ZAAWANSOWANE METODY USTALANIA BUDOWY ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH. Witold Danikiewicz. Instytut Chemii Organicznej PAN ul. Kasprzaka 44/52, Warszawa

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ZAAWANSOWANE METODY USTALANIA BUDOWY ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH. Witold Danikiewicz. Instytut Chemii Organicznej PAN ul. Kasprzaka 44/52, 01-224 Warszawa"

Transkrypt

1 HO 11/9/2015 ZAAWANSOWANE ETODY USTALANIA BUDOWY ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH Witold Danikiewicz Instytut Chemii Organicznej PAN ul. Kasprzaka 44/52, Warszawa Listopad 2015 styczeń 2016 SPEKTROETRIA AS Abundance #229209: Cholest-5-en-3-ol (3.beta.)- (CAS) $$ Lanol $$ Dyth m/z-->

2 CO TO JEST SPEKTROETRIA AS? Spektrometria mas jest metodą analityczną, której podstawą jest pomiar stosunku masy do ładunku (m/z) jonów w fazie gazowej. DO CZEGO SŁUŻY SPEKTROETRIA AS? Pomiar mas atomowych pierwiastków i mas cząsteczkowych związków chemicznych. Wykrywanie obecności i oznaczanie zawartości ilościowej określonych pierwiastków chemicznych w badanych próbkach. Wykrywanie obecności i oznaczanie zawartości ilościowej określonych związków chemicznych w badanych próbkach. Ustalanie budowy cząsteczek związków chemicznych. Wykrywanie i identyfikacja on line substancji rozdzielanych za pomocą technik chromatograficznych. Badania składu i obrazowanie powierzchni ciał stałych, np. urządzeń półprzewodnikowych. 3 DLACZEGO JONY? W jaki sposób można rozdzielić dwie cząstki o masach m 1 i m 2? Jedyną siłą, która oddziałuje na cząstki obojętne jest grawitacja. Niestety, jest to bardzo słaba siła, a ponadto nie potrafimy wytwarzać pól grawitacyjnych... m m F = G r G = N m 2 kg 2 W przypadku jonów mamy znacznie więcej możliwości. ożemy przyspieszyć jony za pomocą pola elektrycznego: mv ev = 2 v = 2eV m Następnie możemy wyznaczać ich stosunek masy do ładunku, wykorzystując pole magnetyczne, mierząc czas przelotu przez analizator lub na wiele innych sposobów. 2 agnes V wiązka jonów r droga wiązki jonów = l V r = m 2V 2 z eb t = l v = l 2eV m = l 2eV m 4 2

3 Widmo EI kwasu octowego Jony fragmentacyjne O Intensywność względna C H 3 C O = 60 H Jon molekularny m/z 5 Widmo EI cholesterolu Abundance #229209: Cholest-5-en-3-ol (3.beta.)- (CAS) $$ Lanol $$ Dyth H 3 C HO HO CH 3 H H CH 3 H H 3 C CH m/z-->

4 Dwa sposoby prezentacji widm masowych raw data centroid Intensity (% age) Intensity (% age) Low Resolution /z Low Resolution /z widmo nieprzetworzone (raw data spectrum) widmo po procedurze centroidowania (centroid spectrum) 7 Dokładne masy atomowe i składy izotopowe najlżejszych pierwiastków H, , , He, , , Li, , , Be, , B, , , C, , , N, , , O, , , , F, , Ne, , , , 8.82 Na, , g, , , , Al, , Si, , , , 3.12 P, , S, , , , , Cl, , ,

5 Profile izotopowe jonów w funkcji ich masy C 3 H 7 NO 2 C 6 H 12 N 2 O 3 C 15 H 33 N 5 O 9 C 30 H 68 N 10 O 19 C 60 H 138 N 20 O 39 C 150 H 348 N 50 O asa nominalna asa monoizotopowa asa średnia 9 asa cząsteczkowa związku cynoorganicznego Izotopy cyny (jest ich 10) asa atomowa (nominalna) Zawartość procentowa Sn =

6 Schemat blokowy spektrometru mas Analizator masy Źródło jonów Detektor Komputer Układ wprowadzania próbki Rejestracja i przetwarzanie wyników 11 Do czego jest nam potrzebna wysoka próżnia? Średnia droga swobodna cząstki w gazie: L [ mm] 0.05 P [ mmhg ] P [mmhg] mm mm mm mm cm cm m m m L 12 6

7 Z jakimi próbkami mamy do czynienia? GAZ CIECZ A B - B - A B - A A B - B - A A B - B - B - A A CZYSTA CIECZ ROZTWÓR ZWIĄZKU NIEDYSOCJUJĄCEGO ROZTWÓR ZWIĄZKU O BUDOWIE JONOWEJ CIAŁO STAŁE A B - A B - A B - A B - B - A B - A B - A B - A A B - A B - A B - A B - B - A B - A B - A B - A KRYSZTAŁ OLEKULARNY KRYSZTAŁ JONOWY 13 W jaki sposób wytwarzamy jony w fazie gazowej? Gaz pod ciśnieniem atmosferycznym jonizacja Jony pod ciśnieniem atmosferycznym transfer jonów odparowanie Lotna ciecz Lotne ciało stałe odparowanie odparowanie Gaz pod bardzo niskim ciśnieniem jonizacja Jony w wysokiej próżni Nielotna ciecz Nielotne ciało stałe o budowie molekularnej Nielotne, jonowe ciało stałe rozpuszcz. rozpuszcz. rozpuszcz. odparowanie i jonizacja Roztwór związku niedysocjującego Roztwór związku dysocjującego odparowanie i transfer jonów odparowanie i jonizacja odparowanie i transfer jonów transfer jonów Jony pod ciśnieniem atmosferycznym 14 7

8 Typy jonów w fazie gazowej Jony parzystoelektronowe: dodatnie i ujemne ( normalne kationy i aniony) Typowe jony parzystoelektronowe: [ H], [ et] (et = kation metalu), 1 [ H] -, [ A] - (A = anion), 1 - Jony nieparzystoelektronowe: kationorodniki i anionorodniki energia e - e - - Jony parzystoelektronowe są zazwyczaj stabilniejsze od jonów nieparzystoelektronowych, ale są liczne wyjątki od tej reguły. 15 Energia jonów w fazie gazowej W warunkach wysokiej próżni jony mogą pozbyć się nadmiaru energii wyłącznie na drodze fragmentacji. Kontrolując energię jonów możemy kontrolować stopień ich fragmentacji. Wysoka energia jonizacji szeroki zakres energii (np. EI) Niska energia jonizacji lub transfer jonów z fazy skondensowanej do gazowej wąski zakres energii jonów (np. CI, ESI) P(E) Fragmentacja w źródle jonów P(E) [ H] Fragmentacja w źródle jonów E F E E F E E energia jonów E F energia fragmentacji P(E) populacja jonów jako funkcja energii 16 8

9 Widma FI, CI(NH 3 ) i EI kaprylanu butylu O = 200 O FI bardzo niska energia [H] CI niska energia Brak jonu molekularnego EI wysoka energia 17 etody jonizacji stosowane w spektrometrii mas 18 9

10 etody jonizacji Jonizacja w wysokiej próżni: Jonizacja elektronowa (Electron Ionization; EI) Jonizacja polem (Field Ionization; FI) Jonizacja w warunkach średniej próżni: Jonizacja chemiczna (Chemical Ionization; CI) Jonizacja pod ciśnieniem atmosferycznym: Jonizacja chemiczna pod ciśnieniem atmosferycznym (Atmospheric Pressure Chemical Ionization; APCI) Fotojonizacja pod ciśnieniem atmosferycznym (Atmospheric Pressure Photoionization; APPI) Transfer jonów z roztworu do fazy gazowej: Elektrosprej, elektrorozpylanie (Electrospray Ionization; ESI) etody desorpcyjne: Desorpcja polem (Field Desorption; FD) Desorpcja laserowa wspomagana matrycą (atrix-assisted Laser Desorption Ionization; ALDI) Bombardowanie szybkimi atomami (Fast Atom Bombardment; FAB) i Spektrometria jonów wtórnych z użyciem ciekłej matrycy (Liquid atrix Secondary Ion ass Spectrometry; LSIS) Spektrometria jonów wtórnych (Secondary Ion ass Spectrometry; SIS) Elektrosprej desorpcyjny (Desorption Electrospray; DESI) Bezpośrednia analiza w czasie rzeczywistym (Direct Analysis in Real Time; DART) 19 JONIZACJA ELEKTRONOWA (EI) 20 10

11 Jonizacja elektronowa (EI) e - e - W wyniku oddziaływania elektronów o energii ok. 70 ev z cząsteczką następuje oderwanie elektronu i utworzenie kationorodnika. Powstający kationorodnik ma stosunkowo wysoką energię i może ulegać rozpadowi, którego stopień zależy od budowy cząsteczki. Jonizacja elektronowa odbywa się w warunkach wysokiej próżni, w związku z czym można ją zastosować tylko do substancji o wystarczająco wysokiej lotności (próbkę należy najpierw odparować). 21 Jonizacja elektronowa (EI) e - e ev miejsce wprowadzania próbki (prostopadle do płaszczyzny rysunku) elektroda odpychająca katoda magnes N S - obudowa magnes komory jonizacyjnej (U A = 8000 V) - soczewki ogniskujące elektroda przyspieszająca (U = 0 V) szczelina wejściowa wiązka jonów (do analizatora) E = zeu A Czas przebywania próbki w źródle jonów: ok s 22 11

