ROZDZIAŁ 3. Składki na ubezpieczenia społeczne pracowników

Transkrypt

1 ROZDZIAŁ 3 Składki na ubezpieczenia społeczne pracowników 63. Czy prezenty okolicznościowe oraz np. kwiaty na Dzień Kobiet, otrzymane przez pracowników od pracodawcy nietworzącego ZFŚS, napoje dostępne w godzinach pracy, koszty posiłku dla pracowników przeprowadzających inwentaryzację, koszty zorganizowania imprezy integracyjnej z okazji jubileuszu istnienia firmy, stanowią podstawę naliczania składek na ubezpieczenie społeczne? Świadczenia te stanowią podstawę obliczania składek na ubezpieczenia społeczne. Artykuł 18 ust. 1 u.s.u.s. stanowi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Przychodem ze stosunku pracy są natomiast, zgodnie z art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f., wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych, nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Oznacza to, że, co do zasady, wszelkie kwoty otrzymywane przez pracownika od pracodawcy z tytułu wiążącego ich stosunku pracy są przychodami stanowiącymi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Wyjątki, tj. przychody niepodlegające składkom ZUS, określone są w przepisach szczególnych. Rozporządzenie o p.w.s. w 2 ust. 1 pkt określa następujące przychody pracownicze o charakterze socjalnym, które nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach ZFŚS, świadczenia wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy u pracodawców, którzy nie tworzą ZFŚS do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu 92

2 Ubezpieczenia społeczne podstawowego, określonej w art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.), świadczenie urlopowe wypłacane na podstawie art. 3 ust. 4 u.z.f.ś.s. do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego określonego w tej ustawie. Oznacza to, że aby świadczenie socjalne mogło nie stanowić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, musi być wypłacone albo ze środków ZFŚS, albo innego funduszu, o którym mowa powyżej ( 2 pkt 20 rozp. p.w.s.). Jeżeli świadczenia te wypłacane są niejako poza funduszem socjalnym albo ze środków własnych pracodawcy nietworzącego ZFŚS, to stanowią one przychód ze stosunku pracy, podlegający składkom na ubezpieczenia społeczne i opodatkowaniu. Piotr Wysocki 64. Czy 2 ust. 1 pkt 28 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz z późn. zm.) jest adresowany tylko do osób związanych z klubami sportowymi umową o pracę, czy też do osób związanych z klubami sportowymi umową zlecenia lub innymi umowami cywilnoprawnymi? Paragraf 2 ust. 1 pkt 28 rozp. p.w.s. adresowany jest do pracowników i nie znajduje zastosowania do zleceniobiorców. Kluczowe znaczenie dla odpowiedzi na postawione pytanie ma brzmienie 1 rozp. p.w.s. Przepis ten stanowi, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 u.s.u.s., oraz 2 rozp. p.w.s. Treść tego przepisu w sposób jednoznaczny wskazuje, że 2 rozp. p.w.s. jest stosowany przy określaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracownika. Należy jednak dodać, że z mocy 5 ust. 1 rozp. p.w.s., 1 4 tego rozp. stosuje się odpowiednio do: 1) osób wykonujących pracę nakładczą, 2) funkcjonariuszy Służby Celnej, 3) osób wykonujących odpłatnie pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania na podstawie skierowania do pracy. 93

3 CZĘŚĆ I Powyższe oznacza, że 2 rozp. p.w.s., w tym jego ust. 1 pkt 28, nie mogą być stosowane do osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z k.c. stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Piotr Kostrzewa 65. W jednostce zlikwidowano ZFŚS w uzgodnieniu ze związkiem zawodowym. W to miejsce jest wypłacane świadczenie urlopowe w wysokości odpisu podstawowego, w kwocie 764 zł na pracownika. Ponadto w układzie zbiorowym pracy jest zapis o utworzeniu funduszu socjalno-bytowego. Jest też decyzja zarządu o utworzeniu takiego funduszu i pokrywaniu zakupu bonów ze środków obrotowych firmy. Zakupiono bony do wysokości odpisu podstawowego i wydano je pracownikom. Czy bony te podlegają składkom na ubezpieczenia społeczne? Zgodnie z 2 ust. 1 pkt 20 rozp. p.w.s., podstawy wymiaru składek nie stanowią m.in. świadczenia wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy u pracodawców, którzy nie tworzą ZFŚS do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego, określonej w art. 5 ust. 2 u.z.f.ś.s. Oznacza to, że w przypadku gdy dane świadczenie pochodzi z funduszu socjalno-bytowego utworzonego na podstawie układu zbiorowego nie podlega składkom ZUS. Paweł Ziółkowski 66. Czy częściowe dofinansowanie szkolenia w formach szkolnych i pozaszkolnych korzysta ze zwolnienia podatkowego i nie stanowi podstawy naliczenia składek na ubezpieczenia społeczne, w sytuacji gdy pracownik: a) jest skierowany na szkolenie w formach szkolnych i pozaszkolnych, b) nie jest skierowany na szkolenie w formach szkolnych i pozaszkolnych? Czy podjęcie nauki w studium policealnym lub pomaturalnym jest formą kształcenia w formach pozaszkolnych, czy w formach szkolnych? Dochód pracownika otrzymany jako dofinansowanie szkolenia, na które jest skierowany przez pracodawcę korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego niezależnie od tego, czy jest to dokształcanie w formie szkolnej, czy pozaszkolnej. Jeżeli pracodawca zwraca pracownikowi część kosztów związanych z jego udziałem w kursach, szkoleniach itp. mających postać dokształcania w formie 94

