Portugalia Pola trójkątów gdzie cały pięciokąt =1 (e ) CA/GDP 0,0834 0,0841 0,0662 0,0484 0,0611 0,0855 0,0703 0,0697 0,0676 (a) GDP/U 0,0962 0,1002 0,0731 0,0501 0,0689 0,0885 0,0835 0,0910 0,0991 (b) U/CPI 0,0938 0,1050 0,1122 0,1212 0,1283 0,1329 0,1388 0,1457 0,1530 (c) CPI/G 0,0569 0,0575 0,0793 0,0730 0,0911 0,0983 0,1077 0,1143 0,1207 (d) G/CA 0,0775 0,0695 0,0867 0,0714 0,0772 0,0855 0,0781 0,0750 0,0754 PSM 0,4078 0,4164 0,4175 0,3641 0,4266 0,4906 0,4785 0,4957 0,5157 PSM1 = a+b+c 0,2469 0,2628 0,2646 0,2443 0,2883 0,3196 0,3301 0,3510 0,3728 PSM2 = d+e 0,1609 0,1536 0,1530 0,1198 0,1382 0,1710 0,1484 0,1447 0,1430 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDP - U - tor/sl.uem.totl.zs?page=3; CPI - G - CA - nce_percentage_gdp/; szczegółowe obliczenia w pliku "Portugalia " Sytuacja makroekonomiczna Portugalii na początku lat dziewięćdziesiątych nie była zadowalająca. Pomimo wzrostu gospodarczego i stosunkowo niskiego bezrobocia, inflacja i deficyt budżetowy były na dość wysokim poziomie. W 1993 roku wartość PSM byłą na najniższym poziomie. Spowodowane to było recesją gospodarczą, która miała swoje źródło w spadku PKB, wzroście stopy bezrobocia oraz relacji deficytu budżetowego do PKB. Odnosząc się do poszczególnych czynników PSM, pogorszenie sytuacji gospodarczej w Portugalii było spowodowane czynnikami zewnętrznymi - pole trójkąta sektora zewnętrznego zmniejszyło się prawie o połowę. Po roku

15 stopniowo poziom stabilizacji makroekonomicznej rósł, a w 1998 roku był znacznie większy niż w roku Powodem tego był rosnący poziom PKB, spadek bezrobocia, inflacji, a także relacji salda budżetu do PKB. W 1990 roku poziom PSM1 był najwyższy w okresie , a więc poprawa stabilności makroekonomicznej była wywołana czynnikami wewnętrznymi. Pola trójkątów stagflacji oraz budżetu i inflacji były w danym roku największe. Rysunek 2. Pięciokąty stabilizacji makroekonomicznej Portugalii w latach GDP CA U G CPI Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 2. Rysunek 2. obrazuje kształtowanie się pięciokątów stabilizacji makroekonomicznej Portugalii w latach Jak widać kształt tych pięciokątów nie zmieniał się w wielkim stopniu, przeważnie na zmianę kształtu wpływ miały zmiany przyrostu PKB oraz stopy inflacji. 16

16 3.3. Poziom PSM po wejściu do strefy euro W tabeli 3. zostały zawarte dane makroekonomiczne Portugalii - poziom produktu krajowego brutto, stopa bezrobocia, poziom inflacji, relacja salda budżetu do produktu krajowego brutto oraz relacja salda rachunku obrotów bieżących do produktu krajowego brutto - w latach Tabela 3. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego i kształtowanie sie wskaźnika PSM Portugalii w latach Portugalia GDP 1,6 2,5 0,2-3 1,9-1,8-3,3-1,4 0,9 U 7,7 8 7,6 9,5 10,8 12,7 15,6 16,5 14,1 CPI 3,11 2,45 2,59-0,83 1,4 3,65 2,78 0,27-0,28 G -4,1-3,2-3,7-10,2-9,9-4,3-6, CA -10,3-9,8-12,2-10,5-10,2-6,9-2 0,5 0,6 PSM 0,4246 0,4498 0,4109 0,3248 0,3471 0,3599 0,3239 0,3830 0,4470 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDP - U - tor/sl.uem.totl.zs?page=3; CPI - G - CA - bank.org/indicator/bn.cab.xoka.gd.zs?page=1 Tabela 4. przedstawia, obliczone na podstawie założeń metody pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej, wielkości pojedynczych pól trójkątów sfery realnej (a), stagflacji (b), budżetu i inflacji (c), równowagi finansowej (d) oraz sektora zewnętrznego (e) Portugalii w latach Tabela zawiera również obliczone wielkości pól czynników wewnętrznych (PSM1) oraz zewnętrznych (PSM2). 17

