Stan i prognoza koniunktury gospodarczej

Transkrypt

1 222 df Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową przedstawia dziewięćdziesiąty pierwszy kwartalny raport oceniający stan koniunktury gospodarczej w Polsce ( kwartał 2016 r.) oraz prognozy na lata KWARTALNE PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE nr 91 (lipiec 2016 r.) (ukazuje się od 1994 roku) Zespół autorski: dr Bohdan Wyżnikiewicz Jacek Fundowicz Krzysztof Łapiński Marcin Peterlik Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Oddział w Warszawie ul. Kołobrzeska Warszawa tel faks Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową _ Stan i prognoza koniunktury gospodarczej 29 lipca 2016 r. dalsza poprawa sytuacji na rynku pracy dobra koniunktura w handlu zagranicznym stabilne tempo wzrostu PKB Sytuacja w kwartale 2016 r. Według szacunków IBnGR, w drugim kwartale 2016 roku tempo wzrostu produktu krajowego brutto w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego wyniosło 3,3 proc., czyli nieco więcej niż w pierwszych trzech miesiącach roku. Oznacza to, że spadek tempa wzrostu odnotowany w pierwszym kwartale nie był początkiem dłuższej tendencji do obniżania się dynamiki wzrostu gospodarczego. Uwzględniając czynniki sezonowe, tempo wzrostu PKB w okresie od kwietnia do czerwca wyniosło 0,8 proc. w stosunku do poprzedniego kwartału. Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego w drugim kwartale był popyt krajowy, a popyt zagraniczny dynamikę wzrostu jeszcze dodatkowo pobudzał. Tempo wzrostu popytu krajowego w drugim kwartale Instytut szacuje na 3,4 proc 1. Oznacza to pogorszenie sytuacji w porównaniu z pierwszym kwartałem, w którym popyt krajowy wzrastał o 0,7 punktu procentowego szybciej. Spośród składników popytu krajowego, najwyższą dynamiką w drugim kwartale odznaczały się nakłady brutto na środki trwałe, czyli wydatki inwestycyjne. W okresie od kwietnia do czerwca wzrosły one o 4,0 proc. Jest to wynik znacznie lepszy niż w pierwszym kwartale, w którym to inwestycje odnotowały ujemne tempo wzrostu, jednak nadal w dużej mierze niezadowalający, zwłaszcza gdy wziąć pod uwagę niską stopę nakładów inwestycyjnych w gospodarce. Stosunkowo niskie tempo wzrostu nakładów brutto na środki trwałe utrzymuje się piąty kwartał z rzędu. Jednym z czynników decydujących o niskim wzroście inwestycji jest obserwowana, zwłaszcza w pierwszym półroczu 2016 roku, zapaść w budownictwie. W nieco wolniejszym tempie co w pierwszym kwartale wzrastało spożycie ogółem, a jego największa składowa spożycie indywidualne rosło nieco szybciej niż w pierwszych trzech miesiącach roku. Tempo wzrostu tych agregatów w drugim kwartale Instytut szacuje odpowiednio na 3,1 oraz 3,3 proc. 1 Kwartalne tempa wzrostu podawane są w odniesieniu do analogicznego kwartału roku poprzedniego. Wyjątek stanowi tempo wzrostu PKB podawane w dwóch konwencjach w porównaniu z analogicznym kwartałem roku poprzedniego oraz w porównaniu do poprzedniego kwartału, po eliminacji czynników sezonowych. 1

