Jerzy Głuch SYSTEMY TRANSPORTOWE

Transkrypt

1 Jerzy Głuch SYSTEMY TRANSPORTOWE Rok akademicki 2010/2011 1

2 Inżynieria transportowa dziedzina wiedzy technicznej zajmująca się zagadnieniami najogólniej rozumianego transportu. Zagadnienia te można podzielić na podstawowe grupy: Środki transportu Transport kołowy Transport kolejowy Transport wodny Transport morski Transport śródlądowy Transport lotniczy Transport hydrauliczny (także część inżynierii mechanicznej) Projektowanie dróg: kolejowych, kanałów żeglownych (także część inżynierii lądowej) Modelowanie ruchu drogowego i kolejowego Analiza przepustowości dróg i skrzyżowań Inteligentne Miejskie systemy transportowe Planowanie transportu Metody przewidywania obciążenia systemów transportowych Analiza i projektowanie miejskich systemów transportowych i parkingowych Ekonomia systemów transportowych Wpływ systemów transportowych na środowisko Zanieczyszczenie środowiska Hałas Zużycie energii Logistyka jest terminem opisującym proces planowania, realizowania i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, materiałów, wyrobów gotowych oraz odpowiedniej informacji z punktu pochodzenia do punktu konsumpcji w celu zaspokojenia wymagań klienta. Działania logistyczne Działania logistyczne mogą obejmować (choć nie muszą się do nich ograniczać): obsługę klienta, prognozowanie popytu, przepływ informacji, kontrolę zapasów, czynności manipulacyjne, realizowanie zamówień, czynności reparacyjne i zaopatrywanie w części, lokalizację zakładów produkcyjnych i składów, procesy zaopatrzeniowe, pakowanie, obsługę zwrotów, gospodarowanie odpadami, transport i składowanie. 2

3 Uproszczoną definicję LOGISTYKI przedstawia reguła "7R" (ang.) w Polsce przetłumaczona na 7W: right product (właściwy produkt), right quantity (właściwa ilość), right condition (właściwy stan), right place (właściwe miejsce), right time (właściwy czas), right customer (właściwy klient), right price (właściwa cena). Mówi się również o formule 4C związanej z klientem (customer): jego potrzeby, koszty, wygoda zakupu, dostarczone informacje. W ramach przedsiębiorstwa mówi się o systemie logistycznym. Podejście logistyczne można podzielić na dwa typy: podejście klasyczne (patrzenie na interesy poszczególnych elementów z osobna) podejście integracyjne (całościowe) patrzenie przez pryzmat całości. 3

4 Środki techniczne stosowane (wykorzystywane) w procesach fizycznego przepływu produktów a także w procesach informacyjnych logistyki oraz sposoby ich użycia a także systemy ich wykorzystania tworzą swego rodzaju infrastrukturę procesów logistycznych. Na podstawie: Cz. Skowronek, Zdz. Sarjusz-Wolski, Logistyka w przedsiębiorstwie, PWE, 1999, s.63 W procesach logistycznych jest zaangażowany znaczny majątek trwały, a także zasoby osobowe. Występują zjawiska substytucji tych czynników. Wyższy poziom mechanizacji i automatyzacji procesów transportowych manipulacyjnych itp. (co wiąże się z dużymi nakładami kapitałowymi) umożliwia wzrost wydajności pracy i redukcję zatrudnienia. Z tego wynika konieczność rozpatrywania infrastruktury procesów logistycznych jako systemu techniczno-organizacyjnego, organizacyjnego, którego podstawowym kryterium optymalizacji powinna być minimalizacja kosztów logistyki przy zapewnieniu sprawności i niezawodności procesów logistycznych. 4

5 Prawidłowe określenie procesu wymaga: wskazania kto zarządza procesem; określenia, co jest niezbędne do jego zapoczątkowania; określenia pożądanych lub oczekiwanych wyników końcowych; wskazania jednostek, które mają być odbiorcami wyników (adresatami efektów); identyfikacji czynników mogących stymulować względnie utrudniać realizację; przyporządkowania niezbędnych wykonawców i środków do realizacji; przyporządkowania uprawnień do kontrolowania i sterowania przebiegiem procesu; przemyślenia ewentualnych działań umożliwiających odpowiednią reakcję na nieplanowane odchylenia. S. Krawczyk, Logistyka w zarządzaniu marketingiem, AE, Wrocław, Pojęcie procesu nie jest jednoznaczne. Inne znaczenia ma dla przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych PROCES to sekwencja lub częściowo uporządkowany zbiór powiązanych ze sobą działań zintegrowanych przez: czas, koszty, łączną ocenę wykonania i realizowanych, aby osiągnąć określony cel organizacji. Cechą wspólną różnych interpretacji jest następstwo pewnych zdarzeń i do niego się odwołujemy przy formułowaniu definicji procesu procesu biznesowego 5

