Adaptacja miast polskich do skutków zmian klimatu

Transkrypt

1 Otwarte seminaria 2015 Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach Adaptacja miast polskich do skutków zmian klimatu dr inż. arch. Justyna Gorgoń Zespół GIS Katowice, 26 lutego

2 Na podstawie ekspertyzy dla Ministerstwa Środowiska: Ocena wrażliwości terenów miejskich na możliwe zagrożenia wynikające ze zmian klimatu oraz Wytycznych do przygotowania miejskiej strategii adaptacyjnej dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców. Zespół Autorski : dr inż. arch. Justyna Gorgoń, dr Anna Starzewska-Sikorska, dr Joachim Bronder, dr Beata Michaliszyn-Gabryś, dr hab. Tomasz Staszewski, dr Bartosz Nowak, dr Janusz Krupanek, mgr Monika Działoszyńska- Wawrzkiewicz, mgr inż. Ewa Strzelecka- Jastrząb, mgr inż. Marian Cenowski.

3 Cel opracowania i charakter opracowania Celem pracy było przeprowadzenie analizy i oceny wrażliwości obszarów miejskich w Polsce na możliwe zagrożenia związane ze zmianami klimatu oraz opracowanie wytycznych do przygotowania strategii adaptacji do zmian klimatu dla większych polskich miast- powyżej 100 tys. mieszkańców. Wytyczne te mogą również być wykorzystane dla mniejszych miast.

4 Wrażliwość /Podatność na zmiany klimatu Wrażliwość miasta na zagrożenia wynikające ze zmian klimatu oraz aktualna zdolność do przystosowania się do tych zmian określa jego podatność. Im mniej miasto jest obecnie przygotowane na zagrożenia, tym bardziej jest ono na nie podatne.

5 I część - Ocena wrażliwości terenów miejskich na możliwe zagrożenia wynikające ze zmian klimatu Ma charakter analityczno-diagnostyczny i stanowi ocenę wrażliwości polskich obszarów zurbanizowanych na zagrożenia wynikające ze zmian klimatu. Zagrożenia przedstawiono w kontekście dokumentów unijnych i opracowań omawiających ten zakres problemowy w skali całego obszaru Unii Europejskiej.

6 Część druga - wytyczne do przygotowania miejskiej strategii adaptacyjnej Główne elementy miejskiej strategii (planu) adaptacji do zmian klimatu: 1. Diagnoza wrażliwości miasta na zmiany klimatu, 2. Zestaw działań adaptacyjnych dla poszczególnych dziedzin funkcjonowania miasta wraz z analizą opcji, 3. Ocena i wybór opcji, 4. SOOŚ.

7 Główne zagrożenia dla miast w UE wynikające ze zmian klimatu na podstawie dostępnych opracowań Komisji Europejskiej i Europejskiej Agencji Środowiska (EEA). Zagrożenia klimatyczne związane z gospodarką wodną w miastach, Zagrożenia miejskie związane z ekstremalnymi temperaturami, Inne zjawiska w miastach związane z wrażliwością miast na zmiany klimatu.

8 Specyficzne zagrożenia miejskie występujące w Polsce, charakterystyka i uwarunkowania ich występowania Zagrożenia miejskie związane z występowaniem opadów: 1) Powodzie i podtopienia, 2) Susze, Zagrożenia miast związane z ekstremami temperaturowymi: 1) Miejska Wyspa Ciepła w warunkach polskich, 2) Smog (kwaśny i fotochemiczny), Inne zagrożenia miejskie związane z podatnością na zmiany klimatu: 1) Zaburzenia cyrkulacji powietrza w mieście, 2) Zagrożenia dotyczące różnorodności biologicznej, 3) Uszczelnianie terenu - zagrożenia wynikające z suburbanizacji.

9 Lokalizacja miast powyżej 100 tys. mieszkańców

10

11

12 Wrażliwość polskich miast na występowanie różnych typów powodzi

13

14 Źródło:

15 Żródło:

16 Miasta narażone najbardziej na ryzyko wystąpienia powodzi. Lp. Miasto Powierzchnia miasta [km 2 ] Obszary zagrożone powodzią [%] Obszary zantropogenizowane zagrożone powodzią [%] 1 Gorzów Wielkopolski 85,72 35,96 7,89 2 Gdańsk 261,96 28,10 11,12 3 Legnica 56,29 27,45 16,91 4 Płock 88,04 26,68 3,85 5 Warszawa 517,24 25,66 12,84 6 Kraków 326,85 24,55 11,67 7 Wrocław 292,82 23,28 10,15 8 Opole 96,55 21,65 7,89 9 Włocławek 84,32 21,64 4,90 10 Szczecin 300,55 20,64 6,34