12 Źródło jonów EI spektrometru Autospec 23 Sonda do wprowadzania bezpośredniego 24 12

13 Widmo EI cholesterolu Abundance #229209: Cholest-5-en-3-ol (3.beta.)- (CAS) $$ Lanol $$ Dyth 386 H 3 C CH CH 3 H H 3 C CH HO HO H H m/z--> Jonizacja elektronowa (EI) Cechy charakterystyczne jonizacji elektronowej e - e ev - etoda: oderwanie elektronu od obojętnej cząsteczki Źródło energii: wiązka elektronów (12 70 ev) Energia jonów: wysoka, o szerokim rozrzucie Jon molekularny: ; często nieobecny lub słaby Jony fragmentacyjne: liczne, intensywne Zastosowania: lotne związki organiczne 26 13

14 JONIZACJA CHEICZNA (CI) 27 Źródło jonów do EI i CI doprowadzenie gazu reagującego miejsce wprowadzania próbki (prostopadle do płaszczyzny rysunku) elektroda odpychająca katoda magnes N S - obudowa magnes komory jonizacyjnej (U A = 8000 V) - soczewki ogniskujące elektroda przyspieszająca (U = 0 V) szczelina wejściowa wiązka jonów (do analizatora) E = zeu A 28 Czas przebywania próbki w źródle jonów: ok s 14

15 Jonizacja chemiczna z wykorzystaniem metanu CH 4 e - CH 4 e - CH 4 CH 3 H EI niskie ciśnienie Ułamek molowy I I CH 4 CH 5 C 2 H 5 CH 4 CH 4 CH 5 CH 3 CH 3 CH 4 C 2 H 5 H 2 CI wysokie ciśnienie CH 4 CH 5 C 2 H 5 CH 3 Ciśnienie P P = 10-5 Torr P = 1 Torr C 3 H 5 29 Reakcje tworzenia kationów w źródle CI Wymiana protonu XH H X Wymiana ładunku X X Addycja elektrofilowa X X Oderwanie anionu AB X A BX Utworzone w ten sposób kationy mogą ulegać dalszym reakcjom

16 Powinowactwo do protonu cząsteczek obojętnych B H BH PA(B) = H Zasada sprzężona (B) Kation (BH ) PA(B) [kj/mol] H 2 H CH 4 CH C 2 H 6 C 2 H H 2 O H 3 O 712 CH 3 OH CH 3 OH CH 3 CN CH 3 CNH 782 (CH 3 ) 2 C=CH 2 (CH 3 ) 3 C 810 NH 3 NH CH 3 NH 2 CH 3 NH NH 2 (CH 2 ) 2 NH 2 NH 2 (CH 2 ) 2 NH Zdolność do protonowania 31 Wykorzystanie wartości powinowactwa do protonu Porównanie jonizacji chemicznej octanu etylu z wykorzystaniem CH 4 i NH 3 CH 3 COOEt CH 5 [CH 3 COOEt H ] CH 4 H r =? CH 4 H CH 5 H 1 = -PA(CH 4 ) = -536 kj/mol CH 3 COOEt H [CH 3 COOEt H ] H 2 = - PA(EtOAc) = -836 kj/mol H r = H 2 H 1 = PA(CH 4 ) PA(EtOAc) = -300 kj/mol CH 3 COOEt NH 4 [CH 3 COOEt H ] NH 3 H r =? NH 3 H NH 4 H 1 = -PA(NH 3 ) = -847 kj/mol CH 3 COOEt H [CH 3 COOEt H ] H 2 = - PA(EtOAc) = -836 kj/mol H r = H 2 H 1 = PA(NH 3 ) PA(EtOAc) = 11 kj/mol Zasada sprzężona (B) PA(B) [kj/mol] H CH C 2 H H 2 O 712 CH 3 OH 762 CH 3 CN 782 (CH 3 ) 2 C=CH NH CH 3 NH NH 2 (CH 2 ) 2 NH Średnia energia dysocjacji wiązania: C CO 354 kj/mol, O CO 420 kj/mol, C Br 302 kj/mol, C I 241 kj/mol 32 16

17 Zależność stopnia fragmentacji od rodzaju reagenta w CI HO N O CH3 = 241 Zasada sprzężona (B) PA(B) [kj/mol] H CH C 2 H H 2 O 712 CH 3 OH 762 CH 3 CN 782 (CH 3 ) 2 C=CH NH CH 3 NH NH 2 (CH 2 ) 2 NH Widma EI i CI n-dekanolu ( = 158 Da) [ OH] C 10 H 21 [ H] EI CI (CH 4 ) [ H] CI (i-c 4 H 10 ) [C 9 H 19 CH=OH] 34 17

18 Powstawanie jonów o m/z 141 i 157 w widmie CI n-dekanolu Powstawanie jonu o m/z 141 C 9 H 19 CH 2 OH CH 5 C 9 H 19 CH 2 OH 2 CH 4 C 9 H 19 CH 2 OH 2 C 9 H 19 CH 2 H 2 O Powstawanie jonu o m/z 157 C 9 H 19 CH 2 OH CH 5 C 9 H 19 CH=OH CH 4 H 2 35 Widma CI (H 3 ) nitroanilin 36 18

19 echanizmy tworzenia anionów w warunkach CI A. WYCHWYT ELEKTRONU Asocjacyjny wychwyt elektronu AB e - AB - Dysocjacyjny wychwyt elektronu AB e - A - B Tworzenie par jonowych AB e - A - B e - B. REAKCJE JONOWO-CZĄSTECZKOWE Przeniesienie protonu H X - - HX Wymiana ładunku X - - X Addycja nukleofilowa X - X - Podstawienie nukleofilowe AB X - BX A - 37 Widma PCI (CH 5 ) i NCI (OH - ) fenyloalaniny NCI PCI 38 19

20 Jonizacja chemiczna (CI) Cechy charakterystyczne jonizacji chemicznej XH [ H] X X - [ - H] - XH (typowe reakcje) etoda: addycja lub oderwanie prostych jonów (najczęściej protonu) Źródło energii: wiązka elektronów ( ev) - tworzenie jonów pierwotnych Energia jonów: niska do umiarkowanej Jon molekularny: najczęściej cząsteczka protonowana lub deprotonowana; wysoka intensywność Jony fragmentacyjne: zazwyczaj o niskiej lub średniej intensywności Zastosowania: lotne związki organiczne o średniej i wysokiej polarności 39 ELEKTROSPREJ (ELEKTROROZPYLANIE) (ESI) 40 20

21 Elektrosprej (ESI) metoda transferu jonów z roztworu do fazy gazowej John B. Fenn ( ) Otrzymał Nagrodę Nobla w 2002 r. (z K. Tanaką) za zastosowanie ESI do jonizacji makrocząsteczek Schemat źródła jonów ESI J. Fenna. ann, S. Shen i J. B. Fenn Electrospray ass Spectrometry in: ass Spectrometry in the Biological Sciences: A Tutorial, Ed.. L. Gross, Kluver Academic Publishers, Dordrecht Źródło jonów ESI (ariner, AB Sciex). 41 Źródło jonów ESI Turbo-V firmy SCIEX 42 21

22 Elektrosprej (ESI) Etap 1: tworzenie naładowanych kropli roztwór próbki w polarnym rozpuszczalniku kapilara gaz rozpylający Etap 2: odparowanie rozpuszczalnika i rozpad kropli (powtarza się wielokrotnie) "Rozpad odparowanie kulombowski" rozpuszczalnika Etap 3A: emisja jonu z naładowanej kropli pod wpływem pola elektrycznego (działa dla małych cząsteczek) Etap 3B: odparowanie i rozpad kropli prowadzący do powstanie wielokrotnie naładowanych, solwatowanych jonów (działa dla dużych, polarnych cząsteczek) (średnica kropli ok. 10 nm) desorpcja jonu w wyniku działania pola elektrycznego (średnica kropli ok. 10 nm) dalsze odparowywanie rozpuszczalnika i podziały kropli jon naładowany wielokrotnie 43 % Intensity Widma EI i ESI nadkaprylanu metylu EI 70 ev [ O 2 CH 3 ] = 174 O O O CH /z Na ESI w eoh H % Intensity Na ass (m/z) 44 22

23 Widma ESI w trybie jonów dodatnich i ujemnych pochodnej binaftylu o masie 344 Da, zawierającej grupy OH i COOH ? 201.0? Spec #1[BP = 201.0, 724] ESI () 724 COOH (OH) m % Intensity F F 279.1? F? F ass (m/z) [2 Na ] (OH) n Spec #1[BP = 343.1, 2675] [ H ] ESI (-) % Intensity ass (m/z) Widmo ESI peptydu o masie Da Widmo po dekonwolucji 46 23