17 Tabela 4. Pola trójkątów pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej Portugalii w latach Portugalia Pola trójkątów gdzie cały pięciokąt =1 (e) CA/GDP 0,0457 0,0505 0,0363 0,0273 0,0471 0,0379 0,0375 0,0525 0,0667 (a) GDP/U 0,0690 0,0733 0,0609 0,0383 0,0609 0,0378 0,0257 0,0310 0,0462 (b) U/CPI 0,1333 0,1347 0,1364 0,1404 0,1220 0,1013 0,0871 0,0892 0,1070 (C) CPI/G 0,1140 0,1234 0,1191 0,0806 0,0770 0,1103 0,0980 0,1189 0,1292 (d) G/CA 0,0626 0,0679 0,0580 0,0382 0,0400 0,0725 0,0756 0,0915 0,0979 PSM 0,4246 0,4498 0,4109 0,3248 0,3471 0,3599 0,3239 0,3830 0,4470 PSM1 = a+b+c 0,3162 0,3314 0,3165 0,2593 0,2600 0,2494 0,2108 0,2391 0,2824 PSM2 = d+e 0,1083 0,1184 0,0943 0,0655 0,0871 0,1104 0,1131 0,1440 0,1646 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDP - U - tor/sl.uem.totl.zs?page=3; CPI - G - CA - bank.org/indicator/bn.cab.xoka.gd.zs?page=1; szczegółowe obliczenia w pliku "Portugalia " Sytuacja makroekonomiczna w Portugalii w ostatnich paru latach nie wyglądała zbyt optymistycznie. W 2007 roku w porównaniu z rokiem wcześniejszym sytuacja ta polepszyła się dzięki odnotowaniu wzrostu gospodarczego. Zwiększyły się pola trójkąta sfery realnej oraz trójkątów budżetu i inflacji oraz sektora zewnętrznego. W latach następnych natomiast wskaźniki stabilności makroekonomicznej stale malały. Nastąpiła recesja gospodarcza - rokrocznie produkt krajowy brutto spadał (wyjątkiem jest rok 2010, w którym PKB wzrosło aż o 5 punktów procentowych w stosunku do roku 2009), a bezrobocie w 2012 r. wzrosło ponad dwukrotnie w stosunku do roku Inflacja ulegała licznym wahaniom. Deficyt budżetowy w stosunku do PKB rósł, maksimum osiągnął w latach i wynosił około -10%. Polepszała się natomiast relacja salda obrotów bieżących do PKB. W porównaniu z rokiem 2007 (w którym wartość PSM była najwyższa) w roku 2012 (w którym wartość wskaźnika PSM była najniższa) najbardziej zmieniło się pole trójkąta sfery realnej - spadło prawie o 65%. Pomimo, iż w 2014 roku nastąpiło znaczne polepszenie sytuacji niż w latach poprzednich, to nie osiągnięto stopnia stabilizacji makroekonomicznej z roku W 2014 roku wpływ na wzrost wskaźnika 18

18 stabilności makroekonomicznej miały przede wszystkim czynniki zewnętrzne. PSM2, czyli pola trójkątów równowagi finansowej oraz sektora zewnętrznego w 2014 roku przewyższały ich wielkości sprzed 7 lat. Wpływ czynników wewnętrznych był mniejszy - wskaźnik PSM1 był większy niż rok wcześniej, jednakże mniejszy w porównaniu z rokiem 2007, w którym Portugalia osiągnęła najlepszy poziom stabilizacji w przeciągu badanych lat. Rysunek 3. Pięciokąty stabilizacji makroekonomicznej Portugalii w latach GDP CA U G CPI Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 4. Wykres 3. obrazuje kształtowanie się pięciokątów stabilizacji makroekonomicznej Portugalii w latach Kształt tych pięciokątów zmieniał się w kolejnych latach, a na zmianę tę najmniej wpływała zmiana stopy inflacji. 19

