Wyznaczanie miejskich obszarów funkcjonalnych w kontekście adaptacji do zmian klimatu

Transkrypt

1 Otwarte seminaria 2014 Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach Wyznaczanie miejskich obszarów funkcjonalnych w kontekście adaptacji do zmian klimatu Dr inż. arch. Justyna Gorgoń Zespół GIS

2 Plan prezentacji Wprowadzenie-uwarunkowania formalno-prawne, Definicje i terminologia: Miejski obszar funkcjonalny, Klimat obszarów miejskich Metabolizm miejski, Najważniejsze zagadnienia związane z adaptacją do zmian klimatów w obszarach funkcjonalnych: Sub-urbanizacja, Konflikty przestrzenne. Wnioski i rekomendacje

3 Miejski obszar funkcjonalny (MOF) Miejski obszar funkcjonalny jest nową kategorią w planowaniu przestrzennym, która wynika z terytorialnego aspektu polityki regionalnej zapisanej w krajowych dokumentach strategicznych: Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK 2030) oraz Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego( KSRR).

4

5 Adaptacja do zmian klimatu- poziom krajowy Zmiany globalne są uwzględniane w rządowych dokumentach strategicznych. Przyjęty przez Radę Ministrów 29 października 2013, Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA 2020) podkreśla konieczność przygotowania obszarów zurbanizowanych do zagrożeń wynikających ze zmian klimatu.

6 Zmiany klimatu wynikają: (a) czynników naturalnymi (b) efektów antropogenicznych Klimat obszarów miejskich ma wymiar globalny i związany jest występowaniem tych zjawisk

7 Miasta generują niekorzystne zjawiska, będąc równocześnie odbiorcami ich skutków

8 Miejskie obszary funkcjonalne Miejski obszar funkcjonalny to ciągły przestrzennie układ osadniczy, złożony z odrębnych jednostek administracyjnych. Obejmuje zwarty obszar miejski oraz powiązaną z nim funkcjonalnie strefę zurbanizowaną. Klasyfikacja miejskich obszarów funkcjonalnych: 1.Ośrodki wojewódzkie w tym metropolitalne, 2.Ośrodki regionalne 3.Ośrodki sub-regionalne 4.Ośrodki lokalne

9 MOF- Kryteria wyznaczania Kryteria wyznaczania: 1) Kryteria funkcjonalne (2), 2) Kryteria morfologiczne (2), 3) Społeczno- ekonomiczne (3),

10 Kryteria generalne obszarów funkcjonalnych Cztery podstawowe typy wyznaczone zostały na podstawie : 1. stopnia urbanizacji, obejmujące obszary miejskie- rdzenie i ich strefy funkcjonalne i obszary funkcjonalne wiejskie (typologia w relacji do systemu osadniczego), 2. typu potencjału rozwojowego ze względu na występowanie szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej i warunków dla polityki rozwoju w skali makroregionalnej, 3. możliwości wystąpienia konfliktów przestrzennych związanych ze sposobem wykorzystania ich potencjału przyrodniczego i kulturowego, 4. wymagające restrukturyzacji i rozwoju nowych funkcji.

11 Zagadnienia zmian klimatu w miejskich obszarach funkcjonalnych

12 Zmiany klimatu w mieście Metabolizm miejski Deszcze nawalne- powodzie miejskie Susze hydrologiczne, MWC, Migracje gatunków i pojawianie się gatunków inwazyjnych.

13 Obszar funkcjonalny miast Rudy Śląskiej, Chorzowa i Świętochłowic. Model wysokościowy z zabudową mieszkaniową w obszarze trzech miast

14 Struktura obszaru miast- Chorzowa, Rudy Śląskiej i Świętochłowic na tle Aglomeracji Górnośląskiej Powierzchnia [km 2 ] 124,19 Liczba ludności: ,00 Gęstość zaludnienia: [osób na km 2 ]- 2463

15 O czym należy pamiętać przy wyznaczaniu i opracowywaniu kierunków rozwoju MOF Sub-urbanizacja : Uszczelnienie gruntów, Zagęszczenie układów komunikacyjnotransportowych, Zaburzenia bilansu wodnego Konflikty przestrzenne: Fragmentacja struktury przestrzennej w tym fragmentacja obszarów zielonych, MWC

16 Układ komunikacyjno transportowy- Zagęszczenie Przykładowy miejski obszar funkcjonalny, wewnątrz Aglomeracji Górnośląskiej- (Ruda Śląska, Chorzów, Świętochłowice).

17 Uszczelnienie gruntów Poziom uszczelnienia terenu w całym obszarze i jego strefach odzwierciedla zarówno historyczne uwarunkowania rozwojowe jak i obecną presję inwestycyjną na tereny. Średnia uszczelnienia całego terenu w trzech gminach wynosi: 30,77 %.