4 Ubezpieczenia społeczne pozaszkolnej, dochód korzysta ze zwolnienia jedynie wówczas, gdy pracownik podjął naukę na podstawie skierowania pracodawcy. Nauka w studium policealnym lub pomaturalnym, w moim przekonaniu, powinna być sklasyfikowana jako podnoszenie kwalifikacji w formie szkolnej. Przychodem osoby fizycznej są o ile ustawodawca podatkowy nie postanowił inaczej otrzymane lub postawione do jej dyspozycji w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Już zatem w tym miejscu stwierdzić można, że, co do zasady, wartość świadczenia niepieniężnego uzyskanego przez pracownika od pracodawcy powinna być uwzględniona w przychodzie tego pierwszego. Oczywiście z uwagi na okoliczności przekazania świadczenia oraz osobę świadczeniodawcy, przychód taki powinien być umiejscowiony w źródle stosunku pracy. Tym samym, do przychodów zaliczyć należy również świadczenie uzyskane przez pracownika od pracodawcy, polegające na dofinansowaniu udziału w szkoleniu lub podnoszeniu kwalifikacji w innej formie. Bez znaczenia przy tym jest to, czy osoba ta podnosi swoje kwalifikacje na podstawie skierowania podmiotu dofinansowującego, czy też samodzielnie wybrała szkolenie, kurs, studia itp., zgłosiła się na nie, a pracodawca tylko dofinansował jej udział. O ile przy ustalaniu, czy przychód istnieje bez znaczenie jest to, jaka jest forma podnoszenia kwalifikacji oraz to, czy pracownik uczestniczy w kursie, szkoleniu itp. na podstawie skierowania, o tyle już przy klasyfikowaniu wartości uzyskanego świadczenia jako dochodu stanowiącego podstawę do opodatkowania lub niestanowiącego podstawy naliczenia podatku, ma to niezwykle istotne znaczenie. Ważny jest też charakter powiązań pomiędzy uczestnikiem szkolenia a finansującym. Zgodnie bowiem z dyspozycją przepisu art. 21 ust. 1 pkt 90 u.p.d.o.f., w przypadku gdy łącznie spełnione są dwa warunki: finansującym jest pracodawca, a uczestnikiem szkolenia jego pracownik oraz świadczenie przyznane jest zgodnie z odrębnymi przepisami dotyczącymi podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika w znakomitej większości przypadków zastosowanie tutaj mają przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz. U. Nr 103, poz. 472 z późn. zm.), przychód uzyskany przez uczestnika szkolenia korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego. 95