19 Senatu. 19 Najważniejszymi sektorami włoskiej gospodarki są transport, handel 4. Stabilność makroekonomiczna Włoch 4.1. Charakterystyka gospodarcza kraju Włochy sąsiadują z Francją, Szwajcarią, Austrią i Słowenią, a północna granica Włoch jest naturalnie wyznaczana przez Alpy. Terytorium Włoch obejmuje Półwysep Apeniński oraz dwie największe wyspy na Morzu Śródziemnym (Sycylię i Sardynię), a także kilkadziesiąt mniejszych wysp. Wewnątrz terytorium Włoch znajdują się dwa niezależne państwa: Watykan i San Marino. Stolicą Włoch jest Rzym. Kraj ma powierzchnię km 2 oraz mieszkańców. Ustrój Włoch to republika parlamentarna, jednak rola prezydenta jest nieco wzmocniona, przykładowo dysponuje on swobodnym prawem desygnowania premiera co jest istotne w systemie wielopartyjnym; w przypadku dymisji rządu może jej nie przyjąć i rozwiązać parlament. We Włoszech jest dwuizbowy parlament składający się Izby Deputowanych oraz hurtowy i detaliczny, usługi turystyczne i gastronomiczne (20,6 %), przemysł (18,4 %), administracja publiczna, edukacja, obrona, opieka zdrowotna i pomoc społeczna (16,9 %). Włochy dokonują wymiany eksportowej przede wszystkim z Niemcami, Francją i USA, a importowej z Niemcy, Francja i Chiny. 20 Włochy są członkiem strefy euro od 1 stycznia 1999 r. W pierwszym roku członkostwa w Unii Gospodarczej i Walutowej kraj ten charakteryzował się przyrostem produktu krajowego brutto na poziomie 1,6%, stopy bezrobocia na poziomie 11,7%, stopa inflacji wyniosła 1,66%, kraj ten miał deficyt budżetowy na poziomie 2,8% PKB, a relacja salda wymiany z zagranicą do PKB utrzymywała się na poziomie 1,02% dostęp: Ibidem 20

20 4.2. Poziom PSM przed wejściem do strefy euro W tabeli 4. zostały zawarte dane makroekonomiczne Włoch - poziom produktu krajowego brutto, stopa bezrobocia, poziom inflacji, relacja salda budżetu do produktu krajowego brutto oraz relacja salda rachunku obrotów bieżących do produktu krajowego brutto - w latach Tabela 4. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego i kształtowanie sie wskaźnika PSM Włoch w latach Włochy GDP 2 1,5 0,8-0,9 2,2 2,9 1,3 1,8 1,6 U 9,9 10,1 9,3 10,2 11,1 11,7 11, ,1 CPI 6,45 6,25 5,28 4,63 4,05 5,23 4,02 2,04 1,96 G -11,8-11,6-10,2-9,9-8,2-7,7-7,4-7 -2,7 CA -1,9-2,49-2,67 1,16 1,19 2,16 3,05 2,83 1,84 PSM 0,3345 0,3287 0,3505 0,3477 0,4018 0,4070 0,4043 0,4282 0,4803 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDP - U - tor/sl.uem.totl.zs?page=3; CPI - G - CA - nce_percentage_gdp/ Tabela 5. przedstawia, obliczone na podstawie założeń metody pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej, wielkości pojedynczych pól trójkątów sfery realnej (a), stagflacji (b), budżetu i inflacji (c), równowagi finansowej (d) oraz sektora zewnętrznego (e) Włoch w latach Tabela zawiera również obliczone wielkości pól czynników wewnętrznych (PSM1) oraz zewnętrznych (PSM2). 21