24 Elektrosprej (ESI) Cechy charakterystyczne metody elektrosprej etoda: transfer jonów z fazy ciekłej do gazowej pod ciśnieniem atmosferycznym Źródło energii: wysokie napięcie wymagane do nadania kroplom ładunku elektrycznego Energia jonów: niska Jon molekularny: [ nh] n, [ - nh] n-, [ Na] ; wysoka intensywność Jony fragmentacyjne: o niskiej intensywności Zastosowania: nielotne, polarne związki organiczne i kompleksy z ich udziałem w roztworze 47 JONIZACJA CHEICZNA POD CIŚNIENIE ATOSFERYCZNY (APCI) FOTOJONIZACJA POD CIŚNIENIE ATOSFERYCZNY (APPI) 48 24

25 Jonizacja chemiczna pod ciśnieniem atmosferycznym (APCI) XH [ H] X X - [ - H] - XH (typowe reakcje) etoda: addycja lub oderwanie prostych jonów (najczęściej protonu) Źródło energii: wyładowanie koronowe (tworzenie jonów pierwotnych) Energia jonów: niska do umiarkowanej Jon molekularny: najczęściej cząsteczka protonowana lub deprotonowana; wysoka intensywność Jony fragmentacyjne: zazwyczaj o niskiej lub średniej intensywności Zastosowania: nielotne związki organiczne w roztworze w polarnym rozpuszczalniku 49 Analiza digoksyny olecular Weight = Exact ass = olecular Formula = C 41 H 64 O 14 O OH CH 3 O Widmo APCI(-) digoksyny w układzie eoh-chcl 3. Jon pseudomolekularny [ Cl] - ulega fragmentacji tracąc kolejne reszty cukrowe i zachowując jon Cl -. CH 3 CH 3 O O OH - Q1: to min from CH3ClDigoxin. wiff ax. 2.6e6 cps. 2.6e CH 3 O HO OH O CH 3 O OH O OH = = = e6 2.2e6 2.0e6 1.8e6 1.6e6 1.4e = e6 1.0e e e5 4.0e e m/z, amu 25

26 Fotojonizacja pod ciśnieniem atmosferycznym (APPI) hν e ~10 ev - XH [ H] X X - [ - H] - XH etoda: oderwanie elektronu; addycja lub oderwanie prostego jonu (najczęściej protonu) Źródło energii: światło UV (tworzenie jonów pierwotnych) Energia jonów: niska do umiarkowanej Jon molekularny:, [H] lub [-H] - ; wysoka intensywność Jony fragmentacyjne: zazwyczaj o niskiej intensywności Zastosowania: nielotne związki organiczne w roztworze 51 DESORPCJA LASEROWA WSPOAGANA ATRYCĄ (ALDI) 52 26

27 Desorpcja laserowa wspomagana matrycą (ALDI) Franz Hillenkamp ( ) ichael Karas (ur. 1952) Otrzymał Nagrodę Nobla w roku 2002 (z J. B. Fennem) za zastosowanie ALDI do jonizacji makromolekuł (praca opublikowana w roku 1987) Koichi Tanaka (ur. 1959) Twórcy ALDI (w roku 1985) 53 Desorpcja laserowa wspomagana matrycą (ALDI) XH [ H] X X [ - H] - XH etoda: addycja lub oderwanie protonu (wspomagane matrycą) Źródło energii: wysokoenergetyczny, krótki impuls laserowy (UV lub IR) Energia jonów: niska do średniej Jon molekularny: [H] lub [-H] - ; wysoka intensywność Jony fragmentacyjne: zazwyczaj słabe lub brak Zastosowania: nielotne związki organiczne o wysokich masach cząsteczkowych echanizm odparowania/jonizacji ALDI 54 27

28 Desorpcja laserowa wspomagana matrycą (ALDI) płytka na próbki ALDI COOH OH H 3 CO COOH HO HO OCH 3 2,5-Dihydroxybenzoic acid E-3,5-dimethoxy-4-hydroxycinnamic (DHB, Gentisic acid) acid (SA, Sinapinic acid) H 3 CO COOH COOH HO E-3-methoxy-4-hydroxycinnamic acid (FA, Ferulic acid) COOH CN HO 4-Hydroxy-α-cyanocinnamic acid (4HCCA) N Nicotinic acid (NA) COOH HO N 3-Hydroxypicolinic acid (HPA or 3HPA) Wybrane matryce stosowane w ALDI widmo ALDI białka 55 JONIZACJA POLE (FI) DESORPCJA POLE (FD) 56 28

29 Jonizacja polem (FI) i desorpcja polem (FD) Źródło jonów do jonizacji polem (FI) i desorpcji polem (FD) Powiększenie aktywowanego emitera do FI/FD 57 Emiter FD z kroplą roztworu próbki 58 29

30 Źródło jonów do jonizacji polem (FI) Spektrometr GCT firmy icromass 59 Widma FI, CI(NH 3 ) i EI kaprylanu butylu O = 200 O FI bardzo niska energia [H] CI niska energia Brak jonu molekularnego EI wysoka energia 60 30

31 Widmo FD katalizatora metatezy R003301; R. Gawin rg (15.300) Sm (n, 1x1.00); Cm (586:675) R003301; R. Gawin rg (15.300) Sm (n, 1x1.00); Cm (586:675) TOF S FD 644 TOF S FD % % rg389 (0.023) Cu (0.10); Is (1.00,0.10) C31H35ClN2O3Ru TOF S FD 2.33e % m/z m/z 61 Zakresy stosowalności różnych technik jonizacji w spektrometrii mas polarność APPI ESI CI APCI, FD EI, FI ALDI masa cząsteczkowa 31

32 Podsumowanie Współczesne metody jonizacji umożliwiają: uzyskanie stabilnych jonów molekularnych dla praktycznie dowolnych związków organicznych; precyzyjną kontrolę energii jonów; bezpośrednie połączenie chromatografu gazowego lub cieczowego ze spektrometrem mas; bezpośrednią i nieniszczącą analizę związków znajdujących się na powierzchni różnych obiektów; wykonanie obrazowania powierzchni próbek organicznych, nieorganicznych i biologicznych. 63 Analizatory masy jonów stosowane w spektrometrii mas 64 32

33 Analizatory masy jonów stosowane w spektrometrii mas Analizator magnetyczny (agnetic analyzer ; B) Analizator elektrostatyczny (Electric analyzer; E) Analizator kwadrupolowy (Quadrupole analyzer; Q) Kwadrupolowa pułapka jonowa (Ion Trap; Quadrupole Ion Trap; IT lub QIT) Analizator czasu przelotu (Time-of-Flight analyzer; TOF) Jonowy rezonans cyklotronowy (Ion Cyclotron Resonance; ICR) Orbitrap Układy tandemowe i hybrydowe (szeregowe połączenie dwóch lub większej liczby jednakowych lub różnych analizatorów masy). 65 Analizator magnetyczny Elektromagnes Źródło jonów r Detektor V r = m 2V z 2 eb 3 B r = V Przykład: B = 1,7 T, r = 60 cm, V = 8000 V max = 6000 Da (dla jonów o ładunku jednostkowym) 2 2 W analizatorze magnetycznym promień toru jonu zależy zarówno od jego masy (ściślej: m/z), jak i energii

34 Spektrometr o podwójnym ogniskowaniu i geometrii BE Analizator magnetyczny Szczelina pośrednia Analizator elektryczny Komory zderzeń Szczelina wyjściowa Źródło jonów Szczelina wejściowa Powielacz elektronów 67 Waters icromass Autospec Premier HP

35 Analizator kwadrupolowy Pręty kwadrupola Detektor RF voltage supply Źródło jonów DC voltage supply 69 Spektrometr mas z analizatorem kwadrupolowym Źródło jonów EI Analizator kwadrupolowy Detektor do pompy próżniowej do pompy próżniowej sygnał do wzmacniacza Zestaw GC/S: Agilent 7890A & 5975C 70 35

36 Spektrometr mas ALDI TOF (atrix-assisted Laser Desorption Ionization Time Of Flight) Zależność czasu przelotu od masy jonu Laser mv ev = 2 2 v = 2eV m wiązka laserowa V wiązka jonów droga wiązki jonów = l Detektor t = l v = l = 2eV m 2eV m = t 2 l l 2eV 2 m Próbka na płytce stalowej Symbole: m masa jonu (kg) e ładunek elementarny (C) V napięcie przyspieszające (V) v prędkość liniowa jonu (m/s) t czas przelotu jonu (s) l droga wiązki jonów (m) 71 Spektrometr czasu przelotu (TOF) z reflektorem jonów źródło jonów elementy ogniskujące reflektor jonów detektor 72 36

37 Spektrometr mas typu potrójny kwadrupol (API 3000) Kwadrupolowa komora zderzeń Analizatory kwadrupolowe 73 tryb S Spektrometr mas typu Q-TOF tryb S/S 74 37

38 Spektrometr mas typu Q-TOF: Synapt G2-S HDS 75 38

ZAAWANSOWANE METODY USTALANIA BUDOWY ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH. Witold Danikiewicz. Instytut Chemii Organicznej PAN ul. Kasprzaka 44/52, Warszawa

ZAAWANSOWANE METODY USTALANIA BUDOWY ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH. Witold Danikiewicz. Instytut Chemii Organicznej PAN ul. Kasprzaka 44/52, Warszawa HO ZAAWANSOWANE ETODY USTALANIA BUDOWY ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH Witold Danikiewicz Instytut Chemii Organicznej PAN ul. Kasprzaka 44/52, 01-224 Warszawa Semestr zimowy 2017/2018 SPEKTROETRIA AS Abundance #229209:

Bardziej szczegółowo

FIZYKOCHEMICZNE METODY USTALANIA BUDOWY ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH PODSTAWY SPEKTROMETRII MAS

FIZYKOCHEMICZNE METODY USTALANIA BUDOWY ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH PODSTAWY SPEKTROMETRII MAS FIZYKOCHEMICZNE METODY USTALANIA BUDOWY ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH PODSTAWY SPEKTROMETRII MAS Witold Danikiewicz Instytut Chemii Organicznej PAN ul. Kasprzaka 44/52, 01-224 Warszawa SPEKTROMETRIA MAS PODSTAWOWE

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII

ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII WYKŁAD I PODSTAWY SPEKTROMETRII MAS Prof. dr hab. Witold Danikiewicz Instytut Chemii Organicznej PAN Warszawa ZAKRESY PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO,

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII

ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII WYKŁAD II JONIZACJA CHEMICZNA (CI), JONIZACJA POLEM (FI) I DESORPCJA POLEM (FD), SPEKTROMETRIA JONÓW WTÓRNYCH (FAB, LSIMS) W jaki sposób

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII WYKŁAD I PODSTAWY SPEKTROMETRII MAS

ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII WYKŁAD I PODSTAWY SPEKTROMETRII MAS ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII WYKŁAD I PODSTAWY SPEKTROMETRII MAS ZAKRESY PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO, WYKORZYSTYWANEGO WNAJWAŻNIEJSZYCH METODACH SPEKTRALNYCH

Bardziej szczegółowo

ET AAS 1 - pierwiastkowa, GW ppb. ICP OES n - pierwiastkowa, GW ppm n - pierwiastkowa, GW <ppb

ET AAS 1 - pierwiastkowa, GW ppb. ICP OES n - pierwiastkowa, GW ppm n - pierwiastkowa, GW <ppb Analiza instrumentalna Spektrometria mas F AAS 1 - pierwiastkowa, GW ppm ET AAS 1 - pierwiastkowa, GW ppb ICP OES n - pierwiastkowa, GW ppm ICP MS n - pierwiastkowa, GW

Bardziej szczegółowo

Spektrometria mas (1)

Spektrometria mas (1) pracował: Wojciech Augustyniak Spektrometria mas (1) Spektrometr masowy ma źródło jonów, które jonizuje próbkę Jony wędrują w polu elektromagnetycznym do detektora Metody jonizacji: - elektronowa (EI)

Bardziej szczegółowo

Informacje uzyskiwane dzięki spektrometrii mas

Informacje uzyskiwane dzięki spektrometrii mas Slajd 1 Spektrometria mas i sektroskopia w podczerwieni Slajd 2 Informacje uzyskiwane dzięki spektrometrii mas Masa cząsteczkowa Wzór związku Niektóre informacje dotyczące wzoru strukturalnego związku

Bardziej szczegółowo

dobry punkt wyjściowy do analizy nieznanego związku

dobry punkt wyjściowy do analizy nieznanego związku spektrometria mas dobry punkt wyjściowy do analizy nieznanego związku cele: wyznaczenie masy cząsteczkowej związku wyznaczenie wzoru empirycznego określenie fragmentów cząsteczki określenie niedoboru wodoru

Bardziej szczegółowo

Jonizacja plazmą wzbudzaną indukcyjnie (ICP)

Jonizacja plazmą wzbudzaną indukcyjnie (ICP) Jonizacja plazmą wzbudzaną indukcyjnie (ICP) Inductively Coupled Plasma Ionization Opracowane z wykorzystaniem materiałów dr Katarzyny Pawlak z Wydziału Chemicznego PW Schemat spektrometru ICP MS Rozpylacz

Bardziej szczegółowo

Spektroskopia UV-VIS zagadnienia

Spektroskopia UV-VIS zagadnienia Spektroskopia absorbcyjna to dziedzina, która obejmuje metody badania materii przy użyciu promieniowania elektromagnetycznego, które może z tą materią oddziaływać. Spektroskopia UV-VS zagadnienia promieniowanie

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII WYKŁAD II ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS

ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII WYKŁAD II ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS ZASTSWANIA SPEKTRMETRII MAS W CHEMII RGANICZNEJ I BICHEMII WYKŁAD II ZASTSWANIA SPEKTRMETRII MAS Prof. dr hab. Witold Danikiewicz Instytut Chemii rganicznej PAN Warszawa PYTANIA, NA KTÓRE MŻE DPWIEDZIEĆ

Bardziej szczegółowo

spektroskopia UV Vis (cz. 2)

spektroskopia UV Vis (cz. 2) spektroskopia UV Vis (cz. 2) spektroskopia UV-Vis dlaczego? wiele związków organicznych posiada chromofory, które absorbują w zakresie UV duża czułość: zastosowanie w badaniach kinetyki reakcji spektroskop

Bardziej szczegółowo

Spektrometria mas w badaniu. dr hab. Andrzej Kotarba mgr Piotr Legutko, inż.

Spektrometria mas w badaniu. dr hab. Andrzej Kotarba mgr Piotr Legutko, inż. Spektrometria mas w badaniu materiałów dr hab. Andrzej Kotarba mgr Piotr Legutko, inż. Spektrometria mas Technika analityczna, której podstawowym zadaniem jest dokładny pomiar masy pojedynczej cząsteczki.

Bardziej szczegółowo

SPEKTROSKOPIA LASEROWA

SPEKTROSKOPIA LASEROWA SPEKTROSKOPIA LASEROWA Spektroskopia laserowa dostarcza wiedzy o naturze zjawisk zachodz cych na poziomie atomów i cz steczek oraz oddzia ywaniu promieniowania z materi i nale y do jednej z najwa niejszych

Bardziej szczegółowo

Stechiometria równań reakcji chemicznych, objętość gazów w warunkach odmiennych od warunków normalnych (0 o C 273K, 273hPa)

Stechiometria równań reakcji chemicznych, objętość gazów w warunkach odmiennych od warunków normalnych (0 o C 273K, 273hPa) Karta pracy I/2a Stechiometria równań reakcji chemicznych, objętość gazów w warunkach odmiennych od warunków normalnych (0 o C 273K, 273hPa) I. Stechiometria równań reakcji chemicznych interpretacja równań

Bardziej szczegółowo

DTR.ZL-24-08 APLISENS PRODUKCJA PRZETWORNIKÓW CIŚNIENIA I APARATURY POMIAROWEJ INSTRUKCJA OBSŁUGI (DOKUMENTACJA TECHNICZNO-RUCHOWA)

DTR.ZL-24-08 APLISENS PRODUKCJA PRZETWORNIKÓW CIŚNIENIA I APARATURY POMIAROWEJ INSTRUKCJA OBSŁUGI (DOKUMENTACJA TECHNICZNO-RUCHOWA) DTR.ZL-24-08 APLISENS PRODUKCJA PRZETWORNIKÓW CIŚNIENIA I APARATURY POMIAROWEJ INSTRUKCJA OBSŁUGI (DOKUMENTACJA TECHNICZNO-RUCHOWA) ZASILACZ SIECIOWY TYPU ZL-24-08 WARSZAWA, KWIECIEŃ 2008. APLISENS S.A.,

Bardziej szczegółowo

TEORIE KWASÓW I ZASAD.

TEORIE KWASÓW I ZASAD. TERIE KWASÓW I ZASAD. Teoria Arrheniusa (nagroda Nobla 1903 r). Kwas kaŝda substancja, która dostarcza jony + do roztworu. A + + A Zasada kaŝda substancja, która dostarcza jony do roztworu. M M + + Reakcja

Bardziej szczegółowo

Właściwości materii - powtórzenie

Właściwości materii - powtórzenie Przygotowano za pomocą programu Ciekawa fizyka. Bank zadań Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2011 strona 1 Imię i nazwisko ucznia Data...... Klasa... Zadanie 1. Czy zjawisko

Bardziej szczegółowo

Agrofi k zy a Wyk Wy ł k ad V Marek Kasprowicz

Agrofi k zy a Wyk Wy ł k ad V Marek Kasprowicz Agrofizyka Wykład V Marek Kasprowicz Spektroskopia p nauka o powstawaniu i interpretacji widm powstających w wyniku oddziaływań wszelkich rodzajów promieniowania na materię ę rozumianą jako zbiorowisko

Bardziej szczegółowo

Proteomika. Spektrometria mas. i jej zastosowanie do badań białek

Proteomika. Spektrometria mas. i jej zastosowanie do badań białek Proteomika Spektrometria mas i jej zastosowanie do badań białek Spektrometria mas (MS) Metoda pozwalająca na pomiar stosunku masy do ładunku jonów (m/z) m/z można przeliczyć na masę jednostką m/z jest

Bardziej szczegółowo

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2.

Od redakcji. Symbolem oznaczono zadania wykraczające poza zakres materiału omówionego w podręczniku Fizyka z plusem cz. 2. Od redakcji Niniejszy zbiór zadań powstał z myślą o tych wszystkich, dla których rozwiązanie zadania z fizyki nie polega wyłącznie na mechanicznym przekształceniu wzorów i podstawieniu do nich danych.

Bardziej szczegółowo

Chemia i technologia materiałów barwnych BADANIE WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW BARWNYCH WYKORZYSTANIEM SPEKTROFOTOMETRII UV-VIS.

