ANAL IZ A Z AK RE SU TERMINOLOGIC ZNEGO OBSZ AR Ó W FUNKCJO NALNYCH ANALIZA ZAKRESU TERMINOLOGICZNEGO OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH. Wrocław, marzec 2014

Transkrypt

1 ANALIZA ZAKRESU TERMINOLOGICZNEGO OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH Wrocław, marzec

2 OPRACOWANIE Instytut Rozwoju Terytorialnego ul. Świdnicka 12/ Wrocław DYREKTOR Maciej Borsa Z-CA DYREKTORA Magdalena Belof Przemysław Malczewski Zespół projektowy Instytutu Rozwoju Terytorialnego Koordynacja prac Kamila Lesiw-Głowacka 2

3 SPIS TREŚCI WSTĘP 6 I.1. POLITYKA KRAJOWA WOBEC PLANOWANIA FUNKCJONALNEGO I OBSZARÓW FUNKCJONALYCH 7 I.2. OBSZARY FUNKCJONALNE 8 I.2.1. SYSTEMATYKA OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH 9 I.2.2. MIEJSKI OBSZAR FUNKCJONALNY OŚRODKA WOJEWÓDZKIEGO 14 I.3. POLITYKA REGIONALNA WOBEC OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH 15 I.3.1. WROCŁAWSKI OBSZAR FUNKCJONALNY 18 ZAKOŃCZENIE 20 Bibliografia 21 3

4 4

5 Wykaz skrótów Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r., poz. 647, z późn. zm.) uopizp Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 KPZK 2030 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie Aktualizacja Strategii Rozwoju Województw z uwzględnieniem uwarunkowań krajowych i unijnych. Przewodnik plan zagospodarowania przestrzennego województwa Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego strategia rozwoju województwa KSRR Aktualizacja SRW PZPW PZPWD SRW Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do roku 2020 SRWD 2020 obszar funkcjonalny OF 5

6 WSTĘP Obecna polityka rozwoju kraju wprowadza wymóg zindywidualizowanego podejścia do różnych terytoriów, dla których poszukuje się potencjałów rozwojowych. Dla tych obszarów dostosowuje się kierunki rozwoju oraz działania, wskazuje się możliwości efektywnego wykorzystania przestrzeni przy zachowaniu wartości kulturowych i przyrodniczych oraz poszukuje optymalnych powiązań mieszkalnictwa, usług, transportu i terenów otwartych, mających służyć m. in. wspieraniu konkurencyjności, wzmacnianiu spójności i zrównoważonemu rozwojowi. Problematykę tą podejmuje Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie (M.P r. Nr 36 poz. 423), natomiast Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (przyjęta uchwałą Nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r.) zawiera przeniesienie zasad polityki regionalnej na wymiar przestrzenny. Realizacja tego zadania ma się odbywać poprzez planowanie rozwoju w nowym typie obszaru obszarze funkcjonalnym, co regulują zapisy Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm.) 1. Potrzeba weryfikacji krajowych zapisów odnoszących się do obszarów funkcjonalnych i przełożenie ich na poziom regionalny stała się szczególnie nagląca ze względu na ich bezpośredni wpływ na praktykę planowania przestrzennego w regionach oraz konieczność określenia wspólnych priorytetów inwestycyjnych na lata Opracowanie stanowi zatem odpowiedź na wymagania uopizp oraz ustalenia zawarte w KPZK 2030, dotyczące obszarów funkcjonalnych, zawiera zestawienie, usystematyzowanie pojęć związanych z obszarami funkcjonalnymi, ze szczególnym uwzględnieniem miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich (metropolitalnych), a także zweryfikowanie zapisów regionalnych wobec tych obszarów, w tym także Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego 2. Opracowanie składa się z trzech części. Część pierwsza obejmuje analizę zapisów uopizp i KZPK 2030, dotyczących planowania funkcjonalnego oraz obszarów funkcjonalnych. Część druga zawiera 1 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm.) zmieniona na podstawie przepisów Ustawy z dnia 24 stycznia 2014 r. o zmianie Ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 24 marca 2014 r. poz. 379) wprowadza regulacje prawne dotyczące obszarów funkcjonalnych: definicje, typy obszarów funkcjonalnych, działań w obszarach funkcjonalnych oraz kompetencje organów za nie odpowiedzialnych. Terminy obowiązywania zapisów dotyczące: definicji od 8 kwietnia 2014 r., typów, działań w obszarach funkcjonalnych oraz kompetencji organów za nie odpowiedzialnych od 25 września 2014 r. 2 In. Wrocławski Obszar Metropolitalny 6