21 Tabela 5. Pola trójkątów pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej Włoch w latach Włochy Pola trójkątów gdzie cały pięciokąt =1 (e) CA/GDP 0,0674 0,0633 0,0590 0,0567 0,0761 0,0830 0,0747 0,0775 0,0739 (a) GDP/U 0,0643 0,0610 0,0596 0,0480 0,0615 0,0630 0,0545 0,0566 0,0554 (b) U/CPI 0,1052 0,1050 0,1137 0,1116 0,1090 0,1007 0,1045 0,1118 0,1115 (c) CPI/G 0,0515 0,0532 0,0646 0,0683 0,0817 0,0812 0,0873 0,0969 0,1294 (d) G/CA 0,0461 0,0462 0,0536 0,0629 0,0736 0,0791 0,0833 0,0854 0,1102 PSM 0,3345 0,3287 0,3505 0,3477 0,4018 0,4070 0,4043 0,4282 0,4803 PSM1 = a+b+c 0,2210 0,2193 0,2379 0,2280 0,2521 0,2449 0,2463 0,2654 0,2963 PSM2 = d+e 0,1135 0,1095 0,1126 0,1197 0,1497 0,1621 0,1580 0,1628 0,1840 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDP - U - tor/sl.uem.totl.zs?page=3; CPI - G - CA - nce_percentage_gdp/; szczegółowe obliczenia w pliku "Włochy " Poziom stabilizacji makroekonomicznej Włoch w 1990 roku był na niskim poziomie. Było to spowodowane dużym deficytem budżetowym oraz inflacją, a także ujemnym saldem wymiany z zagranicą. Po niewielkim spadku wartości PSM w 1991 roku, stabilizacja gospodarcza Włoch w następnych kilku latach zaczęła się poprawiać. Głównymi czynnikami decydującymi o poprawie był zmniejszająca się relacja deficytu budżetowego do PKB, spadek stopy inflacji oraz poprawa relacji salda rachunku obrotów bieżących do PKB, a więc wzrost eksportu. Poprawa stabilności makroekonomicznej Włoch w latach była spowodowana przede wszystkim stałym wzrostem czynników zewnętrznych, a to z kolei wywołane przez duży wzrost pola trójkąta równowagi finansowej. W 1998 roku poziom PSM był znacznie wyższy od poziomu z roku 1990, przy czym pola trójkątów stagflacji, budżetu i inflacji oraz równowagi finansowej były największe spośród lat

22 Rysunek 4. Pięciokąty stabilizacji makroekonomicznej Włoch w latach GDP CA G CPI U Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 5. Rysunek 4. obrazuje kształtowanie się pięciokątów stabilizacji ekonomicznej Włoch w latach Jak widać kształt tych pięciokątów nie zmieniał się w wielkim stopniu, przeważnie na zmianę kształtu wpływ miały zmiany salda budżetu państwa Poziom PSM po wejściu do strefy euro W tabeli 6. zostały zawarte dane makroekonomiczne Włoch - poziom produktu krajowego brutto, stopa bezrobocia, poziom inflacji, relacja salda budżetu do produktu krajowego brutto oraz relacja salda rachunku obrotów bieżących do produktu krajowego brutto - w latach

