2.Uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego. Stan środowiska Stan czystości wód powierzchniowych.

Transkrypt

1 2.Uwarunkowania ochrony środowiska naturalnego. Stan środowiska 3.1. Stan czystości powietrza atmosferycznego Na obszarze gminy Subkowy nie ma większych zakładów przemysłowych, (z wyjątkiem zakładu Fregata) które miałyby wpływ na stan sanitarny powietrza atmosferycznego, niemniej w niedalekim sąsiedztwie zlokalizowane jest miasto Tczew z dużymi zakładami produkcyjnymi. Przy niekorzystnej cyrkulacji atmosferycznej mogą napływać zanieczyszczenia z tego obszaru. Emisja tych zanieczyszczeń ściśle związana jest z aspektem sezonowości i zwiększoną emisją w półroczu chłodnym (tzw. sezon grzewczy). Pewną uciążliwością są również emitowane odory, głównie przez największe gospodarstwa rolnoprodukcyjne, zajmujące się zwłaszcza produkcją zwierzęcą Stan czystości wód powierzchniowych. Na terenie gminy nie prowadzono badań czystości wód powierzchniowych, jednak w odniesieniu do badań prowadzonych na terenie sąsiednich jednostek administracyjnych zakłada się, że ciekiem o znacznym zanieczyszczeniu wód jest rzeka Wisła, która wyznacza wschodnią granicę gminy. Badania czystości wód rzeki Wisły wykonywane są w punktach monitoringu podstawowego, w miejscowości Opalenie i okolicach mostu Knybawskiego, przez Wojewódzki Inspektorat Środowiska w Gdańsku. Ostatnie badania przeprowadzono w 2002 r. Stwierdzono, że wody Wisły w Opaleniu zaliczają się do II klasy czystości, a w okolicach Knybawy do III klasy. Przez większą część roku zawartość bakterii typu fekalnego coli w wodach rzeki spełniała wymogi II klasy czystości. Wyniki miana coli wskazujące na III klasę pojawiły się okresowo, jednak wzrost ich udziału do 25% miał wpływ na obniżenie jakości wód tylko w rejonie mostu Knybawskiego. W okresie od marca do września obserwowano w wodach rzeki wzrost zawartości chlorofilu a do ilości odpowiadającej III klasie czystości lub wodom pozaklasowym. Jego najwyższe stężenie (185,0 mg/m3) odnotowano w sierpniu w Opaleniu. Skład organizmów planktonowych w całym okresie badań odpowiadał strefie betamezosaprobowej (II klasa). Ocena zmian jakości wód Wisły z ostatnich lat wskazuje na ich poprawę, spada zasięg wód w III klasie i nadmiernie zanieczyszczonych na rzecz spełniających wymogi nawet II klasy Gospodarowanie ściekami i odpadami stałymi. Na obszarze gminy działa lokalna oczyszczalnia ścieków w Subkowach, która obsługuje jedynie szkołę, Urząd Gminy, Urząd Pocztowy, Ośrodek Zdrowia i 3 gospodarstwa domowe. Działa również przyzakładowa oczyszczalnia ścieków w Waćmierzu w zakładach Fregata S.A.. Jednakże ścieki budynków mieszkalnych nie są tam odprowadzane. W Gorzędzieju znajduje się także biologiczna oczyszczalnia ścieków, która ze względu na brak przyłączy kanalizacyjnych obsługuje około 50% mieszkańców. 21

2 We wsiach z terenu gminy brak jest ogólnych układów kanalizacji sanitarnej, a ścieki odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych - szamb. Obiekty takie jak budynki usługowe, zakładowe i wielorodzinne posiadają urządzenia sanitarne i odprowadzają ścieki do zbiorników szczelnych skąd wywożone są wozami asenizacyjnymi do oczyszczalni w Tczewie i w Pelplinie. Znaczna część ścieków trafia do wód powierzchniowych względnie niedostatecznie podczyszczana w osadnikach gnilnych, przenika do wód powierzchniowych, co poważnie zanieczyszcza środowisko. Ścieki pochodzenia zwierzęcego (gnojowica) z gospodarstw hodowlanych bezściółkowych, są zbierane w zbiornikach bezodpływowych, skąd są rozwożone na pola beczkowozami Charakterystyka sieci kanalizacyjnej Długość sieci kanalizacyjnej na terenie gminy wynosi zaledwie 4,9 km. Brak jest systemu kanalizacji sanitarnej i deszczowej. Kanalizacja deszczowa występuje jedynie fragmentarycznie w Subkowach i Gorzędzieju. Sieć kanalizacyjna występuje również w takich miejscowościach jak Radostowo, Mały Garc i Wielka Słońca choć jest nie zinwentaryzowana Oczyszczalnie Oczyszczalnia (przyszkolna) w Subkowach typu BIOCLERE Jest to oczyszczalnia mechaniczno biologiczno chemiczna. W procesie oczyszczania ścieki trafiają do osadników wstępnych, gdzie zachodzi proces mechanicznego oczyszczanie ścieków tj. sedymentacja zawiesin i osadzanie się większości części stałych, a w dolnej warstwie stopniowa fermentacja zatrzymanego osadu organicznego. Na wylocie z osadników znajdują się filtry siatkowe, które zatrzymują zanieczyszczenia stałe. Przefermentowany osad z osadników wywożony jest okresowo do oczyszczalni ścieków. Z osadników ściek przepływa na złoża biologiczne, gdzie zachodzą zasadnicze procesy oczyszczania biologicznego, dalej ściek dopływa do stopnia chemicznego. Następuje tutaj wytracanie związków fosforu za pomocą preparatu PIX. Obiekt obsługuje RLM wynoszącą 67 osób. Ilość dopływających ścieków kształtuje się na w przedziale 6,7 10,2m³/d. W procesie oczyszczania powstaje 3,65 Mg s. m. osadów. Wywożone są one do oczyszczalni ścieków w Pelplinie. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Drybok. Oczyszczalnia biologiczna ścieków w Gorzędzieju typu ECOLINE 5N. Ilość dopływających ścieków kształtuje się następująco: min 12 m³/d., max 20 m³/d. Obiekt ma obsługiwać RLM = 230. System oczyszczania biologicznego oparty jest na procesach zachodzących w stałej powłoce błony biologicznej zanurzonego złoża biologicznego natlenianego w cyklu ciągłym. Przewiduje się, że w skali dobowej w wyniku procesu oczyszczania będzie powstawało około 0,01 Mg s. m. osadów ściekowych, które 22