7 zestawienie pojęć obszaru funkcjonalnego, typów obszarów funkcjonalnych oraz przedstawienie ich znaczenia dla czynności w obrębie planowania przestrzennego i planowania strategicznego, zawartych w krajowych dokumentach strategicznych i planistycznych oraz publikacjach naukowych. Część trzecia obejmuje omówienie regionalnych ustaleń dotyczących obszarów funkcjonalnych oraz zapisów związanych z programowaniem w nich działań strategicznych. Z analizy wyłączono obszary funkcjonalne nie obejmujące zasięgiem obszaru województwa dolnośląskiego 3. I.1. POLITYKA KRAJOWA WOBEC PLANOWANIA FUNKCJONALNEGO I OBSZARÓW FUNKCJONALYCH W KPZK 2030, obok planowania krajowego, regionalnego oraz lokalnego, wyodrębniono oddzielną przekrojową kategorią planistyczną planowanie funkcjonalne. Za priorytet uznano konieczność zapewnienia planowania na obszarach o specyficznych cechach, niezwiązanych z ograniczeniami administracyjnymi niezależnie od istnienia planu krajowego, planów wojewódzkich czy lokalnych (plany obszarów funkcjonalnych) (s. 18, M.P. z 2012 r., poz. 252). Planowanie funkcjonalne jest zatem niezależne od podziału administracyjnego, a jego zadaniem jest dostosowanie celów i instrumentów polityki przestrzennej do specyfiki obszaru, w celu wykorzystania jego potencjału i przeciwdziałania sytuacjom konfliktowym, poprzez m. in. wzmocnienie pionowej współpracy instytucjonalnej na każdym etapie planowania i realizacji zamierzeń dotyczących obszarów funkcjonalnych. W KPZK 2030 wprowadzono definicję obszaru funkcjonalnego, przedstawiono typy obszarów funkcjonalnych oraz wskazano podmioty odpowiedzialne za ich wyznaczenie. W uopizp doprecyzowano definicję obszaru funkcjonalnego, występującego w KPZK 2030, miejskiego obszaru funkcjonalnego ośrodka wojewódzkiego, a z dniem 25 września 2014r. będą obowiązywać regulacje prawne dotyczące typów obszarów funkcjonalnych, działań w obszarach funkcjonalnych oraz kompetencji organów za nie odpowiedzialnych. Ustawodawca zapewnia powiązanie obu dokumentów i przeniesienie ich na poziom regionalny. Zgodnie z ww. ustawą w planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzględnia się ustalenia zawarte w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju (art. 39 ust. 3 i 4 uopizp). Według zapisów dotyczy Obszarów funkcjonalnych: strefa przybrzeżna, Polska wyłączna strefa ekonomiczna na morzu, Żuławy 7

8 KZPK 2030: realizacja koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju następuje m. in. poprzez przełożenie zapisów koncepcji na poziom regionalny dzięki wprowadzeniu ustaleń koncepcji do planów zagospodarowania przestrzennego województwa. (s. 208, M.P. z 2012 r., poz. 252). Do planów zagospodarowania przestrzennego województw powinny być wprowadzane te obszary funkcjonalne, dla których w KPZK 2030 określono ustalenia i zalecenia, odnoszące się do działań wobec tych obszarów oraz wdrożenia działań o charakterze planistycznym w formie opracowania strategii, planów i studiów zagospodarowania przestrzennego (s. 208, M.P. z 2012 r., poz. 252). I.2. OBSZARY FUNKCJONALNE Zarówno uopizp, jak i KPZK 2030 prezentują definicję obszaru funkcjonalnego. Składa się ona z dwóch części. Pierwsza stanowi przytoczenie terminu obszaru problemowego i odnosi się do zjawisk i konfliktów występujących w przestrzeni. Z jednej strony są to obszary cenne inwestycyjnie, na których dochodzi do spotkania przeciwstawnych polityk, z drugiej obszary kumulacji negatywnych zjawisk społecznych, ekonomicznych, przyrodniczych, technicznych, wymagające interwencji ze strony władz publicznych oraz wsparcia działań inwestycyjnych. Druga część dotyczy cech, które są wyznacznikiem obszaru funkcjonalnego (tabela 1, punkt 1 i 2). Należą do nich: zwartość, ciągłość układu przestrzennego, system powiązań funkcjonalnych, jednolite cechy geograficzne (społeczno-gospodarcze, przestrzenne), jednolity zespół potencjałów lub problemów, wspólne cele rozwoju. Dwie pozostałe definicje zwracają uwagę na jeszcze inne cechy obszaru funkcjonalnego, takie jak: odrębność przestrzenna, spójność przestrzenna, silna strefa oddziaływania miasta, w której zachodzą liczne procesy urbanizacyjne (tabela 1, punkt 3 i 4). 8