23 Tabela 6. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego i kształtowanie sie wskaźnika PSM Włoch w latach Włochy GDP 2 1,5-1 -5,5 1,7 0,6-2,3-1,9 0,4 U 6,8 6,1 6,7 7,8 8,4 8,4 10,7 12,2 12,7 CPI 2,09 1,83 3,35 0,78 1,52 2,78 3,04 1,22 0,24 G -3,4-1,6-2,7-5,4-4,4-3,6-2,9-2,8-2,7 CA -2,5-2,3-2,7-1,8-3,3-2,9-0,3 1 2 PSM 0,4990 0,5268 0,4605 0,3923 0,4684 0,4571 0,4255 0,4412 0,4770 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDP - U - tor/sl.uem.totl.zs?page=3; CPI - G - CA - bank.org/indicator/bn.cab.xoka.gd.zs?page=1 Tabela 7. przedstawia, obliczone na podstawie założeń metody pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej, wielkości pojedynczych pól trójkątów sfery realnej (a), stagflacji (b), budżetu i inflacji (c), równowagi finansowej (d) oraz sektora zewnętrznego (e) Włoch w latach Tabela zawiera również obliczone wielkości pól czynników wewnętrznych (PSM1) oraz zewnętrznych (PSM2). Tabela 7. Pola trójkątów pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej Włoch w latach Włochy Pola trójkątów gdzie cały pięciokąt =1 (e) CA/GDP 0,0660 0,0637 0,0491 0,0254 0,0625 0,0575 0,0457 0,0502 0,0666 (a) GDP/U 0,0742 0,0733 0,0559 0,0266 0,0674 0,0611 0,0396 0,0384 0,0480 (b) U/CPI 0,1439 0,1496 0,1380 0,1442 0,1367 0,1307 0,1156 0,1138 0,1144 (c) CPI/G 0,1235 0,1382 0,1229 0,1138 0,1185 0,1190 0,1229 0,1320 0,1373 (d) G/CA 0,0913 0,1019 0,0945 0,0823 0,0833 0,0889 0,1016 0,1066 0,1107 PSM 0,4990 0,5268 0,4605 0,3923 0,4684 0,4571 0,4255 0,4412 0,4770 PSM1 = a+b+c 0,3417 0,3611 0,3169 0,2846 0,3226 0,3108 0,2782 0,2843 0,2997 PSM2 = d+e 0,1573 0,1656 0,1436 0,1077 0,1458 0,1463 0,1473 0,1569 0,1773 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDP - U - tor/sl.uem.totl.zs?page=3; CPI - G - CA - bank.org/indicator/bn.cab.xoka.gd.zs?page=1; szczegółowe obliczenia w pliku "Włochy " 24

24 Sytuacja makroekonomiczna Włoch w roku 2007 była zadowalająca, gdyż wskaźnik PSM był większy od 0,5. Niewielki spadek PKB zrekompensowany został przez polepszenie sytuacji finansów publicznych, spadek bezrobocia oraz minimalną poprawę wymiany z zagranicą. Jednak w następnych latach wzrost gospodarczy został zahamowany, rosło bezrobocie oraz deficyt budżetowy, a inflacja była podlegała licznym fluktuacjom. W 2009 roku znaczne pogorszenie sytuacji było głównie spowodowane przez czynniki zewnętrzne (najniższy poziom PSM1 w przeciągu badanych lat), a przede wszystkim było to konsekwencją dużego spadku wielkości pola sektora zewnętrznego (w porównaniu z 2007 rokiem pole to spadło o ponad 60%). Od 2010 roku stopniowo zaczęła się poprawiać sytuacja w zakresie finansów publicznych i wymiany z zagranicą - nastąpił spadek deficytu budżetowego i wzrost eksportu nad importem. W latach obserwujemy umiarkowaną poprawę reszty wskaźników - PKB rósł, zaś inflacja spadała. W 2014 roku poziom wskaźnika PSM2 był najwyższy spośród wszystkich badanych lat, pola trójkątów równowagi finansowej oraz sektora zewnętrznego stale rosły (już od 2011 roku). Zwiększało się też pole trójkąta budżetu i inflacji, natomiast poziom obszaru stagflacji spadał. Rysunek 5. Pięciokąty stabilizacji makroekonomicznej Włoch w latach GDP CA G CPI U Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 7. 25