2 Wykres 1 Stopa bezrobocia w Polsce 14,0 1 12,0 11,0 1 9,0 8,0 Źródło: GUS W ujęciu sektorowym najszybciej rozwijającą się częścią gospodarki był w drugim kwartale przemysł. Tempo wzrostu wartości dodanej w przemyśle wyniosło 4,6 proc., a produkcji sprzedanej przemysłu 5,7 proc. Oznacza to wyraźną poprawę w porównaniu z sytuacją z pierwszego kwartału. Nieco wolniej niż w przemyśle wzrastała wartość dodana w usługach rynkowych. Tempo jej wzrostu w drugim kwartale Instytut szacuje na 3,7 proc. Najgorszą sytuację odnotowano w budownictwie. Tempo wzrostu wartości dodanej w budownictwie w drugim kwartale Instytut szacuje na -11,0 proc., podczas gdy produkcja sprzedana budownictwa obniżyła się o 10,9 proc. Był to zatem drugi kwartał z rzędu, w którym aktywność w budownictwie obniżała się w tempie dwucyfrowym. Tempo wzrostu eksportu (w ujęciu rachunków narodowych) było w drugim kwartale wyższe niż tempo wzrostu importu. W ocenie Instytutu, eksport wzrósł w tym czasie o 8,0 proc., a import o 7,4 proc. Oznacza to poprawę salda handlowego Polski z zagranicą, które w pierwszej połowie roku było dodatnie. W uproszczeniu oznacza to, że wyeksportowano z Polski dobra i usługi o wyższej wartości, niż do Polski importowano. Obrotom handlowym kraju nie zaszkodziły w znaczący sposób okresowe wahania kursu złotego względem euro. Ostatecznie średnie kursy złotego względem waluty europejskiej oraz dolara w porównaniu z pierwszym kwartałem okazały się względnie stabilne. Średni kurs euro do złotego w drugim kwartale wzrósł jedynie o 0,28 proc. w porównaniu z pierwszym kwartałem, a średni kurs dolara spadł o 2,04 proc. 13,2 12,0 10,2 8, I IV V VI IX X XI X Stopa bezrobocia na koniec pierwszego półrocza wyniosła 8,8 proc. Oznacza to jej spadek o 1,2 punktu procentowego w porównaniu z końcem pierwszego kwartału oraz o 1,4 punktu procentowego w porównaniu z sytuacją sprzed roku. Jest to najniższy poziom stopy bezrobocia od października 2008 roku, natomiast biorąc pod uwagę analogiczny miesiąc lat poprzednich od czerwca 1991 roku. Spadek stopy bezrobocia w stosunku do końca marca po części stanowi zjawisko sezonowe, jednak w głównym stopniu jest skutkiem obserwowanej poprawy na rynku pracy. Spadkowi stopy bezrobocia towarzyszył wzrost liczby zatrudnionych w gospodarce. Według szacunków IBnGR przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej wzrosło w drugim kwartale o 0,9 proc. Korzystną charakterystyką rynku pracy w drugim kwartale była również stosunkowo wysoka dynamika przeciętnego realnego wynagrodzenia brutto. Tempo wzrostu wynagrodzeń w tym okresie Instytut szacuje na 4,2 proc., co było wynikiem nieco wyższym w porównaniu z tempem obserwowanym w pierwszym kwartale. Średnie tempo wzrostu cen dóbr i usług konsumpcyjnych, czyli inflacja, wyniosło w okresie od kwietnia do czerwca -0,9 proc., przy czym na koniec czerwca wyniosło ono -0,8 proc. (w skali roku). Oznacza to, że już ósmy kwartał z rzędu obserwowana jest deflacja, czyli spadek przeciętnego poziomu cen konsumpcyjnych. Zjawisko to w drugim kwartale 2016 roku było tak samo silne, jak w pierwszym kwartale. W pierwszej połowie roku, w porównaniu z sytuacją z 2015 roku, najbardziej spadły ceny transportu (o 7,1 proc.), w tym paliwa do prywatnych środków transportu (o 10,9 proc.), oraz odzieży i obuwia (o 4,1 proc.). 2