3 będą wywożone do oczyszczalni ścieków w Tczewie. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Wisła Gospodarka odpadami Odpady nieposegregowane zbierane są na terenie gminy w pojemnikach 110 l (1020 szt.) oraz w kontenerach KP 7 (22 szt.). Do wywozu odpadów służą pojazdy specjalistyczne będące własnością SITA Sp. z o.o. w Tczewie. Wywóz odpadów odbywa się minimum raz w tygodniu. Selektywna zbiórka natomiast prowadzona jest od października 2003 roku. Gmina posiada umowę z przedsiębiorstwem SITA Tczew na dzierżawę pojemników do selektywnej zbiórki surowców wtórnych oraz na ich odbiór i transport. Aktualnie na terenie gminy rozstawiane są oznakowane pojemniki w różnych kolorach o objętości 1,1 m³ (4 na makulaturę, 14 na szkło, 16 na tworzywa sztuczne). Ich opróżnianie odbywa się po zapełnieniu i zgłoszeniu telefonicznym. Ponad to, na terenie gminy typowy złom skupowany jest przez Gminną Spółdzielnię Samopomoc Chłopska w Subkowach, która następnie dostarcza ten surowiec do Centro Złomu w Gdańsku. Złom akumulatorowy skupuje firma Agros, natomiast skup złomu samochodowego prowadzi Spółka Auto Złom. Gmina nie posiada składowiska odpadów, brak jest na jej terenie także innych instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Aktualnie odpady wywożone są na składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych w Rokitkach k/tczewa. Jednym z najważniejszych problemów gminy w zakresie gospodarki opadami są tzw. dzikie wysypiska, powstałe nielegalnie w sposób niekontrolowany: Mały Garc odpady komunalne mieszane o objętości około 900 m³; Waćmierz odpady komunalne mieszane o objętości około 160 m³; Gorzędziej odpady komunalne mieszane o objętości około 25 m³; Rybaki odpady komunalne mieszane o objętości około 200 m³; Wnioski W działaniach perspektywicznych analizowanej sfery należy oprzeć się na istniejących już dokumentach programowych: Planie gospodarki odpadami dla gminy Subkowy Programie ochrony środowiska dla gminy Subkowy Dokonane w nich analizy i opracowane wytyczne stanowić powinny podstawę podejmowanych zagadnień projektowych. 23

4 3.Infrastruktura techniczno inżynieryjna Zaopatrzenie w energie cieplną Gmina nie posiada systemów scentralizowanego zaopatrzenia w ciepło. Lokalne kotłownie związane są z obiektami użyteczności publicznej (szkoły, obiekty administracji publicznej, zakład Fregata w Waćmierzu). Kotłownie są sukcesywnie modernizowane, przez wymianę kotłów oraz przechodzenie z paliw stałych na oleje. Dotychczas zmiany te przeprowadzono w obiektach: w przedszkolu w Subkowach, budynku Urzędu Gminy, GOKSiR, szkołach w Małej Słońcy i Brzuścach, Świetlicy w Gorzędzieju i byłym budynku szkolnym w Małym Garcu. Pozostałe budynki ogrzewane są indywidualnie, przy użyciu paliw stałych poprzez ogrzewanie etażowe, piecowe i elektryczne oraz indywidualnie gazem, prądem i olejem opałowym Charakterystyka zaopatrzenia w gaz ziemny Na obszarze gminy brak sieci gazowej, umożliwiającej podłączenie do gazu ziemnego, pomimo przebiegu gazociągu wysokiego ciśnienia przez jej teren, istnienia blisko położonej stacji redukcyjno pomiarowej w Tczewie Rokitkach oraz linii gazociągu średniego ciśnienia doprowadzonej do miejscowości Narkowy. Program gazyfikacji gminy jest opracowany, brak jednak środków na jego realizację. Wokół gazociągu wysokiego ciśnienia w części przebiegającego przez teren gminy, obowiązują strefy ochronne ograniczające w pasie m. swobodne zagospodarowanie terenu (odległości budynków mieszkalnych - 35 m., budowle użyteczności publicznej 65 m., budynki wolnostojące mieszkalne jednorodzinne - 25 m., zakłady przemysłowe 50 m.) Charakterystyka systemu zaopatrzenia w energie elektryczną Przez obszar gminy biegnie tranzytowa linia wysokiego napięcia 110 kv z głównym punktem zasilania w Subkowach, w okolicach dworca kolejowego. Istniejące linie średniego napięcia i stacje transformatorowe nie mają większych rezerw dla ewentualnego dodatkowego obciążenia. Linie kablowe i napowietrzne niskiego i średniego napięcia wymagają sukcesywnych modernizacji i wymiany, zgodnie z potrzebami rozwojowymi Charakterystyka systemu zaopatrzenia w wodę W gminie Subkowy ujmowane są wody z piętra trzeciorzędowego i kredowego. Wodociągi zaopatrują 97% odbiorców. W ostatnich 10 - ciu latach wybudowano blisko 45 km sieci zasilającej oraz 8 km przyłączy. Część sieci wodociągowej sprzed 1990 r. jest wykonana z rur azbestocementowych i wymaga wymiany. Stan zaopatrzenia w wodę jest dobry, jednak w obrębie rejonu Gorzędziej, występuje deficyt wody. 24

5 Połączenia wodociągowe prowadzące do budynków mieszkalnych w gminie Subkowy wynoszą obecnie16,9 km a cała magistrala wodociągowa 69 km. W roku 2003 (Rocznik statystyczny) zużycie wody z wodociągów w gospodarstwach domowych wynosiło w gminie 127 dam³, co dawało 25,0 m ³ na 1 mieszkańca. Tabela 6. Główne ujęcia wód podziemnych i studni w gminie Ujęcie Miejscowość Ilość studni Subkowy 3 Narkowy ujęcie miejskie Tczew - Gorzędziej 2 Waćmierz 2 Radostowo 2 Wielka Słońca zasoby rejonu Tczew - Narkowy - Mały Garc 1 Wielgłowy 2 Wielka Słońca 2 Identyfikacja problemów OCENA POTENCJAŁU ZASOBOWO UŻYTKOWEGO GMINY AGROEKOLOGICZNY Produktywności biotycznej WYSOKI - Przewaga terenów o dobrych i bardzo dobrych warunkach dla rolnictwa (1,2,3 i 4 kompleksów rolniczej przydatności gleb) - ponad 90% wszystkich gruntów rolnych, grunty o mniejszym potencjale są marginalne w ujęciu przestrzennym. Wodny NISKI - Nie ma istotnych zasobów wód podziemnych, mało wód powierzchniowych, potencjał wodny Wisły ze względu na jej zanieczyszczenie, brak tradycji wykorzystania dla np. energetyki, rybołówstwa czy turystyki, transportu nie jest wykorzystany Leśny UMIARKOWANY i MAŁY Surowcowy MAŁY - Nie stwierdzono występowania użytkowych złóż surowców mineralnych, drobne złoża kruszyw znajdują się pod lasami, co wyklucza ich eksploatację, - nie ma znaczących zasobów torfów. Osnowę ekologiczną gminy tworzą elementy rangi krajowej (dolina Wisły), regionalnej(kompleks leśny) i lokalnej jest ona dość słabo powiązana terytorialnie, ma nierównomierny rozkład i mały udział powierzchniowy. Wymaga wzmocnienia przez wzbogacenie ekologiczne istniejących elementów i utworzenie nowych. ŚRODOWISKOWY Powietrze atmosferyczne stan aerosanitarny RACZEJ DOBRY 25