Chemia i technologia materiałów barwnych BADANIE WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW BARWNYCH WYKORZYSTANIEM SPEKTROFOTOMETRII UV-VIS. Chemia i technologia materiałów barwnych Ćwiczenia laboratoryjne BADANIE WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW BARWNYCH WYKORZYSTANIEM SPEKTROFOTOMETRII UV-VIS. Z Opracowanie: dr inŝ. Ewa Wagner-Wysiecka Politechnika Gdańska

Bardziej szczegółowo

Detekcja spektrometrii mas

Detekcja spektrometrii mas Detekcja spektrometrii mas Schemat chromatografu gazowego MS Dozownik Detektor Kolumna kapilarna w metodach chromatografii System przetwarzania danych Butla z gazem nośnym Spektrometr mas Wlot próbki do

Bardziej szczegółowo

Metody desorpcyjne: DESIi DART. Analizator masy typu Orbitrap. Spektrometry typu TOF-TOF. Witold Danikiewicz. Copyright 2012

Metody desorpcyjne: DESIi DART. Analizator masy typu Orbitrap. Spektrometry typu TOF-TOF. Witold Danikiewicz. Copyright 2012 SPEKTROMETRIA MAS W CHEMII ORGANICZNEJ, ANALITYCZNEJ I BIOCHEMII WYKŁAD 15 NOWE ZASTOSOWANIA I KIERUNKI ROZWOJU SPEKTROMETRII MAS Instytut Chemii Organicznej PAN, Warszawa Podstawowe kierunki rozwoju spektrometrii

Bardziej szczegółowo

Próżnia w badaniach materiałów

Próżnia w badaniach materiałów Próżnia w badaniach materiałów Pomiary ciśnień parcjalnych Konstanty Marszałek Kraków 2011 Analiza składu masowego gazów znajduje coraz większe zastosowanie ze względu na liczne zastosowania zarówno w

Bardziej szczegółowo

Proste struktury krystaliczne

Proste struktury krystaliczne Budowa ciał stałych Proste struktury krystaliczne sc (simple cubic) bcc (body centered cubic) fcc (face centered cubic) np. Piryt FeSe 2 np. Żelazo, Wolfram np. Miedź, Aluminium Struktury krystaliczne

Bardziej szczegółowo

RJC. 1 Kwasy i Zasady. Kwasy i zasady Brønsteda Stabilizacja Rezonansowa Kwasy i Zasady Lewisa HA + B: A - + BH + Slides 1 to 35

RJC. 1 Kwasy i Zasady. Kwasy i zasady Brønsteda Stabilizacja Rezonansowa Kwasy i Zasady Lewisa HA + B: A - + BH + Slides 1 to 35 1 Kwasy i Zasady Kwasy i zasady Brønsteda Stabilizacja Rezonansowa Kwasy i Zasady Lewisa HA + B: A - + BH + Slides 1 to 35 2 Kwas : Definicja Brønsteda Kwasem jest taki związek zek chemiczny, który moŝe

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY INTERPRETACJI WIDM MASOWYCH. Copyright 2003 Witold Danikiewicz

PODSTAWY INTERPRETACJI WIDM MASOWYCH. Copyright 2003 Witold Danikiewicz PODSTAWY INTERPRETACJI WIDM MASOWYCH 1. Ustalanie masy cząsteczkowej Metody: widmo EI 70 ev i np. 12 ev; łagodne metody jonizacji (FAB, LSIMS, CI, ESI, APCI, MALDI, FI) w celu otrzymania jonu molekularnego.

Bardziej szczegółowo

dr Małgorzata Czerwicka Zakład Analizy Środowiska Instytut Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka Wydział Chemii UG

dr Małgorzata Czerwicka Zakład Analizy Środowiska Instytut Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka Wydział Chemii UG dr Małgorzata Czerwicka Zakład Analizy Środowiska Instytut Ochrony Środowiska i Zdrowia Człowieka Wydział Chemii UG Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Bardziej szczegółowo

ANALIZA WIDMOWA (dla szkoły średniej) 1. Dane osobowe. 2. Podstawowe informacje BHP. 3. Opis stanowiska pomiarowego. 4. Procedura pomiarowa

ANALIZA WIDMOWA (dla szkoły średniej) 1. Dane osobowe. 2. Podstawowe informacje BHP. 3. Opis stanowiska pomiarowego. 4. Procedura pomiarowa ANALIZA WIDMOWA (dla szkoły średniej) 1. Dane osobowe Data wykonania ćwiczenia: Nazwa szkoły, klasa: Dane uczniów: 1 4 2 5 3 6 2. Podstawowe informacje BHP Możliwość porażenia prądem lampa jest zasilana

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale"

Ćwiczenie: Ruch harmoniczny i fale Ćwiczenie: "Ruch harmoniczny i fale" Opracowane w ramach projektu: "Wirtualne Laboratoria Fizyczne nowoczesną metodą nauczania realizowanego przez Warszawską Wyższą Szkołę Informatyki. Zakres ćwiczenia:

Bardziej szczegółowo

Sterownik Silnika Krokowego GS 600

Sterownik Silnika Krokowego GS 600 Sterownik Silnika Krokowego GS 600 Spis Treści 1. Informacje podstawowe... 3 2. Pierwsze uruchomienie... 5 2.1. Podłączenie zasilania... 5 2.2. Podłączenie silnika... 6 2.3. Złącza sterujące... 8 2.4.

Bardziej szczegółowo

Atom poziom rozszerzony

Atom poziom rozszerzony Atom poziom rozszerzony Zadanie 1. (1 pkt) Źródło: CKE 010 (PR), zad. 1. Atomy pierwiastka X tworz jony X 3+, których konfiguracj elektronow mo na zapisa : 1s s p 6 3s 3p 6 3d 10 Uzupe nij poni sz tabel,

Bardziej szczegółowo

Zagospodarowanie magazynu

Zagospodarowanie magazynu Zagospodarowanie magazynu Wymagania wobec projektu magazynu - 1 jak najlepsze wykorzystanie pojemności związane z szybkością rotacji i konieczną szybkością dostępu do towaru; im większa wymagana szybkość

Bardziej szczegółowo

Co to jest spektrometria mas?

Co to jest spektrometria mas? Co to jest spektrometria mas? Jest to nowoczesna technika analityczna pozwalająca na dokładne wyznaczenie masy analizowanej substancji Dokładność pomiaru może się wahać od jednego miejsca dziesiętnego

Bardziej szczegółowo

Lekcja 15. Temat: Prąd elektryczny w róŝnych środowiskach.

Lekcja 15. Temat: Prąd elektryczny w róŝnych środowiskach. Lekcja 15 Temat: Prąd elektryczny w róŝnych środowiskach. Pod wpływem pola elektrycznego (przyłoŝonego napięcia) w materiałach, w których istnieją ruchliwe nośniki ładunku dochodzi do zjawiska przewodzenia

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH

LABORATORIUM PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNIKOWYCH Wydział Elektroniki Mikrosystemów i Fotoniki Politechniki Wrocławskiej STUDA DZENNE e LAORATORUM PRZYRZĄDÓW PÓŁPRZEWODNKOWYH LPP 2 Ćwiczenie nr 10 1. el ćwiczenia Przełączanie tranzystora bipolarnego elem

Bardziej szczegółowo

LASERY I ICH ZASTOSOWANIE

LASERY I ICH ZASTOSOWANIE LASERY CH ZASTOSOWANE Laboratorium nstrukcja do ćwiczenia nr Temat: Pomiar mocy wiązki laserowej 3. POMAR MOCY WĄZK LASEROWEJ LASERA He - Ne 3.1. Cel ćwiczenia. Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z metodą

Bardziej szczegółowo

Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów

Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów Ćwiczenie 63 Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów 63.1. Zasada ćwiczenia W ćwiczeniu określa się współczynnik sprężystości pojedynczych sprężyn i ich układów, mierząc wydłużenie

Bardziej szczegółowo

ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII WYKŁAD 15 NOWE ZASTOSOWANIA I KIERUNKI ROZWOJU SPEKTROMETRII MAS

ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII WYKŁAD 15 NOWE ZASTOSOWANIA I KIERUNKI ROZWOJU SPEKTROMETRII MAS ZASTOSOWANIA SPEKTROMETRII MAS W CHEMII ORGANICZNEJ I BIOCHEMII WYKŁAD 15 NOWE ZASTOSOWANIA I KIERUNKI ROZWOJU SPEKTROMETRII MAS Instytut Chemii Organicznej PAN, Warszawa Podstawowe kierunki rozwoju spektrometrii

Bardziej szczegółowo

NACZYNIE WZBIORCZE INSTRUKCJA OBSŁUGI INSTRUKCJA INSTALOWANIA

NACZYNIE WZBIORCZE INSTRUKCJA OBSŁUGI INSTRUKCJA INSTALOWANIA NACZYNIE WZBIORCZE INSTRUKCJA OBSŁUGI INSTRUKCJA INSTALOWANIA Kraków 31.01.2014 Dział Techniczny: ul. Pasternik 76, 31-354 Kraków tel. +48 12 379 37 90~91 fax +48 12 378 94 78 tel. kom. +48 665 001 613

Bardziej szczegółowo

14P2 POWTÓRKA FIKCYJNY EGZAMIN MATURALNYZ FIZYKI I ASTRONOMII - II POZIOM PODSTAWOWY

14P2 POWTÓRKA FIKCYJNY EGZAMIN MATURALNYZ FIZYKI I ASTRONOMII - II POZIOM PODSTAWOWY 14P2 POWTÓRKA FIKCYJNY EGZAMIN MATURALNYZ FIZYKI I ASTRONOMII - II POZIOM PODSTAWOWY Ruch jednostajny po okręgu Pole grawitacyjne Rozwiązania zadań należy zapisać w wyznaczonych miejscach pod treścią zadania

Bardziej szczegółowo

Lekcja 173, 174. Temat: Silniki indukcyjne i pierścieniowe.