25 Wykres 5. obrazuje kształtowanie się pięciokątów stabilizacji ekonomicznej Włoch w latach Kształt tych pięciokątów nie zmieniał się w wielkim stopniu, a wpływ na zmianę ich kształtu miały przede wszystkim zmiany w przyroście PKB. 5. Stabilność makroekonomiczna Grecji 5.1. Charakterystyka gospodarcza kraju Grecja położona jest w Europie Południowo-Wschodniej, na południowym krańcu Półwyspu Bałkańskiego. Do jej terytorium należą setki wysp na Morzu Egejskim, Jońskim i Śródziemnym. Stolicą Grecji są Ateny. Kraj ma powierzchnię km 2 oraz mieszkańców. Ustrój polityczny Grecji to republika parlamentarna. Władza wykonawcza jest sprawowana przez rząd oraz prezydenta, natomiast władza ustawodawcza przez parlament oraz prezydenta. Najważniejszymi sektorami greckiej gospodarki są transport, handel hurtowy i detaliczny, usługi turystyczne i gastronomiczne (23,2 %), administracja publiczna, edukacja, obrona, opieka zdrowotna i pomoc społeczna (21,2 %) oraz branża nieruchomości (16,7 %). Grecja dokonuje wymiany eksportowej przede wszystkim z Turcją, Włochami i Niemcami, a importowej z Rosją, Niemcami i Włochami. 21 Grecja jest członkiem strefy euro od 1 stycznia 2001 r. W pierwszym roku członkostwa w Unii Gospodarczej i Walutowej kraj ten charakteryzował się przyrostem produktu krajowego brutto na poziomie 3,7%, stopy bezrobocia na poziomie 10,2%, stopa inflacji wyniosła 3,38%, kraj ten miał deficyt budżetowy na poziomie 3,7% PKB, a relacja salda wymiany z zagranicą do PKB utrzymywała się na poziomie -7,17% dostęp:

26 5.2. Poziom PSM przed wejściem do strefy euro W tabeli 8. zostały zawarte dane makroekonomiczne Grecji - poziom produktu krajowego brutto, stopa bezrobocia, poziom inflacji, relacja salda budżetu do produktu krajowego brutto oraz relacja salda rachunku obrotów bieżących do produktu krajowego brutto - w latach Tabela 8. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego i kształtowanie sie wskaźnika PSM Grecji w latach Grecja GDP 0,7-1,6 2 2,1 3 4,5 4,1 3,1 4 U 8,37 7,7 7,8 9 9,7 9,6 10,8 11,7 11,1 CPI 15,93 14,47 10,88 8,96 8,2 5,55 4,77 2,64 3,15 G -11,5-12,4-9,02-8,8-9,1-6,7-6 -3,9-3,2 CA -1,96-0,73-0,13-2,44-3,66-5,2-4,35-5,43-7,82 PSM 0,2689 0,2520 0,3586 0,3572 0,3580 0,4143 0,4182 0,4361 0,4402 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDP - U - tor/sl.uem.totl.zs?page=3; CPI - G - CA - nce_percentage_gdp/ Tabela 9. przedstawia, obliczone na podstawie założeń metody pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej, wielkości pojedynczych pól trójkątów sfery realnej (a), stagflacji (b), budżetu i inflacji (c), równowagi finansowej (d) oraz sektora zewnętrznego (e) Grecji w latach Tabela zawiera również obliczone wielkości pól czynników wewnętrznych (PSM1) oraz zewnętrznych (PSM2). 27

27 Tabela 9. Pola trójkątów pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej Grecji w latach Grecja Pola trójkątów gdzie cały pięciokąt =1 (e ) CA/GDP 0,0600 0,0492 0,0717 0,0667 0,0685 0,0719 0,0723 0,0644 0,0621 (a) GDP/U 0,0617 0,0500 0,0710 0,0678 0,0704 0,0789 0,0722 0,0639 0,0706 (b) U/CPI 0,0676 0,0770 0,0943 0,0982 0,0983 0,1108 0,1076 0,1113 0,1128 (c ) CPI/G 0,0319 0,0315 0,0560 0,0628 0,0634 0,0867 0,0942 0,1175 0,1203 (d) G/CA 0,0477 0,0445 0,0656 0,0617 0,0574 0,0660 0,0718 0,0791 0,0745 PSM 0,2689 0,2520 0,3586 0,3572 0,3580 0,4143 0,4182 0,4361 0,4402 PSM1 = a+b+c 0,1612 0,1584 0,2213 0,2288 0,2321 0,2764 0,2740 0,2927 0,3036 PSM2 = d+e 0,1077 0,0937 0,1373 0,1284 0,1259 0,1379 0,1442 0,1435 0,1366 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDP - U - tor/sl.uem.totl.zs?page=3; CPI - G - CA - nce_percentage_gdp/; szczegółowe obliczenia w pliku "Grecja " Sytuacja makroekonomiczna Grecji na początku lat dziewięćdziesiątych była bardzo zła. Przyczyną była wysoka stopa inflacji, duży deficyt budżetowy oraj ujemne saldo wymiany z zagranicą. W latach następował natomiast stopniowy wzrost wskaźnika PSM. Nastąpił wzrost gospodarczy, spadła inflacja, a także zmniejszała się relacja deficytu budżetowego do PKB. Niepokojącym zjawiskiem był natomiast rosnący import oraz bezrobocie. W 2000 roku poziom PSM1 wzrósł prawie dwukrotnie, co wywołane było zwiększeniem pola trójkąta stagflacji oraz budżetu i inflacji. Duży, stabilny wzrost zauważyć można również w polu trójkąta równowagi finansowej. Poziom stabilizacji makroekonomicznej Grecji w 2000 roku, w porównaniu z rokiem 1992, był znacznie większy - poprawił się bowiem o 60%. 28