6 - W przyszłości autostrada A1 może stać się dodatkowym źródłem zanieczyszczeń komunikacyjnych. Stan litosfery DOBRY Warunki akustyczne DOBRE Zagrożenie hałasem NIEWIELKIE - Źródła hałasu to przede wszystkim komunikacja droga nr 1 i kolej istotne dla części wsi Subkowy, (ale na szczęście tereny zabudowy mieszkaniowej są raczej oddalone od drogi), inne źródła hałasu np. zakłady rzemieślnicze, produkcyjne to niewielkie uciążliwości występujące przy obiektach. Zanieczyszczenie wód SPORE, wymagające pilnych działań - Wody gruntowe stwierdzono ich zanieczyszczenie, a także tendencje do pogarszania się jakości wody pod wpływem eksploatacji, potrzebne jest udokumentowanie dalszych źródeł zaopatrzenia w wodę. - Wody powierzchniowe zły stan fizykochemiczny i sanitarny Wisły. Główne źródła zanieczyszczeń poza gmina. - Brak w gminie prawidłowej gospodarki ściekowej - Istniejące oczyszczalnie nie przetworzą, nawet przy rozbudowanej sieci kanalizacyjnej produkowanych zanieczyszczeń. Gospodarka odpadami zrównoważona - Generalnie nie ma w gminie dużych obszarów o zniszczonej powierzchni, występują niewielkie obszarowo, geomechaniczne, zniszczenia na zboczach doliny Wisły, wyrobiska oraz już na terenie całej gminy punktowe tzw. dzikie miejsca gromadzenia odpadów. - Brak urządzonego miejsca składowania odpadów, którego istnienie ze względów ekonomicznych i merytorycznych jest nieuzasadnione. - Potencjalnym zagrożeniem dla stanu środowiska jest ponad 14 ha powierzchni azbestowych dachów na obszarze całej gminy. Stan gleb DOBRY - Generalnie uznać trzeba stan gleb, pomimo częściowych zanieczyszczeń, za dobry. Są one nieskażone i czyste pod względem chemicznym, jednak brak kompleksowych i szczegółowych badań w tym zakresie. Szata roślinna i lasy STAN MIERNY - W lasach syntropizacja przejawia się wprowadzeniem sosny, co negatywnie wpływa na zbiorowiska leśne, jednak lasy gminy w znacznym stopniu nawiązują do układów naturalnych. Na ocenę terenów łąk i pastwisk, negatywny wpływ mają często zabiegi melioracyjne, nadmierny wypas jak też obsiewanie monokulturą traw. Krajobraz STAN DOBRY, HARMONIJNY 26

7 - W granicach gminy powierzchniowo dominuje krajobraz harmonijny (większość to użytki rolne), ale jest to często krajobraz zubożony, gdyż mało jest obszarów naturalnej roślinności takiej jak zadrzewienia, zakrzaczenia, torfowiska, Stan pomników przyrody, drzewostanów zabytkowych ŚREDNIO DOBRY, lecz INCYDENTALNIE ZŁY Wnioski - Gmina charakteryzuje się dość dobrym stanem środowiska przyrodniczego, przy czym nie są w pełni wykorzystane wszystkie potencjalne jego walory - tj. bardzo dobre warunki agroekologiczne, harmonijny krajobraz przestrzeni (ew. podstawa rozwoju funkcji turystycznych), - Stosunkowo mało elementów degradujących przestrzeń, dobry stan atmosfery i litosfery. - Dotychczas nierozwiązane są problemy związane z gospodarką wodno-ściekową - Jakość zagospodarowania należy ocenić jako przeciętną, wiele jest jeszcze do zrobienia w dziedzinie infrastruktury technicznej - dróg, kanalizacji, gazyfikacji, gospodarki odpadami. - Nie ma w zasadzie terenów przygotowanych, uzbrojonych dla inwestowania i to zarówno dla funkcji mieszkaniowych czy usługowych jak i produkcyjno-gospodarczych, dotychczasowe rezerwy gruntów na cele nierolnicze zostały w większości wykorzystane, a gmina wobec niewielkiego własnego zasobu gruntów ma ograniczone możliwości realnego wpływu na fizyczne zagospodarowanie terenów - Krajobraz gminy jest dość atrakcyjny zwłaszcza we fragmentach, ale niezbyt wykorzystany jako potencjalny walor rozwojowy, gdyż jego wartości są rangi lokalnej. - Występujące dość licznie pozostałości dawnych założeń przestrzennych - ciekawe układy historyczne miejscowości czy dawne dwory z zielenią stale podupadają, ich stan utrzymania jest głęboko niezadowalający 5.Turystyka 27

8 Najcenniejszym krajobrazowo obszarem w gminie jest krawędź Doliny Dolnej Wisły wyróżniająca się znacznymi spadkami terenu. Jest to także obszar o potencjalnie najwyższych walorach turystycznych, gdzie istnieją możliwości rozwoju tej formy zagospodarowania przestrzeni. Za najpiękniejszą krajobrazowo część gminy uznaje się okolice wsi Gorzędziej oraz dolinę Wisły. Miejscowość Gorzędziej, z zabytkowym Sanktuarium Św. Wojciecha oraz funkcjonującym przy nim domem rekolekcyjnym, to już obecnie miejsce częstych odwiedzin wycieczek czy też spotkań młodzieżowych oaz katechetycznych. Swego rodzaju atrakcją turystyczną jest również, bytność przy sanktuarium zakonu Karmelitów Bosych, którzy prócz posługi chrześcijańskiej dla ludności, opiekują się obiektami zabytkowymi i stanowią swego rodzaju wsparcie intelektualne dla miejscowej ludności. Atrakcyjność turystyczną gminy podnosi również istnienie rancza Uroczysko we wsi Wielgłowy z możliwościami uprawiania tam jazdy konnej siodłowej i zaprzęgowej oraz organizacji ognisk i kuligów. Przy leśniczówce w Bukowcu znajduje się stanica myśliwska z zagospodarowanym terenowym miejscem rekreacyjnym na ognisko i grilowisko dla osób indywidualnych oraz grup osób zorganizowanych. Poprzez istnienie stanicy z budynkiem zadaszonym, ogrzewaniem kominkowym i pomieszczeniem gospodarczo kuchennym wydłuża się okres jej wykorzystania tak dla celów rekreacyjnych jak i np. szkoleniowych. Od maja br. przy ZS w Subkowach funkcjonuje, powstała w oparciu o miejscowe zabytki i pomniki przyrody ścieżka dydaktyczna Nad Drybokiem Zabytki kultury materialnej Stanowiska archeologiczne Najstarsze ślady osadnictwa z terenu gminy Subkowy datowane są na okres średniowiecza, kiedy to rozwijało się osadnictwo w rejonie dzisiejszej miejscowości Radostowo. Z tego samego czasu pochodzą fragmenty grodzisk zachowanych w Małym Garcu i Waćmierzu. Budowle sakralne Na terenie gminy Subkowy na wyróżnienie zasługują XIV i XV wieczne kościoły w Gorzędzieju i Subkowach. W krajobrazie gminy cenne są także liczne przydrożne kapliczki i krzyże. Zabytkowe układy przestrzenne (ruralistyczne, dworskoparkowe) W obecnym czasie jesteśmy świadkami zmiany podejścia do kryteriów oceny wartości zabytkowej obiektów. Na szeroką skalę do rejestru zabytków zalicza się już obiekty z XIX i początków XX w. Coraz większą ochroną konserwatorską obejmuje się liczne zespoły dworsko parkowe, towarzyszące im budynki o różnym przeznaczeniu, parki o starych 28