Lekcja 173, 174. Temat: Silniki indukcyjne i pierścieniowe. Lekcja 173, 174 Temat: Silniki indukcyjne i pierścieniowe. Silnik elektryczny asynchroniczny jest maszyną elektryczną zmieniającą energię elektryczną w energię mechaniczną, w której wirnik obraca się z

Bardziej szczegółowo

40. Międzynarodowa Olimpiada Fizyczna Meksyk, 12-19 lipca 2009 r. ZADANIE TEORETYCZNE 2 CHŁODZENIE LASEROWE I MELASA OPTYCZNA

40. Międzynarodowa Olimpiada Fizyczna Meksyk, 12-19 lipca 2009 r. ZADANIE TEORETYCZNE 2 CHŁODZENIE LASEROWE I MELASA OPTYCZNA ZADANIE TEORETYCZNE 2 CHŁODZENIE LASEROWE I MELASA OPTYCZNA Celem tego zadania jest podanie prostej teorii, która tłumaczy tak zwane chłodzenie laserowe i zjawisko melasy optycznej. Chodzi tu o chłodzenia

Bardziej szczegółowo

ANALOGOWE UKŁADY SCALONE

ANALOGOWE UKŁADY SCALONE ANALOGOWE UKŁADY SCALONE Ćwiczenie to ma na celu zapoznanie z przedstawicielami najważniejszych typów analogowych układów scalonych. Będą to: wzmacniacz operacyjny µa 741, obecnie chyba najbardziej rozpowszechniony

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE CZASU POŁOWICZNEGO ROZPADU DLA NATURALNEGO NUKLIDU 40 K

OZNACZANIE CZASU POŁOWICZNEGO ROZPADU DLA NATURALNEGO NUKLIDU 40 K OZNACZANIE CZASU POŁOWICZNEGO ROZPADU DLA NATURALNEGO NUKLIDU 40 K Instrukcję przygotował: dr, inż. Zbigniew Górski Poznań, grudzień, 2004. s.1/6 WSTĘP Naturalny potas stanowi mieszaninę trzech nuklidów:

Bardziej szczegółowo

DZIA 3. CZENIE SIÊ ATOMÓW

DZIA 3. CZENIE SIÊ ATOMÓW DZIA 3. CZENIE SIÊ ATOMÓW 1./3 Wyjaœnij, w jaki sposób powstaje: a) wi¹zanie jonowe b) wi¹zanie atomowe 2./3 Na podstawie po³o enia w uk³adzie okresowym pierwiastków: chloru i litu ustal, ile elektronów

Bardziej szczegółowo

+ + Struktura cia³a sta³ego. Kryszta³y jonowe. Kryszta³y atomowe. struktura krystaliczna. struktura amorficzna

+ + Struktura cia³a sta³ego. Kryszta³y jonowe. Kryszta³y atomowe. struktura krystaliczna. struktura amorficzna Struktura cia³a sta³ego struktura krystaliczna struktura amorficzna odleg³oœci miêdzy atomami maj¹ tê sam¹ wartoœæ; dany atom ma wszêdzie takie samo otoczenie najbli szych s¹siadów odleg³oœci miêdzy atomami

Bardziej szczegółowo

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo fotowoltaiczne

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo fotowoltaiczne Laboratorium z Konwersji Energii Ogniwo fotowoltaiczne 1.0 WSTĘP Energia słoneczna jest energią reakcji termojądrowych zachodzących w olbrzymiej odległości od Ziemi. Zachodzące na Słońcu przemiany helu

Bardziej szczegółowo

Schemat ideowy spektrometru mas z podwójnym ogniskowaniem przedstawiono na rys. 1. Pierwsze ogniskowanie według energii jonów odbywa się w sektorze

Schemat ideowy spektrometru mas z podwójnym ogniskowaniem przedstawiono na rys. 1. Pierwsze ogniskowanie według energii jonów odbywa się w sektorze Spektrometria mas Spektrometria mas Początek spektrometrii mas wiązany jest z nazwiskiem Thomsona, który w roku 1911 za pomocą odchylania wiązki jonów w polu magnetycznym wykrył trwałe izotopy neonu, oraz

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY OBLICZEŃ CHEMICZNYCH DLA MECHANIKÓW

PODSTAWY OBLICZEŃ CHEMICZNYCH DLA MECHANIKÓW PODSTAWY OBLICZEŃ CHEMICZNYCH DLA MECHANIKÓW Opracowanie: dr inż. Krystyna Moskwa, dr Wojciech Solarski 1. Termochemia. Każda reakcja chemiczna związana jest z wydzieleniem lub pochłonięciem energii, najczęściej

Bardziej szczegółowo

Podstawowe oddziaływania w Naturze

Podstawowe oddziaływania w Naturze Podstawowe oddziaływania w Naturze Wszystkie w zjawiska w Naturze są określone przez cztery podstawowe oddziaływania Silne Grawitacja Newton Elektromagnetyczne Słabe n = p + e - + ν neutron = proton +

Bardziej szczegółowo

Projekt Studenckiego Koła Naukowego CREO BUDOWA GENERATORA WODORU

Projekt Studenckiego Koła Naukowego CREO BUDOWA GENERATORA WODORU Projekt Studenckiego Koła Naukowego CREO BUDOWA GENERATORA WODORU Stanowisko testowe Opracował Tomasz Piaścik Wprowadzenie Malejące zasoby naturalne, wpływ na środowisko naturalne i ciągle rosnące potrzeby

Bardziej szczegółowo

Nowoczesne systemy regulacji wydajności spręŝarek chłodniczych: tłokowych, śrubowych i spiralnych. Część 1. Autor: Marek Kwiatkowski

Nowoczesne systemy regulacji wydajności spręŝarek chłodniczych: tłokowych, śrubowych i spiralnych. Część 1. Autor: Marek Kwiatkowski Nowoczesne systemy regulacji wydajności spręŝarek chłodniczych: tłokowych, śrubowych i spiralnych. Część 1 Autor: Marek Kwiatkowski Spis treści: 1. Przyczyny stosowania regulacji wydajności spręŝarki 2.

Bardziej szczegółowo

PREFABRYKOWANE STUDNIE OPUSZCZANE Z ŻELBETU ŚREDNICACH NOMINALNYCH DN1500, DN2000, DN2500, DN3200 wg EN 1917 i DIN V 4034-1

PREFABRYKOWANE STUDNIE OPUSZCZANE Z ŻELBETU ŚREDNICACH NOMINALNYCH DN1500, DN2000, DN2500, DN3200 wg EN 1917 i DIN V 4034-1 PREFABRYKOWANE STUDNIE OPUSZCZANE Z ŻELBETU ŚREDNICACH NOMINALNYCH DN1500, DN2000, DN2500, DN3200 wg EN 1917 i DIN V 4034-1 DO UKŁADANIA RUROCIĄGÓW TECHNIKAMI BEZWYKOPOWYMI 1. Rodzaje konstrukcji 1.1.

Bardziej szczegółowo

JĄDROWY REZONANS MAGNETYCZNY

JĄDROWY REZONANS MAGNETYCZNY JĄDROWY REZONANS MAGNETYCZNY - pierwsze prace to rok 1946 E.M.Purcell, H.S.Torrey, R.V.Pound, Phys. Rev. 69(1946) 37 F.Bloch, W.W.Hansen, M.E.Packard, Phys. Rev. 69(1946) 127 - pierwsze prace polskie J.W.Hennel,

Bardziej szczegółowo

Fizyka Laserów wykład 10. Czesław Radzewicz

Fizyka Laserów wykład 10. Czesław Radzewicz Fizyka Laserów wykład 10 Czesław Radzewicz Struktura energetyczna półprzewodników Regularna budowa kryształu okresowy potencjał Funkcja falowa elektronu. konsekwencje: E ψ r pasmo przewodnictwa = u r e

Bardziej szczegółowo

Świat fizyki powtórzenie

Świat fizyki powtórzenie Przygotowano za pomocą programu Ciekawa fizyka. Bank zadań Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne sp. z o.o., Warszawa 2011 strona 1 Imię i nazwisko ucznia Data...... Klasa... Zadanie 1. Masz

Bardziej szczegółowo

I B. EFEKT FOTOWOLTAICZNY. BATERIA SŁONECZNA

I B. EFEKT FOTOWOLTAICZNY. BATERIA SŁONECZNA 1 OPTOELEKTRONKA B. EFEKT FOTOWOLTACZNY. BATERA SŁONECZNA Cel ćwiczenia: 1.Zbadanie zależności otoprądu zwarcia i otonapięcia zwarcia od natężenia oświetlenia. 2. Wyznaczenie sprawności energetycznej baterii