3 Prognoza na lata Wykres 2 Kwartalne tempo wzrostu PKB 5,0 4,5 4,3 4,0 3,5 3,3 3,3 3,3 3,3 3,6 3,1 3,4 2,6 2,5 3,6 3,5 3,3 2,0 1,8 1,5 1,0 I IV I IV I IV I IV Źródło: GUS, IBnGR Tempo wzrostu produktu krajowego brutto w 2016 roku w Polsce wyniesie 3,4 proc., co oznacza, że będzie ono słabsze o 0,2 punktu procentowego w porównaniu z rokiem ubiegłym. Według prognozy Instytutu, kwartalne tempo wzrostu PKB będzie w drugiej połowie roku nieco wyższe niż w pierwszej. Wzrost PKB wyniesie 3,6 proc. w trzecim kwartale oraz 3,5 proc. w czwartym kwartale. W roku 2017 IBnGR spodziewa się nieco słabszej koniunktury makroekonomicznej, choć PKB rósł będzie tylko nieco wolniej niż w bieżącym roku. Według prognozy IBnGR, wzrost gospodarczy w roku 2017 wyniesie 3,1 proc. W 2016 roku wartość dodana w przemyśle wzrośnie, według prognozy IBnGR, o 4,7 proc. W tym samym okresie niewiele słabszy wynik odnotuje sektor usług rynkowych, w którym wartość dodana wzrośnie o 4,1 proc. Najgorsza sytuacja wystąpi w budownictwie, które odnotuje spadek wartości dodanej w wysokości -0,7 proc., głównie z powodu zaskakująco niekorzystnego pierwszego półrocza. Niemniej jednak w drugiej połowie roku sytuacja w sektorze powinna się poprawić. Pogorszenie koniunktury w roku 2017 widoczne będzie szczególnie w usługach rynkowych, gdzie wartość dodana zwiększy się tylko o proc. oraz w przemyśle, gdzie prognozowany wzrost wynosi 4,3 proc. W sektorze budowlanym wzrost ten wyniesie 6,5 proc. a więc będzie wyższy niż w roku Koniunktura w budownictwie będzie bowiem wspierana przez projekty inwestycyjne realizowane w drogownictwie i kolejnictwie. Tempo wzrostu popytu krajowego w 2016 roku wyniesie 3,7 proc., czyli będzie wyższe niż w roku Według prognozy Instytutu, spożycie indywidualne wzrośnie w tym czasie o 3,5 proc., między innymi za sprawą środków finansowych przekazanych w ramach programu Wartość nakładów brutto na środki trwałe zwiększy się natomiast o 4,2 proc., czyli będzie ono słabsze niż w roku Spodziewamy się w najbliższych kwartałach wzrostu awersji do ryzyka i ograniczenia wydatków inwestycyjnych w sektorze przedsiębiorstw. Z kolei czynnikiem wspierającym inwestycje będą środki europejskie przeznaczone na finansowanie projektów infrastrukturalnych. W roku 2017 popyt krajowy rósł będzie nieco wolniej (3,4 proc.) przede wszystkim za sprawą wolniejszego wzrostu spożycia indywidualnego (3,2 proc.). Z kolei nakłady brutto na środki trwałe będą rosły szybciej (5,3 proc) i będą najszybciej rosnącą składową popytu krajowego. W roku 2016 sytuacja na rynku pracy będzie się nadal poprawiać, co będzie efektem utrzymującego się stosunkowo wysokiego wzrostu gospodarczego. Spadek stopy bezrobocia będzie jednak mniejszy niż w roku ubiegłym na koniec grudnia wyniesie ona 8,5 proc. Byłby to najlepszy grudniowy wynik od roku Sytuacja zmieni się nieco w roku 2017, kiedy to na skutek spowolnienia wzrostu PKB oraz prawdopodobnych zwolnień pracowników, w istotnym z punktu widzenia rynku pracy, sektorze handlowym, bezrobocie ponownie zacznie rosnąć. Na koniec 2017 roku stopa bezrobocia wynieść może 8,7 proc. Trzeba jednak podkreślić, że mimo prognozowanego nieznacznego wzrostu bezrobocia w roku 2017, w ciągu najbliższych 5-6 kwartałów sytuacja na rynku pracy będzie pozostawała korzystna. 3

4 I Stan i prognoza koniunktury gospodarczej nr 91 (lipiec 2016 r.) Wykres 3 Inflacja w Polsce 4,0 3,5 2,5 X 2,0 1,5 1,0 - -1,0-1,5-2,0 X I Źródło: GUS, IBnGR X I pasmo celu inflacyjnego X I Według prognozy IBnGR, niemal do końca trzeciego kwartału 2016 roku utrzymywała się będzie w Polsce deflacja. W trzecim kwartale ceny konsumpcyjne zmniejszą się średnio o 0,7 proc. Inflacja pojawi się dopiero w czwartym kwartale, kiedy to średni poziom cen pozostanie na takim samym poziomie co rok wcześniej, a wzrost na koniec kwartału wyniesie 0,2 proc. Wzrost cen w końcu roku uwarunkowany będzie przede wszystkim rosnącymi cenami paliw