9 TABELA 1 Definicje obszarów funkcjonalnych wskazane w planistycznych i strategicznych dokumentach krajowych (źródło: opracowanie własne IRT) LP DEFINICJA Obszary funkcjonalne obszar szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej lub występowania konfliktów przestrzennych, stanowiący zwarty układ przestrzenny składający się z funkcjonalnie powiązanych terenów, charakteryzujących się wspólnymi uwarunkowaniami i przewidywanymi jednolitymi celami rozwoju bazując na ustawowej definicji obszaru problemowego tj. obszaru szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej lub występowania konfliktów przestrzennych wskazanego w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lub określonego w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, KPZK 2030 rozbudowuje je o zapis zwarty układ przestrzenny składający się z funkcjonalnie powiązanych terenów, charakteryzujących się wspólnymi uwarunkowaniami i przewidywanymi, jednolitymi celami rozwoju wyodrębniony przestrzennie specyficzny kompleks terytorialny charakteryzujący się wspólnymi cechami geograficznymi (społeczno-gospodarczymi i przestrzennymi) spójna pod względem przestrzennym strefa oddziaływania miasta, charakteryzująca się istnieniem powiązań funkcjonalnych oraz zaawansowaniem procesów urbanizacyjnych, wyróżniająca się z otoczenia i upodabniająca się pod pewnymi względami do głównego miasta ŹRÓDŁO DEFINICJI art. 2, pkt 6a, uopizp s. 178, KPZK 2030 s. 33, Aktualizacja SRW s. 7, Kryteria delimitacji I.2.1. SYSTEMATYKA OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH Od 25 września 2014 r. będę obowiązywać przepisy uopizp dotyczące klasyfikacji obszarów funkcjonalnych. Podzielono je ze względu na znaczenie dla polityki przestrzennej oraz wyszczególniono organy odpowiedzialne za poszczególne obszary (tabela 2). Wyodrębniono trzy grupy obszarów funkcjonalnych: o znaczeniu ponadregionalnym, o znaczeniu regionalnym, o znaczeniu lokalnym. Obszary funkcjonalne o znaczeniu ponadregionalnym mają istotny wpływ na politykę przestrzenną kraju. W skład tych obszarów wchodzą: miejski obszar funkcjonalny ośrodka wojewódzkiego, wiejski obszar funkcjonalny, obszar funkcjonalny szczególnego zjawiska w skali makroregionalnej, w tym: górski obszar funkcjonalny, przygraniczny obszar funkcjonalny. 9