28 Rysunek 6. Pięciokąty stabilizacji makroekonomicznej Grecji w latach GDP CA U G CPI Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 9. Wykres 6. obrazuje kształtowanie się pięciokątów stabilizacji makroekonomicznej Grecji w latach Jak widać kształt tych pięciokątów ulegał zmianom, a wpływ na to miały przede wszystkim zmiany wielkości PKB, stopy inflacji oraz salda budżetu Poziom PSM po wejściu do strefy euro W tabeli 10. zostały zawarte dane makroekonomiczne Grecji - poziom produktu krajowego brutto, stopa bezrobocia, poziom inflacji, relacja salda budżetu do produktu krajowego brutto oraz relacja salda rachunku obrotów bieżących do produktu krajowego brutto - w latach

29 Tabela 10. Podstawowe wskaźniki rozwoju gospodarczego i kształtowanie sie wskaźnika PSM Grecji w latach Grecja GDP 5,8 3,5-0,4-4,4-5,4-8,9-6,6-3,3 0,8 U 8,9 8,3 7,7 9,5 12,5 17,7 24,2 27,3 26,5 CPI 3,2 2,89 4,16 1,21 4,71 3,34 1,51-0,92-1,31 G -6-6,8-9,9-15, ,6-8,9-12,7-2,5 CA -10, ,5-10,9-10,1-9,9-2,5 0,6 2,2 PSM 0,4290 0,3897 0,3158 0,2337 0,2346 0,1966 0,2061 0,1692 0,3628 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDP - U - tor/sl.uem.totl.zs?page=3; CPI - G - CA - bank.org/indicator/bn.cab.xoka.gd.zs?page=1 Następna tabela przedstawia, obliczone na podstawie założeń metody pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej, wielkości pojedynczych pól trójkątów sfery realnej (a), stagflacji (b), budżetu i inflacji (c), równowagi finansowej (d) oraz sektora zewnętrznego (e) Grecji w latach Tabela zawiera również obliczone wielkości pól czynników wewnętrznych (PSM1) oraz zewnętrznych (PSM2). Tabela 11. Pola trójkątów pięciokąta stabilizacji makroekonomicznej Grecji w latach Grecja Pola trójkątów gdzie cały pięciokąt =1 (e ) CA/GDP 0,0607 0,0432 0,0298 0,0214 0,0183 0,0044 0,0187 0,0410 0,0696 (a) GDP/U 0,0889 0,0781 0,0571 0,0306 0,0215 0,0036 0,0053 0,0048 0,0101 (b) U/CPI 0,1257 0,1307 0,1281 0,1312 0,0983 0,0729 0,0367 0,0186 0,0244 (c ) CPI/G 0,1001 0,0954 0,0696 0,0338 0,0607 0,0739 0,0843 0,0602 0,1461 (d) G/CA 0,0538 0,0422 0,0313 0,0168 0,0358 0,0418 0,0610 0,0447 0,1127 PSM 0,4290 0,3897 0,3158 0,2337 0,2346 0,1966 0,2061 0,1692 0,3628 PSM1 = a+b+c 0,3146 0,3043 0,2547 0,1955 0,1805 0,1504 0,1263 0,0836 0,1805 PSM2 = d+e 0,1144 0,0854 0,0611 0,0382 0,0541 0,0462 0,0797 0,0857 0,1823 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GDP - U - tor/sl.uem.totl.zs?page=3; CPI - G - CA - bank.org/indicator/bn.cab.xoka.gd.zs?page=1; szczegółowe obliczenia w pliku "Grecja " 30