9 założeniach, itp. Z tej grupy obiektów nie wszystkie są wpisane na listę zabytków, jednak opracowywane są propozycje objęcia ciekawszych obiektów ochroną konserwatorską. W załączonym poniżej zestawieniu przedstawiono pełne dane odnośnie obiektów zabytkowych i stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Tabela 7. Zabytki kultury materialnej gminy Adres Obiekt Nr rejestru Gorzędziej Zespół dworsko - parkowy (XIX/XX w.) 1006 z Gorzędziej Kościół parafialny p. w. św. Wojciecha z XIV w z przebudowany w XVIII/XIX w., wraz z cmentarzem Mały Garc Zespół dworsko - parkowy (2 poł. XIX w.) 994 z Radostowo Zespół dworsko - parkowy (XIX w.) 995 z Rybaki Zespół dworsko - parkowy (2 poł. XIX w.) 923 z Subkowy Kościół parafialny p. w. Św. Stanisława Biskupa (XIV/XV 246 z w.) o wyposażeniu barokowym Subkowy Dwór z piwnicami pałacu biskupiego (XIV i XIX w.) 711 z Subkowy Zespół dworsko - parkowy (pocz. XX w.) 1027 z Subkowy Zespół dworsko - parkowy (XVIII/XIX, 2 poł. XIX w.) 1011 z Subkowy Cmentarz parafialny przykościelny 1029 z Szlaki piesze i ścieżki rowerowe Gmina Subkowy posiada zaprojektowany w 1999 r. system tras rowerowych: gminnych i trasy regionalnej nadwiślańskiej. System zaprojektowano tak, aby trasy łączyły obiekty i tereny o największych walorach turystycznych, przy czym wskazane jest zintegrowanie turystycznego ruchu rowerowego z komunikacją kolejową (dworzec w Subkowach jako punkt przesiadkowy, miejsce wypożyczania sprzętu oraz informacji turystycznej) oraz współdziałanie, co najmniej z gminami sąsiednimi. Obecnie przez obszar gminy przebiega Rowerowy Szlak Nadwiślański Doliny Dolnej Wisły (czarny) rozpoczynający się w miejscowości Cierpice i kończący się na Zamku Bierzgłowskim (okolice Torunia). Biegnie on lewym brzegiem Wisły przez kilka gmin Baza sportowa Gmina dysponuje bogatą bazą sportową w postaci trzech pełnowymiarowych płyt piłkarskich w Subkowach, Gorzędzieju Radostowie, dwóch sal gimnastycznych przy Zespole Szkół w Subkowach oraz mini boiskami do gier zespołowych przy Szkole Podstawowej w Małej Słońcy i ZS Subkowy. Ponad to, za zaplecze sportowe można uznać świetlice wiejskie w Brzuścach, Waćmierzu, Gorzędzieju, Wielkiej Słońcy. Identyfikacja problemu Gmina Subkowy jest dotychczas mało znana turystom. Jest ona terenem rolniczym, toteż infrastruktura turystyczna praktycznie tu nie istnieje, a obszarów dogodnych do rekreacji jest bardzo mało. W zasadzie jedynie dolina Wisły i strefa krawędziowa wysoczyzny morenowej nadaje się do zagospodarowania w tym kierunku i to ze wskazaniem na turystykę 29

10 penetracyjną. Ponadto pewna przydatnością dla rekreacji odznaczają się tereny leśne w zachodniej części gminy, co udowodniono w Bukowcu i Wielgłowach. Najatrakcyjniejsze krajobrazowo obszary w gminie to: w części zachodniej i północnej - okolice wsi Wielgłowy, obszary leśne - okolice wsi Waćmierz oraz Leśniczówki Bukowiec. w części północno-wschodniej- skarpa nad Wisłą w okolicach wsi Gorzędziej pas nadwiślański w okolicach wsi Rybaki, Śluza Międzyłęska. Mały Garc Wyraźnie w strukturze przestrzennej wyróżniają się liczne zespoły dworsko-parkowe, niestety nie wszystkie są dobrze zachowane. Wiele jest charakterystycznych budynków o sporych walorach, niewpisanych w rejestry zabytków: dworzec kolejowy w Subkowach, budynek byłej poczty - Subkowy, kapliczki przydrożne tzw. Boże męki, domy typu Poniatówka, dawne zabudowania folwarczne. Wnioski - W gminie Subkowy przestrzenne dziedzictwo kulturowe, zintegrowane ze środowiskiem przyrodniczym przedstawia sobą spore walory i stanowić może potencjał dla rozwoju funkcji rekreacyjnej- turystyki krajoznawczej. - Szansą na promocję tego regionu byłby z pewnością intensywniejszy rozwój ruchu promowego na szlaku wodnym Wisły. Można by wybudować przystanie wodne i stanice wraz z polami namiotowym w pobliżu takich miejscowości jak Mała Słońca lub Gorzędziej. - Można by również wytyczyć szlak turystyczny z punktami widokowymi na wysoczyźnie, łączący Tczew z Gniewem, który uwzględniłby takie obiekty jak rozcięcia erozyjne w skarpie, starorzecza wraz z Jeziorem Pelplińskim czy zabytkowe obiekty pobliskich wsi. - Ważne dla rozwoju turystyki jest objęcie ochroną cennych obszarów i obiektów, odpowiednia promocja, a także programy estetyzacji i rewaloryzacji np. dawnych zespołów parkowych, cennych układów urbanistycznych, wyznaczenie i zbudowanie systemu gminnych ścieżek rowerowych oraz promocja i wspieranie lokalnej bazy agroturystycznej w zachodniej i wschodniej części gminy. - Atutem turystycznym gminy może być jej położenie i to nie tylko z racji szlaku wodnego i rowerowego Doliny Dolnej Wisły, lecz również nieopodal takich historycznych i atrakcyjnych turystycznie miejscowości jak: Gniew, Malbork, Pelplin. - Niezbędnym elementem rozwoju turystyki i rekreacji w gminie, było by zapewne dla przyjezdnych i przejezdnych skromnych, tanich, lecz standardowych krytych miejsc noclegowych. Można by w tym celu rozpowszechnić ideę wynajmu kwater prywatnych (agroturyzm) lub wykorzystać na zagospodarowanie obiekt budynku w Gorzędzieju lub sezonowo podczas wakacji Szkołę Podstawową w Małej Słońcy i Gimnazjum w Subkowach 30

11 - Warto by się zastanowić nad wykorzystaniem w okolicach Wisły, jej starorzecza wraz z J. Pelplińskim miejsc przyjaznych dla wędkarzy, czyli miejsc z dogodnym dojazdem, miejscem na ognisko, grilowisko i rozłożenie namiotu. - Innym elementem rozwoju turystyki gminy było by zapewne wyremontowanie, oznaczenie, a przez to podniesienie walorów obiektów zabytkowych wraz z tymi nie ujętymi w rejestrze zabytków. - Spójnym, koniecznym wręcz elementem rozwoju turystyki i rekreacji w gminie jest jej promocja( m.in. poprzez wydanie prezentacji multimedialnej jak i pozycji wydawniczych) Podczas realizacji niektórych postawionych wyżej przedsięwzięć decydującym elementem może być wprowadzenie w życie tak potrzebnej ustawy o partnerstwie publiczno prywatnym. 6.Drogi na terenie gminy i komunikacja 31

12 W gminie Subkowy większość dróg to drogi publiczne, ich sieć jest dobrze rozwinięta. Tworzy ją 40 gminnych dróg publicznych, o łącznej długości 68,66 km, droga krajowa nr 1 (odcinek na terenie gminy długości 6,95 km), droga wojewódzka nr 230 Wielgłowy Pelplin (odcinek na terenie gminy długości 7, 6 km) oraz przeszło 39 kilometrów dróg powiatowych. Tabela 8. Drogi na terenie gminy KATEGORIA Drogi krajowe. Drogi wojewódzkie Drogi powiatowe Drogi gminne DŁUGOŚĆ 6,95 km 7,60 km 39,13 km 68,66 km Stan techniczny dróg nie jest zadowalający. Pomimo, że sieć drogowa umożliwia dobrą komunikację pomiędzy wszystkimi miejscowościami gminy, to niezbędną jest modernizacja i remont znacznej ich części. Komunikacja Obszar gminy obsługiwany jest komunikacją zbiorową PKS z głównymi kierunkami przewozów ponad gminnych w kierunku Tczewa, Gniewu, Pelplina oraz linią tego samego przewoźnika na trasie Tczew Subkowy Tczew wiodącą przez sołectwa: Gorzędziej, Mała Słońca, Rybaki, Mały Garc, Wielka Słońca i Subkowy. Istnieje również jedno liniowe skomunikowanie Gminy poprzez Zakład Komunikacji Miejskiej Connex w Tczewie na trasie Tczew, Bałdowo, Narkowy, Subkowy. Od stycznia 2004 roku mieszkańcy gminy mogą korzystać z prywatnej linii autobusowej Latocha na trasie Tczew, Czarlin, Subkowy, Pelplin, Gniew oraz z połączenia Pelplin Brzuśce Rajkowy Tczew. Brak jest natomiast połączeń autobusowych z m. Waćmierz. Istotnym elementem komunikacji osobowej na terenie gminy jest funkcjonowanie tzw. dowozów szkolnych. Ze względu na konieczność dowozów uczniów z terenu całej gminy do szkół, część z mieszkańców wykorzystuje ten środek transportu dla lepszego skomunikowania się z Subkowami, a przez to i z innymi miejscowościami regionu. Magistrala kolejowa biegnąca przez gminę to zelektryfikowana, dwutorowa linia obsługująca ruch osobowo towarowy. Ruch towarowy odbywa się przez gminę na zasadzie tranzytu, natomiast ruch pociągów osobowych został zminimalizowany do kilku połączeń na dobę. Identyfikacja problemów oraz wnioski - Uwzględniając stan obecny w gminie Subkowy należy kontynuować prace nad modernizacją stanu dróg gminnych, 32

