Zmiany społeczno-ekonomiczne i demograficzne a proces wkraczania w dorosłość: skąd się biorą gniazdownicy?

Transkrypt

1 Instytut Psychologii Od 1919 r. psychologia na UAM Zmiany społeczno-ekonomiczne i demograficzne a proces wkraczania w dorosłość: skąd się biorą gniazdownicy? dr Karolina Appelt i dr Julita Wojciechowska Instytut Psychologii UAM w Poznaniu 1

2 2

3 Gniazdownicy, czyli kto? To młodzi dorośli w wieku lata, którzy: nie potrafią?, nie chcą?, nie mogą?, nie są gotowi? wyfrunąć z gniazda rodzinnego czyli usamodzielnić się uniezależnić psychicznie, emocjonalnie, finansowo od rodziców podjąć ról człowieka dorosłego zacząć w pełni żyć na własny rachunek dorośli metrykalnie i formalnie/prawnie, ale nie rozwojowo duża grupa wśród młodych dorosłych w Polsce, tak jak w innych krajach Europy np. w Wielkiej Brytanii ok. ¼ młodych pracujących metrykalnie dorosłych mieszka nadal z rodzicami 3

4 Źródła wzorców i ścieżek rozwoju globalne, masowe, kulturowe wzory MAKROSYSTEM relacje społeczności i instytucji lokalnych EGZOSYSTEM relacje rówieśnicze MEZOSYSTEM diada rodzicdziecko MIKROSYSTEM Koncepcja środowiska rozwoju wg Urie Bronfenbrennera (1969) 4

5 Wizja dorosłości u dzieci i młodzieży Dorosły to człowiek, który przez cały czas pracuje i pracuje. (Dominika, 9 lat) Być dorosłym oznacza, że trzeba dużo pracować i nie ma się czasu na nic. (Paulina, 12 lat) Dorosłość to obowiązki, kłopoty, trudy życia. (Marcjanna, 15 lat) Trzeba tylko pracować, wypełniać podatki, płacić kredyty i tak od rana do wieczora. (Hubert, 12 lat) Dorosłość jest chyba straszna. Dorosły człowiek ma o wiele więcej problemów, które są trudne. (Karolina, 15 lat) Być dorosłym to oznacza mieć bardzo dużo problemów. (Małgosia, 12 lat) Dorośli nie mają najprostszego życia, są ciągle zmęczeni, nieźle wnerwieni. (Maciej, 12 lat) Przekaz 1: Dorosłość to trudy i problemy, dzieci mają lepiej! 5

6 Cechy współczesnego kontekstu kulturowego źródło szans duże pole eksploracji możliwość eksperymentowania wiele okazji zdobywania wiedzy uczenie się dokonywania wyborów nabywanie elastyczności w działaniu uczenie się rozwiązywania konfliktów nabycie umiejętności życia w kontekście wieloznacznym wielość i zróżnicowanie ofert mobilność i dostępność wielokulturowość wieloznaczność duża dynamika zmian nieprzewidywalność krótka perspektywa temporalna konfliktogenność dominacja kultury prefiguratywnej (dzieci najważniejsze) detradycjonalizacja wyraźna dominacja tożsamości osobistej JA nad tożsamością społeczną MY źródło zagrożeń zagubienie w świecie wartości zagubienie w nadmiarze ofert rozproszenie aktywności nadmierna koncentracja na korzystaniu z okazji, dążeniu do przyjemności, konsumpcjonizm rozdęty indywidualizm wiedza chaotyczna nieustrukturowane umiejętności ryzyko usztywnienia - obrona przed nadmiarem 6

7 Oddziaływania makrosystemowe Mity niedorosłość = kreatywność dorosłość = sztywność Przekaz 2: Ucz się długo, nie dojrzewaj za szybko! Przekonania pokoleniowe pokoleniowe następstwo przekonania o dużej wartości edukacji edukacja formalna rozumiana jako inwestycja (im więcej tym lepiej kolekcjonowanie dyplomów) świat jest wymagający, więc rodzice powinni chronić swe dzieci: żeby miały lepiej/łatwiej niż my kiedyś