6 Podział procesu na segmenty odpowiedzialności X B A C Y A - menedżer ma możliwość planowania i sterowania tym elementem procesu, B i C odpowiadają fragmentom procesu, które są realizowane u bezpośrednich partnerów A. X i Y obejmują fragmenty całego procesu, które nie mają bezpośredniego kontaktu z A, ale powinny dysponować informacjami o procesach we wszystkich segmentach Ze względu na zakres odpowiedzialności za proces będziemy wyróżniać: infrastrukturę wewnętrzną infrastrukturę zewnętrzną procesu zrealizowanego w segmencie Tworzą wszystkie obiekty wraz z relacjami między nimi, podlegające menedżerowi zarządzającemu procesem. Tworzą obiekty uczestniczące w wyróżnionym procesie ogólnym, lecz nie podlegające menedżerowi zarządzającemu procesem 6

7 KOORDYNACJA PROCESÓW to aktywności prowadzące do uzyskania uzyskania jak jak najwyższej najwyższej zgodności zgodności celów celów określenia określenia zasad zasad korzystania korzystania ze ze wspólnych wspólnych zasobów zasobów ustalenia ustalenia pożądanych pożądanych relacji relacji czasowych czasowych w trakcie wykonywania działań objętych procesami. W przypadku gdy organizacją jest przedsiębiorstwo produkcyjne, logistyka obejmuje planowanie, koordynację i sterowanie przepływami materiałów (surowców, części) i produktów (półproduktów i produktów finalnych) oraz przepływami informacji od dostawców do przedsiębiorstwa, wewnątrz przedsiębiorstwa i od przedsiębiorstwa a do klientów w celu zaspokojenia oczekiwań klientów i uzyskania pożądanych efektów dla przedsiębiorstwa. 7

8 Przyjęta definicja logistyki pozwala zawęzić nasze zainteresowania do procesów logistycznych Proces będziemy nazywać LOGISTYCZNYM wówczas gdy: rozmieszczenie, stan, przepływy jego składowych, a więc ludzi, dóbr materialnych informacji i środków finansowych, wymagają koordynacji z innymi procesami ze względu na kryteria lokalizacji, czasu, kosztów i efektywności spełnienia pożądanych celów organizacji Infrastruktura procesów logistycznych zarządzanie logistyczne infrastrukturą procesów. W literaturze przyjmuje się, że infrastrukturę procesów logistycznych tworzą środki techniczne, sposoby ich użycia, a także systemy ich wykorzystania. W konsekwencji wyróżnia się strukturę: magazynową: - budynki i budowle, - place składowe, - urządzenia magazynowe; manipulacyjną: - transport wewnętrzny, - urządzenia pomocnicze; transportową: - środki transportu lotniczego, - środki transportu, - środki transportu, - środki transportu, - rurociągi; opakowań: - znakowanych kodem, - nie znakowanych kodem, - transportowych; informatyczną: - sprzęt (hardware), - oprogramowanie (software), - środki orgatechniczne, - środki komunikacji. 8

9 Infrastruktura procesów logistycznych usługi logistyczne Zestawienie usług logistycznych Magazynowanie i obsługa zapasów Transportowanie i obsługa ładunku Badanie rynku i tworzenie marketingowego systemu informacji Finansowanie transakcji i obsługa bankowa ubezpieczenia 1) składowanie towarów 2) obsługa rampy magazynu 3) rozmieszczenie w gniazdach reg. 4) lokalizacja baz magazynowych 5) dekompletacja ładunków 6) tworzenie jednostek ładunków 7) pakowanie 8) planowanie wielkości powierzchni magazynowych 9) obsługa chłodni magazynowych 10) obsług magazynów otwartych i półotwartych 1) przewóz ładunków 2) transport intermodalny 3) transport multimodalny 4) transport bimodalny 5) zabezpieczenie ładunku w transporcie 6) oznakowanie ładunków w transporcie 7) obsługa punktów przeładunkowych 8) planowanie tras przewozu 9) planowanie przestrzenności ładownej towaru 10) obsługa transportu bliskiego, wózki podnośnikowe dźwignice 1) badania rynku udział w zysku 2) tworzenie MIS 3) prognozy popytu 4) raporty sprzedaży, kody kreskowe 5) planowanie wielkości sprzedaży 6) badanie otoczenia konkurencji 7) public relations 8) promocja 9) reklama 10) statystyczna kontrola jakości 1) umowy leasingowe 2) umowy kredytowe 3) kredyt kupiecki 4) audyt 5) controlling 6) księgowość 7) realizacja inkasa 8) factoring 9) ubezpieczenia 10) ładunku w transporcie 11) ubezpieczenia przewoźnika i operatora Cykl życia usługi logistycznej, to cecha, na którego długość mają wpływ takie czynniki jak: cechy oferty usługowej i charakter potrzeb jakie zaspokaja, cechy popytu na tego rodzaju usługę, zakres nowości oferty usługowej, stopień konkurencyjności poziom substytucyjności i komplementarności. 9