10 Obszary funkcjonalne o znaczeniu regionalnym wyznaczane są ze względu na istotne znaczenie dla polityki przestrzennej województwa. Zdefiniowanie i określenie granic obszarów funkcjonalnych o znaczeniu ponadregionalnym i regionalnym leży w gestii samorządu województwa. Uopizp narzuca obowiązek wyznaczania w planie zagospodarowania przestrzennego województwa granic i zasad zagospodarowania obszarów funkcjonalnych o znaczeniu ponadregionalnym oraz, w zależności od potrzeb, granic i zasad zagospodarowania obszarów funkcjonalnych o znaczeniu regionalnym. Obszary funkcjonalne o znaczeniu lokalnym są istotne dla polityki przestrzennej gminy i wyznacza je samorząd gminny. Swoim zasięgiem obszary funkcjonalne mogą obejmować więcej niż jedno województwo. TABELA 2 LP Typy obszarów funkcjonalnych w województwie dolnośląskim ze względu na znaczenie oraz kompetencje organów (źródło: opracowanie własne IRT) Obszary funkcjonalne ZNACZENIE ZASIĘG ODDZIAŁYWANIA ORGAN ODPOWIEDZIALNY 1. ponadregionalne kraj samorząd województwa 2. regionalne województwo 3. lokalne gmina samorząd gminny KZPK 2030 wskazuje cztery typy obszarów funkcjonalnych, które mogą być wyznaczane na różnych poziomach zarządzania (krajowym, regionalnym i funkcjonalnym): 10 określone w odniesieniu do całego systemu osadniczego, wyznaczone na podstawie stopnia urbanizacji, obejmujące obszary miejskie rdzenie i ich strefy funkcjonalne i obszary funkcjonalne wiejskie, wyznaczone na podstawie typu potencjału rozwojowego ze względu na występowanie szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej i warunków dla polityki rozwoju w skali makroregionalnej, wyznaczone ze względu na możliwość wystąpienia konfliktów przestrzennych związanych ze sposobem wykorzystania ich potencjału przyrodniczego i kulturowego, wymagające restrukturyzacji i rozwoju nowych funkcji przy użyciu instrumentów właściwych polityce regionalnej. Na tych obszarach dochodzi do kumulacji problemów o charakterze

11 społeczno-gospodarczym, co staje się barierą dla osiągania spójności przestrzennej kraju (s. 179, M.P. z 2012 r., poz. 252). Dwa ostatnie typy stanowią obszary problemowe. W odniesieniu do powyższych typów w KPZK 2030 zaproponowano listę obszarów funkcjonalnych ze wskazaniem: działań dla tych obszarów oraz miejsca i podmiotów odpowiedzialnych za ich delimitację. Podana lista nie jest zamknięta w zależności od potrzeb, może zostać uzupełniona o nowe OF. Analizując wyszczególnione w KPZK 2030 rodzaje OF należy zauważyć, że różnią się one zasadniczo pod względem ich znaczenia (zastosowania) dla praktyki planowania przestrzennego. Można wyróżnić tu dwie zasadnicze grupy tych obszarów: A. obszary o charakterze planistycznym, wykazujące wyraźne powiązania funkcjonalne, dla których istnieje obowiązek, zalecenie lub możliwość opracowania planu zagospodarowania przestrzennego lub planu rozwoju oraz strategii rozwoju. Są to: ośrodki wojewódzkie, w tym metropolitalne, ośrodki regionalne, ośrodki subregionalne, obszary górskie, obszary przygraniczne, B. obszary o charakterze diagnostycznym, które obejmują określone funkcje terenów szczególnych zjawisk przestrzennych lub gdzie występują określone zjawiska o charakterze przestrzennym. Są to: wiejskie obszary funkcjonalne: a. uczestniczące w procesach rozwojowych, b. wymagające wsparcia procesów rozwojowych, obszary ochrony gleb dla celów produkcji rolnej, tereny zamknięte, narażone na niebezpieczeństwo powodzi w skali dorzeczy, obszary cenne przyrodniczo, obszary ochrony krajobrazów kulturowych, obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych, 11