5 CZĘŚĆ I Z uwagi na to, że w przywołanym rozp. przewidziane zostało finansowanie przez pracodawcę podnoszenia kwalifikacji przez pracownika w formie szkolnej (zarówno na podstawie skierowania, jak i bez skierowania) oraz w formie szkolnej, ale wyłącznie na podstawie skierowania, w praktyce przyjmuje się, że jeżeli pracownik dokształca się w formie pozaszkolnej, ale bez skierowania pracodawcy, wówczas nie przysługuje mu zwolnienie od podatku. Tym samym, w tym jednym przypadku wartość uzyskanego od pracodawcy dofinansowania powinna być doliczona do przychodów ze stosunku pracy i uwzględniona przy obliczaniu podstawy opodatkowania, a w konsekwencji i podatku. W analogiczny sposób do zwolnienia od podatku uregulowane zostało wyłączenie kwoty otrzymanego dofinansowania z podstawy naliczania składek na ubezpieczenia społeczne. Wyłączenie takie odnaleźć można w przepisie 2 ust. 1 pkt 29 rozp. p.w.s. Tym samym, w praktyce przychód stanowi podstawę naliczania składek wówczas, gdy nie ma zastosowania zwolnienie do podatku. Nauka w studium policealnym lub pomaturalnym powinna być sklasyfikowana jako podnoszenie kwalifikacji w formie szkolnej. Kształcenie dorosłych w formach szkolnych odbywa się w szkołach podstawowych, ponadpodstawowych i szkołach wyższych. W żadnej z aktualnie obowiązujących norm prawnych nie zostało zdefiniowane pojęcie szkoła ponadpodstawowa. Obecnie, w przepisach art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz z późn. zm.), szkoły dzieli się na: podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego, gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego, ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze i leśne, artystyczne. Jednak, interpretując treść rozporządzenia, pod pojęciem szkoły ponadpodstawowej rozumieć należy zarówno gimnazja, jak i szkoły ponadgimnazjalne. Do tych ostatnich zalicza się m.in. szkoły policealne o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku. W świetle powyższego istnieją podstawy do sklasyfikowania dokształcania w takich szkołach jako podnoszenie kwalifikacji w formie szkolnej. W analogiczny sposób powinny być kwalifikowane szkoły pomaturalne. 96

6 Ubezpieczenia społeczne Uwagi W art. 21 ust. 1 pkt 90 u.p.d.o.f. ustawodawca podatkowy zastrzegł, że zwolnienie nie ma zastosowania do wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z części dnia pracy przysługujących pracownikom podejmującym naukę w szkołach lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych. Tym samym, jeżeli w analizowanym przypadku uczestnikami szkolenia są pracownicy spółki finansującej to przedsięwzięcie i jeżeli wypełnione są warunki opisane w odrębnych przepisach, to wartość świadczenia uzyskanego przez uczestników szkolenia będzie dla nich neutralna podatkowo. Radosław Kowalski 67. Czy od dopłat do wypoczynku dla pracowników, wypłacanych ze środków obrotowych pracodawcy, a nie z ZFŚS, należy opłacać składki na ubezpieczenia społeczne? Tak, ponieważ dopłaty te nie są wypłacane ze środków ZFŚS. Składkami nie są natomiast objęte świadczenia urlopowe nie pochodzące z ZFŚS, ale wypłacane zgodnie z przepisami u.z.f.ś.s. Świadczenia socjalne, które nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne są wymienione w 2 ust. 1 pkt rozp. p.w.s. W myśl tych przepisów nie stanowią podstawy wymiaru składek jedynie świadczenia: finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach ZFŚS, wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy u pracodawców, którzy nie tworzą ZFŚS do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego, określonej w art. 5 ust. 2 u.z.f.ś.s., świadczenia urlopowe wypłacane na podstawie art. 3 ust. 4 u.z.f.ś.s. do wysokości nieprzekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego określonej w tej ustawie. Oznacza to, że nie zalicza się do podstawy wymiaru składek jedynie świadczeń urlopowych, świadczeń socjalnych wypłacanych z ZFŚS i wypłacanych z innych funduszy utworzonych przez pracodawcę na cele socjalne. Same zaś wypłaty na cele socjalne, niepochodzące z funduszów wskazanych wyżej i niebędące świadczeniami urlopowymi w rozumieniu powołanych wyżej 97