13 - Warto, zastanowić się nad stanem komunikacji publicznej - w opinii mieszkańców za mało jest kursów autobusowych, nie wszystkie przystanki są rozmieszczone zgodnie z potrzebami, chodzi szczególnie o sołectwa Mały Garc, Rybaki, Mała Słońca i Gorzędziej i oczywiście Waćmierz. - Przebieg autostrady nie zmieni w sposób bezpośredni komunikacji w gminie, przebiegać będzie ona skrajem gminy, przez teren wsi Waćmierz. Należy spodziewać się jednak, iż ruch na drodze krajowej nr 1 nie zmniejszy się, a atrakcyjność lokalizacyjna gminy wzrośnie, a zatem i ruch komunikacyjny również. - Z powyższej przyczyny jak i też ze względów bezpieczeństwa drogowego, przebudowy wymagać będzie skrzyżowanie w Subkowach. Telekomunikacja i e- łączność Zapotrzebowanie na łączność stacjonarną telefoniczną mieszkańców gminy i firm jest obecnie zaspokojona. Coraz bardziej popularną formą łączności na terenie gminy staje się telefonia komórkowa, i wydaje się, że ze względu na dużą ekspansję operatorów oraz wynikającą z tego konkurencyjność cen, ta forma komunikacji stanie się dominującą. Rośnie również wśród mieszkańców, zapotrzebowanie na dostęp do internetu. Istnieją na terenie gminy ogólnodostępne punkty łączności internetowej. Sa to: - Gminny Punkt Informacji w Subkowach - Gminna Biblioteka Publiczna w Subkowach - punkt bilioteczny i świetlicy wiejskiej w Gorzędzieju Ponadto wyposażone w pracownie internetowe są szkoły w Subkowach i Małej Słońcy. Identyfikacja problemu W chwili obecnej dostęp do internetu na terenie gminy możliwy jest jedynie poprzez operatorów stacjonarnych jak również za pomocą łączy radiowych. Według badań ankietowych zapotrzebowanie na tę formę komunikacji w gminie jest bardzo duże. Wnioski Należy skupić się w tej dziedzinie na realizacji projektów, których celem byłoby umożliwienie stałego dostępu do internetu mieszkańcom, przedsiębiorcom i instytucjom publicznym całej gminy na równych zasadach. Projekt taki winien zakładać budowę sieci Internet przy wykorzystaniu łączności radiowej, która jest tania, popularna i sprawdzona.. Indywidualna, samodzielna realizacja takiego projektu przez gminę, byłaby przedsięwzięciem zbyt kosztownym, dlatego działaniami tymi trzeba się wpisać w szersze projekty regionalne. Taki właśnie projekt, opracowuje Agencja Rozwoju Pomorza S.A. Stąd warto by było przed podjęciem strategicznych decyzji w tej kwestii, monitorować działania Agencji w tym obszarze. 33

14 7.Gospodarka 7.1. Działalność gospodarcza W 2003 roku na terenie gminy funkcjonowały 293 podmioty gospodarki narodowej. Dominowały podmioty sektora prywatnego, które stanowiły około 97,6%. Liczbę podmiotów gospodarki narodowej, działających w 2003 roku na obszarze gminy, według sektorów i wybranych form prawnych przedstawiono poniżej: Tabela 9. Podmioty gospodarki narodowej na obszarze gminy PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ OGÓŁEM 293 Sektor publiczny 7 Sektor prywatny 286 Przedsiębiorstwa państwowe Spółki handlowe 11 w tym z udziałem kapitału zagranicznego 1 Spółki cywilne 16 Spółdzielnie 3 Fundacje 2 Stowarzyszenia i organizacje społeczne 6 Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 248 Wśród osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą wyróżniono: Tabela 10. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą SEKCJA OGÓŁEM 248 Usługi przemysłowe 44 Budownictwo 48 Handel i naprawy 61 Hotele i restauracje 4 Transport, gospodarka magazynowa i łączność 26 Pośrednictwo finansowe 9 Obsługa nieruchomości i firm; nauka 17 W strukturze branżowej najliczniejszy udział w sferze działalności materialnej mają: wytwórstwo materiałów budowlanych, produkcja pasz, handel i składowanie, usługi transportowe i rzemiosło Przemysł W gminie tworzą go głównie drobne i średnie zakłady produkcyjno usługowe, wśród których można wymienić: Spółkę Akcyjną Fregata, ZHUP AGROS, PHUP Litawa PPU Marhen. Są to podmioty o ugruntowanej już pozycji na rynku lokalnym i znacznym stażu działalności, które po wstąpieniu Polski do UE nie powinny mieć trudności z kontynuacją swej działalności Rolnictwo Rolnictwo, indywidualne, na obszarze gminy Subkowy jest podstawą lokalnej gospodarki oraz głównym źródłem utrzymania dla dużej grupy mieszkańców. Jego rozwojowi sprzyjają korzystne warunki przyrodnicze klimat, ukształtowanie terenu, stosunki wodne, wysokie klasy 34

15 bonitacyjne gleby. Obszar gminy Subkowy charakteryzuje się najwyższym wskaźnikiem waloryzacji wśród gmin powiatu tczewskiego. Wskaźnik ten, opracowany przez Instytut Upraw, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach, wynosi dla gminy 92,2 punktu, natomiast dla województwa pomorskiego osiąga ona wartość 64,9 punktu. Tabela 11. Struktura obszarowa gospodarstw rolnych gminy WIELKOŚĆ GOSPODARSTWA w ha SOŁ. Do 1 Od 1,01 Do 2 2,01 5 5,01 7 7, ,01 15,0 15,01 30,0 30, , Ponad 100 Brzuśce Gorzędziej Mała Słońca Narkowy Radostowo Subkowy Waćmierz Wielka Słońca Rybaki Wielgłowy Mały Garc RAZEM W produkcji roślinnej na terenach rolniczych gminy Subkowy dominują zboża. W ich strukturze największy udział ma pszenica, która, zajmuje 45,9% ogólnej powierzchni wszystkich zasiewów. Drugie miejsce wśród zbóż zajmuje pszenżyto 7,98% powierzchni zasiewów. Poza zbożami dość duży udział w produkcji roślinnej mają rzepak (6,6%) oraz buraki cukrowe (7,6%). Struktura zasiewów na obszarze gminy jest bezpośrednio związana z produkcją zwierzęcą jak i też z opłacalnością upraw. W produkcji zwierzęcej w gospodarstwach rolnych na obszarze gminy przeważa zdecydowanie chów trzody chlewnej. Ogółem obsada tych zwierząt wynosiła na koniec 2002 roku (GUS,2003) sztuk, z czego 1521 sztuk stanowiły lochy. Znacznie mniejszy chów 35