10 Odmienne spojrzenie na zagadnienie zarządzania, pozwala oprócz infrastruktury materialno-technicznej technicznej, wyróżnić także inne składowe infrastruktury procesów w logistyce: personalno-organizacyjne organizacyjne, komunikacyjno-informacyjne informacyjne, finansowo-bankowe bankowe. infrastruktura personalno-organizacyjna organizacyjna (1) GRUPA GRUPA FORMALNA GRUPA NIEFORMALNA GRUPA FUNKCJONALNA GRUPA ZADANIOWA STYLE KIEROWANIA: autorytatywny patriarchalny doradczy konsultacyjny partycypacyjny delegacyjny - stawianie problemów - koodyowanie 10

11 infrastruktura komunikacyjno-informacyjna informacyjna (2) Komunikacja między ludźmi spełnia funkcje: informacyjną, motywacyjną, kontrolną, emocjonalną. Ponieważ komunikacja jest newralgiczną składową procesów logistycznych, należy znać jej podstawowe cechy: Komunikacja powinna mieć swój określony cel. W systemach komunikacji wyróżnia się co najmniej nadawcę i odbiorcę. Komunikacja wymaga kanału przenoszenia. Kanały komunikacji mają zawsze ograniczoną pojemność i można nimi przesłać jedynie określoną porcję informacji w danej jednostce czasu. Komunikacja wymaga czasu. Komunikacja podlega zakłóceniom. 11

12 infrastruktura finansowo-bankowa (3) W analizie procesów logistycznych, bardzo rzadko albo wcale nie wspomina się o infrastrukturze finansowo-bankowej bankowej. Jak twierdzą praktycy - jest ona tym elementem, bez którego nie można realizować żadnego procesu logistycznego. Firmy liczące się na rynku dążą do powstania oddziałów banków na własnym terytorium, a nawet tworzą własne banki, aby tylko zapewnić sprawną i niezawodną obsługę finansową. W ramach logistyki należy rozszerzyć ujęcie informacji, aby uwzględnić postać znaków i innych sygnałów które są ich nośnikami. Wyróżnia się trzy poziomy (aspekty) informacji: synktatyczny, w którym na plan pierwszy wysuwa się relacje znaków (ich ciągów) do innych znaków (ich ciągów) i ich strukturalne własności, ze szczególnym uwzględnieniem możliwie niezawodnego kodowania; semantyczny, który dodatkowo obejmuje również znaczenie znaków, przez co kombinacje znaków określonego rodzaju stają się wiadomościami oraz pragmatyczny, biorący pod uwagę rodzaj i sposób wykorzystania znaków przez nabywcę względnie odbiorcę oraz osiągane dzięki temu cele, a więc uwzględniający ich wartość dla zainteresowanych osób. 12

13 W ramach logistyki uwzględnia się dwie podstawowe kategorie zadań związanych z infrastrukturą: tworzenie nowej infrastruktury, efektywne wykorzystanie istniejącej infrastruktury. Gdy znana jest dotychczasowa infrastruktura o jej tworzeniu będziemy mówić rozpatrując: fizyczne tworzenie nowych jednostek i włączanie ich do infrastruktury; włączanie do infrastruktury nowych jednostek z istniejącego środowiska i ustalanie relacji z nimi; usunięcie pewnych jednostek z infrastruktury, a więc i relacji z nimi; określenie i akceptację nowych relacji między określonymi jednostkami; 13