17

18

19

20 Zagrożenia wynikające z suburbanizacji Zaburzenia metabolizmu miejskiego (zachwiany bilans wodny), Zanikanie naturalnych ekosystemów i miejscowych roślin, zmniejszanie pow. terenów przyrodniczych, Uszczelnienie gruntów Dewastacja krajobrazu poprzez fragmentaryczną urbanizację,

21 Źródło:

22

23

24 Uszczelnienie gruntów w wybranych miastach pow. 100 tys. mieszkańców Miasto Powierzchnia miasta (km²) Powierzchnia zasklepiona (km 2 ) % powierzchni zasklepionej w mieście Warszawa 517,24 219,23 42,38 Chorzów 33,24 13,60 40,91 Kraków 326,85 94,45 28,90 Sosnowiec 91,06 27,03 29,68 Katowice 164,64 45,88 27,87 Wrocław 292,82 79,98 27,31

25 Uszczelnienie terenu w Województwie Śląskim [Źródło: opracowanie własne IETU na podstawie Degree of soil sealing, EEA, 2013]

26 Uwarunkowania kształtowania miejskiej polityki adaptacyjnej Poziom Krajowy Uwarunkowania strategiczne prawne organizacyjne Dokumenty: SPA2020, KPZK 2030 Krajowa Polityka miejska (projekt), KSRR : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie. Dyrektywy, ustawy organy administracyjne, instytucje naukowobadawcze, Wojewódzki Dokumenty strategiczne i programowe: tj. RPO, Plany Zagospodarowania Przestrzennego województw, Programy wojewódzkie ustawy, akty wykonawcze organy publiczne, instytucje naukowo- badawcze, agencje i fundacje rozwoju, stowarzyszenia ogólnokrajowe (SARP, TUP), Lokalny (miejski) Dokumenty: Strategie miejskie, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin ustawy, akty wykonawcze, prawo miejscowe- (mpzp) organy publiczne, instytucje naukowo- badawcze, agencje rozwoju, fundacje i stowarzyszenia

27 Zakres: Diagnoza Uzasadnienie opracowania strategii adaptacji dla miasta (dane liczbowe, mapy, analiza danych w zakresie zmian klimatu w mieście, ocena wrażliwości miasta na zmiany klimatu, wskazanie obszarów i zagadnień priorytetowych). Analiza powiązań z innymi dokumentami strategicznymi i operacyjnymi obowiązującymi w mieście Analiza wrażliwości miasta na zmiany klimatu Analiza ryzyka Określenie celów i priorytetów

28 Ocena ryzyka uwzględnia: Zagrożenia dla miasta związane z klimatem, zidentyfikowane na podstawie obserwowanych trendów i prognozowanych zjawisk, Wrażliwość miasta na podstawie jego fizycznych cech, a w tym warunków przyrodniczych, i charakteru społeczno-gospodarczego, które określają stopień podatności miasta na wpływ zmian klimatu, Możliwości adaptacyjne określone przez cechy instytucjonalne i działających interesariuszy, którzy determinują zdolność adaptacji i odpowiedzi na oddziaływania zmian klimatu i ich skutki.

29 Działania adaptacyjne Identyfikacja wariantowych rozwiązań adaptacyjnych (opcji adaptacji) oraz analiza i ocena tych opcji w celu ostatecznego wyboru - pozwoli na realizację określonych w diagnozie celów. Opcja adaptacji do zmian klimatu jest zestawem działań, których realizacja ma obniżyć wrażliwości miasta na dane zagrożenie (np. powodzi miejskich)

30 Instrumentarium adaptacji do zmian klimatu Źródło/narzędzie finansowania Typy wspieranych działań w zakresie adaptacji do zmian klimatu Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Projekty infrastrukturalne, plany i strategie, szkolenia, kampanie Regionalne programy operacyjne Projekty infrastrukturalne, plany i strategie, szkolenia, kampanie Programy realizowane ze środków NFOŚiGW oraz funduszy wojewódzkich Działania infrastrukturalne, plany i strategie Mechanizm finansowy LIFE Opłaty ekologiczne Program Ramowy UE Horyzont 2020 Strategie, plany działania, innowacyjne rozwiązania, w tym technologie, narzędzia Inwestycje proekologiczne, proklimatyczne, adaptacyjne, a w tym infrastrukturalne dotyczące adaptacji do zmian klimatu. Projekty badawcze ukierunkowane na potrzeby rynku: pilotażowe, demonstracyjne, testowe.

31 Otwarte seminaria 2015 Dziękuję za uwagę dr inż. arch. Justyna Gorgon