8 Oddziaływania makrosystemowe Nowe trendy dłuższe życie lata 50-te XX w lat dziś - ponad 65 lat w 2050 r.- 75 lat lepsze zdrowie wyższy poziom edukacji większe aspiracje = wydłużanie się faz dorosłości środkowej i późnej Przekaz 3: Trwaj w rolach ludzi młodych! Nowe tradycje przedłużanie bytności dzieci w domu (średni wiek opuszczania domu rodzinnego lat), zanik rytuałów przejścia do dorosłości (np. dokładania do wspólnego garnka) powrót do domu rodzinnego po nieudanym debiucie w dorosłych rolach: nie ma jak u mamy 8

9 Oddziaływania makrosystemowe Nowe subkultury pokolenie Y (ur. od 1984 do 1999), millenialsi pokolenie Z (ur. po 1995) subgrupa NEET (not in education, employment and training) ok. 12% w Polsce gamifikacja / grywalizacja w pracy (praca na niby - przez zbliżenie do zabawy) większa mobilność w relacjach i przestrzeni (nomadzi stypendialni) Wzorce kulturowe dominacja pracy w decydowaniu o stylu życia opóźnianie wchodzenia w bliskie związki i w rodzicielstwo detradycjonalizacja ścieżek rozwojowych (podejmowanie i szybkie wycofywanie się z ról) Przekaz 4: Cel życia to bycie zmiennym i niezobowiązanym! 9

10 Oddziaływania egzosystemu Organizacja społeczności dorośli w środkowej dorosłości oraz seniorzy w pełni sił chcą nadal pełnić dotychczasowe role społeczne i zawodowe metafora zbyt krótkiej ławki brak miejsc pracy dla wszystkich moratorium - nie tylko w czasie edukacji, ale również w przestrzeni pracy (darmowe) brak nowicjatu w pracy, dającego jednocześnie wymagania i uprawnienia powiększa się grupa prekariuszy Regulacje prawne dłuższy staż osób dorosłych w miejscu pracy redukcja stanowisk pracy, brak miejsc pracy dla młodych dorosłych dominacja umów śmieciowych lub wolontariatów i darmowych staży brak budownictwa społecznego, wysokie ceny mieszkań (kupno, wynajem) niesprawna pomoc dla młodych rodzin niski próg nieopodatkowanych kwot niskie wynagrodzenie minimalne a wysokie koszty utrzymania Nieskodyfikowane zasady i reguły młodsi rywalizują ze starszymi trudno młodym znaleźć mentora rozczarowanie pracodawców młodymi pracownikami + reklamy = wszystko na wyciągnięcie ręki w rzeczywistości pozorny dostęp pogłębia frustrację 10

11 Efekt trudność z dokonywaniem wyborów i podejmowaniem zobowiązań więcej wyborów dłuższy czas decyzji więcej lęków dążenie do komfortu Brak realizacji kluczowych potrzeb (Ryan i Deci): przywiązanie w relacjach autonomia kompetencje Trudności w: życiu razem z kimś i dla kogoś rozpoznaniu swoich potrzeb radzeniu sobie z podejmowaniem decyzji dobrych dla siebie i innych 11

12 Do zastanowienia Starsze pokolenia zachęcają do gniazdowania? (świadomie/nieświadomie, działając w dobrej wierze/rywalizując z młodszymi) Wchodzący w dorosłość mają nadzieję na sukces w dorosłym świecie i nadzieję na różne formy wsparcia ze strony otoczenia? (to jest warunkiem podejmowania kolejnych rozwojowych wyzwań) Dzisiaj gniazdownictwo jest funkcjonalne, przystosowawcze, racjonalne, potrzebne? 12

13 Podstawowe pytania Jakie kompetencje muszą mieć młodzi, aby chcieli i umieli wyfrunąć z gniazda? Co mogą zrobić nauczyciele? Co mogą zrobić inni dorośli? 13

14 Instytut Psychologii Od 1919 r. psychologia na UAM Dziękujemy za uwagę! 14