18 Sub-urbanizacja dlaczego jest problemem? W Polsce mieszkanie w domku jednorodzinnym jest jednym z ważniejszych wyznaczników statusu ekonomicznego i społecznego. Domek z ogródkiem za miastem, gdzie po ciężkim dniu pracy odpoczywam wśród zieleni

19 Dobre złego początki Miasto Ogród jako podwalina współczesnej sub-urbanizacji.

20

21 Amerykański sen lat Levittown

22

23 Skutki środowiskowe Skutki sub-urbanizacji Zaburzenia metabolizmu miejskiego ( zachwiany bilans wodny), Zanikanie naturalnych ekosystemów i miejscowych roślin, Uszczelnienie gruntów, Skutki ekonomiczne Presja inwestycyjna i spekulacje gruntowe, Rozszerzenie strefy wpływów miasta centralnego o km, Dochody ze sprzedaży gruntów rolnych, Skutki przestrzenne Chaotyczna zabudowa, brak naturalnych granic definiujących krawędzie obszarów, fragmentacja przestrzeni, Brak zieleni jako elementu kompozycji urbanistycznej, Degradacja krajobrazu kulturowego, degradacja ekosystemów

24 Konflikty przestrzenne Zjawisko występowania różnych, sprzecznych form zagospodarowania ( sąsiedztwo terenów o konfliktowych funkcjach). Występuje jako zjawisko degradujące przestrzeń i zakłócające ład przestrzenny. Często dotyczy występowania presji inwestycyjnej wobec obszarów naturalnych.

25 Konflikty przestrzenne, Wskaźnik potencjalnej konfliktowości w obszarze wyrażony jest ilorazem długości wspólnych granic pomiędzy konfliktowymi typami użytkowania i powierzchni badanego obszaru. Współczynnik konfliktowości Fk= dc /s dc długość wspólnych odcinków granic pomiędzy typami użytkowania charakteryzującymi się słabym i silnym przekształceniem wskutek działalności człowieka, lub chronionymi, a intensywnie użytkowanymi, s całkowita powierzchnia obszaru, wskaźnik przyjmuje wartości powyżej 0.

26 Konflikty przestrzenne w obszarze- granice potencjalnych konfliktów przestrzennych Granice potencjalnych konfliktów przestrzennych na styku obszarów naturalnych i przekształconych. Wskaźnik konfliktowości dla całego obszaru- 1,365 Rozkład przestrzenny w układzie stref przedstawia się następująco: A- 1,150 B- 1,454 C- 1,565

27 Konflikty przestrzenne w obszarze- granice potencjalnych konfliktów przestrzennych Granice potencjalnych konfliktów przestrzennych na styku obszarów zabudowy mieszkaniowej i sąsiedztwa zabudowy przemysłowej Wskaźnik konfliktowości dla całego obszaru: 0,286 Rozkład przestrzenny w układzie stref przedstawia się następująco: A- 0,284 B- 0,461 C- 0,056

28 Wnioski i rekomendacje Adaptacja do zmian klimatu w miejskich obszarach funkcjonalnych to: Ograniczanie presji urbanizacyjnej na tereny zielone poprzez wielokrotne użytkowanie wewnętrznych terenów miejskich, Zapobieganie zjawiskom ekstremalnym i zaburzeniom bilansów miejskich przez wyznaczanie w trakcie opracowania planistycznego właściwej wielkości i rozkładu zielonych terenów miejskich i podmiejskich, Kształtowanie Zielonej Infrastruktury (miejskich usług ekosystemowych).

29 Grupy odbiorców wytycznych i rekomendacji Planiści, urbaniści, architekci, naukowcy, Samorządy lokalne, regionalne: -poziom decyzyjny (polityczny), -poziom administracyjny, NGOs oraz społeczności lokalne

30 www. ietu. katowice.pl Dziękuję za uwagę dr inż. arch. Justyna Gorgoń

31 Otwarte seminaria IETU, 2014 Źródła materiałów graficznych: Opracowanie IETU pn. Delimitacja obszaru funkcjonalnego miast Rudy Śląskiej,Chorzowa i Świętochłowic, ( IETU 2013) Strony internetowe: / / mir.gov.pl/ / www. ietu. katowice.pl

32 Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych Otwarte seminaria 2014 Seminarium było transmitowane on-line przy wykorzystaniu systemu wideokonferencyjnego zakupionego w projekcie Rozbudowa infrastruktury informatycznej gromadzenia, przetwarzania i analizy danych środowiskowych - in2in Projekt realizowany w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka i współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego