Banki i system bankowy. Bankowy Fundusz Gwarancyjny

Transkrypt

1 Banki i system bankowy

2 Zacznijmy od historii Pierwsze prymitywne instytucje kredytowe pojawiły się ponad 4 tys. lat temu w starożytnej Mezopotamii 2,5 tys. lat temu umiejętności finansowe od mieszkańców Bliskiego Wschodu przejęli Grecy, a po nich głównymi bankierami Europy zostali bankierzy z północnej części Włoch Lombardii. 2

3 Definicja banku I właśnie Włochy są kolebką współczesnego banku i bankowości. Stamtąd też wywodzi się nazwa "bank". W jęz. włoskim "banca" oznacza ławę, kontuar, przy którym pracowali ówcześni bankierzy. Przyjmowali oni pieniądz kruszcowy, w zamian za który wystawiali zaświadczenie - banknot (weksel) na bankiera w innym mieście. Pieniądz papierowy dysponował istotnymi przewagami nad kruszcem. Jego transport był bezpieczniejszy i wygodniejszy. Gdy rozliczenie trwało zbyt długo niecierpliwi klienci rozbijali ławy bankierów, narażając ich na straty. Często prowadziło to do bankructwa (bancarotta, od: banca - ława, rotta - łamanie). 3

4 Współczesna definicja banku Bank - to przedsiębiorstwo zajmujące się pośrednictwem finansowym polegającym na gromadzeniu depozytów i udzielaniu kredytów. Jak każde przedsiębiorstwo, bank musi zarabiać, przynosić właścicielom zysk. 4

5 Definicja banku c.d. Współcześnie banki świadczą również inne usługi finansowe, w tym ubezpieczeniowe i na rynku papierów wartościowych. Ale pośrednictwem finansowym zajmują się nie tylko banki. Zatem - każdy bank jest pośrednikiem finansowym, ale nie każdy pośrednik finansowy jest bankiem. 5

6 Definicja banku c.d. Zgodnie z ustawą Prawo bankowe nazwa "bank" zarezerwowana jest tylko dla BANKÓW. Bankami NIE SĄ np. Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe. 6

7 Jaka część społeczeństwa korzysta z usług bankowych? Polacy na tle Europy % osób korzystających z usług bankow ych % EU 15 EU 10 Łotwa Polska Litwa Węgry Słowacja Grecja Cypr Republika Czech Estonia Malta Irlandia Włochy Portugalia Finlandia Hiszpania Słowenia Austria Wielka Brytania Szwecja Luksemburg Dania Niemcy Belgia Francja Holandia * osoby w wieku 18 i więcej lat. Źródło: Financial Services Provision and Prevention of Financial Exclusion, Komisja Europejska, Bruksela maj 2008 r.; opracowanie własne. 7

8 Rodzaje banków Banki centralne o nich będzie później Banki operacyjne (komercyjne): uniwersalne świadczą wszystkie rodzaje usług bankowych, nie mają specjalnego profilu działania wyspecjalizowane np. hipoteczne, inwestycyjne, samochodowe Przykład: PKO Bank Polski SA jest bankiem uniwersalnym ING Bank Hipoteczny SA jest bankiem hipotecznym Toyota Bank Polska SA jest bankiem samochodowym 8

9 Rodzaje banków c.d. Ze względu na prawną formę działania banki możemy podzielić na: państwowe spółdzielcze (spółdzielnie) w formie spółek akcyjnych Bank Gospodarstw Krajowego jest bankiem państwowym Bank Spółdzielczy Kampinos ma formę spółdzielni BRE Bank SA jest spółką akcyjną 9

10 Trochę danych o bankach w Polsce bank centralny to Narodowy Bank Polski (NBP) na koniec września 2008 r. funkcjonowały: 53 banki komercyjne - niemal 10 tys. placówek i ponad 142 tys. zatrudnionych 579 banków spółdzielczych - ponad 3,5 tys. placówek i ponad 31 tys. zatrudnionych Ponadto na polskim rynku bankowym działalność prowadzą oddziały instytucji kredytowych z krajów Unii Europejskiej. W chwili wejścia Polski do UE był jeden taki oddział. W ciągu nieco ponad czterech lat ich liczba wzrosła do 18. Przykład: Polbank EFG jest oddziałem banku greckiego. Listę pozostałych oddziałów znajdziemy na stronie Komisji Nadzoru Finansowego

11 Trochę danych o bankach na świecie Czołówkę bankowych gigantów współczesnego świata tworzą* Citigroup (USA) - 79,4 mld $ kapitałów HSBC Holdings (Wielka Brytania) - 74,4 mld $ Bank of America (USA) - 74,0 mld $ JP Morgan Chase (USA) - 72,5 mld $ Mitsubisji UFJ Financial Group (Japonia) - 63,9 mld $. i coraz szybciej wchodzą do niej banki chińskie. Wśród nich Industrial and Commercial Bank of China, którego wartość rynkowa w lipcu 2007 r. przewyższyła wartość rynkową Citigroup. *wg rankingu miesięcznika "The Banker" z 2006 r. 11

12 Dla porównania z Polską W 2005 r. wielkość kapitałów Citigroup odpowiadała 1/4 wytworzonego wtedy produktu krajowego brutto Polski i ponad 42 razy przekraczała wielkość kapitałów największego banku w Polsce PKO BP SA, który zajął 229. miejsce w rankingu The Banker. 12

13 Produkty i usługi bankowe Do podstawowych usług świadczonych przez banki należy: przyjmowanie depozytów udzielanie kredytów prowadzenie rachunków bankowych dokonywanie rozliczeń pieniężnych Rozwój technologii bankowych i wzrost konkurencji ze strony innych banków oraz parabanków prowadzi do coraz to większej ilości produktów bankowych, często dosyć skomplikowanych. Z badań wynika, że większość klientów szuka prostych i szybkich rozwiązań. 13

14 Produkty i usługi bankowe c.d. Banki świadczą również szereg usług pośrednich: wydawanie kart kredytowych leasing factoring udzielanie gwarancji obrót kapitałowy doradztwo finansowe udostępnianie skrytek i sejfów 14

15 System bankowy Na system bankowy składają się trzy elementy: instytucje - bank centralny, banki komercyjne i spółdzielcze wzajemne powiązania między nimi a otoczeniem infrastruktura prawna regulująca działalność tych instytucji 15

16 System bankowy c.d. W każdym państwie istnieje jeden bank centralny, np.: w Polsce - Narodowy Bank Polski w Wielkiej Brytanii - Bank of England w Niemczech - Deutsche Bundesbank we Francji - Banque de France na Węgrzech - Magyar Nemzeti Bank z wyjątkiem Stanów Zjednoczonych, gdzie rolę banku centralnego pełni System Rezerwy Federalnej Stanów Zjednoczonych (Rezerwa Federalna lub FED - z ang. Federal Reserve), składający się z Rady Gubernatorów w Waszyngtonie oraz 12 regionalnych Banków Rezerwy Federalnej w głównych miastach kraju. 16

17 System bankowy c.d. - funkcje banku centralnego Bank centralny pełni kilka ważnych funkcji jako: bank emisyjny dokonuje emisji pieniądza gotówkowego (banknotów i monet) bank banków jest bankiem dla innych banków centralny bank państwa prowadzi bankową obsługę budżetu państwa, formułuje i realizuje politykę pieniężną Rada Polityki Pieniężnej (RPP) organ NBP dba o poziom inflacji w Polsce i ustala podstawowe stopy procentowe. 17

18 System bankowy c.d. Oprócz banków - drugim, ważnym elementem systemu bankowego - jest całokształt regulacji prawnych. Najważniejszym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie polskiego systemu bankowego jest ustawa z dnia 29 sierpnia1997 r. Prawo bankowe. Ustawa Prawo bankowe określa zasady: tworzenia i organizacji banków sprawowania nadzoru bankowego prowadzenia działalności bankowej postępowania naprawczego, likwidacji i upadłości banków 18

19 System bankowy c.d. Główne czynniki determinujące rozwój systemu bankowego: otoczenie społeczne i gospodarcze, w jakim działają banki wielkość i struktura zapotrzebowania na usługi bankowe regulacje prawne określające działania banków skłonność i zdolność banków do innowacyjności działania 19

20 System bankowy c.d. Główne tendencje we współczesnych systemach bankowych: koncentracja i konsolidacja - przejęcia i fuzje, powstawanie holdingów i konglomeratów finansowych. W konsekwencji zmniejsza się liczba banków, zacierają się bariery pomiędzy poszczególnymi typami instytucji finansowych (banki - fundusze inwestycyjne - towarzystwa ubezpieczeniowe - domy maklerskie) globalizacja - rozwój bankowości transgranicznej, międzynarodowej 20

21 Sieć bezpieczeństwa finansowego Sieć bezpieczeństwa finansowego (ang. safety net) to instytucje i regulacje prawne działające na rzecz ochrony systemu finansowego przed destabilizacją. Konsekwencje destabilizacji systemu finansowego to: zakłócenia w systemach płatności i rozliczeń utrata części (lub całości) oszczędności przez deponentów kryzys walutowy Stabilność finansowa jest uznawana za atut, z którego korzystają wszyscy uczestnicy życia gospodarczego. Ze względu na szczególną rolę banków w gospodarce, w praktyce sieć bezpieczeństwa finansowego odnosi się do systemu bankowego, który jest częścią systemu finansowego. 21

22 Sieć bezpieczeństwa finansowego c.d. Najważniejsze instytucje tworzące sieć bezpieczeństwa finansowego: bank centralny (w Polsce - Narodowy Bank Polski nadzór bankowy (Komisja Nadzoru Finansowego system gwarantowania depozytów ( Sieć bezpieczeństwa finansowego pełni dwie funkcje: profilaktyczną - zapobieganie destabilizacji systemu bankowego zarządzania kryzysowego 22

23 Sieć bezpieczeństwa finansowego c.d. Kto, kiedy i jak działa? W różnych krajach istnieją różne rozwiązania, ale zazwyczaj: nadzór bankowy pełni funkcję profilaktyczną bank centralny pełni funkcję zarządzania kryzysowego system gwarantowania depozytów pełni obie funkcje Przykład: jak działa system gwarantowanie depozytów? funkcja profilaktyczna (zapobiegania) - samo jego istnienie zwiększa poczucie bezpieczeństwa wśród klientów banków i ogranicza ryzyko systemowe; w przypadku polskiego systemu gwarantowania BFG może udzielać pomocy bankom przeżywającym kłopoty funkcja zarządzania kryzysowego - wypłata zgromadzonych przez deponentów środków w banku (w Polsce wysokość gwarancji wynosi równowartość w złotych 50 tys. euro.) 23

24 Instytucje wspierające sektor bankowy Instytucje wspierające sektor bankowy: Krajowa Izba Rozliczeniowa (KIR) Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW) Biuro Informacji Kredytowej (BIK) KIR Krajowa Izba Rozliczeniowa SA - realizuje międzybankowe, bezgotówkowe transakcje płatnicze w złotych oraz w euro. 24

25 Instytucje wspierające sektor bankowy c.d. KDPW Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych są do głównych zadań należy prowadzenie kont depozytowych dla uczestników KDPW, do których należą domy maklerskie i banki. System kont depozytowych zastąpił tradycyjne (papierowe) papiery wartościowe. BIK Biuro Informacji Kredytowej prowadzi bazę danych o historii kredytowej wszystkich klientów banków (informacje o wszystkich zaciągniętych kredytach, o kartach kredytowych i debetach)