12 obszary strategicznych złóż kopalin, o najniższym stopniu rozwoju i pogarszających się perspektywach rozwojowych, miasta i inne obszary tracące dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, obszary o najniższym poziomie dostępu do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe, obszary o najniższej dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich. Obszary funkcjonalne o charakterze planistycznym pokrywają się z obszarami funkcjonalnymi o znaczeniu ponadregionalnym (z wyjątkiem wiejskich obszarów funkcjonalnych), mającymi istotne znaczenie dla rozwoju przestrzennego kraju. Tabela 3 przedstawia zestawienie wszystkich typów i rodzajów obszarów funkcjonalnych, które podlegają delimitacji w województwie dolnośląskim, z uwzględnieniem ww. ustaleń. TABELA 3 Typy obszarów funkcjonalnych w województwie dolnośląskim (źródło: opracowanie własne IRT) MIEJSKIE OBSZARY FUNKCJONALNE ośrodka wojewódzkiego (metropolitalnego) Wrocławski Obszar Metropolitalny ośrodków regionalnych: Legnicy, Wałbrzycha i Jeleniej Góry O CHARAKTERZE PLANISTYCZNYM OBSZARY FUNKCJONALNE SZCZEGÓLNEGO ZJAWISKA W SKALI MAKROREGIONALNEJ obszary górskie OBSZARY FUNKCJONALNE 12 O CHARAKTERZE DIAGNOSTYCZNYM OBSZARY FUNKCJONALNE WYMAGAJĄCE ROZWOJU NOWYCH FUNKCJI PRZY UŻYCIU INSTURMENTÓW WŁAŚCIWYCH POLITYCE REGIONALNEJ obszary przygraniczne WIEJSKIE OBSZARY FUNKCJONALNE uczestniczące w procesach rozwojowych wymagające wsparcia procesów rozwojowych OBSZARY FUNKCJONALNE SZCZEGÓLNEGO ZJAWISKA W SKALI MAKROREGIONALNEJ ochrony gleb dla celów produkcji rolnej tereny zamknięte narażone na niebezpieczeństwo powodzi w skali dorzeczy OBSZARY KSZTAŁTOWANIA POTENCJAŁU ROZWOJOWEGO cenne przyrodniczo ochrony krajobrazów kulturowych ochrony i kształtowania zasobów wodnych strategicznych złóż kopalin OBSZARY FUNKCJONALNE WYMAGAJĄCE ROZWOJU NOWYCH FUNKCJI PRZY UŻYCIU INSTURMENTÓW WŁAŚCIWYCH POLITYCE REGIONALNEJ

13 najniższym stopniu rozwoju i pogarszających się perspektywach rozwojowych miasta i inne obszary tracące dotychczasowe funkcje społeczno - gospodarcze obszary o najniższym poziomie dostępu do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe obszary o najniższej dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich Na podstawie zapisów KPZK 2030 można sformułować następujące wnioski: najistotniejsze z punktu widzenia planowania przestrzennego w województwie są obszary funkcjonalne o charakterze planistycznym, dla których w KZPK 2030 przewidziano obowiązek wykonania dokumentów dotyczących ich przyszłego zagospodarowania i rozwoju, KPZK 2030 narzuca obowiązek, zaleca lub wskazuje możliwość wyznaczenia granic w PZPW dla następujących obszarów funkcjonalnych: ośrodków wojewódzkich, w tym metropolitalnych, ośrodków regionalnych, ośrodków subregionalnych, górskich, przygranicznych, uczestniczących w procesach rozwojowych, wymagających wsparcia procesów rozwojowych, ochrony gleb dla celów produkcji rolnej, cennych przyrodniczo, ochrony krajobrazów kulturowych, ochrony i kształtowania zasobów wodnych, strategicznych złóż kopalin, miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, obszarów o najniższym poziomie dostępu do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe, obszarów o najniższej dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich, obowiązek wyznaczenia granic w PZPW nie oznacza jednocześnie delimitacji obszarów funkcjonalnych w PZPW lub SRW; tak jest w przypadku obszarów funkcjonalnych: górskich i ochrony gleb dla celów produkcji rolnej, cennych przyrodniczo, ochrony krajobrazów kulturowych, ochrony i kształtowania zasobów wodnych, strategicznych złóż kopalin, KPZK 2030 pomija obowiązek wyznaczenia granic w PZPW dla obszarów funkcjonalnych: ośrodków lokalnych, terenów zamkniętych, narażonych na niebezpieczeństwo powodzi w skali dorzeczy, o najniższym stopniu rozwoju i pogarszających się perspektywach rozwojowych, działania dla obszarów funkcjonalnych o najniższym stopniu rozwoju i pogarszających się perspektywach rozwojowych, miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze, obszarów o najniższym poziomie dostępu do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe, obszarów o najniższej dostępności transportowej 13