7 CZĘŚĆ I przepisów, podlegają zaliczeniu do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. 98 Michał Culepa 68. Czy należy potrącić składki na ubezpieczenia społeczne i podatek dochodowy od odprawy i ekwiwalentu wypłaconych żonie po śmierci pracownika? Nie. Pracodawca zmarłego pracownika nie może potrącić składek ZUS zarówno od wypłaconego członkom rodziny ekwiwalentu za urlop, jak i od odprawy pośmiertnej. Ekwiwalent po zmarłym pracowniku nie jest przychodem ze stosunku pracy, ale przychodem z praw majątkowych wynikających ze stosunku pracy i nie podlega składkom ZUS. Dopuszczalne jest natomiast potrącenie zaliczki na podatek dochodowy od tegoż ekwiwalentu, jednakże powinien być on zakwalifikowany nie jako dochód z umowy o pracę, ale dochód z praw majątkowych. Wówczas pracodawca zmarłego występuje jako płatnik w stosunku do wdowy i dzieci jako podatników, a nie zmarłego pracownika. Odprawa pośmiertna nie stanowi podstawy wymiaru składek ZUS i jest zwolniona w całości z opodatkowania. Kodeks pracy w art stanowi, że z dniem śmierci pracownika stosunek pracy wygasa. Oznacza to, że prawo pracy nie przewiduje sukcesji stosunku pracy. To oznacza, że po stronie wierzyciela-pracownika nie ma już podmiotu, na rzecz którego można wypłacić należność. Ekwiwalent za urlop wypoczynkowy wchodzi więc w skład praw majątkowych ze stosunku pracy. W myśl art k.p., prawa majątkowe ze stosunku pracy przechodzą po śmierci pracownika, w równych częściach, na małżonka oraz inne osoby spełniające warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W razie braku takich osób prawa te wchodzą do spadku. To oznacza, że ekwiwalent za urlop po zmarłym pracowniku nie może być traktowany jako przychód ze stosunku pracy w rozumieniu art. 18 u.s.u.s. Skoro nie będzie przychodem ze stosunku pracy, ale przychodem z praw majątkowych członków rodziny zmarłego pracownika, nie będzie też stanowił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Powyższe uwagi dotyczą też odprawy pośmiertnej. Tu sprawa jest o tyle prostsza, że odprawa ta nie jest i nie może być w żaden sposób zaliczo-

8 Ubezpieczenia społeczne na do wynagrodzenia za pracę. Nie przysługuje ona bowiem z oczywistych względów stronie stosunku pracy, ale osobom uprawnionym, określonym w przepisach k.p. Nie może więc stanowić podstawy wymiaru składek ZUS. Wyklucza to zresztą wprost 2 ust. 1 pkt 3 rozp. p.w.s. Co do opodatkowania, to przychody z praw majątkowych podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, bowiem zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f., źródłami przychodów są m.in. kapitały pieniężne i prawa majątkowe. Zatem, pracodawca zmarłego pracownika może potrącić zaliczkę na podatek ale tylko i wyłącznie, gdy należności po zmarłym pracowniku wypłaca osobom wskazanym w art k.p., tj. małżonce lub osobom, które spełniają warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej. Jednak podatnikami będą wówczas osoby uprawnione do odprawy, a więc wdowa i dzieci. Ponieważ taka sytuacja występuje w podanym stanie faktycznym, pracodawca może potrącić zaliczkę na podatek występując jako płatnik w stosunku do wdowy i dzieci po zmarłym. Należy jednak pamiętać, że w myśl art k.p., odprawę pośmiertną dzieli się w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny. To oznacza, że przychód z odprawy powinien być równo podzielony pomiędzy wdowę i wszystkie dzieci. W myśl art. 21 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f., odprawa pośmiertna jest w całości zwolniona z opodatkowania. Michał Culepa 69. Czy istnieje możliwość zwrotu zapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne za pracownika, jeżeli ZUS wydał decyzję, że osoba ta nie podlega od 1 stycznia 2002 r., tj. od daty zatrudnienia, ubezpieczeniom społecznym? W związku z tym nie przyznano zasiłku chorobowego i macierzyńskiego. Wyrok sądu potwierdza tę decyzję. Jako pracodawca chcę się ubiegać o zwrot składek. Czy zwrócone zostaną składka zdrowotna i składka na Fundusz Pracy? Istnieje możliwość zwrotu zapłaconych składek ubezpieczenia społecznego za pracownika, w sytuacji gdy ZUS wydał decyzję, że osoba ta nie podlega od dnia 1 stycznia 2002 r. daty zatrudnienia ubezpieczeniom społecznym, ponieważ umowa o pracę była zawarta dla pozoru. Konsekwencją tego była odmowa wypłaty zasiłku chorobowego i macierzyńskiego. 99