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM STEROWANIE SILNIKA KROKOWEGO

LABORATORIUM STEROWANIE SILNIKA KROKOWEGO Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY Zakład Cybernetyki i Elektroniki LABORATORIUM TECHNIKA MIKROPROCESOROWA STEROWANIE SILNIKA KROKOWEGO Opracował: mgr inŝ. Andrzej Biedka

Bardziej szczegółowo

Szczegółowe informacje na temat gumy, rodzajów gumy oraz jej produkcji można znaleźć w Wikipedii pod adresem:

Szczegółowe informacje na temat gumy, rodzajów gumy oraz jej produkcji można znaleźć w Wikipedii pod adresem: GUMA. To rozciągliwy materiał, elastomer chemicznie zbudowany z alifatycznych łańcuchów polimerowych (np. poliolefin), które są w stosunkowo niewielkim stopniu usieciowane w procesie wulkanizacji kauczuku

Bardziej szczegółowo

CZ STECZKA. Do opisu wi za chemicznych stosuje si najcz ciej jedn z dwóch metod (teorii): metoda wi za walencyjnych (VB)

CZ STECZKA. Do opisu wi za chemicznych stosuje si najcz ciej jedn z dwóch metod (teorii): metoda wi za walencyjnych (VB) CZ STECZKA Stanislao Cannizzaro (1826-1910) cz stki - elementy mikro wiata, termin obejmuj cy zarówno cz stki elementarne, jak i atomy, jony proste i zło one, cz steczki, rodniki, cz stki koloidowe; cz

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY INTERPRETACJI WIDM MASOWYCH. Copyright 2005 Witold Danikiewicz

PODSTAWY INTERPRETACJI WIDM MASOWYCH. Copyright 2005 Witold Danikiewicz PODSTAWY INTERPRETACJI WIDM MASOWYCH 1. Ustalanie masy cząsteczkowej Metody: widmo EI 7 ev i np. 12 ev; łagodne metody jonizacji (FAB, LSIMS, CI, ESI, APCI, MALDI, FI) w celu otrzymania jonu molekularnego.

Bardziej szczegółowo

Podstawy projektowania leków wykład 11

Podstawy projektowania leków wykład 11 Podstawy projektowania leków wykład 11 Łukasz Berlicki QSAR i 3D QSAR 1964, C. Hansch i T. Fujita: QSAR 1984, P. Andrews: wkład grup funkcyjnych do oddziaływania z celem molekularnym 1985, P. Goodford:

Bardziej szczegółowo

Atom poziom podstawowy

Atom poziom podstawowy Atom poziom podstawowy Zadanie 1. (1 pkt) Źródło: CKE 2010 (PP), zad. 1. Atomy pewnego pierwiastka w stanie podstawowym maj nast puj c konfiguracj elektronów walencyjnych: 2s 2 2p 3 (L 5 ) Okre l po o

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ ZAKŁAD TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I CERAMIKI. Laboratorium PODSTAWY TECHNOLOGII CHEMICZNEJ

WYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ ZAKŁAD TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I CERAMIKI. Laboratorium PODSTAWY TECHNOLOGII CHEMICZNEJ WYDZIAŁ CHMICZNY POLITCHNIKI WARSZAWSKIJ ZAKŁAD TCHNOLOGII NIORGANICZNJ I CRAMIKI Laboratorium PODSTAWY TCHNOLOGII CHMICZNJ Instrukcja do ćwiczenia pt. OCZYSZCZANI POWITRZA Z LOTNYCH ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH

Bardziej szczegółowo

IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI W CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ

IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI W CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI W CHROMATOGRAFII CIECZOWEJ Prof. dr hab. inż. Agata Kot-Wasik, prof. zw. PG agawasik@pg.gda.pl 11 Rozdzielenie + detekcja 22 Anality ZNANE Co oznaczamy? Anality NOWE NIEZNANE WWA

Bardziej szczegółowo

Statystyczna analiza danych w programie STATISTICA. Dariusz Gozdowski. Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW

Statystyczna analiza danych w programie STATISTICA. Dariusz Gozdowski. Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW Statystyczna analiza danych w programie STATISTICA ( 4 (wykład Dariusz Gozdowski Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Wydział Rolnictwa i Biologii SGGW Regresja prosta liniowa Regresja prosta jest

Bardziej szczegółowo

I. Minimalne wymagania. Tool Form s.c. Jacek Sajan, Piotr Adamiak. ul. Pafalu 11, 58-100 Świdnica, NIP: 884-267-64-98

I. Minimalne wymagania. Tool Form s.c. Jacek Sajan, Piotr Adamiak. ul. Pafalu 11, 58-100 Świdnica, NIP: 884-267-64-98 Świdnica, 20.11.2015r. Tool Form s.c. Jacek Sajan, Piotr Adamiak ul. Pafalu 11, 58-100 Świdnica, NIP: 884-267-64-98 w związku z realizacjąprojektu pn. Rozpoczęcie produkcji matryc i stempli wykonanych

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA OBSŁUGI WD2250A. WATOMIERZ 0.3W-2250W firmy MCP

INSTRUKCJA OBSŁUGI WD2250A. WATOMIERZ 0.3W-2250W firmy MCP INSTRUKCJA OBSŁUGI WD2250A WATOMIERZ 0.3W-2250W firmy MCP 1. CHARAKTERYSTYKA TECHNICZNA Zakresy prądowe: 0,1A, 0,5A, 1A, 5A. Zakresy napięciowe: 3V, 15V, 30V, 240V, 450V. Pomiar mocy: nominalnie od 0.3

Bardziej szczegółowo

Politechnika Warszawska Wydział Matematyki i Nauk Informacyjnych ul. Koszykowa 75, 00-662 Warszawa

Politechnika Warszawska Wydział Matematyki i Nauk Informacyjnych ul. Koszykowa 75, 00-662 Warszawa Zamawiający: Wydział Matematyki i Nauk Informacyjnych Politechniki Warszawskiej 00-662 Warszawa, ul. Koszykowa 75 Przedmiot zamówienia: Produkcja Interaktywnej gry matematycznej Nr postępowania: WMiNI-39/44/AM/13

Bardziej szczegółowo

Sieci komputerowe cel

Sieci komputerowe cel Sieci komputerowe cel współuŝytkowanie programów i plików; współuŝytkowanie innych zasobów: drukarek, ploterów, pamięci masowych, itd. współuŝytkowanie baz danych; ograniczenie wydatków na zakup stacji

Bardziej szczegółowo

Tester pilotów 315/433/868 MHz

Tester pilotów 315/433/868 MHz KOLOROWY WYŚWIETLACZ LCD TFT 160x128 ` Parametry testera Zasilanie Pasmo 315MHz Pasmo 433MHz Pasmo 868 MHz 5-12V/ bateria 1,5V AAA 300-360MHz 400-460MHz 820-880MHz Opis Przyciski FQ/ST DN UP OFF przytrzymanie

Bardziej szczegółowo

Tester pilotów 315/433/868 MHz 10-50 MHz

Tester pilotów 315/433/868 MHz 10-50 MHz TOUCH PANEL KOLOROWY WYŚWIETLACZ LCD TFT 160x128 ` Parametry testera Zasilanie Pasmo 315MHz Pasmo 433MHz Pasmo 868 MHz Pasmo 10-50MHz 5-12V/ bateria 1,5V AAA 300-360MHz 400-460MHz 820-880MHz Pomiar sygnałów

Bardziej szczegółowo

ZAAWANSOWANE METODY USTALANIA BUDOWY ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH

ZAAWANSOWANE METODY USTALANIA BUDOWY ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH ZAAWANSWANE METDY USTALANIA BUDWY ZWIĄZKÓW RGANICZNYC Witold Danikiewicz Instytut Chemii rganicznej PAN ul. Kasprzaka 44/52, 1-224 Warszawa Semestr zimowy 217/218 PDSTAWY INTERPRETACJI WIDM MASWYC Spec

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE WAPNIA I MAGNEZU W PRÓBCE WINA METODĄ ATOMOWEJ SPEKTROMETRII ABSORPCYJNEJ Z ATOMIZACJA W PŁOMIENIU

OZNACZANIE WAPNIA I MAGNEZU W PRÓBCE WINA METODĄ ATOMOWEJ SPEKTROMETRII ABSORPCYJNEJ Z ATOMIZACJA W PŁOMIENIU OZNACZANIE WAPNIA I MAGNEZU W PRÓBCE WINA METODĄ ATOMOWEJ SPEKTROMETRII ABSORPCYJNEJ Z ATOMIZACJA W PŁOMIENIU Celem ćwiczenia jest zapoznanie z techniką atomowej spektrometrii absorpcyjnej z atomizacją

Bardziej szczegółowo

II.5 Prędkość światła jako prędkość graniczna

II.5 Prędkość światła jako prędkość graniczna II.5 Prędkość światła jako prędkość graniczna Pomiary prędkości światła Doświadczalne dowody na to, że c jest prędkością graniczną we Wszechświecie Od 1983 prędkość światła jest powiązana ze wzorcem metra