14 do ośrodków wojewódzkich powinny zostać zapisane w strategiach zintegrowanych w ramach kontraktu terytorialnego, I.2.2. nieprecyzyjnie zdefiniowano obszary wiejskie (wiejskie obszary funkcjonalne uczestniczące w procesach rozwojowych lub miejskie obszary funkcjonalne), dlatego nie można ich jednoznacznie zakwalifikować do miejskich lub wiejskich obszarów funkcjonalnych. MIEJSKI OBSZAR FUNKCJONALNY OŚRODKA WOJEWÓDZKIEGO Do dnia 8 kwietnia 2014 r. w uopizp funkcjonowało pojęcie obszaru metropolitalnego. W nowelizacji uopizp zastąpiono go terminem miejski obszar funkcjonalny ośrodka wojewódzkiego, który jest rozumiany jako obszar, w którym najistotniejsze znaczenie mają relacje miasta będącego siedzibą władz samorządu województwa lub wojewody z bezpośrednim otoczeniem (tabela 4, punkt 1). Według KPZK 2030 obszar funkcjonalny ośrodka wojewódzkiego wchodzi w skład miejskich obszarów funkcjonalnych, które są definiowane jako obszary o układzie osadniczym ciągłym przestrzennie, złożonym z odrębnych administracyjnie jednostek, obejmujące zwarte obszary miejskie oraz powiązane z nimi funkcjonalnie strefy zurbanizowane. (s. 186, M.P. z 2012 r., poz. 252) Zgodnie z przytoczonymi definicjami w miejskim obszarze funkcjonalnym ośrodka wojewódzkiego występują: silne powiązania i wzajemne oddziaływania relacji miasto otoczenie, wysoki stopień funkcjonalnej integracji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, rozwój funkcji metropolitalnych i funkcji je uzupełniających (tabela 4). TABELA 4 Definicje miejskiego obszaru funkcjonalnego ośrodka wojewódzkiego / obszaru metropolitalnego (źródło: opracowanie własne IRT) LP DEFINICJA Obszar metropolitalny typ obszaru funkcjonalnego obejmującego miasto będące siedzibą władz samorządu województwa lub wojewody oraz jego bezpośrednie otoczenie powiązane z nim funkcjonalnie" obszar wielkiego miasta oraz powiązanego z nim funkcjonalnie bezpośredniego otoczenia, ustalony w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju ośrodek rdzeniowy i strefa zewnętrzna wobec jednostek różnego typu: gmin miejskich i wiejskich wchodzących w skład obszaru, jednostek przestrzennych monocentrycznych i policentrycznych ŹRÓDŁO DEFINICJI art. 2, pkt 6b, uopizp art. 2 pkt 9 uopizp s. 188, KPZK

15 4. 5. wielkomiejski układ osadniczy, monocentryczny lub policentryczny, złożony z wielu jednostek osadniczych oraz terenów o wysokim stopniu zurbanizowania, obejmujący strefę o znacznym bezpośrednim zasięgu codziennego oddziaływania oraz tereny potencjalnych możliwości rozwojowych, gdzie zachodzą procesy metropolizacji i następuje nagromadzenie działalności uzupełniających metropolitalne funkcje ośrodka centralnego, o dużej skali wewnętrznej integracji funkcjonalnej i posiadający dobrze rozwiniętą sieć transportową. Częścią składową obszaru metropolitalnego jest metropolia silnie zurbanizowany układ osadniczy o dużym stopniu funkcjonalnej integracji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, zdominowany przez jeden silny ośrodek wzrostu. Obszar ten poza terenami zurbanizowanymi, obejmuje również strefy niezbędne dla funkcjonowania jego systemów inżynieryjnych, komunikacyjnych oraz usługowych, a także przestrzenie, które stanowią z punktu widzenia przyrodniczego konieczne dla niego zaplecze ekologiczne przeznaczone na cele rekreacyjne, żywicielskie i klimatyczne s. 1, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Tezy i założenia. Leksykon podstawowych pojęć gospodarki przestrzennej. Załącznik 3 Chmielewski J. M. (red.), 1995, Studium Obszaru Metropolitalnego Warszawy. Praca Zbiorowa, Biuro Planowania Rozwoju Warszawy, Warszawa Uopizp narzuca obowiązek uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego miejskiego obszaru funkcjonalnego ośrodka wojewódzkiego, natomiast KPZK 2030 również sporządzanie strategii rozwoju. I.3. POLITYKA REGIONALNA WOBEC OBSZARÓW FUNKCJONALNYCH W województwie dolnośląskim, poprzez projekt Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego Perspektywa 2020 (Uchwała Nr XLVIII/1622/14 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 27 marca 2014 r. w sprawie zmiany uchwały nr XLVIII/873/2002 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 30 sierpnia 2002 r. w sprawie uchwalenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego) i Strategię Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 (Uchwała Nr XXX/932/13 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020), odniesiono się do wymagań zawartych w dokumentach krajowych, m. in. w zakresie uwzględnienia wymiaru terytorialnego polityki rozwoju. Wyznaczenie i określenie kierunków polityki rozwoju obszarów funkcjonalnych, w tym Wrocławskiego Obszaru Funkcjonalnego jest konieczne, aby uniknąć konfliktów przestrzennych i funkcjonalnych. W projekcie PZPWD dokonano wstępnej delimitacji obszarów funkcjonalnych. Właściwa delimitacja oraz opracowanie odpowiednich strategii i planów, katalogów działań lub zasad, wynikających z KPZK 2030, będzie możliwa po podaniu kryteriów przez powołane do tego zespoły, zgodnie z zapisami KPZK 2030 (s , PZPWD). Z problematyką obszarów funkcjonalnych związane są zagadnienia, dotyczące obszarów integracji oraz obszarów interwencji, które wskazano w projekcie PZPWD oraz uwzględniono 15