9 CZĘŚĆ I W takiej sytuacji pracodawca może ubiegać się o zwrot wpłaconych składek. W piśmie o zwrot nadpłaty proszę powołać się na korektę wysłaną za okres, gdy składki zostały opłacone. Osoba ta powinna zostać wykazana w raportach miesięcznych z podstawą składek 0 zł we wszystkich pozycjach ZUS RCA, gdzie w pierwotnym raporcie pojawiły się składki, ponadto należy wykazać mniejsze składki w deklaracji ZUS DRA. Po dokonaniu takiej korekty zwrócona powinna zostać także składka zdrowotna i wpłata na Fundusz Pracy i FGŚP. 100 Monika Cieślak 70. Firma wybudowała zakładową sieć internetową na własne potrzeby. Do sieci tej mają możliwość podłączyć domowe komputery pracownicy firmy. W zakładowym regulaminie wynagradzania jest zapis, że pracownicy firmy mają prawo do bezpłatnego korzystania z zakładowej sieci internetowej. Czy korzyść materialną, jaką pracownik uzyska z podłączenia się do zakładowej sieci internetowej należy wliczyć do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne? Korzyść materialną, jaką pracownik uzyska z podłączenia się w domu do zakładowej sieci internetowej i bezpłatnego korzystania z internetu należy wliczyć do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie z art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f., za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń. W szczególności ustawodawca zaliczył do otwartego katalogu przychodów: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Wartość pieniężną nieodpłatnych świadczeń, tj. podłączenia się do zakładowej sieci internetowej, ustala się wg zasad określonych w art. 11 ust. 2 2b u.p.d.o.f. Przychodem pracowniczym, podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym, jest wartość usługi oszacowana na podstawie cen rynkowych sto-

10 Ubezpieczenia społeczne sowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania, czyli na podstawie zebranych danych o cenie korzystania z internetu u innych operatorów na takich samych warunkach usługi. Przepis 3 rozp. p.w.s. stanowi, że wartość pieniężną świadczeń w naturze ustala się w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku: 1) jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej pracodawcy wg cen stosowanych wobec innych odbiorców niż pracownicy, 2) jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi zakupione przez pracodawcę wg cen ich zakupu. Tak więc zarówno do kalkulacji zaliczki na podatek, jak i w przypadku obliczenia składek na ubezpieczenia społeczne przychodem pracowniczym podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym jest wartość ustalona na podstawie przepisów podatkowych. W zakresie natomiast składki na ubezpieczenie zdrowotne, przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W konsekwencji podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne będzie stanowiła kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pomniejszona o kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowaną przez pracownika. Tak oszacowana wartość podwyższa przychód pracownika stanowiący podstawę naliczenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w miesiącu otrzymania świadczenia. Monika Cieślak 71. Czy korzyść pracownika polegająca na: używaniu samochodu służbowego do jazd prywatnych, udostępnieniu lokalu mieszkalnego będącego własnością zakładu pracy nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, jeżeli wynika to z przepisów o wynagradzaniu obowiązujących w zakładzie pracy? Tak, przy czym w odniesieniu do lokalu mieszkalnego możliwość ta wynika z 2 ust. 1 pkt 26 w zw. z 3 pkt 3 rozporządzenia p.w.s., natomiast w odniesieniu do używania samochodu służbowego dla celów prywatnych wyłącznie z wykładni 2 ust. 1 pkt 26 tego rozporządzenia. 101

11 CZĘŚĆ I Zgodnie z przepisem 2 ust. 1 pkt 26 rozp. p.w.s., korzyści materialne wynikające z układów zbiorowych pracy, regulaminów wynagradzania lub przepisów o wynagradzaniu, a polegające na: uprawnieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przedmiotów lub usług oraz korzystaniu z bezpłatnych lub częściowo odpłatnych przejazdów środkami lokomocji, nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W przypadku udostępnienia lokalu mieszkalnego sprawa wydaje się jasna w świetle 3 rozp. p.w.s. Przepis ten stanowi, że wartość pieniężną świadczeń w naturze ustala się w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku: 1) jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej pracodawcy wg cen stosowanych wobec innych odbiorców niż pracownicy, 2) jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi zakupione przez pracodawcę wg cen ich zakupu, 3) jeżeli przedmiotem świadczenia jest udostępnienie lokalu mieszkalnego: a) dla lokali spółdzielczych typu lokatorskiego i własnościowego w wysokości czynszu obowiązującego dla tego lokalu w danej spółdzielni mieszkaniowej, b) dla lokali komunalnych w wysokości czynszu wyznaczonego dla tego lokalu przez gminę, c) dla lokali własnościowych, z wyłączeniem wymienionych w lit. a) oraz domów stanowiących własność prywatną w wysokości czynszu określonego wg zasad i stawek dla mieszkań komunalnych na danym terenie, a w miastach w danej dzielnicy, d) dla lokali w hotelach w wysokości kosztu udokumentowanego rachunkami wystawionymi przez hotel. Brzmienie pkt. 3 powołanego przepisu, ustalające normatywne zasady określenia wartości świadczenia polegającego na udostępnieniu lokalu mieszkalnego, wskazuje na to, że dopuszczalne jest uznanie takiej korzyści za przychód niepodlegający składkom na ubezpieczenia społeczne. Co do korzyści, polegających na udostępnieniu pojazdu służbowego do użytku prywatnego, to wydaje się, że prawo do używania pojazdu służbowego do celów prywatnych jeżeli jest zapisane w obowiązujących u danego pracodawcy przepisach płacowych może być również uznane za korzyść niestanowiącą podstawy naliczania składek. Zatem zastosowanie powinna mieć wykładnia językowa wskazanego przepisu. Korzyść oznacza inaczej pożytek, zysk. Pożytki cywilne rzeczy definiuje k.c. w art są to dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego. Pożytki prawa definiuje natomiast art. 54 k.c., w myśl którego pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swym 102