16 odnotowano, w przypadku bydła (2101 sztuk). Liczba koni w gminie wynosiła 48, a owiec 7 sztuk. Identyfikacja problemu Dla przyszłości gminy są ważne wszystkie dziedziny gospodarki, ponieważ kreują miejsca pracy, zasilają budżet gminy, pomnażają dochody mieszkańców, poprawiają poziom życia. Warto jednak w tym miejscu zauważyć fakt następujący. Znaczna liczba osób rejestrująca swą działalność gospodarczą w Urzędzie Gminy czyni to, nie z racji posiadania własnego pomysłu na zarobkowanie, lecz z powodu możliwości samego zatrudnienia się jako podwykonawcy u innych pracodawców. Oczywiście nie jest to zjawisko naganne, lecz ze względu na sezonowość prac zlecanych, nie gwarantuje stałego źródła dochodu, ani ewentualnego rozwoju rejestrowanych firm. Stąd niekiedy powoływanie się na indywidualną aktywność zawodową mieszkańców gminy może być zjawiskiem mylnym. Potencjał gospodarczy gminy, związany przede wszystkim z poziomem rozwoju rolnictwa, ocenić należy dobrze, mimo oczywistych trudności wynikających przede wszystkim ze stanu finansów rolników i samej gminy. Warunki przyrodnicze rolniczej przestrzeni produkcyjnej, struktura wielkości gospodarstw rolniczych, ich wysoka efektywność, to szansa na szybkie dostosowanie się do wymagań rolnictwa Unii Europejskiej. Rozwój gospodarki gminy hamują: - Zbyt mały rynek pracy. - Mała atrakcyjność inwestycyjna gminy. - Widoczny brak zróżnicowania gospodarczego. - Brak funkcji przemysłowych. Wnioski Dążyć należy do likwidacji wymienionych barier gospodarczych poprzez realizację zadań projektowych wyznaczonych w prezentowanym opracowaniu Budżet gminy Tabela 12. Budżet gminy Lp. NAZWA KWOTA PLN % 1 BUDŻET OGÓŁEM , DOCHODY WŁASNE , DOTACJE , SUBWENCJE ,

17 5 PODSTAWOWE DOCHODY PODATKOWE NA 1 MIESZKAŃCA 437,5 100 Z analizy budżetu jasno wynika, iż 65 % jego wartości (poz. 3, 4) stanowią dotacje i subwencje, z czego 53 % stanowi subwencja oświatowa. 35% stanowią natomiast dochody własne gminy, z których to znaczna część przeznaczona musi być na: - konieczne dofinansowanie zadań edukacyjnych gminy czyli dofinansowanie do poz. 4 tabeli, - obowiązkowe, wynikające z zadań gminy działania (składki, remonty i inwestycje i modernizacje bieżące ect) - spłatę kredytów Tabela 13. Wyciąg z dochodów własnych gminy na rok 2003 PODATEK ROLNY PODATEK LEŚNY PODATEK OD NIERUCHOMOŚCI NAZWA PLN OSOBY PRAWNE ,90 OSOBY FIZYCZNE ,25 OSOBY PRAWNE OSOBY FIZYCZNE 951,20 OSOBY PRAWNE ,49 OSOBY FIZYCZNE ,94 % dochodów własnych % obszaru gminy Powyższa tabela to przykład obszarowo finansowej korelację pomiędzy procentowym przeznaczeniem i zagospodarowaniem gruntów gminy, a ich wpływem na wielkość dochodu własnego. Okazuje się, że 90 % obszaru gminy ma 24 % wpływ na dochód własny gminy, a 3% obszar gminy przynosi aż, 32% tychże dochodów. Identyfikacja problemu Wpływ wielkości obszaru gminy na jej dochodowość własną to czynnik, którego nie należy brać za podstawowy wykładnik budowy struktury dochodu własnego gminy. Jest to jedynie element, który można przyjąć za wskaźnik przyszłych działań gminy. Dochód własny decyduje w znacznej mierze o możliwościach pozytywnego rozwoju gminy, gdyż jest czynnikiem tworzącym finansowy wkład własny przyszłych działań projektowych. Wkład ten, przykładowo, w wysokości od %, wartości projektu (zadania inwestycyjnego), jest konieczny w każdym projekcie twardym, finansowanym z EUROPEJSKICH FUNDUSZY STRUKTURALNYCH. Nie dysponowanie własnym wkładem projektowym, jest równoznaczne z zahamowaniem tempa rozwoju lokalnego oraz skupieniu się na bieżących wydatkach, czyli doraźnych pracach remontowych. A pamiętać należy, iż koszty te, krótkoefektywne, stanowić zawsze mogą potencjalny, wyjściowy inwestycyjny kapitał finansowy, który można w myśl zasad projektów europejskich, jako odpowiedni wkład własny, trzykrotnie pomnożyć. Stąd powtórzenie wniosków ze str. 10.: 37

18 Warto by było zastanowić nad podjęciem działań dążących do zmiany, chociażby części praw własności gruntów, na rzecz gminy celem późniejszego dochodowego ich wykorzystania. Z drugiej strony, można by zaproponować pewnej grupie zainteresowanych rolników pomoc w zamianie przeznaczenia (na działalności pozarolniczą) niewielkich procentowo obszarów gruntów rolnych będących ich własnością. Takie zmiany spowodowałyby podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej gminy, dywersyfikację działalności gospodarczej na jej obszarze, przyczyniając się jednocześnie do rozwoju lokalnej gospodarki, wzrostu zatrudnienia miejscowej ludności, przysporzenia dochodów właścicielom gruntu jak i podatków gminie 8.Sfera społeczna 8.1. Ludność gminy Subkowy Według danych z Rocznika Statystycznego Województwa Pomorskiego (2003), ludność gminy wynosi osoby, z czego osób stanowiły kobiety. Stosunek liczby kobiet do liczby mężczyzn wynosił 96 do

19 Wykres 5. Ludność gm iny w edług płci kobiety m ężczyźni Wyk re s 6. Ludnoś ć gm iny w e dług płci i w iek u M ężczyźni Kobiety od 1-14 do od od od od pow yże j 65 Wykre s 7. Ludnoś ć w w ie ku 13 lat i w ię cej w g. poziom u w ykształcenia w yższe policealne średnie zasadnicze podstaw ow e bez w ykształcenia Tabela 14. Zbiorcze zestawienie danych demograficznych gminy WYSZCZEGÓLNIENIE STAN Ludność ogółem 5103 Mężczyźni 2605 Kobiety 2498 Ludność na km