16 w SRWD Za ich pomocą będą realizowane cele polityki regionalnej, dzięki czemu możliwe będzie skoordynowanie polityki przestrzennej i działań strategicznych w województwie. Obszary integracji są to wyodrębnione przestrzennie na poziomie regionalnym obszary charakteryzujące się zróżnicowanymi uwarunkowaniami rozwoju, wynikającymi z warunków geograficznych, sytuacji społeczno-gospodarczej i zaszłości historycznej. Będą w nich realizowane wszystkie cele SRWD 2020, a samorząd województwa będzie pełnił w nich rolę koordynatora w zakresie planowania strategicznego i przestrzennego (s. 28, SRWD 2020). Zaproponowano następujące obszary integracji (rysunek 1): Wrocławski Obszar Integracji, Legnicko-Głogowski Obszar Integracji, Sudecki Obszar Integracji, Zachodni Obszar Integracji. RYSUNEK 1 Obszary integracji w województwie dolnośląskiem. (źródło: opracowanie własne IRT) 16

17 Obszary interwencji zdefiniowane są w SRWD 2020 jako strefy występowania szczególnych zjawisk lub specyficznych procesów, związanych także z konfliktami przestrzennymi, na których samorząd województwa prowadzi działania interwencyjne, mające na celu rozwiązywanie sytuacji konfliktowych, pobudzenie rozwoju oraz pomoc w sferach jednoznacznie wymagających pomocy publicznej (s. 29, SRWD 2020). Wskazano następujące obszary interwencji (rysunek 2): Wrocławski Obszar Metropolitalny, Legnicko-Głogowski Okręg Przemysłowy, Ziemia Kłodzka, Ziemia Dzierżoniowska, Aglomeracja Wałbrzyska, Aglomeracja Jeleniogórska, Worek Turoszowski, Kraina Baryczy i Wzgórz Trzebnickich, Obszar transgraniczny, Autostrada Nowej Gospodarki, Obszar rolniczy, Dolina Odry. 17

18 RYSUNEK 2 Obszary interwencji w województwie dolnośląskim. (źródło: opracowanie własne IRT) I.3.1. WROCŁAWSKI OBSZAR FUNKCJONALNY Wrocławski Obszar Funkcjonalny, wskazany wstępnie w PZPWD, wchodzi w skład Wrocławskiego Obszaru Integracji, który obejmuje Wrocław i obszar posiadający z nim silne powiązania funkcjonalne. (s , PZPWD, s. 29, SRWD 2020). Natomiast cele polityki rozwoju we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym będą realizowane poprzez obszar interwencji Wrocławski Obszar Metropolitalny, charakteryzowanego jako obszar miasta Wrocław wraz z otoczeniem stolicy regionu, w którym: 18 silne związki Wrocławia z otoczeniem podkreślone są dziennymi migracjami wahadłowymi mieszkańców tego subregionu, występuje silnie rozwinięty proces suburbanizacji mieszkaniowej i ekonomicznej, występują silne przekształcenia środowiska, powodujące zagrożenia przekroczeń norm emisji zanieczyszczeń oraz zagrożenia powodziowe, przebiegają ważne korytarze ekologiczne, chronione także w ramach sieci NATURA 2000 (Odra i jej dopływy),