oraz większą presją popytową wynikającą z pojawienia się na rynku środków przekazanych w ramach programu Według prognozy Instytutu, w całym 2016 roku ceny zmniejszą się średnio o 0,6 proc. w stosunku do roku poprzedniego. W 2017 roku średnioroczny poziom inflacji wyniesie natomiast 1,2 proc., a więc wzrost cen będzie nadal pozostawał poniżej celu inflacyjnego NBP. Według prognozy IBnGR, w roku 2016 tempo wzrostu eksportu wyniesie 8,0 proc., natomiast import w tym samym czasie wzrośnie o 7,9 proc. Oznacza to, że wkład handlu zagranicznego w tworzenie PKB będzie w tym okresie dodatni. W roku 2017 spodziewać się należy nieznacznego przyspieszenia wzrostu eksportu, którego przyrost wyniesie 8,5 proc. oraz także dodatniej dynamiki importu, który wzrośnie o 8,0 proc. Sytuacja w handlu zagranicznym kształtowana będzie przede wszystkim przez stan koniunktury w Unii Europejskiej. Czynnikiem sprzyjającym wzrostowi polskiego eksportu będzie także w najbliższych kwartałach utrzymujący się wysoki kurs euro względem złotego. W ocenie Instytutu, w roku 2016 spodziewać się należy stabilizacji kursu euro i dolara na względnie wysokich poziomach wobec złotego. Utrzymywanie się słabego kursu złotego powodowane będzie przede wszystkim dużą niepewnością co do rozwoju sytuacji gospodarczej w Polsce, kontrowersjami wokół istotnych elementów polityki gospodarczej rządu oraz negatywnymi ocenami sytuacji w Polsce formułowanymi przez opiniotwórcze organizacje międzynarodowe. Tendencje na rynku walutowym w sposób istotny będą również kształtowane przez wydarzenia z zagranicy takie jak zamachy terrorystyczne, przygotowania do wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, czy też dalszy rozwój wydarzeń w Turcji. Według prognozy IBnGR, średni kurs euro w roku 2016 wyniesie 4,3 złotego, a dolara 3,9 złotego. W roku 2017 może mieć miejsce nieznaczna aprecjacja złotego kursy wobec euro i dolara wynosić będą odpowiednio 4,1 oraz 3,8 złotego. 4

5 Roczne i kwartalne prognozy makroekonomiczne IBnGR IV I IV PKB % k/k 0,8 1,3-0,1 0,8 1,0 1,0 PKB % r/r 3,4 4,3 3,3 3,6 3,5 3,6 3,4 3,1 Wartość dodana w przemyśle % r/r 4,9 7,4 3,3 4,6 5,3 5,7 5,6 4,7 4,3 w budownictwie % r/r 4,7 5,7-12,6-11,0 6,0 6,5 4,6-0,7 6,5 w usługach rynkowych % r/r 3,2 2,9 5,0 3,7 4,0 3,8 4,1 Popyt krajowy % r/r 4,5 4,1 3,4 3,7 3,8 3,4 3,7 3,4 Spożycie ogółem % r/r 2,6 4,5 3,4 3,1 3,3 3,4 3,1 3,3 3,1 w tym: indywidualne % r/r 3,1 3,2 3,3 3,6 3,6 3,1 3,5 3,2 Nakłady brutto na środki trwałe % r/r 4,4 4,4-1,8 4,0 5,5 6,0 5,8 4,2 5,3 Produkcja sprzedana przemysłu % r/r 4,3 6,0 5,7 5,0 4,4 4,8 4,5 4,2 budownictwa % r/r 2,0 4,3-13,3-10,9 7,0 6,5 2,9-0,7 4,8 Inflacja (CPI; średnia) % -0,7-0,6-0,9-0,9-0,7-0,9-0,6 1,2 Inflacja (CPI; k.o.) % -0,8 - -0,9-0,8-0,2-0,2 1,7 Podaż pieniądza (M3, k.o.) % 8,3 9,1 9,1 11,4 11,5 9,6 9,1 9,6 9,7 Wynagrodzenie brutto realne % r/r 3,8 4,0 4,1 4,2 4,1 4,1 4,2 4,1 3,7 Przeciętne zatrudnienie w GN % r/r 0,9 1,0 2,1 0,9 1,1 1,1 0,9 1,3 0,9 Stopa bezrobocia rejestr. (k.o.) % 9,7 9,8 1 8,8 8,5 8,5 9,8 8,5 8,7 Eksport (GUS/RN) % 5,6 8,2 6,9 8,0 8,4 8,6 6,8 8,0 8,5 Import (GUS/RN) % 4,9 8,6 9,3 7,4 7,6 7,8 6,3 7,9 8,0 Saldo obr. bież. BP (krocząco) % PKB -0,4-0,3-0,4-0,4-0,2-0,1-0,3-0,1-0,6 Średni kurs dolara (NBP) PLN/USD 3,76 3,89 3,95 3,87 3,9 3,9 3,77 3,9 3,8 Średni kurs euro (NBP) PLN/EUR 4,19 4,26 4,36 4,37 4,3 4,2 4,18 4,3 4,1 Źródło: dane historyczne GUS, NBP szacunki i prognozy IBnGR 5