20 Ruch naturalny ludności Małżeństwa 19 Urodzenia żywe 72 Zgony 41 Przyrost naturalny 31 Migracje ludności na pobyt stały Napływ ogółem, w tym: 75 z zagranicy - Odpływ ogółem, w tym: 40 za granicę - Saldo migracji 35 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego, t. II., Identyfikacja problemu W odniesieniu do zaprezentowanych danych demograficznych można zaobserwować zjawisko zwiększania się liczby mieszkańców gminy, spowodowane zarówno dodatnim saldem migracji jak i dodatnim przyrostem naturalnym. Ponad to, stosunek procentowy populacji kobiet i mężczyzn można uważać za zrównoważony. Stopień wykształcenia mieszkańców należy przyjąć za klasyczny, gdyż przedstawione dane utworzą uśredniającą krzywą Gaussa, czyli typowy wykres o bliskowartościowych skrajnych danych (wykształcenie wyższe i bez wykształcenia) oraz rozbudowanych wartości z kategorii danych środkowych. Za pozytywny fakt, należy przyjąć dominującą w zestawieniu wiekowym grupę ludzi w wieku do lat 14. Wnioski Wszystkie wyżej wymienione dane należy potraktować jako atuty gminy Subkowy świadczące o jej potencjalnym rozwojowym charakterze Zatrudnienie i bezrobocie w gminie Tabela 15. Pracujący w gospodarce narodowej PRACUJĄCY W GOSPODARCE NARODOWEJ, bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób oraz bez rolnictwa indywidualnego OGÓŁEM 256 rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo oraz rybołówstwo i rybactwo 42 przemysł 45 budownictwo - handel i naprawy 31 40

21 hotele i restauracje transport, gospodarka magazynowa i łączność 5 pośrednictwo finansowe 2 obsługa nieruchomości i firm; nauka - administracja publiczna i ochrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne 27 edukacja 85 ochrona zdrowia i opieka społeczna 13 pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna 6 W gminie Subkowy w roku 2002 w gospodarce narodowej pracowało 256 osób, tj. 8,55% ludności w wieku produkcyjnym. Podstawowe miejsca pracy na terenie gminy (poza rolnictwem) to sekcja edukacji zatrudniająca ponad 33% pracujących w gospodarce narodowej, a także sekcja przemysłu (17,6% pracujących w gospodarce narodowej) oraz handlu i napraw (12,1% pracujących w gospodarce narodowej). W tabeli 15 przedstawiono liczbę pracujących w gminie z uwzględnieniem struktury zatrudnienia. Bezrobocie w gminie Wykres 8. Ludność gm iny pod w zględem podziału na w iek produkcyjny i nieprodukcyjny w % 10% 31% 59% w iek przedprodukcyjny w iek produkcyjny w iek poprodukcyjny Analizując strukturę wieku mieszkańców gminy pod kątem wieku produkcyjnego i nieprodukcyjnego, okazuje się, że w wieku produkcyjnym w 2003 roku znajdowało się ponad 59% mieszkańców gminy. Najmniejszy odsetek stanowiły osoby w wieku poprodukcyjnym 10,1% ogółu mieszkańców. 41

22 Wykres 9. Ilość zarejestrow anych bezrobotnych w w ieku produkcyjnym ludność w w ieku produkcyjnym z praw em do zasiłku w tym bezrobotnych Ludność w wieku produkcyjnym stanowi 3/5 całości mieszkańców gminy. Jest to wskaźnik optymistyczny, który stanowi o rozwoju potencjału mieszkańców. Bezrobotni stanowią 1/6 osób w wieku produkcyjnym, z czego zaledwie blisko 1/7 posiada prawo do zasiłku. Wielkość ta jest, pomimo swego znaczenia i kryjących się za nią osobistych dramatów ludzi świadczy o tym, iż w ostatnim roku nie nastąpiły jakieś radykalne zwolnienia z zakładów pracy w obrębie lokalnego rynku zatrudnienia. Sytuacja ta jednak może się zmienić, gdyż przystąpienie Polski do struktur UE stworzyło nowe ramy prawne i konkurencyjne dla większość przedsiębiorstw, a to może w przyszłości odbić się negatywnie na rynku zatrudnienia firm do akcesji nie przygotowanych. Niemniej jednak, należy przyjąć, iż na obszarze gminy zjawisko grupowego zwalniania pracowników, nie zaistnieje. Z drugiej strony, bowiem należy spodziewać się poprzez wdrażanie w MSP, programów akcesyjnych i strukturalnych z dziedziny rozwoju zasobów ludzkich, wzrostu zatrudnienia oraz powstawania nowych podmiotów gospodarczych. Faktowi wzrostu zatrudnienia i rozwoju przedsiębiorczości w gminie Subkowy, winny również sprzyjać narzędzia w postaci realizacji projektów infrastrukturalnych z ZPOPRR i społecznych z EFS Wyk re s 10. Zarejes trow ani bezrobotni gm iny w e dług płci i w iek u M ężczyźni Kobiety od do od od pow yzej 55 42

23 Wykres 11. Bezrobotni w g. poziom u w ykształcenia w yższe średnie ogólnokształcące podstaw ow e średnie zaw odow e zasadnicze bez w ykształcenia Identyfikacja problemu Likwidacja na początku lat 90 Państwowych Gospodarstw Rolnych, Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych i Państwowych Gospodarstw Ogrodniczych, stanowi do dziś o strukturze bezrobocia gminy. Ustalony tym samym niejako historycznie, istniejący lokalny, rolniczy rynek pracy, nie jest w stanie wchłonąć powstałego na terenie gminy nadmiaru po pegeerowskiego zatrudnienia. Nowo powstałe, zarejestrowane w międzyczasie podmioty gospodarcze nie wpływają znacząco na zmianę gminnej struktury zatrudnienia. Zarejestrowani bezrobotni, to te osoby, które jeszcze optymistycznie patrzą w przyszłość lub też ze względów typowo społeczno formalnych rejestrują się w PUP. Jednak wiele osób spośród bezrobotnych mieszkańców gminy, nie widzi potrzeby ani też konieczności rejestrowania swego bezrobocia w powiecie. Osoby te zdobywają środki na utrzymanie własne i swych rodzin pracując na czarno w szarej strefie zatrudnienia. Ponad to, zajęciem sezonowym części mieszkańców gminy jest zbieractwo ziół oraz surowców wtórnych. Wnioski Stopa bezrobocia w gminie zbliżona jest do średniej w powiecie tczewskim i wynosi ok. 29%. Problem ten należy uznać za priorytetowy, gdyż dotyczy on bezpośrednio sfery psychicznej i moralnej danej społeczności, a w kontekście szerszym odnieść go można do pojęcia człowieczeństwa. Realizacja priorytetów projektowych niniejszego Planu, stanowić ma właśnie o znacznym postępie w likwidacji problemu bezrobocia i ubóstwa społecznego. 43

24 8.3. Opieka społeczna i ochrona zdrowia. W gminie funkcjonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, realizujący zadania z zakresu pracy socjalnej, świadczeń pieniężnych, usług opiekuńczych oraz świadczeń rodzinnych. Ponadto w Narkowach, działa od marca 1996 roku Środowiskowy Dom Samopomocy, czyli dzienny ośrodek pobytu i terapii osób niepełnosprawnych z terenu gminy. Wykres 12. Podział całości 1454 gospodarstw pod w zg. rodzinnym jednorodzinne trzy i w iecej rodzinne dw urodzinne nierodzinne W 2003 GOPS udzielił pomocy 365 gospodarstwom domowym, co stanowi blisko ¼ całości gospodarstw. Pomoc udzielona przez ośrodek w przeliczeniu jednostkowym to liczba osób, co stanowi blisko 34% populacji mieszkańców gminy. Pomoc ta, jest udzielana w formie finansowej, rzeczowej i usługowej z budżetu gminy oraz w postaci dyspozycji zasiłków stałych z budżetu centralnego. Mieszkańcy gminy Subkowy korzystają z usług Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Hipokrates, usług stomatologicznych, gabinetu rehabilitacyjnego w Subkowach oraz z punktów opieki zdrowotnej i medycznej w Tczewie. Ponadto, na terenie gminy realizowany jest Gminny Program Rozwiązywania Problemów Alkoholowych prowadzony przez Gminna Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Kultura w gminie Tabela 16. Placówki kulturalne, w tym świetlice wiejskie. Lp. WYSZCZEGÓLNIENIE 1 Gminny Ośrodek Kultury Sportu Rekreacji w Subkowach 2 Gminna Biblioteka Publiczna w Subkowach 3 Punkt biblioteczny w Waćmierzu 4 Punkt biblioteczny w Gorzędzieju 5 Świetlica wiejska w Gorzędzieju 6 Świetlica wiejska w Brzuścach 7 Świetlica wiejska w Waćmierzu 8 Świetlica wiejska w Wielkiej Słońcy Wszystkie wyżej wymienione obiekty stanowią miejsce spotkań mieszkańców danych środowisk oraz swego rodzaju przyczółki kultury w gminie. Tych miejsc niestety w gminie nie jest zbyt wiele, a niektóre z sołectw są ich wręcz pozbawione. Niemniej zauważać da się ostatnio wzmożenie inicjatywy mieszkańców na rzecz powstawania takich obiektów. 44