19 istnieje koncentracja wyższych uczelni, stanowiących duży potencjał intelektualny i naukowobadawczy oraz szeroki wachlarz branż (s. 31, SRWD 2020). Dla Wrocławskiego Obszaru Metropolitalnego zakłada się przede wszystkim: zwiększenie dostępności technologii komunikacyjno-informacyjnych, podniesienie poziomu edukacji, kształcenia, wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP, wzrost zatrudnienia i mobilności pracowników, rozwój gospodarki opartej na wiedzy (s. 35, SRWD 2020). 19

20 ZAKOŃCZENIE Badanie wewnętrznych potencjałów obszarów województw staje się obecnie priorytetem. Władze regionalne powinny mieć wiedzę na temat zróżnicowań wewnętrznych poszczególnych obszarów województwa, m. in. na temat zasobów, konfliktów w nich występujących oraz możliwości rozwoju w określonym horyzoncie czasowym, a więc wiedzę na temat obszarów funkcjonalnych. W kontekście ustaleń uopizp, KPZK 2030 i KSRR wypracowanie odpowiednich technik rozwoju poszczególnych obszarów funkcjonalnych pozwoli właściwie nimi zarządzać oraz konkurować z innymi regionami. Przedstawiona analiza terminologiczna jest podstawą do dalszych analiz w obrębie obszarów funkcjonalnych na terenie województwa dolnośląskiego, a przede wszystkim we Wrocławskim Obszarze Funkcjonalnym. Szczegółowe wyjaśnienie pojęć, przedstawienie cech obszarów funkcjonalnych sprzyja prawidłowemu doborowi wskaźników niezbędnych do jego delimitacji. Przełoży się to w późniejszym etapie na właściwe działania władz odpowiednie kierowanie środków wsparcia w ramach obszarów strategicznej interwencji czy za pomocą zintegrowanych inwestycji terytorialnych. Szczególnie odnosi się to do obszarów o charakterze planistycznym, dla których należy opracować dokumenty planistyczne w postaci planu zagospodarowania przestrzennego lub planu rozwoju oraz strategii rozwoju. Należy także pamiętać o znaczeniu monitoringu na obszarach województw. Obszary funkcjonalne, a zwłaszcza obszary problemowe zmieniają się w przestrzeni. Ich identyfikacja powinna się odbywać na etapie przeprowadzania okresowej oceny planu zagospodarowania przestrzennego województwa, do której zobligowany jest zarząd województwa co najmniej raz na 4 lata i podczas której dokonuje przeglądu zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. 20

21 BIBLIOGRAFIA 1. Aktualizacja Strategii Rozwoju Województw z uwzględnieniem uwarunkowań krajowych i unijnych Przewodnik, 2011, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa. 2. Chmielewski J. M. (red.), 1995, Studium Obszaru Metropolitalnego Warszawy. Praca Zbiorowa, Biuro Planowania Rozwoju Warszawy, Warszawa. 3. Diagnoza stanu zagospodarowania przestrzennego województwa i uwarunkowań dla jego rozwoju, 2009, WBU we Wrocławiu, Wrocław. 4. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, M.P. z 2012 r., poz Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego : Regiony, Miasta, Obszary wiejskie, M.P r. Nr 36 poz Kryteria delimitacji miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodków wojewódzkich, 2013, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa. 7. Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Tezy i założenia. Leksykon podstawowych pojęć gospodarki przestrzennej (dokument przyjęty przez Radę Ministrów dnia 26 czerwca 2007 r.), 2007, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa. 8. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego Perspektywa 2020 (Uchwała Nr XLVIII/1622/14 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 27 marca 2014 r. w sprawie zmiany uchwały nr XLVIII/873/2002 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 30 sierpnia 2002 r. w sprawie uchwalenia Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego). 9. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 (Uchwała Nr XXXII/932/13 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 28 lutego 2013 r. w sprawie przyjęcia Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020) 10. Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. z 2012 r. poz. 647 z późn. zm. 11. Ustawa z dnia 24 stycznia 2014 r. o zmianie ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju oraz niektórych innych ustaw, (Dz. U. z dnia 24 marca 2014 r. poz 379). 21

22 22