Bardziej szczegółowo

OFERTA WYKŁADÓW, WARSZTATÓW I LABORATORIÓW DLA UCZNIÓW KLAS IV- VI SZKÓŁ PODSTAWOWYCH, GIMNAZJALNYCH I ŚREDNICH

OFERTA WYKŁADÓW, WARSZTATÓW I LABORATORIÓW DLA UCZNIÓW KLAS IV- VI SZKÓŁ PODSTAWOWYCH, GIMNAZJALNYCH I ŚREDNICH OFERTA WYKŁADÓW, WARSZTATÓW I LABORATORIÓW DLA UCZNIÓW KLAS IV- VI SZKÓŁ PODSTAWOWYCH, GIMNAZJALNYCH I ŚREDNICH Strona 1 z 9 SPIS ZAJĘĆ WRAZ Z NAZWISKAMI WYKŁADOWCÓW dr hab. Mieczysław Kula Poznaj swój

Bardziej szczegółowo

Proteomika. Spektrometria mas. i jej zastosowanie do badań białek

Proteomika. Spektrometria mas. i jej zastosowanie do badań białek Proteomika Spektrometria mas i jej zastosowanie do badań białek Spektrometria mas (MS) Metoda pozwalająca na pomiar stosunku masy do ładunku jonów (m/z) m/z można przeliczyć na masę jednostką m/z jest

Bardziej szczegółowo

Skaningowy mikroskop elektronowy

Skaningowy mikroskop elektronowy Skaningowy mikroskop elektronowy SH-5000M / SH-4000 / SH-3500 / detektor EDS Mikroskop elektronowy skaningowy z serii Hirox SH to najwyższej klasy system nastołowy, umożliwiającym szybkie obrazowanie w

Bardziej szczegółowo

CENTRALE WENTYLACYJNE NAWIEWNO WYWIEWNE Z ODZYSKIEM CIEPŁA ORAZ WILGOCI

CENTRALE WENTYLACYJNE NAWIEWNO WYWIEWNE Z ODZYSKIEM CIEPŁA ORAZ WILGOCI CENTRALE WENTYLACYJNE NAWIEWNO WYWIEWNE Z ODZYSKIEM CIEPŁA ORAZ WILGOCI DOKUMENTACJA TECHNICZNO RUCHOWA B3B-WX 20, B3B-WX 30, B3B-WX 40, B3B-WX 60 http://www.hakom.pl SPIS TREŚCI 1. CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA.

Bardziej szczegółowo

Copyright 2003 Witold Danikiewicz ELECTROSPRAY IONIZATION (ESI)

Copyright 2003 Witold Danikiewicz ELECTROSPRAY IONIZATION (ESI) ELECTRSPRAY INIZATIN (ESI) NBEL 2002 John B. Fenn ur. 1917 r. Źródło jonów ESI skonstruowane przez J. Fenna Copyright 2003 M. Mann, S. Shen i J. B. Fenn Electrospray Mass Spectrometry w: Mass Spectrometry

Bardziej szczegółowo

2.Prawo zachowania masy

2.Prawo zachowania masy 2.Prawo zachowania masy Zdefiniujmy najpierw pewne podstawowe pojęcia: Układ - obszar przestrzeni o określonych granicach Ośrodek ciągły - obszar przestrzeni którego rozmiary charakterystyczne są wystarczająco

Bardziej szczegółowo

Załącznik Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia na CZĘŚĆ II

Załącznik Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia na CZĘŚĆ II Szczegółowy opis przedmiotu zamówienia na CZĘŚĆ II wyposażenie wraz z montażem i uruchomieniem stanowisk demonstracyjnych w Zespole Szkół Mechanicznych Załącznik Lp. Nazwa przedmiotu zamówienia ilość Istotne

Bardziej szczegółowo

Pomiar mocy pobieranej przez napędy pamięci zewnętrznych komputera. Piotr Jacoń K-2 I PRACOWNIA FIZYCZNA 25. 01. 2010

Pomiar mocy pobieranej przez napędy pamięci zewnętrznych komputera. Piotr Jacoń K-2 I PRACOWNIA FIZYCZNA 25. 01. 2010 Pomiar mocy pobieranej przez napędy pamięci zewnętrznych komputera. Piotr Jacoń K-2 I PRACOWNIA FIZYCZNA 25. 01. 2010 I. Cel ćwiczenia: Poznanie poprzez samodzielny pomiar, parametrów elektrycznych zasilania

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 4. Wyznaczanie masy cząsteczkowej białek za pomocą spektrometrii mas.

Ćwiczenie 4. Wyznaczanie masy cząsteczkowej białek za pomocą spektrometrii mas. Ćwiczenie 4. Wyznaczanie masy cząsteczkowej białek za pomocą spektrometrii mas. Spektrometria mas jest narzędziem analitycznym stosowanym między innymi do pomiaru masy cząsteczkowej analitu. Dla dużych

Bardziej szczegółowo

PRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc

PRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc PRAWA ZACHOWANIA Podstawowe terminy Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc a) si wewn trznych - si dzia aj cych na dane cia o ze strony innych

Bardziej szczegółowo

Kod pracy. Po udzieleniu odpowiedzi do zadań 1 20, wypełnij tabelkę

Kod pracy. Po udzieleniu odpowiedzi do zadań 1 20, wypełnij tabelkę ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO Kod pracy Wypełnia Przewodniczący Wojewódzkiej Koisji Wojewódzkiego Konkursu Przediotowego z Fizyki Iię i nazwisko ucznia... Szkoła...

Bardziej szczegółowo

Wyznaczenie sprawności grzejnika elektrycznego i ciepła właściwego cieczy za pomocą kalorymetru z grzejnikiem elektrycznym

Wyznaczenie sprawności grzejnika elektrycznego i ciepła właściwego cieczy za pomocą kalorymetru z grzejnikiem elektrycznym Nr. Ćwiczenia: 215 Politechnika Łódzka FTIMS Kierunek: Informatyka rok akademicki: 2008/2009 sem. 2. Termin: 20 IV 2009 Temat Ćwiczenia: Wyznaczenie sprawności grzejnika elektrycznego i ciepła właściwego

Bardziej szczegółowo

Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI

Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI Techniczne nauki М.М.Zheplinska, A.S.Bessarab Narodowy uniwersytet spożywczych technologii, Кijow STOSOWANIE PARY WODNEJ SKRAPLANIA KAWITACJI SKLAROWANEGO SOKU JABŁKOWEGO Skutecznym sposobem leczenia soku

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu: Kierunek: Inżynieria Biomedyczna Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy moduł kierunkowy ogólny Rodzaj zajęć: wykład, ćwiczenia, laboratorium CHEMIA Chemistry Forma studiów: studia stacjonarne

Bardziej szczegółowo

PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO. w Urzędzie Gminy Mściwojów

PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO. w Urzędzie Gminy Mściwojów I. Postanowienia ogólne 1.Cel PROCEDURA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO w Urzędzie Gminy Mściwojów Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ma na celu: Załącznik A Zarządzenia oceny ryzyka zawodowego monitorowanie

Bardziej szczegółowo

tel/fax 018 443 82 13 lub 018 443 74 19 NIP 7343246017 Regon 120493751

tel/fax 018 443 82 13 lub 018 443 74 19 NIP 7343246017 Regon 120493751 Zespół Placówek Kształcenia Zawodowego 33-300 Nowy Sącz ul. Zamenhoffa 1 tel/fax 018 443 82 13 lub 018 443 74 19 http://zpkz.nowysacz.pl e-mail biuro@ckp-ns.edu.pl NIP 7343246017 Regon 120493751 Wskazówki

Bardziej szczegółowo

Jak usprawnić procesy controllingowe w Firmie? Jak nadać im szerszy kontekst? Nowe zastosowania naszych rozwiązań na przykładach.

Jak usprawnić procesy controllingowe w Firmie? Jak nadać im szerszy kontekst? Nowe zastosowania naszych rozwiązań na przykładach. Jak usprawnić procesy controllingowe w Firmie? Jak nadać im szerszy kontekst? Nowe zastosowania naszych rozwiązań na przykładach. 1 PROJEKTY KOSZTOWE 2 PROJEKTY PRZYCHODOWE 3 PODZIAŁ PROJEKTÓW ZE WZGLĘDU

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ ZAJĘĆ SZKOLNEGO KOŁA NAUKOWEGO Z PRZEDMIOTU CHEMIA PROWADZONEGO W RAMACH PROJEKTU AKADEMIA UCZNIOWSKA

SCENARIUSZ ZAJĘĆ SZKOLNEGO KOŁA NAUKOWEGO Z PRZEDMIOTU CHEMIA PROWADZONEGO W RAMACH PROJEKTU AKADEMIA UCZNIOWSKA SCENARIUSZ ZAJĘĆ SZKOLNEGO KOŁA NAUKOWEGO Z PRZEDMIOTU CHEMIA PROWADZONEGO W RAMACH PROJEKTU AKADEMIA UCZNIOWSKA Temat lekcji Jak dowieść, że woda ma wzór H 2 O? Na podstawie pracy uczniów pod opieką Tomasza

Bardziej szczegółowo

Standardowe tolerancje wymiarowe WWW.ALBATROS-ALUMINIUM.COM

Standardowe tolerancje wymiarowe WWW.ALBATROS-ALUMINIUM.COM Standardowe tolerancje wymiarowe WWW.ALBATROSALUMINIUM.COM Tolerancje standardowe gwarantowane przez Albatros Aluminium obowiązują dla wymiarów co do których nie dokonano innych uzgodnień podczas potwierdzania

Bardziej szczegółowo