30 Sytuacja gospodarcza Grecji pogarszała się z roku na rok. W 2013 roku wskaźnik stabilizacji makroekonomicznej był najniższy. Tak niski poziom stabilizacji był spowodowany głównie czynnikami wewnętrznymi - poziom PSM1 w badanym roku był najniższy, czego przyczyną była bardzo niska wartość pól trójkątów sfery realnej i stagflacji (w porównaniu do 2006 roku, w którym wartość PSM była największa pola zmniejszyły się odpowiednio o 94,5% i 85%). Przyczyną tego była od lat pogarszająca się sytuacja gospodarcza. Od 2006 rokrocznie spadała wartość PKB, a bezrobocie wzrosło do bardzo wysokiego poziomu. Inflacja po osiągnięciu maksimum w 2010 roku zaczęła spadać i w 2013 roku przyjęła wartość ujemną. W 2008 roku saldo obrotów było na najniższym poziomie w badanym okresie, następnie jednak stopniowo rosło, aż do roku 2013, w którym wystąpiło dodatnie saldo wymiany z zagranicą. W 2014 sytuacja makroekonomiczna Grecji zdecydowanie się poprawiła. Nastąpił wzrost gospodarczy, znacznie polepszyła się relacja salda budżetowego i obrotów bieżących do PKB, jednak nie osiągnięto stopnia stabilizacji z 2006 roku. Rysunek 7. Pięciokąty stabilizacji makroekonomicznej Grecji w latach GDP CA G CPI U Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli

31 Wykres 7. obrazuje kształtowanie się pięciokątów stabilizacji ekonomicznej Grecji w latach Kształt tych pięciokątów bardzo się zmieniał, a jedyną zmienną makroekonomiczną, która wpływała w niewielkim stopniu na zmianę ich kształtów była stopa inflacji. Inflacja utrzymywała się na bardzo wysokim poziomie, co może świadczyć o przegrzaniu gospodarki. 6. Stabilność makroekonomiczna Hiszpanii 6.1. Charakterystyka gospodarcza kraju Hiszpania od północy sąsiaduje z Francją i Andorą, a od zachodu z Portugalią. Do Hiszpanii należy również archipelag Balearów na Morzu Śródziemnym, Wyspy Kanaryjskie na Oceanie Atlantyckim, a także dwie autonomiczne eksklawy w Afryce Północnej Ceuta i Melilla. Stolicą Hiszpanii jest Madryt. Kraj ma powierzchnię ,7 km 2 oraz mieszkańców. Hiszpania jest dziedziczną monarchią parlamentarną. Władzę ustawodawczą zapewnia parlament dwuizbowy, sąd lub Zgromadzenie Narodowe, który składa się z Kongresu Deputowanych. 22 Najważniejszymi sektorami hiszpańskiej gospodarki są transport, handel hurtowy i detaliczny, usługi turystyczne i gastronomiczne (25,3 %), administracja publiczna, edukacja, obrona, opieka zdrowotna i pomoc społeczna (18,1 %) oraz przemysł (17,4 %). Hiszpania dokonuje wymiany eksportowej i importowej przede wszystkim z Francją, Niemcami i Włochami. 23 Hiszpania jest członkiem strefy euro od 1 stycznia 1999 r. W pierwszym roku członkostwa w Unii Gospodarczej i Walutowej kraj ten charakteryzował się przyrostem produktu krajowego brutto na poziomie 4,5%, stopy bezrobocia na poziomie 15,9%, stopa inflacji wyniosła 2,31%, kraj ten miał deficyt budżetowy na poziomie 3,2% PKB, a relacja salda wymiany z zagranicą do PKB utrzymywała się na poziomie -2,93% dostęp: Ibidem 32