14 baza transportowa i magazyny w infrastrukturze procesów. Wykorzystując powszechnie używane pojęcie transportu, należy pamiętać, że w istocie powinniśmy się posługiwać dwoma dopełniającymi się terminami: - spedycji - przewozu Transport to zespół czynności związanych z przemieszczaniem osób i dóbr materialnych przy użyciu odpowiednich środków, przy czym transport obejmuje zarówno samo przemieszczanie z miejsca na miejsce, jak i wszelkie czynności, jakie do tego celu mogą być konieczne, tj. czynności ładunkowe (za- i wyładunek oraz przeładunek) oraz czynności manipulacyjne. SPEDYCJA obejmuje zorganizowanie przemieszczenia ładunków przy zastosowaniu odpowiednio dobranych środków transportu i sposobu przewozu, w wyniku czego następuje przesłanie ładunków od dostawcy do odbiorcy baza transportowa i magazyny w infrastrukturze procesów. Do szerokiego zakresu zadań spedycyjnych zalicza się m.in.: Poradnictwo spedycyjne; Zawieranie umów o przewóz z firmami transportowymi oraz innymi przedsiębiorstwami świadczącymi usługi techniczno-wykonawcze związane z ładunkiem; Sporządzanie oraz kompletowanie dokumentów dotyczących transportu i jego obsługi; Przygotowanie ładunku do przewozu; Konsolidowanie lub rozdzielanie ładunku; Dostarczanie ładunku do miejsca załadunku na główny środek transportu; Załadunek i wyładunek towarów w różnych relacjach przeładunkowych; Opiekę nad ładunkiem w czasie przewozu; Informowanie zleceniodawcy i innych upoważnionych jednostek uczestniczących w transporcie o bieżącym stanie i miejscu pobytu ładunku na trasie; Przyjmowanie oraz przekazywanie ładunków i związane z tym czynności zdawczo-odbiorcze; Składowanie towarów w czasie przewozu; Ubezpieczenie ładunków; Zgłaszanie ładunków do kontroli celnej i załatwianie spraw związanych z obsługą dokumentacji przewozu; Zabezpieczenie prawidłowego ilościowego i jakościowego stanu przesyłanego ładunku oraz zabezpieczenie interesu zleceniodawcy w przypadku uszkodzeń lub ubytku ładunku; Pośrednictwo w regulowaniu należności z tytułu kosztów przewozu oraz innych czynności i usług związanych z ładunkiem. 14

15 baza transportowa i magazyny w infrastrukturze procesów. Po rozstrzygnięciu spraw ogólnych trzeba rozważyć pytania o charakterze operatywnym Czy ze względu na rodzaj produktu i wymagania transportowe można korzystać z usług obcego przewoźnika? Czy istnieją inne możliwości transportu? Czy inny przewoźnik dysponuje transportem spełniającym wymagania przewozowe naszych produktów? Czy usługi przewozowe będą wykonywane zgodnie z naszymi wymaganiami zarówno technicznymi jak i czasowymi? Czy nie pojawi się konflikt celów, kiedy przewoźnik będzie świadczył usługi różnym usługobiorcom? Jeśli z analizy będzie wynikało że istnieje rozwiązanie alternatywne to o rezygnacji z własnej bazy transportowej powinien przesądzić rachunek ekonomiczny baza transportowa i magazyny w infrastrukturze procesów. Alternatywy: własna baza transportowa i obce usługi przewozowe należy traktować jako dwa bieguny w systemie zarządzania dystrybucją W praktyce występują również formy mieszane, np.: brak bazy transportowej; brak bazy transportowej ale rozbudowana obsługa magazynowa; samowystarczalna baza transportowa; rozbudowana baza transportowa; 15

16 MAGAZYN jest jednostką organizacyjno funkcjonalną przeznaczoną do składowania i przechowywania dóbr materialnych SKŁADOWANIE to zatrzymanie dóbr materialnych w ruchu, czyli umiejscowienie ich w sposób usystematyzowany w przeznaczonej do tego celu przestrzeni, przy zachowaniu odpowiednich warunków i metod przechowywania w zależności od cech fizykochemicznych dóbr. Zwiększając dostępność towarów w czasie, podwyższa się ich użyteczność. MAGAZYNOWANIE - jest działalnością polegającą na gromadzeniu, przechowywaniu i obsłudze zapasów. Dotyczy takich czynności jak: przyjmowanie, przemieszczanie, składowanie, konfekcjonowanie, wydawanie dóbr materialnych. Magazynowanie wiąże się z przygotowaniem odpowiedniego miejsca, co wymaga zaangażowania kapitału, środków technicznych oraz odpowiedniej obsługi (wkład ludzki). PRZECHOWYWANIE składowanie magazynowanie 16

17 baza transportowa i magazyny w infrastrukturze procesów. Z pojęciem magazynu są związane następujące elementy: wyodrębniona przestrzeń; wyposażenie: urządzenia do składowania w sposób usystematyzowany i racjonalny dóbr materialnych w przestrzeni magazynowej oraz zabezpieczenia ich jakości, środki przewozowe i przeładunkowe w przestrzeni magazynowej, urządzenia pomocnicze do transportu, pomocnicze urządzenia magazynowe zapewniające sprawność działań; organizacja: technologia ruchu zapasów, organizacja obsługi zapasów (organizacyjno-techniczne); system komunikacji: systemy kodowania i identyfikacji, dokumentacja przepływu, sys. Kodowania dokumentów, sys. Obiegu dokumentów oraz instrukcje ich wypełniania, przetwarzanie informacji (grupowanie, gromadzenie, upowszechnianie), techniczne środki emisji, przetwarzania, gromadzenia i upowszechniania dokumentacji. 17