25 Organizacje pozarządowe - Fundacja Uśmiech dziecka - Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Gorzędziej - Klub Seniora Radość - Stowarzyszenie Subkowia - Ochotnicza Straż Pożarna W istniejących Planach Rozwojów Wsi sołectw gminy, jednym z planowanych elementów wzmożenia aktywności społeczeństwa jest zawiązywanie na ich terenach organizacji pozarządowych. Od niedawna funkcjonuje Koło Gospodyń Wiejejskich w Brzuścach Ponadto, zawansowane są prace na rzecz powołania Stowarzyszenia Rozwoju Gminy Subkowy jako samodzielnego narzędzia absorbcji Europejskich Funduszy Strukturalnych. Zorganizowane grupy przedsięwzięć kulturalnych. Zespół Subkowiaki Koła Gospodyń Wiejskich w Brzuścach, Gorzędzieju oraz organizujące się koło w Małym Garcu 8.5. Bezpieczeństwo w miejscach publicznych oraz na drogach gminy Służbę na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańcom gminy Subkowy przy jednym wakacie pełni 4 policjantów. W zapewnienie bezpieczeństwa w miejscach publicznych oraz na drogach gminy Subkowy zaangażowani są wszyscy funkcjonariusze tutejszego Posterunku Policji jak i niejednokrotnie funkcjonariusze poszczególnych komórek organizacyjnych Komendy Powiatowej Policji w Tczewie. Posterunek, współpracuje również z podmiotami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo i porządek publiczny, takimi jak: Straż Leśna, Społeczna Straż Rybacka i Państwowa Straż Pożarna. Tabela 17. Przestępstwa WSZCZĘTO POSTĘPOWAŃ PRZYGOTOWAWCZYCH z czego: wykryto i skierowano z aktem oskarżenia 37 umorzono przed wszczęciem postępowania 1 umorzono wobec braku znamion czynu zabronionego 13 zawieszono wobec nie ustalenia miejsca pobytu podejrzanego 1 umorzono wobec niewykrycia sprawcy 18 przeprowadzono czynności sprawdzających 22 ustalono sprawców przestępstw łącznie 43 OGÓŁEM 70 W roku 2003 na terenie gminy Subkowy stwierdzono łącznie 70 przestępstw, z czego 43 to przestępstwa kryminalne. Tabela 18. Wykroczenia PRZEPROWADZONO POSTĘPOWAŃ WYJAŚNIAJĄCYCH OGÓŁEM 45

26 28 skierowano wniosków o ukaranie do Sądu Grodzkiego 23 umorzono wobec braku wniosku o ściganie 1 umorzono wobec niewykrycia sprawcy wykroczenia 4 Tabela 19. Działania podejmowane na rzecz zwalczania alkoholizmu PROBLEMATYKA ALKOHOLIZM sporządzono wniosków o leczenie odwykowe alkoholików 8 ujawniono nietrzeźwych nieletnich 5 zatrzymano osób do wytrzeźwienia 14 ukarano osób w drodze postępowania mandatowego za spożywanie alkoholu w miejscach publicznych 22 Tabela 20. Wypadki drogowe WYPADKI DROGOWE w tym: OGÓŁEM 15 na drodze krajowej nr 1 10 na drogach wojewódzkich 5 na drogach gminnych 0 Na skutek zaistniałych wypadków nie było osób zabitych na miejscu zdarzeń, jednakże dwie osoby zmarły w ciągu 30 dni od chwili ich zaistnienia. Ranne zostały 22 osoby. Wzorem lat ubiegłych funkcjonariusze Posterunku Policji w Subkowach kontynuowali współpracę na rzecz poprawy poziomu bezpieczeństwa w rejonie gminy Subkowy z władzami samorządowymi, sołtysami wszystkich 11 sołectw, Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej, dyrektorami, pedagogami i gronem pedagogicznym w Zespole Szkół w Subkowach i Szkoły Podstawowej w Małej Słońcy, Proboszczami parafii w Subkowach i Gorzędzieju, Gminną Komisją ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Subkowach a także z GOKSiR, NZOZ i OSP w Subkowach. Przy współpracy z tymi instytucjami realizowano zadania wynikające z programów prewencyjnych takich jak: Bezpieczna Gmina Nieletni Policyjny Program Edukacyjny POPO Bezpieczna Droga Do Szkoły Przemoc Domowa Bezpieczny Wypoczynek Profilaktyka i Przeciwdziałanie Narkomanii 8.6. Ochrona przeciwpożarowa 46

27 Ochotnicze Straże Pożarne Na terenie gminy istnieją 3 jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w miejscowościach Brzuśce, Gorzędziej i Subkowy. Skupiają one w swych szeregach 91 ochotników, z czego w OSP Subkowy 46, OSP Gorzędziej 18 i OSP Brzuśce 27. Wyposażenie OSP Subkowy - Samochód pożarniczy Jelcz, ze zbiornikiem wodnym o pojemności l; - Samochód pożarniczy Mercedes, ze zbiornikiem wodnym o pojemności l; - Samochód Ratownictwa Technicznego Opel BLITZ przystosowany do ratownictwa medycznego; OSP Subkowy jest jednostką Krajowego Systemu Ratowniczo Gaśniczego. OSP Brzuśce i Gorzędziej Jednostki te posiadają identyczny sprzęt gaśniczy w postaci samochodu pożarniczego Żuk oraz po 2 szt. motopomp spalinowych Przy wszystkich OSP, istnieją młodzieżowe drużyny strażackie. Ponad to, działania w tej dziedzinie skierowane do młodzieży to: - gminne konkursy wiedzy pożarniczej - obozy młodzieżowe krajowe i zagraniczne w ramach współpracy z gminami niemieckimi Tabela 21. Zarejestrowana Działalność Państwowej Straży Pożarnej z obszaru gminy LICZBA ZDARZEŃ 57 Pożary 19 Miejscowe zagrożenia (klęski żywiołowe, katastrofy, 38 wypadki awarie i inne zagrożenia życia i mienia) Wyjazdy do fałszywych alarmów - Wypadki z ludźmi 237 Obiekty mieszkalne dotknięte pożarami 5 Powierzchnia lasów dotkniętych pożarami w ha 0,5 Identyfikacja problemu Ogólnie stan bezpieczeństwa gminy należy ocenić na ocenę dobrą. Ocena ta, to efekt, współpracy wszystkich podmiotów gminnych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo jak i zaangażowania się w tę problematykę samych mieszkańców. Prowadzenie wspólnych akcji prewencyjnych w formie pogadanek, konkursów a nawet w przypadku pożarnictwa obozów, skierowanych do młodzieży, przynosi efekty. Wnioski 47