12 Ubezpieczenia społeczne społeczno-gospodarczym przeznaczeniem. W tym więc wypadku korzyści materialne rozumiane jako pożytki wg prawa cywilnego stanowią szersze pojęcie niż przychód w rozumieniu przepisów u.p.d.o.f., który jest podstawą wymiaru składek (zob. art. 4 pkt 9 u.s.u.s.). Należy przez to rozumieć moim zdaniem nie tylko faktyczne przysporzenie majątkowe, ale też podobnie jak w przepisie każdy dochód (w rozumieniu prawa cywilnego) jaki pracownik-ubezpieczony uzyskuje. Jeżeli dany przychód zostanie uznany za niestanowiący podstawy wymiaru składek na ZUS, to wówczas automatycznie jest on przychodem niebędącym podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Artykuł 81 ust. 1 u.ś.o.z. stanowi bowiem, że do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracownika (i innych osób wymienionych w tym przepisie) stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Uwzględnić należy więc wszystkie wyłączenia z podstawy wymiaru składek ZUS. Michał Culepa 72. Czy koszt szczepienia ochronnego przeciwko grypie dla pracowników naszej firmy stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne? W cenę szczepionki wliczono również kont badania lekarskiego. Koszt szczepienia ochronnego pracowników przeciwko grypie sfinansowany przez pracodawcę stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie z art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f., za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń. W szczególności ustawodawca zaliczył do otwartego katalogu przychodów: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych, nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Wartość pieniężną nieodpłatnych świadczeń, tj. opłacanej przez pracodawcę szczepionki ustala się wg zasad określonych w art. 11 ust. 2 2b tej ustawy. Przepis art. 11 ust. 2 u.p.d.o.f. stanowi, że wartość pieniężną świadczeń w naturze określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawa- 103

13 CZĘŚĆ I mi tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania. Natomiast ust. 2a u.p.d.o.f. stanowi, że wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się: jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione wg cen zakupu. Zgodnie z powyższą definicją, przychodem pracowniczym podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym jest wartość szczepienia i badania lekarskiego ustalona na podstawie faktury wystawionej przez firmę medyczną. W zakresie składek na ubezpieczenia społeczne należy zastosować regulacje wynikające z 3 rozp. p.w.s., który stanowi, iż wartość pieniężną świadczeń w naturze ustala się w wysokości ekwiwalentu pieniężnego określonego w przepisach o wynagradzaniu, a w razie ich braku jeżeli przedmiotem świadczeń są rzeczy lub usługi zakupione przez pracodawcę wg cen ich zakupu. Tak więc zarówno do kalkulacji zaliczki na podatek, jak i w przypadku obliczania składek na ubezpieczenia społeczne przychodem pracowniczym podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym jest wartość szczepienia i badania lekarskiego ustalona na podstawie faktury wystawionej przez firmę medyczną. W zakresie natomiast składki na ubezpieczenie zdrowotne, przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W konsekwencji, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne będzie stanowiła kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pomniejszona o kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowaną przez pracownika. Podsumowując, wartość pieniężna szczepienia i badania (które jest nieodłącznym składnikiem procedury szczepienia każdego człowieka) ustalana jest wg cen zakupu. Za każdą zapłaconą przez pracodawcę fakturą powinno iść przypisanie wartości zapłaconej kwoty do poszczególnych pracowników na podstawie listy osób, które skorzystały ze szczepionki. Ta wartość podwyższa przychód pracownika stanowiący podstawę naliczenia zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w miesiącu otrzymania szczepionki (a nie zapłaty faktury). Monika Cieślak 104